Imię i nazwisko

Wyższa Szkoła Zarządzania i Bankowości w Krakowie

Tutaj wpisz mail'a

MOŻLIWOŚCI PRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO - KOSZTY I KORZYŚCI

Wstęp

Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej w maju 2004 roku wymusiło niejako skupienie uwagi na kolejnym etapie integracji struktur europejskich, czyli akcesji do Unii Gospodarczej i Walutowej. Sprawne przeprowadzenie procesu przystąpienia Polski do strefy euro wymaga skorelowania ze sobą czynników, takich jak: spełnienie realnych i nominalnych kryteriów konwergencji, oszacowanie kursu wymiany złoty-euro oraz wyznaczenie daty przystąpienia Polski do Unii Gospodarczej i Walutowej (UGW).

Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie możliwości przystąpienia Polski do strefy euro wraz z zarysowaniem optymalnej i możliwej do realizacji daty akcesji, a także ukazanie kosztów i korzyści wynikających z przystąpienia Polski do Unii Gospodarczej i Walutowej.

Kryteria konwergencji oraz procedury przystępowania do strefy euro

W myśl Traktatu o Unii Europejskiej, który Polska ratyfikowała, wszyscy członkowie Unii Europejskiej powinni stać się w przyszłości członkami UGW, jednak Traktat nie określa ostatecznej daty spełnienia tego założenia. Warunkiem koniecznym przystąpienia do UGW jest natomiast spełnienie kryteriów konwergencji określonych w Traktacie z Maastricht (kryteria realne: monetarne, walutowe oraz fiskalne); należą do nich:

stabilny poziom cen (stopa inflacji w roku poprzedzającym badanie dotyczące spełnienia kryteriów konwergencji nie powinna wynosić więcej niż 1,5 punktu procentowego powyżej wskaźnika odnotowanego w trzech najlepszych krajach pod tym względem);

kryterium stopy procentowej - średnia nominalna długookresowa stopa procentowa nie powinna być wyższa więcej niż o 2 punkty procentowe od stopy procentowej w trzech krajach o najniższym poziomie inflacji w roku poprzedzającym badanie;

stabilny poziom deficytu budżetowego - udział deficytu rządowego w PKB mierzonym w cenach rynkowych w roku poprzedzającym badanie nie powinien przekraczać 3%;

stabilny poziom długu publicznego - w roku poprzedzającym badanie udział tego zadłużenia w PKB mierzonym w cenach rynkowych nie powinien przekraczać 60%;

stabilność kursu walutowego (w paśmie wahań +/- 15%) - kraj członkowski powinien respektować normalny przedział wahań kursów walut przewidziany w ramach mechanizmu kursowego przynajmniej w ciągu ostatnich dwóch lat przed badaniem dotyczącym spełnienia kryteriów spójności.

Spełnienie nominalnych kryteriów konwergencji jest warunkiem koniecznym przystąpienia do strefy euro. W literaturze przedmiotu wskazuje się także trzy zasady stosowania kryteriów, a mianowicie:

rygorystyczności ich stosowania,

jednoczesności ich respektowania,

realności danych, stanowiących podstawę ich obliczania.

W bogatej literaturze przedmiotu, popartej badaniami empirycznymi nad istotą i naturą optymalnych obszarów walutowych, wyróżnia się jeszcze jeden czynnik, jakim jest kryterium realnej konwergencji. W skład tego kryterium wchodzą:

mobilność siły roboczej,

otwartość gospodarki (przepływ kapitału),

odporność na szoki asymetryczne związane z wahaniami koniunktury.

Natura konwergencji realnej sprawia, iż jest ona komplementarna do konwergencji nominalnej (zapisanej w Traktacie z Maastricht), zatem muszą one obie wystąpić razem, aby korzyści z przystąpienia do unii walutowej były maksymalne, przy jednoczesnym minimalizowaniu kosztów związanych z przystąpieniem do strefy euro.

