I. EDUKACJA RÓWNOLEGŁA: POJĘCIE, CECHY, GŁÓWNE KIERUNKI

DZIAŁANIA, OGNIWA EDUKACJI RÓWNOLEGŁEJ. EDUKACJA

RÓWNOLEGŁA A WYCHOWANIE POZASZKOLNE. KLASYFIKACJA

INSTYTUCJI WYCHOWANIA RÓWNOLEGŁEGO.

Edukacja Równoległa - całokształt oddziaływań i wpływów wychowawczych na dzieci, młodzież i osoby dorosłe przez instytucje opiekuńczo-wychowawcze, oświatowo-kulturalne i organizacje społeczne.

Wychowanie pozaszkolne - całościowy układ placówek wychowania poza szkołą, obejmujący swoim oddziaływaniem określoną część dzieci i młodzież (uczącą się)

Cechy edukacji równoległej:

• ma charakter zarówno intencjonalny (zamierzony) jak i przypadkowy. Zamierzony ze strony wychowawcy, a niezamierzony ze strony grupy rówieśniczej i mediów.

• Otwartość na wzajemne oddziaływania zewnętrzne.

• Ukierunkowuje potrzeby indywidualne.

• Stwarzanie, szczególnie młodym ludziom, możliwości innej drogi edukacyjnej.

• Funkcjonuje głównie w czasie wolnym dzieci, młodzieży i dorosłych towarzysząc im przez całe życie.

• Oddziaływania mogą prowadzić do wartościowych wychowawczo zmian w życiu człowieka, ale też do niepożądanych, patologicznych

Główne kierunki działania:

• powinna organizować czas wolny twórczo (kreatywna)

• powinna wyrównywać pewne braki edukacji szkolnej (kompensacyjna)

• powinna kształtować różne postawy jednostki; współpraca, współdziałanie (formułująca)

• powinna przyspieszać rozwój, adaptację społeczną dzieci, młodzieży i dorosłych (akceleracyjna)

• powinna być edukacją trzech pokoleń: dzieci, młodzieży i dorosłych)

Ogniwa edukacji równoległej:

• rodzina - instytucja wychowania naturalnego

• placówki opiekuńczo-wychowawcze (domy dziecka, pogotowia opiekuńcze)

• instytucje i placówki wspomagające rozwój dzieci i młodzieży (domy kultury, kluby, świetlice środowiskowe) oraz kulturalno oświatowe (kino, teatr, muzeum)

• media i multimedia

• stowarzyszenia i organizacje

II. ŚRODOWISKO SPOŁECZNE, KULTUROWE, WYCHOWAWCZE -

POJĘCIE, ISTOTA, CECHY

Środowisko społeczne- tworzą je ludzie i stosunki społeczne ich otaczające. To ogół grup i jednostek z którymi człowiek styka się w ciągu swojego życia prywatnego lub zawodowego, bezpośrednio lub pośrednio, trwale lub przejściowo (F. Znaniecki)

Środowisko kulturowe - kulturę tworzą określone dobra materialne, symboliczne i duchowe przekazywane z pokolenia na pokolenie. Środowisko kulturowe zazwyczaj ma charakter obiektywny a oddziałuje wychowawczo dopiero gdy staje się środowiskiem subiektywnym.

Środowisko wychowawcze

• wg. Wroczyńskiego jest to zamierzony i ukierunkowany na osiągnięcie celów wychowawczych system bodźców tworzących środowisko wychowawcze

• wg. Sośnickiego jest to ogół sytuacji wychowawczych zawierających zarówno wpływy celowo zorganizowane jak i samorzutne i okazjonalne

• wg. S. Kowalskiego jest to społecznie kontrolowany i nastawiony na realizacje celów wychowawczych system bodźców społecznych, kulturowych i przyrodniczych

III. WSPÓŁCZESNE ŚRODOWISKO WYCHOWAWCZE - PRZEMIANY.

REINTERPRETACJA POJĘCIA: ŚRODOWISKO WYCHOWAWCZE

(UWARUNKOWANIA)

Cechy współczesnego środowiska wychowawczego:

• świat staje się coraz mniejszy „globalna wioska” na skutek rozwoju masmediów, szybkiej komunikacji, rozwoju nowych technologii.

• Świat współczesny jest coraz bardziej zróżnicowany, jeśli chodzi o ideologię, religię i kulturę.

• Nasz kraj charakteryzują zjawiska typowe dla społ. Przejściowego (bezrobocie, przestępczość w rodzinie, rozpad rodzin)

• Otwartość na wpływy z zewnątrz

• Środowisko wychowawcze tworzą również instytucje wychowania pośredniego (media)

• Powstaje nowa przestrzeń informatyczna, może być pozytywna, ale stwarza też pewne zagrożenia. Dzieci będą żyły w rzeczywistości wirtualnej.

Czynniki wpływające na reinterpretację pojęcia „środowisko wychowawcze”:

• warunki globalne np. problemy zdrowia, walka z chorobami

• czynniki rodzinne związane z procesami transformacji społecznej, politycznej i ekonomicznej w naszym kraju po 1989r.

• rozwój nowych teorii i koncepcji w naukach społecznych.

IV. RELACJE: ŚRODOWISKO A ROZWÓJ CZŁOWIEKA (TEORIA

NATURALISTYCZNA, POZYTYWISTYCZNE UJĘCIE, W ŚWIETLE

PEDAGOGIKI HUMANISTYCZNEJ)

Koncepcja naturalistyczna - ujmuje środowisko jako miejsce naturalnego rozwoju jednostki. A wychowanie polega na pielęgnowaniu cech wrodzonych. Środowisko jest bazą, z której człowiek czerpie składniki potrzebne dla jego rozwoju.

