I Źródła prawa unijnego:
1.Acquis communautaire (dorobek wspólnoty, powstały w ramach funkcjonowania poszczegolnych polityk wspolnotowych, współpracy w ramach II i III filaru)
PRAWO PIERWOTNE I PRAWO WTORNE
PIERWOTNE:
-stoi najwyżej w hierarchii prawa, tworzone przez państwa umawiających się stron;
-traktaty założycielskie( EWWiS, EURATOM, EWG, TUE);
-traktaty modyfikujące(ToFUE, T Amsterdamski, Nicejski, Lizboński);
-traktaty akcesyjne, czyli na mocy których p rzyjmowani są nowi członkowie
-ogólne zasady prawa powszechnie uznawane w porządkach prawnych państw członkowskich
-zasady wspólne dla porządków państw demokratycznych(z. równości, państwa prawa, pomocniczośći, ochrona praw człowieka)
-zasady odczytane przez Trybunał Sprawiedliwości na podstawie interpretacji przepisów traktatów(z. autonomii, pierwszeństwa prawa europ., bezpośredniego stosowania prawa eur.)
-zasady dotyczące przedmiotu działalności UE czyli swobody gospodarcze, przepływu towarów, usług, kapitału i płatności
-zwyczaj prawny- forma nie zbyt często stosowana
PRAWO POCHODNE, WTÓRNE:
ZEWNĘTRZNE- umowy międzynarodowe
1.Umowy zawierane z UE z innymi podmiotami prawa m-narodowego
2.-||- między państwami członkowskimi czyli np. umowy dotycz. Ściślejszej pracy
DYREKTYWY-zobowiązania państw członkowskich do osiągnięcia określonego rezultatu. Adresatami dyrektywy będzie państwo; jest zobowiązaniem pełnym, wiąże co do celu i w tym zakresie państwo jest w pełni zobowiązane, każdy cel musi być zrealizowany przez państwo członkowskie.
-w dyrektywie określony jest cel, który ma osiągnąć dane państwo
-wybór środków do realizacji celu należy do państwa
-w dyrektywie wskazany jest czas na osiągnięcie celu, najczęściej od 1 do 3 lat
-państwa członkowskie muszą wydać różnego rodzaju akty prawne, treść dyrektywy wymaga wprowadzenia do prawa krajowego
Wykonanie dyrektywy: nie można oprzeć wykonania dyrektywy na praktyce, musi to być akt powszechnie obowiązujący
Poprzez wydawanie dyrektyw prawo europejskie jest wydawane w 2 etapach:
1)Na poziomie unijnym- gdzie są ustalane cele
2)Na poziomie krajowym- środki, formy realizacji celu dyrektywy
Zaniedbanie wykonania dyrektywy przez państwo członkowskie stanowi naruszenie postanowień traktatowych, które zobowiązują do lojalnej współpracy. Trwałe naruszenie może prowadzić do zawieszenia w prawach członka lub odpowiedzialności odszkodowawczej wobec jednostki. Wadliwe dokonanie implementacji może powoływać się na postanowienia dyrektywy.
*dyrektywa ma służyć harmonizacji prawa UE poszczególnych państw członkowskich
*harmonizacja na służyć zbliżeniu państw
*sposób wykonania dyrektywy każde państwo ustala samodzielnie
*dyrektywa zbliża porządki prawne, nie narusza pewnej tradycji, porządku prawnego co do formy realizacji celów dyrektyw
Ze względu na stopień zbieżności, zbliżenia porządków prawnych, wyróżniamy kilka dyrektyw harmonizacji:
1Harmonizacja pełna- dyrektywa szczegółowo określa zasadnicze kwestie mające znaczenie w realizacji celów
2Harmonizacja minimalna
3Harmonizacja opcjonalna
4Harmonizacja częściowa
5.Harmonizacja alternatywna
Najczęściej stosowana jest dyrektywa w zakresie: Swobody przepływu towarów, usług, osób, kapitału i płatności.