Końcowa i ostateczna ocena wypełnienia przez kraj-kandydata do UGW kryteriów konwergencji (nominalnych) następuje z uwzględnieniem stopnia ich trwałości. Należy zauważyć, iż wszystkie kryteria muszą być spełnione łącznie oraz są traktowane równorzędnie. Ponadto Traktat o WE (TWE) obliguje Komisję Europejską oraz Europejski Bank Centralny (EBC) do oceny gotowości danego kraju do przyjęcia wspólnej waluty w ujęciu kryteriów realnych oraz kryterium konwergencji prawnej, do której zalicza się:

niezależność instytucjonalną, finansową i personalną banku centralnego,

zgodność legislacji krajowej z TWE i statusem EBC,

spójności polityki banku centralnego z założeniami TWE oraz EBC/ESBC.

Przedstawione powyżej kryteria spójności nie są jedynie formalistycznym zapisem traktatowym, a niosą szczególnie dla krajów Nowej Unii Europejskiej (NUE) szereg wyzwań i dylematów związanych z prowadzeniem polityki fiskalnej i monetarnej (klasyczny wybór między wysokością inflacji a bezrobocia, struktura i wysokość wydatków budżetowych), szczególnie w powiązaniu z dylematem procesu doganiania „Starej Unii”.

Przyjęcie założenia, iż proces doganiania ma wpływ na czynniki monetarne, determinujące możliwość przystąpienia Polski do strefy euro, to należy zauważyć, iż przyczyny takiego stanu rzeczy mają podłoże naturalne i są nierozerwalnie związane z dostosowaniem polskiej gospodarki do nowych realiów. Istnieje zatem obawa, iż zbyt drastyczne łagodzenie presji inflacyjnej może spowodować znaczący wzrost bezrobocia, co niewątpliwie przełoży się na sytuację finansów publicznych (spadek dochodów budżetowych, wzrost wydatków socjalnych, wzrost deficytu budżetowego i długu, powiązany ze spadkiem dynamiki PKB).

Określenie potencjalnej „mapy drogowej” przystąpienia Polski do strefy eruo

Przystąpienie do UGW wymaga określenia planu, który zakłada spełnienie wszystkich kryteriów, które są wymagane przy przyjęciu euro. Plan taki powstał już w sierpniu 2005 roku (czyli w niespełna rok od wstąpienia Polski do UE) w Ministerstwie Finansów RP, a jego głównym autorem był dr Mirosław Gronicki. Plan ten zakłada 4 etapy, co uwidacznia rysunek 1.

Rysunek 1. Etapy proceduralne przystąpienia do strefy euro wraz z podaniem ram czasowych

Źródło: opracowanie własne na podstawie: M. Gronicki, G. Stanisławski (red.), Integracja Polski ze strefą euro: uwarunkowania członkostwa i strategia zarządzania procesem, Ministerstwo Finansów, Warszawa 2005, s. 35.

Spełnienie nominalnych kryteriów konwergencji wiąże się nierozerwalnie z politycznie trudnym problemem reformy finansów publicznych - a w szczególności ograniczenia deficytu budżetowego oraz długu publicznego. Z punktu widzenia Narodowego Banku Polskiego istotnym czynnikiem może stać się również stabilność kursu walutowego oraz utrzymanie inflacji na poziomie umożliwiającym przystąpienie do UGW.

O ile do niedawna Polska spełniała monetarne kryteria konwergencji, a wdrożenie planu naprawy finansów publicznych (ograniczenie deficytu publicznego i zahamowanie wzrostu długu publicznego) umożliwiłoby spełnienie wszystkich kryteriów konwergencji nominalnej, to po eskalacji kryzysu finansowego, związanego z oderwaniem sfery realnej gospodarki od sfery finansowej, problem deficytu i długu publicznego w relacji do PKB stał się istotnym zagadnieniem z punktu widzenia spełnienia kryteriów konwergencji.

Kryzys finansowy wywołany na rynku papierów subprime w USA, który przeniósł się również do Europy implikuje dla Polski istotne przesłanki wpływające na określenie daty przystąpienia naszego kraju do strefy euro.

Po pierwsze, kryzys wywołany na rynku w Stanach Zjednoczonych spowodował silny spadek notowań dolara amerykańskiego połączony ze wzrostem wartości złota oraz surowców (o ponad 100%).