Koncepcja pozytywistyczna - środowisko stanowi źródło celowo stosowanych bodźców prowadzących do „urabiania” jednostki, modelujących jej rozwój poprzez tworzenie pożądanych wzorów dzięki określonym instytucjom szkolnym i pozaszkolnym. Relacje między dzieckiem a środowiskiem mają charakter przyczynowo - skutkowy, dlatego rodzaj bodźców ma wpływ na przebieg procesu wychowania i jego wyniki. Środowisko stanowi źródło bodźców stymulujących rozwój dzieci i młodzieży, modelujących ich rozwój poprzez dostarczanie określonych i pożądanych wzorców, sytuacji wychowawczych, form i metod postępowania w określonych sytuacjach szkolnych i pozaszkolnych.

Koncepcja humanistyczna - ujmuje środowisko jako układ społecznych interakcji. Środowisko wychowawcze tworzy przyrodniczo-społeczno-kulturalna przestrzeń z którą jednostka miała styczność bezpośrednio i pośrednio w wyniku czego stała się ona źródłem doświadczenie indywidualnego oraz środkiem do zaspokojenia potrzeb jednostki.

V. OBSZARY ZAGROŻEŃ WSPÓŁCZESNEGO ŚRODOWISKA ŻYCIA

CZŁOWIEKA; ŹRÓDŁA I PRZYCZYNY TYCH zAGROŻEŃ

• trudna sytuacja materialno-bytowa. To zjawisko zagraża realizacji funkcji ekonomicznej.

• dezintegracja rodziny w sferze kontaktów interpersonalnych, więzi emocjonalnych i hierarchii wartości. Osłabienie kontaktów między rodzicami i dziećmi, relacji, więzi, skutkiem tego jest osamotnienie dziecka.

• dezintegracja struktury rodziny. Może być spowodowana rozpadem rodziny, długotrwałą nieobecnością jednego z rodziców. Mogą wystąpić trudności w realizacji funkcji rodziny.

• Udział mediów i multimediów w procesie wychowania rodzinnego.

VI. UBÓSTWO - ISTOTA I RODZAJE. PRZYCZYNY UBÓSTWA;

WALKA Z UBÓSTWEM

Ubóstwo - brak dostatecznych środków materialnych do życia, bieda, niedostatek; stan niezaspokojenia pewnych potrzeb, które w danym społ., są uznawane za konieczne i niezbędne do normalnego rozwoju i funkcjonowania człowieka

Rodzaje ubóstwa:

• absolutne (bezwzględne) - kryterium ubóstwa to warunki materialne nie zapewniające zaspokojenia minimalnych potrzeb człowieka

• względne - wiąże się z rozpiętością poziomu życia w danym społeczeństwie

Przyczyny ubóstwa:

• w ujęciu absolutnym - system działania rynku jest efektywny i sprawiedliwy, oparty na jasnych i obiektywnych regułach, nie można go potępiać za wynagradzanie ludzi aktywnych lepiej niż pracujących mało i nie efektywnie. Ubóstwo leży w cechach ludzi: niechęć do pracy, brak wykształcenia, kwalifikacji zawodowych, patologie w rodzinie. Państwo przez wypłacanie zasiłków zniechęca ubogich do prób osiągnięcia sukcesu

• w ujęciu względnym - mechanizm rynkowy nie przyznaje potrzebującym dostatecznych środków; krzywdzi; nie uwzględnia potrzeb ludzi, a tylko ich przydatność dla gospodarki.

• Przyczyny ubóstwa w Polsce: większa liczba osób na utrzymaniu, niski poziom wykształcenia, podeszły wiek, choroby, alkoholizm, rozpad rodziny, wielodzietność.

Walka z ubóstwem: (oparta jest na 3 kierunkach działań)

• kształcenie zawodowe i oświata

• stwarzanie warunków korzystnej komunikacji społecznej i informacji z udziałem ludzi ubogich, którzy nie mogą żyć na marginesie i w ukryciu. Prawo do informacji i komunikacji służy ujawnianiu problemów ludzi ubogich, uczula również społeczeństwo na ten problem poprzez określoną współpracę i odpowiedzialność za drugą osobę.

• Gwarantowane dochody najniższe powinny być powiązane z zawodowym i społecznym powrotem do społeczeństwa.

VII. POJĘCIE I RODZAJE BEZDOMNOŚCI. ŹRÓDŁA BEZDOMNOŚCI I

JEJ KONSEKWENCJE DLA CZŁOWIEKA. FORMY

PRZECIWDZIAŁANIA BEZDOMNOŚCI

Bezdomność - względnie trwała sytuacja człowieka, pozbawionego dachu nad głową, albo nieposiadającego własnego mieszkania. Bezdomność może być dobrowolnie wybranym stylem życia np. włóczęgostwo; może być skutkiem zdarzeń losowych, także może być rezultatem złej polityki społecznej

Przyczyny bezdomności:

• bezrobocie

• ubożenie społeczeństwa

• brak lokali zastępczych

• patologie - narkomania, alkoholizm

Formy pomocy bezdomnym:

• ustawa o pomocy społecznej

• 1981 r. - powstało „Towarzystwo Pomocy im. Brata Alberta” dla bezdomnych

• poza publiczne organizacje

• 1981r. - powstało „Stowarzyszenie Pomocy Bezdomnym” i otworzono pierwszą przychodnię lekarską dla bezdomnych

VIII. PRZEDMIOT, CECHY, ZADANIA I ZAKRES ZAINTERESOWAŃ

PED. SPOŁ., GENEZA I ROZWÓJ PED. SPOŁ. W POLSCE. STRATEGIE

BADAWCZE W METODOLOGII PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ.