DECYZJE:
*można porównać do decyzji administracyjnych
*ma charakter indywidualny, skierowana do określonego indywidualnie adresata
*wiążą tylko adresatów decyzji
Adresatami decyzji mogą być:
-państwa członkowskie
-przedsiębiorstwa
-inne podmioty prawa
Najczęściej decyzją posługuje się w dziedzinie ochrony konkurencji i dziedzinie pomocy państwa
AKTY DELEGOWANE:
-są to akty nieustawodawcze ale wydawane na podstawie aktu ustawodawczego (Komisja Europejska na podstawie aktu ustawodawczego otrzymuje uprawnienia do wydawania aktu delegowanego)
-Akt delegowany musi mieć: zasięg ogólny
-może uzupełnić lub zmieniać elementy aktu ustawodawczego, które mają inne niż istotne znaczenie
Parlament razem z Radą mogą podjąć pewne czynności:
1.Mogą odwołać przekazanie uprawnień Komisji Europejskiej do wydawania aktu delegowanego
2Mogą się zachować w ten sposób iż akt delegowany wejdzie w życie wówczas gdy Rada i Parlament nie wyrażą sprzeciwu w oznaczonym terminie, który będzie wyznaczony w akcie prawodawczym
AKTY WYKONAWCZE:
-akty nieustawodawcze, czyli nie mogą określać nowych praw i obowiązków
-wydawane przez komisję europejską w ramach jej uprawnień wykonawczych
-służą zapewnieniu jednolitych warunków wykonywania aktów prawodawczych
AKTY NIEWIĄŻĄCE: zalecenia i opinie
-nie wiążą w swej treści adresatów
-adresatami mogą być państwa członkowskie, instytucje unijne i inne podmioty prawne
-za pomocą zaleceń, opinii pewna instytucja wyraża swoje stanowisko w określonej sprawie
Trybunał Sprawiedliwości wskazał iż państwa członkowskie powinny uwzględniać zalecenia i opinie instytucji unijnych przy dokonywaniu wykładni prawa krajowego
AKTY NIENAZWANE: suri Genesis, wydawane przez różne instytucje:-programy, -komunikaty-sprawozdania-plany-uchwały-rezolucje-deklaracje-memoranda-zawiadomienia
-akty wewnętrzne danej instytucji odnoszące się do jej struktur organizacyjnych
*muszą być zgodne z prawem pierwotnym i prawem pochodnym wymienionymi w traktacie dyrektywami, decyzjami
Białe i zielone księgi:
-aktualne problemy i propozycje ich rozwiązania
-problemy legislacyjne odnoszące się do bieżących problemów
II FILAR- polityka bezpieczeństwa i polityka zagraniczna
Akty prawne w ramach realizowania polityki II filaru utrzymują swoją moc pawną:-programy,-strategie-wspólne działania-wspólne stanowiska w określonej sprawie -systematyczna współpraca między państwami członkowskimi w zakresie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa
Adresatami są państwa członkowskie jaj i instytucje. Ogólne kierunki, wytyczne dotyczące polityki zagranicznej bezpieczeństwa ustalane są na płaszczyźnie Rady.
*nie jest możliwe wydawanie aktów prawodawczych w zakresie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, oznacza to, że współpraca państw nie może się opierać na zwykłym procesie prawotwórczym w oparciu o rozstrzygnięcia i dyrektywy.
*Trybunał Sprawiedliwości nie ma właściwości co do interpretowania aktów polityki zagranicznej i bezpieczeństwa.
*nowy traktat powołuje Wysokiego Przedstawiciela co do wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Działania wysokiego przedstawiciela nie mają wpływu na podstawę prawną, na odpowiedzialność państw, na uprawnienia państw członkowskich w zakresie kształtowania i prowadzenia polityki w ramach II filaru.