Po drugie, bankructwo jednego z największych amerykańskich banków - Lehman Brothers - spowodowało załamanie zaufania uczestników rynku finansowego i drastyczny spadek płynności na tym rynku. Był to moment kluczowy, gdyż obalona została teoria decoupling'u - kryzys dotyka gospodarki poza USA. Problemem staje się realne spowolnienie krajów UE, w tym należących do strefy euro. W wyniku zawirowań na rynkach finansowych złoty przechodzi okres znaczących wahań, co nie sprzyja obecności w ERM II.

Automatycznie problemy te spowodowały zaprzepaszczenie szansy przystąpienia do strefy euro w perspektywie najbliższych 2-3 lat: problemem stała się sytuacja finansów publicznych. Eskalacja kryzysu finansowego spowodowała spadek przychodów budżetowych, a jednocześnie wzrost wydatków, co przełożyło się na zwiększenie deficytu budżetowego i długu publicznego.

Mapa drogowa zaproponowana przez M. Gronickiego, jako próba dojścia do spełnienia realnych i nominalnych kryteriów konwergencji, jednak wciąż wydaje się słuszna. Jednocześnie należy wziąć poprawkę na wpływ kryzysu finansowego i jego powiązanie z możliwością wypełnienia przez Polskę nominalnych kryteriów zbieżności.

Kryzys finansowy a możliwość wypełnienia kryteriów z Maastricht

Kryzys finansowy i jego skutki, takie jak: spowolnienie gospodarcze, gwałtowne zmiany kursu walutowego, wzrost deficytu i długu publicznego, odsunęły wizję wprowadzenia w Polsce Euro w planowanym przez rząd terminie (wspominało się o roku 2012 jako prawdopodobnej dacie).

Z raportów przedstawionych przez Narodowy Bank Polski fiskalne kryteria spójności wynikające z Traktatu z Maastricht obecnie mają dla Polski znaczenie szczególne. Stan taki wynika z faktu, iż pomimo zapowiedzi rządu, nie udało się utrzymać stałego poziomu deficytu budżetowego (w projekcie budżetu na 2010 rok przewiduje się deficyt na poziomie ok. 53 mld zł), co skutkuje procesem kumulacji długu publicznego. Te zaś fakty wpływają na poziom długoterminowych stóp procentowych i implikują zmienność kursu walutowego. Pomimo tego faktu, pod koniec grudnia 2009r. rząd zapowiedział utrzymanie prób stabilizacji poziomu długu publicznego i przywrócenie jego spadkowego trendu z założeniem spełnienia wszystkich kryteriów spójności do roku 2011.

W tabeli 1 zaprezentowano kształtowanie się poziomu długu publicznego w ujęciu retro-i prospektywnym. Graficznie zaprezentowano to na wykresie 1 i 2.

Tabela 1. Kształtowanie się długu publicznego w latach 2008-2009 i 2010-2012 (prognoza)

Państwowy dług publiczny	2008	2009	2010	2011	2012
w mld zł	597,8	658,8	739,1	770,8	816,1
w relacji do PKB (%)	47,0	49,8	54,7	54,5	54,8

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Jak wynika z tabeli 1 oraz wykresów 1-2 jest widoczny znaczny wzrost długu publicznego - w przypadku spełnienia się prognozy dla roku 2012 wzrost ten wyniósłby w porównaniu do roku 2009 niemal 158 mld zł, co stanowi wzrost niemal o 23%.

Wykres 1. Kształtowanie się długu publicznego w Polsce (w mld zł)

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Wykres 2. Kształtowanie się długu publicznego w Polsce w relacji do PKB

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Na wykresie 1 i 2 daje się również zauważyć zahamowanie tempa wzrostu długu publicznego, mierzonego zarówno w mld zł, jak i w relacji do PKB. Niepokojącym zjawiskiem, biorąc pod uwagę wymóg spełnienia nominalnych kryteriów spójności, jest przekroczenie wskaźnika „dług publiczny/PKB”, tj. poziomu 3%. Biorąc pod uwagę trudną sytuację budżetu państwa (tabela 2 oraz wykresy 2 i 3) oraz zahamowanie tempa rozwoju Polski (efekt kryzysu finansowego), bez reform sektora finansów publicznych niemożliwym wydaje się zrealizowanie fiskalnych elementów kryteriów spójności.