Geneza pedagogiki społecznej:

Pedagogika społeczna wyodrębniła się w I poł. XIX w. z pedagogiki ogólnej jako szczegółowa subdyscyplina. Pedagogika koncentruje swoje zainteresowania na środowiskowych uwarunkowaniach życia i rozwoju człowieka, zwłaszcza dzieci i młodzieży.

Przedmiotem ped. społ. Jest środowisko życia człowieka (społeczne, kulturowe, materialne)

Cechy ped. społ.:

• nauka praktyczna (stosowana) jest teorią praktycznego działania (buduje, rozwija, gromadzi wiedzę, którą można wykorzystywać w konkretnych działaniach praktycznych)

• nauka prakseologiczna - próbuje odpowiadać na pytanie „jak działać skutecznie”

• nauka empiryczna (oparta na doświadczeniach) - przyjmuje wnioskowanie indukcyjne

• koncentruje się na potrzebach społeczeństwa

• jest na usługach człowieka (bada rodzinę, problem rodziny)

Zadania ped. społ.:

• badanie, rozpoznawanie, wyjaśnianie, ustalanie związków i zależności między zjawiskami, faktami, interpretowanie różnych zjawisk dotyczących środowiska życia człowieka

• projektowanie pożądanej rzeczywistości poprzez wypracowywanie np. modelu rodziny, modelu funkcjonowanie instytucji pozaszkolnej

Obszar zainteresować ped. społ.

1 obszar:

• środowisko wychowania naturalnego, intencjonalnego, pośredniego.

- Wychowanie naturalne - rodzina, grupa rówieśnicza i sąsiedzka

- Wychowanie celowe - instytucje pozaszkolne powołane żeby zorganizować opiekę nad sierotami, żeby rozwijać dzieci i młodzież

- Instytucje wychowania pośredniego - instytucje, które podejmują działalność opiekuńczo - wychowawczą np. zakłady pracy, policja

2 obszar:

• działalność opiekuńczo - wychowawcza

• działalność kulturalno - wychowawcza

3 obszar:

• Rodzina (miejska, wiejska, pełna, niepełna, funkcje rodziny, zjawiska utrudniające realizację tych funkcji). Problem sieroctwa w rodzinie, problem rodzin czasowo niepełnych, rozłączonych, problem rozwodów.

• Problematyka czasu wolnego

• Problem mediów i multimediów (rodzaje oglądanych programów; wpływ; korzyści i skutki)

• Problem bezrobocia (sytuacja dzieci w rodzinie bezrobotnej); problem bezdomności, nietolerancji, agresji, biedy, ubóstwa

• „Mała ojczyzna” - edukacja międzykulturowa

IX. HELENA RADLISKA - JAKO TWÓRCZYNI POLSKIEJ PEDAGOGIKI

SPOŁECZNEJ

H. Radlińska (1879 - 1954) była twórczynią metodologii ped. społ.

• określiła przedmiot pedagogicznych badań środowiskowych. Przedmiotem badań wg. Radlińskiej jest środowisko życia człowieka oraz związek jaki zachodzi pomiędzy środowiskiem a życiem człowieka

• określiła cel środowiskowych badań pedagogicznych (celem jest ustalenie związków jakie zachodzą pomiędzy losem człowieka, a warunkami w jakich on żyje; celem powinna być interpretacja, ocena różnych faktów, sytuacji, zjawisk występujących w środowisku życia człowieka

• określiła obszar tematyczny badań ped. społ. ( * różne sytuacje i zjawiska wymagające pomocy i ratowania; * działalność kulturalna, funkcjonowanie instytucji kulturalnych; * systemy opiekuńczo - wychowawcze istniejące w przeszłości)

X. POJĘCIE, ISTOTA, CECHY CZASU WOLNEGO - BADACZE

czas wolny - (wg. Izdebskiej) to ten okres w ciągu doby, który pozostaje po wypełnieniu obowiązków szkolnych, zawodowych, domowych, organizacyjno - porządkowych oraz czynności związanych z zachowaniem zdrowia i higieny

To czas do własnej dyspozycji dzieci, młodzieży, który może być przeznaczony na odpoczynek, rozrywkę i rozwój osobowości.

Cechy czasy wolnego:

• czynności są podejmowane dobrowolnie

• dowolność wykonania (zmienność decyzji)

• satysfakcjonujący charakter czynności czasu wolnego

• autoteliczność czynności

• realizowanie własnych motywów

Funkcje czasu wolnego:

• w ujęciu szerokim: wypoczynku, rozrywki, zabawy, rozwoju osobowości

• w ujęciu wąskim: poznawczo- kształcąca; wychowawcza (dotyczy świadomej i planowej działalności wychowawczej prowadzącej do kształtowania instrumentalnych cech osobowości, wiadomości, zdolności, zainteresowań, potrzeb, postaw, wartości)

Badacze:

R. Wroczyński, I. Lepalczyk, T. Wujek, E. Trempała, A.Kamiński: „Czas wolny: jego problematyka społ. - wych.”

K. Przecławski: „Czas wolny dzieci i młodzieży w Polsce”, „Po pracy i nauce”

E. Wnuk - Lipiński: „Czas wolny - współczesność i perspektywy”

J. Izdebska: „Czynniki różnicujące strukturę budżetu czasu wolnego uczniów”

„Miejsce i funkcje wychowawcze środków masowego oddziaływania w czasie wolnym dzieci”

XI. FORMY, SPOSOBY, WZORY WYKORZYSTYWANIA CZASU WOLNEGO

Klasyfikacja form spędzania czasu wolnego:

wg. Przecławskiego

• Indywidualne - każdy sam organizuje

• Grupowo- nieinstytucjonalna np. w grupie nieformalnej

• Grupowo- instytucjonalna np. w szkole w ramach zajęć pozalekcyjnych

Im dziecko starsze tym silniejsza staje się tendencja do spędzania czasu wolnego w grupie nieformalnej