- w zakresie służby konsularnej
-w zakresie utrzymywania stosunków z państwami trzecimi
- w zakresie utrzymywania stosunków z organizacjami m-narodowymi
III FILAR- współpraca policji i sądów w sprawach karnych- jeden blok tematyczny „Przestrzeń wolności, bezpieczeństwa sprawiedliwości”
Dotychczasowe akty prawne zachowują swoją moc prawną:
-wypracowywanie wspólnej strategii
-wspólne działania instytucji politycznej
-wymiana informacji
-konsultacje
-współpraca organów administracyjnych
Wydawanie decyzji ramowych miało zadanie zbliżenia instytucji, prawa, przepisów wykonawczych w poszczególnych prawach członkowskich- umowy zawierane z poszczególnymi państwami.
Przestrzeń III filaru podlega obowiązkowej procedurze prawodawczej, można ją regulować w oparciu o rozporządzenia, dyrektywy i decyzje. W stosunku do dotychczasowego dorobku prawnego III filaru ustanowiono 5 letni okres przejściowy podczas którego treść dotychczasowych aktów prawnych zostanie przeniesiona, przekształcona w dyrektywy, rozporządzenia i decyzje.
Wprowadzono dwa elementy dotyczące współpracy państw w zakresie III filaru:
*mechanizm wzmocnionej współpracy
*mechanizm monitorowania przez parlamenty państw członkowskich procedury prawotwórczej, która będzie regulowała przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości
Parlamenty kontrolują , monitorują pod kątem zasadniczości, zgodności i zasadą pomocniczości.
ZASADY SYSTEMU INSTYTUCJONALNEGO- relacja-> instytucja-> państwo członkowskie
1.System zasad UE (instytucjonalny system) opiera się na:
*istnienie instytucji unijnych, które realizują cele UE
*realizują kompetencje UE
-Rada Europejska
-Rada
-komisja Europejska
-Parlament
-Trybunał sprawiedliwości
-Trybunał Obrachunkowy
-Europejski Bank Centralny
*instytucje o charakterze pomocniczym:
- Komitet Regionów
-Komitet gospodarczy i Społeczny
-Rzecznik Praw obywatelskich
-Komitet Stałych Przedstawicieli COREFER- działający przy Radzie
*instytucje o charakterze wyspecjalizowanym, kierunkowym, powołane do realizacji określonego celu
-Europejski Bank Inwestycyjny
2. Funkcjonowanie instytucji opiera się na pewnych zasadach, regułach. Muszą występować reguły uporządkowane, logiczny układ zasad na których opiera się działanie instytucji
ZASADY:
1.ZASADA POMOCNICZOŚCI
-w dziedzinach, które nie należą do wyłącznej kompetencji UE, podejmuje ona działania tylko wtedy i tylko w takim zakresie w jakim cele zamierzonego działania nie mogą być osiągnięte przez państwa członkowskie
-dotyczy to możliwości państw na płaszczyźnie regionalnej, lokalnej jak i centralnej
-wtedy kiedy na płaszczyźnie UE zostanie to lepiej zrealizowane np. ze względu na koszty
-zadania nie wyłącznie zastrzeżone dla UE
Obowiązuje to instytucje unijne i czynią to one w oparciu o protokół w sprawie stosowania zasady pomocniczości i proporcjonalności.
Mechanizm kontrolowania zasady pomocniczości:
-mechanizm ten nie prowadzi do zablokowania projektu aktu prawnego
-daje możliwość wyrażenia zastrzeżeń co do zgodności projektu aktu prawnego z zasadą pomocniczości
Uzasadniony projekt aktu prawnego:
-skutki finansowe i administracyjne i w jaki sposób można je zainwestować
-w odniesieniu do instytucji do organów centralnych, lokalnych, rządu
-ułatwienia pracy parlamentu
Parlament ma 2 głosy z zastrzeżeniami bądź bez, głosy są potem zliczane u kierowane do instytucji uczestniczących w procesie prawotwórczym .
1.W syt. Kiedy zastrzeżenia składane są najmniej 1/3 ogólnej liczby opinii wydawanych przez parlamenty wówczas projekt podawany jest ponownej analizie przez instytucje Komisji, Rady i Parlamentu.
- w wyniku akt może być podtrzymany, zmieniony lub odrzucony
-każdy wybór musi być uzasadniony
2. Zastrzeżenia zgłoszone zostały w większości parlamentu- instytucje mogą: podtrzymać, zmienić lub wycofać projekt muszą wstawić uzasadnioną opinię.