Tabela 2. Kształtowanie się deficytu budżetowego w latach 2005-2010 (2010 - prognoza)

Deficyt budżetowy	2005	2006	2007	2008	2009	2010
w mld zł	28,36	25,06	15,95	24,35	27,19	53,2
w relacji do PKB (%)	2,9	2,4	1,4	1,9	2,2	3,8

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Tabela 3. Kształtowanie się deficytu budżetowego w latach 2005-2010 (w mld zł)

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Wykres 3. Kształtowanie się deficytu budżetowego w relacji do PKB (%)

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Na uwagę zasługuje fakt znaczącego wzrostu deficytu w roku 2010 (plan) w stosunku do roku poprzedniego; wzrost ten może wynieść niemal 100%; Relacja deficytu budżetowego do PKB może w 2010 roku może zwiększyć się o 72% (w odniesieniu do roku 2009). Jest to kolejny problem na drodze przystąpienia Polski do strefy euro, gdyż tak drastyczny wzrost deficytu budżetowego spowoduje zbliżenie się do granicy zapisanej w ustawie o finansach publicznych, Konstytucji oraz w Traktacie z Maastricht.

W związku z trudną sytuacją sektora finansów publicznych, odpornością realnej sfery polskiej gospodarki na kryzys finansowy (jako jedyny kraj w Europie Polska notuje wzrost gospodarczy) oraz zapowiedziami rządu co do spełnienia kryteriów spójności w 2011 roku, należy rozpatrzeć kwestie, takie jak:

spełnienie kryterium stabilności cen - implikacje dla polityki pieniężnej - utrzymanie stabilności cen może być trudne z punktu widzenia wyższej niż przewidywano presji inflacyjnej;

wysokość stóp procentowych (długoterminowych);

zachowanie stabilnego poziomu kursu walutowego.

W związku z nominalnymi kryteriami konwergencji należy wziąć pod uwagę kształtowanie się inflacji (r/r CPI) w Polsce w latach 2004-2009, czyli od momentu akcesji Polski do UE. Jak uwidacznia wykres 4, inflacja w badanym okresie ulegała znacznym wahaniom, co utrudnia prowadzenie stabilnej polityki pieniężnej. W grudniu 2004 roku inflacja wynosiła niemal 4,5%, by w marcu 2006 obniżyć się do poziomu ok. 0,5%. Następnie wystąpił drastyczny wzrost - począwszy od czerwca 2007 do września 2008 kiedy to poziom inflacji wyniósł niemal 4,8%. W lutym 2009 roku miał miejsce spadek poziomu inflacji; poziom ten na koniec 2009r. nieznacznie zwiększył się do ok. 3,5%.

Na tym etapie walki ze skutkami kryzysu finansowego i niejasności, co do dalszego jego przebiegu bardzo trudno jest wyrokować na temat możliwości spełnienia rządowych planów. Jednocześnie w okresie niepewności i braku stabilności słuszne wydaje się być stanowisko NBP („nie kiedy, a jak”). Wydaje się, iż sytuacja finansów publicznych - szczególnie drastyczny wzrost deficytu budżetowego realnie odsunie możliwość przystąpienia do strefy euro, do momentu wdrożenia rzeczywistego planu naprawy finansów publicznych, co nie nastąpi przed wyborami do Sejmu i Senatu (2011 rok). Dodatkowym problemem przy obecnej konfiguracji politycznej jest wymagana zmiana Konstytucji, która zakładałaby możliwość wprowadzenia euro, jako prawowitego środka płatniczego obowiązującego na terytorium RP, oraz zmiana zapisów dotyczących polityki pieniężnej i usytuowania Narodowego Banku Polskiego. Przy obecnej konfiguracji politycznej, która sankcjonuje obecność silnej i eurosceptycznej opozycji wydaje się być niemożliwa nowelizacja Konstytucji, która umożliwiałaby Polsce przystąpienie do strefy euro.

Wykres 4. Kształtowanie się inflacji (r/r CPI) w Polsce w latach 2004-2009 (w %)

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Rozważania na temat daty przystąpienia do UGW powinny zatem oscylować wokół roku 2014 (3 lata od momentu wyborów, przy założeniu wprowadzenia reformy finansów publicznych i zastosowaniu mapy drogowej zaproponowanej przez dra Mirosława Gronickiego).