Klasyfikacja sposobów spędzania czasu wolnego:

• Sposoby związane z dobrowolnie przyjętymi na siebie obowiązkami - nauka jęz, obcego, tańca, ruchy oazowe

• Sposoby związane z aktywnością podmiotu w różnych dziedzinach: artystycznych, turystycznych, sportowych

• Sposoby związane z uczestnictwem w kulturze np. teatr, muzeum, filharmonia, opera

• Sposoby związane z uczestnictwem w życiu społecznym, ale w grupie nieformalnej: przebywanie z kolegami, spacery, zabawy towarzyskie, oglądanie imprez sportowych

• Sposoby związane z rozwijaniem własnych zainteresowań: hobby, bierny wypoczynek

• Sposoby zachowania o charakterze patologicznym np. nałogi, przestępczość

XII. KIERUNKI I PROBLEMATYKA BADAŃ NAD CZASEM WOLNYM

DZIECI I MŁODZIEŻY

3 główne kierunki dotychczasowych badań nad czasem wolnym:

• Budżet czasu wolnego

Cel badań - ilościowe określenie czasu wolnego w różnych środowiskach oraz czynników, które powodują zróżnicowanie budżet czasu wolnego.

Analiza badań wskazuje na zróżnicowanie w środowisk ilości tego czasu jaką dysponują dzieci i młodzież w różnych środowiskach.

Budżet uwarunkowany jest czynnikami:

- nauka szkolna i domowa

- praca w gospodarstwie rolnym

- zatrudnienie rodziców poza rolnictwem

- charakter pracy zawodowej rodziców

- kultura środowiska rodzinnego

- liczba rodzeństwa

- odległość od szkoły

- pora roku, płeć

• wykorzystanie czasu wolnego przez młodzież

• cel: uzyskiwanie inf. na temat różnych zachowań w czasie wolnym, ulubionych form aktywności dzieci, motywacji, potrzeb, zainteresowań.

• treść czasu wolnego jest zdeterminowana przez: dostępność, różnorodność, bogactwo instytucji wychowania pozaszkolnego, placówek udostępniających kulturę i sztukę, możliwości szkoły i rodziny w zakresie organizacji czasu wolnego

• wniosek: czas wolny jest wykorzystywany w sposób b. ubogi, nieciekawy, monotonny, głównie TV.

• Organizacja czasu wolnego

• cel: badanie roli i możliwości różnych środowisk, instytucji w organizacji czasu, rola placówek opiekuńczych, środowiska lokalnego, stowarzyszeń, szkoły;

• Wyniki: udział szkół w organizacji czasu jest niewielki, rodzina nie rozumie problemu czasu wolnego

Cechy wypoczynku polskiej rodziny:

• mediatyzacja - czas wolny przy TV

• familiocentryzm - czas wolny spędzony w gronie własnej rodziny 2 - pokoleniowej

• dominacja 2 wzorów wykorzystywania czasu wolnego:

• uczestnictwo w kulturze masowej

• wzór ludyczno - towarzyski (zabawowy)

• słabą pozycję w zajęciach wolnoczasowych zajmuje: kino, teatr, filharmonia, książka

• mała aktywność społeczna, sportowa, turystyczna w czasie wolnym rodziny

• minimalizacja zajęć o charakterze kreatywnym - nastawienie na konsumpcję

• zanikanie tradycyjnych rodzinnych form wykorzystywania czasu

• zanikanie barier między pokoleniami w wykorzystaniu czasu wolnego - te same filmy oglądają 3 pokolenia

XIII. ZACHOWANIE DZIECI I MŁODZIEŻY W CZASIE WOLNYM O

CHARAKTERZE DEWIACYJNYM, PATOLOGICZNYM -

PRZEJAWY, PRZYCZYNY.

Zachowania patologiczne wiążą się ze wrastającym spożyciem alkoholu przez młodzież. Bierze się to z nieumiejętności organizowania czasu wolnego. Wzór zachowania w czasie wolnym wyznacza przede wszystkim grupa rówieśnicza, koleżanki, przyjaciel. Duże znaczenie ma środowisko lokalne tj. małe czy duże miasto, zasób środków jakimi dysponuje, tradycja. Czynniki różnicujące sposób spędzania wolnego czasu: wykształcenie, płeć, status.

Przyczyny patologii; uwarunkowania genetyczne, społeczne, brak zainteresowania za strony rodziny, elitarność zajęć w szkole, brak dostępu do pozaszkolnych ośrodków zainteresowań, zły wpływ kolegów, patologie w rodzinie, bieda, miejsce zamieszkania miasto, wieś, realizowanie wzoru ludyczno - zabawowego.

14. UJEMNY WPŁYW TV I INNYCH MEDIÓW NA STAN ZDROWIA DZIECKA (NA ROZWÓJ BIOLOGICZNY, SFERĘ POZNAWCZĄ OSOBOWOŚCI, SFERĘ EMOCJONALNĄ)

• Ujemny wpływ TV na stan zdrowia dziecka Wpatrywanie w TV ujemnie wpływa na wzrok. Redukcja czasu na zabawy, gry ruchowe wpływa na występowanie różnych stanów chorobowych układu kostnego, wad postawy, zaburzenia rozwoju psychomotorycznego. Zaburzenia przemiany materii; schorzenia alergiczne spowodowane przeciążeniem receptorów; zmiany w układzie nerwowym(oglądanie scen przemocy, lęki moczenie nocne, agresja, utrata apetytu); zmęczenie, znużenie, nerwice).