- opinia parlamentów m-narodowych + opinia uzasadniona komisji kierowane są do Rady i Parlamentu i te opinie będą uwzględniane w ramach procesu prawotwórczego, zwykłego przed pierwszym czytaniem.
-parlament w oparciu o większość głosów może podjąć decyzję
-Rada w oparciu o większość 55% głosów może stwierdzić :
1 brak zgodności z zasadą pomocniczości i wówczas urywa się bieg prawny, projekt nie podlega dalszej procedurze prawotwórczej
2 potwierdzenie zgodności- projekt podlega dalszej procedurze prawotwórczej
2.ZASADA PROPORCJONALNOŚCI
*dotyczy ona zakresu działalności instytucji unijnych
*instytucje nie wykraczają w swoich działaniach poza to co jest konieczne w osiągnięciu poszczególnych celów
*integracja w państwa członkowskie może być tak daleko posunięta jak to jest niezbędne w realizacji celów UE
Gwarancją zasady jest uczestnictwo co najmniej 3 instytucji przy tworzeniu prawa.
3.ZASADA OPARCIA UE O ZASADĘ WOLNOŚCI, DEMOKRACJI, POSZANOWANIA PRAW CZŁOWIEKA I RZĄDÓW PRAWA
Art. 2 traktatu UE, Wartości przestrzegane przez państwa UE:
-poszanowanie godności osoby ludzkiej
-wolność, demokracja
-równość
-państwo prawa
-poszanowanie praw człowieka
-poszanowanie praw mniejszości
-społeczeństwo oparte na pluralizmie
-niedyskryminacja
-tolerancja
-sprawiedliwość
-solidarność
-równość kobiet i mężczyzn
-różnorodność kulturowa i językowa
-poszanowanie tożsamości narodowej
4. ZASADA RÓWNOWAGI INSTYTUCJONALNEJ
-została odczytana przez Trybunał Sprawiedliwości
-państwa członkowskie podpisują się pod tą interpretacją
-została odczytana w 1959r. w sprawie Meroni przeciwko instytucji wysokiej władzy UE
-działalność instytucji opiera się na zasadzie równowagi
-równowaga władz
-instytucje wykonują swoje kompetencje w poszanowaniu kompetencji innych instytucji
-badają czy inne instytucje nie przekraczają swoich kompetencji
Polega to na wzajemnym kontrolowaniu się instytucji, czyli wzajemne ułożenie relacji aby instytucje mogły się wzajemnie hamować przed przekraczaniem kompetencji. Zapobiega nadmiernemu rozrostowi kompetencji oraz koncentracji kompetencji w jednym organie.
=w systemie skarg sądowych:
-w ochronie kompetencji instytucja może wstąpić na drogę sądową o uchylenie, unieważnienie aktu prawnego
-Skarga na zaniechanie działania prawodawczego przeciwko komisji, radzie lub parlamencie
=procedura tworzenia prawa :
-kompetencje prawotwórcze mają komisja, parlament i rada
-wzajemnie się kontrolują pod względem naruszenia kompetencji
5. ZASADA AUTONOMII INSTYTUCJONALNEJ
-nie została wprost ujęta w postanowieniach traktatu, została odczytana w drodze orzecznictwa TS i jest ściśle powiązana z zasadą równowagi instytucjonalnej
-oznacza ona że każda instytucja dysponuje wyznaczoną przez traktaty autonomią niezbędną do wykonywania powierzonych jej zadań
-każda instytucja ma pewien zakres swobody w kształtowaniu swojej struktury wewnętrznej (może powoływać organy wewnętrzne, określać zadania organów wewnętrznych, powoływać organy pomocnicze, zdolność uchwalania regulaminów wewnętrznych, Określanie przywilejów, immunitetów, spraw socjalnych, posiadanie własnego budżetu)
Skargi sądowe- skarga przekroczenia kompetencji
-zasada autonomii oznacza zakaz ingerencji w autonomię instytucji, zasada ta odnosi się do relacji instytucja- państwo członkowskiej będzie polegała na zakazie ingerencji instytucji w państwo członkowskie.