Korzyści i koszty przystąpienia Polski do strefy euro

Jak wynika z rozważań zaprezentowanych w poprzedniej części niniejszego opracowania, przystąpienie Polski do strefy euro będzie mogło nastąpić po przeprowadzeniu gruntownej reformy finansów publicznych, połączonej z wdrożeniem procesu legislacyjnego, umożliwiającego inkorporację euro do polskiego systemu prawnego.

Niemniej jednak już dzisiaj toczą się ożywione dyskusje na temat ewentualnych korzyści i kosztów wynikających z przystąpienia Polski do UGW. Problem bilansu uczestnictwa Polski w strefie euro nie może być jednak zawężony do jednoznacznej kwantyfikacji korzyść-koszt; można jednak wyróżnić pewne czynniki, które mogą funkcjonować w obrębie systematyki „pewien koszt” i „pewna korzyść”. Sytuacja taka wynika z wieloaspektowości problemu akcesji Polski do strefy euro (to co dla jednej grupy interesów jest kosztem, dla innych może być korzyścią - np. kwestia braku różnic kursowych).

W literaturze przedmiotu i licznych opracowaniach ekonomicznych daje się jednak wyróżnić kilka kluczowych kwestii związanych z bilansem przystąpienia Polski do UGW.

Członkostwo polski w UGW oznacza rezygnację z suwerenności w kwestii polityki monetarnej (płynny kurs walutowy, możliwość decydowania o stopach procentowych). Narzędzia, jakie daje polityka pieniężna niejednokrotnie są i były wykorzystywane do łagodzenia skutków wahań koniunkturalnych. Utrata tych narzędzi może być traktowana jako koszt euro, tym bardziej, iż ekonomiści podkreślają różnice w przebiegu i wahaniach cyklu koniunkturalnego w Polsce i krajach UGW. Z tego punktu widzenia bardzo trudną wydaje się kwestia prowadzenia odpowiedniej polityki pieniężnej przez EBC, która umożliwiałaby łagodzenie cyklu koniunkturalnego w Polsce, przy jednoczesnym uwzględnieniu jego efektów w krajach „starej Unii”. Warto również zauważyć, iż przy braku możliwości kreowania polityki pieniężnej, w systemie gospodarczym należy zaimplementować inne mechanizmy łagodzenia cyklu koniunkturalnego (koszt uczestnictwa w UGW będzie niższy). Elementem takim może być elastyczny rynek pracy oraz polityka fiskalna, stosowana jako instrument dostosowawczy ograniczający wahania w sferze produkcji i zatrudnienia (automatyczne stabilizatory koniunktury).

Problemem wpływającym na koszty przystąpienia Polski do strefy euro jest asymetryczność gospodarek eurolandu oraz Polski. Można jednak oczekiwać, iż różnice pomiędzy cyklami będą powoli niwelowane poprzez sam fakt uczestnictwa Polski w strefie euro.

Spełnienie kryteriów zbieżności w długiej perspektywie przyniesie korzyści dla polskiej gospodarki w postaci stabilizacji poziomu cen, zmniejszenia się relacji długu i deficytu budżetowego do PKB (co spowoduje również redukcję kosztów związanych z obsługą długu publicznego) oraz stabilizację poziomu długoterminowych stóp procentowych.

Jedną z najważniejszych korzyści wynikających z przystąpienia Polski do UGW jest eliminacja ryzyka kursowego oraz wzrost wiarygodności polityki gospodarczej - przekłada się to bezpośrednio na obniżenie się ryzyka danego kraju, co skutkuje zmniejszeniem możliwości gwałtownego przepływu kapitału, znacząco destabilizującego gospodarkę. Dodatkowym atutem będzie integracja polskiego systemu finansowego ze strefą euro.

Euro jako wspólna waluta umożliwi również lepszą porównywalność cen na terenie niemal całej UE, co przełoży się na wzrost konkurencji na rynku dóbr i usług. Niewątpliwym kosztem będzie proces dostosowania sfery handlu i bankowości do implementacji euro - koszty wymiany urządzeń fiskalnych i bankowych oraz bezpośredni koszt przejścia bankowych systemów rozliczeniowych z systemu złotowego na euro.