• Ujemny wpływ TV na sferę poznawczą

Nadmiar informacji o różnorodnej treści przekazywane w krótkim czasie sprawia, że dziecko nie zawsze potrafi zrozumieć co jest ważne a co nie, co jest fikcją a rzeczywistością( relatywizm poznawczy) , staje się bezkrytyczne w tym co odbierają, nie rozumieją, percepcja obrazów jest płytka i pobieżna, nie myślą logicznie, nie syntetyzują treści, myślenie przebiega poprzez skojarzenie szybkie, podawane im z ekrany w gotowej postaci, ubożeje słownictwo dziecka.

• Ujemny wpływ TV na sferę emocjonalną

Przemoc, sceny brutalne, wywołują poczucie lęku, strachu, przerażenia, groźne urazy psychiczne, nieuzasadniona obawa przed przemocą ze strony innego człowieka, boi się usnąć w ciemnym pokoju, nocne koszmary, agresja, Na skutek ciągłego oglądania scen przemocy dochodzi do zobojętnienia, brak reakcji na krzywdę , odwrażliwienie

15. PRZEMOC EKRANOWA (TV, VIDEO, GRY KOMPUTEROWE) A AGRESJA U DZIECI. SUBKULTURY MEDIALNE.

Sprzyja formowaniu się agresywnego zachowania u dzieci i podnoszeniu poziomu agresji w ich zachowaniu wobec rówieśników, stymuluje agresywne fantazje, powoduje znieczulenie dzieci na agresję, zaburza postrzeganie roli agresji, przemocy w społeczeństwie, wywołuje nowe formy zachowania agresywnego, wyrabia przekonanie że jest to coś normalnego, odwrażliwia,

XVI. UDZIAŁ RODZICÓW (RODZINY) W PRZYGOTOWANIU DZIECKA DO KORZYSTANIA Z MEDIÓW.

• powinni organizować dzień dziecka, jego czas wolny, wyznaczać czas na książkę, prasę, film, radio, TV. Powinni regulować czas i zakres oddziaływania poszczególnych środków masowego przekazu, przygotowywać do recepcji odbieranych treści, kształtować w dziecku niezbędne w odbiorze umiejętności i nawyki, wdrażające je do poprawnej recepcji, rozbudzać potrzeby poznawcze, społeczne, kulturalne, czuwać nad skutkami oddziaływania mediów, uczyć wyboru i zapobiegać ujemnym wpływom, planować wspólnie z dzieckiem czas oglądania i rodzaj audycji, zachęcić do systematycznego oglądania programów cyklicznych dla dzieci, zachęcać i przygotowywać stopniowo do oglądania programów wartościowych, trudniejszych.

XVII. ROLA SZKOŁY W PRZYGOTOWANIU DZIECI I MŁODZIEŻY DO KORZYSTANIA Z MEDIÓW

• Wprowadzić uczniów we współczesną problematykę kulturalna przez dostarczenie im wiadomości z różnych dziedzin kultury

• Kształtować umiejętność selekcji treści docierających kanałami środków masowego przekazu

• Kształtować umiejętność korzystania z książki, prasy, radia, TV

XVIII. RODZINA JAKO GRUPA SPOŁECZNA, ŚRODOWISKO KULTUROWE I ŚRODOWISKO WYCHOWAWCZE

Rodzina jako grupa społeczna:

• Jest pierwotną grupą społeczną.

• Jest naturalną grupą społeczną; nie obowiązują tu żadne wymogi

• Jest to mała grupa społeczna

• Jest to najważniejsza i niezastąpiona grupa społeczna. Żadna inna grupa społeczna nie jest w stanie stworzyć korzystniejszych warunków sytuacji naturalnego wzrastania.

• posiadają wspólne cele, podobne normy moralno - społeczne,

Rodzina jako środowisko wychowawcze:

• W ujęciu węższym: rodzinę tworzy ogół warunków i podejmowanych działań o charakterze zamierzonym , celowym

• Rodzinę tworzy ogół warunków i podejmowanych działań o charakterze niezamierzonym jak również są to działania o charakterze celowym

• jest miejscem pierwszych kontaktów międzyludzkich, więzi psychicznych dziecka z rodzicami, rodzeństwem, dziecko uczestnicząc w naturalnych sytuacjach życia rodzinnego poznaje wzory zachowań związane z pełnieniem roli ojca, matki, przyswaja elementarną wiedzę o otaczającym świecie

Rodzina jako środowisko kulturowe:

• środowisko kulturowe rodziny tworzy zespół dóbr materialnych, duchowych przekazywanych i udostępnionych pokoleniu młodszemu przez pokolenie starsze

• środowisko kulturowe może stać się środowiskiem wychowawczym wtedy, gdy bodźce płynące ze środowiska obiektywnego zostaną przez człowieka odebrane i przeżywane w indywidualnym procesie recepcji treści kultury.

• dziecko poprzez bezpośrednie kontakty, interakcje w rodzinie przyswaja wartości, normy moralno - społeczne, zasady postępowania, uczy się współdziałania i realizowania indywidualnych potrzeb. Rodzina poprzez preferowany styl życia, zwyczaje, nawyki, tradycje wprowadza dziecko w świat kultury, stymuluje jego rozwój kulturowy

XIX. FUNKCJE RODZINY - PRZEMIANY RODZINY I JEJ FUNKCJI

FUNKCJE RODZINY WG. TYSZKI

• biopsychiczne (wiążą się z biologicznymi zjawiskami mającymi swe istotne podłoże w sferze psychiki)

- prokreacyjna - zawiera się nie tylko w powoływaniu nowych członków rodziny, ale też w zaspokajaniu emocjonalnych potrzeb rodziców

- seksualna - służy zaspokajaniu seksualnych potrzeb członków

• ekonomiczna

- materialna - zaspokajanie materialnych (aktualnych i przyszłych) potrzeb rodzin, prowadzenie gospodarstwa domowego, zapewnienie odpowiednich warunków mieszkaniowych rodzinie, gromadzenie trwałych dóbr materialnych, zapewnienie startu życiowego dzieciom.

- opiekuńczo - zabezpieczająca - obejmuje działania materialne i fizyczne mające na celu pomoc tym członkom rodziny, którzy nie są w stanie samodzielnie tych potrzeb zaspokoić np. sprawowanie nadzoru nad małymi dziećmi, pomoc osobom starszym , chorym,

• społeczno - wyznaczająca - polega na regulacji życia rodziny poprzez układ zewnętrznych i wewnętrznych układów społecznych.

- klasowa (stratyfikacyjna)- określa miejsce rodziny w strukturze społecznej, które nadaje jej określony status społ., np. nieusamodzielnione dziecko robotnika ma przynależność warstwową robotniczą.

- legalizacyjno - kontrolna - rodzina nadzoruje postępowanie swoich członków w celu zapobiegania ewentualnym odstępstwom od norm i wzorów uznawanych w danej rodzinie.

• socjopsychologiczna - rodzina przygotowuje do pełnienia przyszłych ról w rodzinie i w społecz.

• socjalizacyjno - wychowawcza - rodzina przekazuje podstawowe wzory zachowań, zwyczajów i obyczajów, określone wartości moralne, społeczne, polityczne, poglądy, opinie, przekazywanie dziedzictwa kulturowego, uczenie języka ojczystego itp.

• kulturalna - zapoznanie młodego człowieka z dorobkiem kulturalnym społeczeństwa, uczeniu wrażliwości estetycznej i umiejętności korzystania z dóbr kultury

• rekreacyjno - towarzyska - zapewnia możliwość wypoczynku po pracy zawodowej oraz utrzymanie kontaktów towarzyskich, co ma wpływ na utrzymanie równowagi psychicznej.

• emocjonalno - ekspresyjna -zaspokajanie potrzeb emocjonalnych członków rodziny: potrzeba bezpiecze., bliskiego kontaktu, akceptacji, bycia kochanym, samorealizacji, kontaktu intelektualnego.

FUNKCJE RODZINY WG. KAWULI

• prokreacyjna

• materialna

• socjalizacyjno - wychowawcza

• opiekuńcza

• wychowawcza

• kulturalna

XX. KIERUNKI I PROBLEMATYKA BADAŃ NA RODZINĄ, BADACZE.

Główne kierunki badań:

• Struktura rodziny

• Funkcjonowanie rodziny pod wzg. materialnym, emocjonalnym, wychowawczym, opiekuńczym, kulturalnym.

• Zmiany jakie zachodzą we współczesnej rodzinie - czynniki warunkujące zmiany

Badania nad rodziną dotyczą:

• Rodziny normalnie funkcjonującej

• Rodziny dysfunkcyjnej (zagrożenia pod względem materialnym, strukturalnym na skutek występowania zjawisk dewiacyjnych, co może prowadzić do powstawania rodzin ubogich, bezdomnych, bezrobotnych, osieroconych, rozwiedzionych, rozluźnienia więzi emocjonalnej, problemu sieroctwa.)

XXI. ZAGROŻENIA STRUKTURY I FUNKCJONOWANIA WSPÓŁCZESNEJ

POLSKIEJ RODZINY. TRZY METODY PRACY SOCJALNO -

WYCHOWAWCZEJ

• Pogarszające się warunki materialne: degradacja ekonomiczna rodzin bezrobotnych, wielodzietnych, niepełnych, samotnych matek, bezdomność

• Mediatyzacja życia rodzinnego: dezintegracja i dezorganizacja życia rodzinnego za sprawą pozornego bycia razem podczas oglądania tych samych programów TV w tym samym pomieszczeniu

• Zjawiska dewiacyjne oraz patologie społeczne.: alkoholizm, przemoc, przestępczość członków rodziny, agresja werbalna, instrumentalna, prostytucja, narkomania

• Dezorganizacja strukturalna polskich rodzin: spowodowana rozpadem rodziny na skutek śmierci jednego z rodziców, rozwodu, separacji, długotrwałej nieobecności rodziców lub jednego z nich. Może wystąpić trudność w realizowaniu funkcji ekonomicznej oraz socjopsychologicznej rodziny

• Dezintegracja życia emocjonalnego w rodzinie: osłabienie kontaktów między rodzicami a dziećmi, zamykanie się tylko w kręgu rodzinnym, prywatność, malejąca spójność emocjonalna, osamotnienie dziecka

XXII. OBSZARY WSPARCIA DZIECKA I RODZINY. RZĄDOWE INSTYTUCJE I

FORMY WSPARCIA.

Do pozarządowych form pomocy należą:

• Stowarzyszenia

• Fundacje

• Ruchy społeczne

Stowarzyszenie - grupa dorosłych lub młodzieży posiadająca własną strukturę organizacyjną: członkowie grupy podejmują wspólne zadania i podporządkowują się obowiązującym normom postępowania; przynależność do tej grupy ma charakter dobrowolny. Tworzą je ludzie działający na mocy prawa. Podejmują oni określoną działalność dobrowolną, świadomą i bezpłatną.