Wyniki badań zaprezentowanych na stronach Narodowego Banku Polskiego wskazują, iż korzystne dla Polski jest stworzenie warunków umożliwiających szybkie wprowadzenie euro w Polsce, czego efektem będzie zwiększenie tempa długookresowego wzrostu gospodarczego, dodatkowy napływ kapitału zagranicznego oraz bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Przyjęcie jasnego i precyzyjnego planu wejścia do UGW stanowiłoby również impuls do przeprowadzenia zmian w polityce gospodarczej, co warunkuje osiągnięcie stabilnego i długotrwałego wzrostu gospodarczego.

Podsumowanie

Problem przystąpienia Polski do strefy euro nie wynika z różnic dotyczących politycznych aspektów kształtowania polityki makroekonomicznej - w tym przypadku nie ma pola dla kompromisu, gdyż przystępując do UE Polska zobowiązała się do wprowadzenia wspólnej waluty. Spory mogą dotyczyć jedynie optymalnej daty przystąpienia do UGW oraz narzędzi, których zastosowanie jest wymagane dla spełnienia kryteriów zbieżności.

Jak pokazano w niniejszym opracowaniu Polska ma szansę na spełnienie kryteriów zbieżności pod warunkiem zastosowania „mapy drogowej” zaproponowanej przez M. Gronickiego, przy założeniu wdrożenia reformy finansów publicznych. Bilans kosztów i korzyści zaprezentowany w czwartym punkcie opracowania wskazuje jednoznacznie na pozytywne skutki wprowadzenia euro w Polsce. Wnioski takie można odnaleźć także w opracowaniach niezależnych ekonomistów, czy w końcu - w raportach Narodowego Banku Polskiego.

Problemem, który w najbliższym czasie może uniemożliwić wejście Polski do strefy euro jest przede wszystkim kryzys finansowy, który spowodował znaczne zwiększenie poziomu deficytu budżetowego i długu publicznego (niespełnienie fiskalnych kryteriów spójności) oraz niepewność polityczna związana ze zbliżającymi się wyborami prezydenckimi i parlamentarnymi.

Ta ostatnia przesłanka niemal pewnie determinuje fakt braku podjęcia poważnej dyskusji na temat reformy finansów publicznych, co wiązałoby się z niepopularnymi decyzjami - oszczędnościami szczególnie w sferze socjalnej wydatków rządowych.

Niemniej jednak warto merytorycznie odnieść się do problemu, jakim jest przystosowanie polskiej gospodarki do wyzwań związanych z integracją ze sferą euro.

Literatura

Alesina A., Barro R., Currency Union, NBER Working Paper no. 7927.

Buster W. Grafe C., Anchor, float or abandon ship: exchange rate regimes for the accession countries, “Banca Nazionale del Lavaro quarterly rewiew” no. 221.

Frankel J., Should central European countries join the euro? A review and update of trade stimates end consideration of endogenous oca criteria, Harvard University, John F. Kennedy School of Government working paper no. rwp08-059.

Goławska-Witkowska G., Rzezcycka A., Kryteria konwergencji jako identyfikatory możliwości wejścia Polski do strefy euro [w:] Olszewski J. (red.), Polska w strefie euro. Szanse i zagrożenia, SGH w Warszawie, Warszawa 2008, s. 259-260.

Gronicki M., Stanisławski G., Integracja Polski ze strefą euro: uwarunkowania członkostwa i strategia zarządzania procesem, Ministerstwo Finansów, Warszawa 2005.

Mundell R., A theory of optimum currency area, “The American Economic Rewiew” 1961, no. 51.

Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej I Walutowej, NBP, Warszawa 2009.

Skrzypek S., Ważniejsze jak niż kiedy, Onetbiznes.pl.

Wójcik C., Integracja ze strefą euro. Teoretyczne i praktyczne aspekty konwergencji, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.