Rodzina potrzebująca pomocy może korzystać z:

• Pozarządowe formy pomocy społecznej:

- Nasz Dom

- Ośrodek Pomocy Dzieciom „Dobry Pasterz”

• Poradnie pozarządowe

• Stowarzyszenia środowiskowe i pozarządowe: świetlice, kluby, place gier i zabaw

• Działalność Caritas Archidiecezji Białostockiej :

- Dom Matki i Dziecka

- Dom dla Bezdomnych

- Kuchnia dla ubogich

• Działalność Kościołów:

- Pomoc ludziom biednym

- pomoc samotnym matkom

- pomoc uzależnionym

• Stowarzyszenia na rzecz dzieci z różnymi schorzeniami:

- Stowarzyszenie „Otwórz serce”

- Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom Niesłyszącym

- Stowarzyszenie Pomocy Ludziom ze Schorzeniami Wątroby

Fundacja - darowanie, przeznaczanie majątku, jego części na określony cel zgodny z intencją fundatora. Tworzą je ludzie, zarząd, który dba o dobre zagospodarowanie i powiększenie dóbr. (fundacje ludzi chorych, dzieci uzdolnionych, samotnych)

• Fundacja Pomocy Społecznej SOS powołana przez J. Kuronia ( organizowanie np. kolonii letnich dla dzieci)

• Fundacja Osób Niepełnosprawnych

• Fundacja Chorym Dzieciom

• Fundacja Polsat

• Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy

Ruch społeczne - spontaniczne, masowe wiązanie się ludzi z określonymi ideami społ. - moralnymi, często ukierunkowanymi politycznie:

• O celach ogólnoludzkich: ekologiczne, gospodarcze, samorządowe, konsumenckie

• Powodowane niemożnością przebicia się nowatorskich projektów do ośrodków decyzyjnych: oświatowe, ekologiczne, gospodarcze, antynarkotykowe

• Ukierunkowane na pomaganie jednostce: bezdomnym, samotnym matkom, chorym, niepełnosprawnym, uzależnionym

• O charakterze buntu przeciwko profesjonalistom i ich działalności w służbie publicznej: grupy AA, ruchy hospitacyjne, ruchy samopomocy chorym

Rola organizacji pozarządowych:

• Zaspokajanie potrzeb indywidualnych i społecznych w małej grupie, w atmosferze życzliwości i solidarności

• Przyjęcie czynnej postawy obywatelskiej w zakresie spraw tzw. ludzkich i lokalnych, a wymagających załatwienia w poczuciu wspólnego dobra

• Propagowanie pluralizmu i różnorodności życia społecznego

• Tworzenie sektora realizacji zadań indywidualnych i społecznych alternatywnego wobec rządowego, swoboda w wyborze metod pracy dająca dużą elastyczność w zaspokajaniu potrzeb indywidualnych klientów

• Stwarzanie mechanizmów współudziału społ. w podejmowaniu decyzji dotyczących różnych problemów i poziomów funkcjonowania nowoczesnego społeczeństwa

• Duże poczucie podmiotowości i niezależności.

XXIII. ŚRODOWISKO LOKALNE - POJĘCIE, RODZAJE, PRZEMIANY. METODY

AKTYWIZACJI SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ

Środowisko lokalne to gromada ludzi zajmująca ograniczone, względnie izolowane terytorium, posiadających wspólną tradycje, wartości, symbole, instytucje usługowe i kulturowe, świadomych jedności i odrębności, gotowości do wspólnego działania, żyjących w poczuciu przynależności i wewnętrznego bezpieczeństwa.

W środowisku lokalnym są dwa typy zbiorowości:

• Celowe stowarzyszenia:

- jest to grupa zorganizowana

- ma własnych członków i własną strukturę organizacyjną

- cechuje się dążeniem do osiągnięcia określonych celów i interesów

- członkowie podporządkowują się ustalonym przez siebie sposobom postępowania i

zadaniom

- przynależność jest dobrowolna

• Spontaniczne - wspólnoty:

- przynależność jest zdeterminowana urodzeniem

- organizacja jest wynikiem aprobaty społecznej, jest nieformalna

- cele są nieartykułowane i nie mają postaci pisemnej

XXIV. SZKOŁA W ŚRODOWISKU LOKALNYM (JEJ SPOŁECZNO -

WYCHOWAWCZA ROLA)

Szkoła jest jedną z instytucji kształcenia i wychowania. O wynikach szkoły decyduje nie tylko to, jaka szkoła jest, ale i to czy potrafi i zechce odpowiednio wykorzystać uwarunkowania takie jak: uczniowie, nauczyciele, rodzice, program pracy szkoły i społeczność lokalna. Ważne jest by umiała łączyć poczynania edukacyjne z wszelkimi poczynaniami pozaszkolnych placówek wychowawczych, zaszczepić wychowankom umiejętność samodzielnego uczenia się oraz czy umie wiedzę pozaszkolną np. pochodząca ze środowiska lokalnego wykorzystać w realizacji programu nauczania szkolnego. Te nowe oczekiwania z zakresu współpracy szkoły szczególnie ze środowiskiem lokalnym uspołeczni szkołę i wpłynie na tworzenie społeczeństwa edukacyjnego.

Są 4 typy szkół:

• Szkoła nauczająca: nastawiona na przekaz informacji, wiadomości,

• Szkoła wychowująca: łączy nauczanie z wychowaniem, stwarza wiele sytuacji umozliwiających kształtowanie systemu wartości, wrażliwości emocjonalnej, odpowiedzialności.

• Szkoła opiekuńcza :zmierza do pokonania trudności szkolnych przez kompensację i profilaktykę w odniesieniu do uczniów, którzy nie mogą się prawidłowo rozwijać w warunkach szkolnych z powodu warunków psychicznych, zdrowotnych.

• Szkoła środowiskowa: rozszerza funkcję dydaktyczną, wychowawczą, opiekuńczą szkoły o współpracę ze środowiskiem lokalnym.. kładzie akcent na aktywność, zespołowość młodzieży, wykorzystuje treści środowiskowe i zasób doświadczeń pozaszkolnych dzieci i młodzieży, włącza siły społeczne środowiska do realizacji swoich zadań, działalność pedagogiczną na zajęcia pozalekcyjne, rozwijanie planowych kontaktów za środowiskiem lokalnym.