Streszczenie

Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie możliwości przystąpienia Polski do strefy euro wraz z zarysowaniem optymalnej i możliwej do realizacji daty akcesji, a także ukazanie kosztów i korzyści wynikających z przystąpienia Polski do Unii Gospodarczej i Walutowej.

Summary

The purpose of this study is to demonstrate the possibility of Polish accession to the euro zone, together with the scratches and the potential for optimal implementation date of accession, and to show the costs and benefits of the Polish accession to the Economic and Monetary Union.

G. Goławska-Witkowska, A. Rzeczycka, Kryteria konwergencji jako identyfikatory możliwości wejścia Polski do strefy euro [w:] J. Ostaszewski (red.), Polska w strefie euro. Szanse i zagrożenia, SGH w Warszawie, Warszawa 2008, s. 259-260.

Ibidem, s. 260.

OOW - największy pod względem zasięgu geograficznego obszar, w którym efektywność ekonomiczna byłaby zmaksymalizowana, gdyby na tym obszarze obowiązywała jedna waluta; koncepcja OOW została zaproponowana przez R. Mundell'a w opracowaniu pt. A theory of optimum currency area (R. A. Mundell, A Theory of Optimum Currency Areas, „The American Economic Review” 1961, no. 51).

A. Alesina, R. Barro, Currency Union, NBER Working Paper no. 7927.

C. Wójcik, Integracja ze strefą euro. Teoretyczne i praktyczne aspekty konwergencji, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 32-33.

Europejski System Banków Centralnych.

Wielu ekonomistów zwraca uwagę na występowanie konfliktu kryteriów monetarnych Traktatu z Maastricht z efektami procesu doganiania; m.in. W. Buster i C. Grafe w swojej pracy pt. Anchor, float or abandon ship: exchange rate regimes for the accesion countries, “Banca Nazionale del Lavoro quarterly review” no. 221 zwracają uwagę na konflikt pomiędzy kryteriami spójności a warunkami procesu doganiania. Twierdzą oni, iż w warunkach procesu doganiania nieuchronnie musi wystąpić podwyższona inflacja i wynikająca z tego faktu aprecjacja kursu walutowego. Z tego względu ekonomiści ci uważają, iż w krajach NUE, w których występuje efekt doganiania, inflacja może być wyższa, niż w krajach rozwiniętych, co powinno być uwzględnione przy dokonywaniu postępów związanych z realizacją kryteriów spójności.

Wystąpienie presji inflacyjnej w krajach doganiających jest utożsamiany z efektem Samulesona-Balassy.

Wpływ kryzysu finansowego na plany przystąpienia Polski do strefy euro artykułuje S. Skrzypek w wywiadzie udzielonym portalowi Onet.Biznes pt. Ważniejsze jest jak niż kiedy. Z drugiej strony wydaje się być słuszny pogląd wybitnego ekonomisty Jeffrey Frankel. Twierdzi on, iż przystąpienie krajów Europy Wschodniej do strefy euro będzie miało korzystny wpływ na gospodarki tychże krajów. Frankel twierdzi, iż pozorne różnice pomiędzy cyklami koniunkturalnymi w krajach należących obecnie do strefy euro (nazywa je tymi, które znajdują się w zasięgu optymalnego obszaru walutowego OCA) a cyklami w krajach Europy Wschodniej wyrównają się poprzez samo przystąpienie do strefy euro i zintensyfikowanie wymiany handlowej (efekt jednej waluty i braku różnic kursowych): J. Frankel, Should central european countries join the euro? A review and update of trade stimates and consideration of endogenous oca criteria Harvard University, John F. Kennedy School of Government working paper no. rwp08-059.

Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej, NBP, Warszawa 2009, s. 361.

Etap I

Etap II

Etap III

Etap IV

Płynne wprowadzenie euro

Przygotowanie do wprowadzenia euro

Wypełnienie kryteriów konwergencji

Przygotowanie i wejście do ERM II

Podjęcie decyzji o wejściu do ERM II

Wejście do

ERM II

Wypełnienie kryteriów konwergencji

Decyzja o uchyleniu derogacji

Wprowadzenie euro

Wycofanie waluty narodowej

Ok. 6 miesięcy

2 lata

Ok. 6 miesięcy

3 lata

Start

Dzień euro

---