Szkoła nauczająca, wychowująca, opiekuńcza i środowiskowa funkcjonuje w praktyce oświatowe. Przeważa jednak typ szkoły nauczającej, a w mniejszym stopniu nauczająco - wychowującej.

XXV. GRUPA RÓWIEŚNICZA POJĘCIE, CECHY, PRZEMIANY. FUNKCJE

WYCHOWAWCZE GRUPY RÓWIEŚNICZEJ

Grupa rówieśnicza - organizm społeczny wyróżniony spośród innych nie ze względu na cechę demograficzną - wieku, lecz ze względu na typ więzi, bliskie, nacechowane wzajemną aprobatą uczestnictwo

Funkcje wychowawcze grupy rówieśniczej:

staje się głównym kreatorem osobowości młodego człowieka : rozwój osobowości autonomicznej w pełnieniu ról społecznych w grupie lub rozszerzając zakres doświadczeń jednostki poprzez zaspokajanie jej potrzeb i zainteresowań nie zrealizowanych w stosunkach z dorosłymi.

• Funkcje makrospołeczne:

- egalitaryzacja struktury społecznej oraz pokonywanie barier tworzonych przez

stereotypy; odrzuca stereotypy istniejące w umysłach rodziców i staje się łącznikiem

między kulturami różnych grup społecznych, co sprzyja powstawaniu nowej

struktury społecznej

- egalitaryzacja kultury oraz dystrybucji wartościowych wzorów kulturowych, czemu

sprzyjają kontakty młodzieży pochodzącej z grup o różnym poziomie kulturalnym i

systemach wartości.

• Funkcje mikrospołeczne:

• organizowanie czasu wolnego

• dostarczanie wrażeń, przygód i nowych doświadczeń, głównie poprzez rozwijające się formy turystyki

• spełnia rolę zaplecza emocjonalnego i społecznego młodzieży poprzez ukazywanie pozytywnych wzorców godnych naśladowania

• uczy samodzielności dopomagając w poznawaniu siebie poprzez różne testy samosprawdzające

• sprzyja krystalizowaniu systemu wartości stwarzając środowisko, w którym można dostrzec cechy ułatwiające i utrudniające zbiorowe życie, a także dokonać oceny swojego postępowania i zachowania innych

Cechy grupy rówieśniczej:

• członkostwo jest spontaniczne

• niewielkie rozmiary grupy

• Członkowie mają poczucie przynależności oraz odrębności wobec otoczenia

• Grupę cechuje zmienność i okazjonalność celów

• Przywództwo wynika z cech osobowych i aprobaty grupy

26. GENEZA I ISTOTA OPIEKI HOSPICYJNEJ. GŁÓWNE ZASADY OPIEKI

HOSPICYJNEJ.

Hospicjum - wspólnota ludzi dobrej woli, którzy bezpłatnie opiekują się chorymi. Hospicja są organizacjami, które wyrosły z troski o zaspokojenie potrzeb umierających. W hospicjum pracują wolontariusze, czyli ludzie dobrej woli, ludzie różnych zawodów, także pielęgniarki, lekarze i kapłani.

Zasady opieki hospitacyjnej:

Zasada I:

• Leczenie ukierunkowane jest na objawy choroby (ból, wymioty, depresję, osłabienie, duszności).

- 60% pacjentów cierpi z powodu bólu. W większości przypadków udaje się go usunąć, a w każdym razie bardzo zmniejszyć. Przy takim leczeniu, chory zachowuje przytomność i świadomie przeżywa ostatni okres życia.

Zasada II:

• Pacjent hospicyjny traktowany jest jak osoba, a nie jak jednostka chorobowa „rzecz”, którą należy uratować

Implikuje to:

- nienaruszalność jego godności ludzkiej, która w tym wypadku polega na zapewnieniu godnych warunków socjalno - bytowych i na traktowaniu umierającego do końca jak osoby zdolnej do podejmowania decyzji.

- prawo do poszanowania i ochrony własnej tożsamości, poglądów i przekonań.

Zasada III

• Integralną częścią opieki nad umierającym jest opieka nad jego rodziną, zarówno w czasie choroby jak i po śmierci.

Zasada IV

• Polega na włączeniu rodziny do opieki nad chorym. W pielęgnację, powinny być włączone także dzieci.

Zasada V

• Opieka nad chorym prowadzona jest przez zespół pracowników hospicyjnych, nawzajem siebie wspierających, gdyż jedna osoba nie jest w stanie zaspokoić wszystkich fizycznych, psychicznych i duchowych potrzeb umierającego.

Istota opieki hospicyjnej: (w pracy w hospicjum chodzi o to, aby:)

• Aby chory nie odczuwał bólu ani innych przykrych dolegliwości fizycznych, które mogą występować w ciężkiej chorobie

• Aby okres życia, jaki pozostał choremu był wartościowy, aby czuł się potrzebny i aby mógł przeżyć ten okres godnie

• Aby człowiek dobiegający kresu życia miał czas i warunki do refleksji nad swoim życiem i do przygotowania się do odejścia

• Pomagać rodzinie chorego w opanowaniu lęku, radzenia sobie z problemami, jakie sprawia ciężka choroba i śmierć

• Wyjaśnić członkom rodziny sytuację, uczyć pielęgnowania i zachowana się wobec chorego, pomagać w ukojeniu bólu po stracie bliskiej osoby

Leczenie paliatywne - taki typ zabiegów, które mają na celu eliminowanie lub złagodzenie objawów choroby bez dążenia do jej wyleczenie przez usunięcie przyczyn.

1

---