6. ZASADA LOJALNEJ WSPÓŁPRACY
-dotyczy relacji między instytucjami UE jak i relacjami między instytucją i państwem członkowskim
*wzajemne poszanowanie
*udzielanie wzajemnego wsparcia przy wykonywaniu zadań
*podmioty zobowiązane są do należytego wykonywania swojego obowiązku czyli środków ogólnych szczególnych zamieszczonych w traktacie
*ułatwiają wykonywanie zadań instytucjom
*powstrzymują się od podejmowania działań, które mogły by zagrozić realizacji celów
*obowiązek współpracy polega na tym, że państwa członkowskie kierują swoich przedstawicieli do instytucji i tym samym uczestniczą w pracach instytucji
*finansowanie zadań unijnych, udzielanie wsparcia finansowego
*udział finansowy czy organizacyjny przy misjach europejskich i innych formach współpracy
Lojalność przestrzegana jest poprzez wykonywanie postanowień traktatowych i aktów prawa unijnego
- stosowanie się do orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości
-powstrzymywanie się od zakłóceń systemu instytucjonalnego i finansowego
Zasada współpracy dotyczy państw jak i instytucji
-bez lojalnej współpracy proces prawotwórczy nie przebiega sprawnie
7.ZASADA KOMPETENCJI POWIERZONEJ
-kompetencje przyznane wyłączne
-kompetencje nieprzyznane niewyłączne
-kompetencje zastrzeżone tylko dla państw UE
*wykonywanie tych kompetencji opiera się na zasadzie pomocniczości i proporcjonalności
*zasada ta oznacza że instytucja UE może działać tylko w oparciu o prawo i w granicach prawa
*nie ma domniemania kompetencji
*jeżeli jakieś instytucje posiadają kompetencję wyłączną to tylko UE może wydawać akty prawne wiążące
Państwa członkowskie mogą podejmować działania tylko w oparciu o upoważnienie przez unię lub w celu wykonywania aktów wiążących
Jeśli mamy do czynienia z kompetencjami niewyłącznymi kompetencje dzielone są między instytucje a państwa członkowskie.
WYŁĄCZNE KOMPETENCJE UE WG TRAKTATU O FUNKCJONOWANIU UE:
1.Dziedzina dotycząca Unii Celnej, wszystko co wiąże się ze swobodą przepływu towarów, ustalenie taryf celnych
2.Reguły konkurencji- ustalenie reguł kompetencji które są niezbędne dla funkcjonowania rynku wewnętrznego działającego w ramach UE
3.Polityka pieniężna, ale tylko w odniesieniu do państw, które są członkami państw unii walutowej
4.Zachowanie morskich zasobów biologicznych w ramach wspólnej polityki rybołówstwa
5Wspólna polityka handlowa
6Zawieranie umów międzynarodowych, jeśli wynika to wprost z aktu prawodawczego unijnego.
KOMPETENCJE DZIELONE UE:
1Obszar rynku wewnętrznego
2Polityka społeczna, ale tylko w takim zakresie w jakim odnoszą się do niej traktaty
3Spójność gospodarcza i społeczna i terytorialna
4Rolnictwo, rybołówstwo (z wyłączeniem morskich zasobów biologicznych)
5Środowisko naturalne
6Ochrona konsumentów
7Transport
8Sieci transeuropejskie
9Energia
10Przestrzeń wolności, bezpieczeństwo i sprawiedliwość, tematyka która kiedys dotyczyła 2 filaru
11Wspólne programy bezpieczeństwa w odniesieniu do zdrowia publicznego
UE zostały powierzone kompetencje do prowadzenia działań, w tym ustalania różnego rodzaju programów w dziedzinach:
1Badań i rozwoju technologicznych oraz przestrzeń kosmiczna, przy czym zastrzega się, że wykonywanie tych zadań przez UE nie może uniemożliwiać wykonywanie swoich kompetencji w tym zakresie przez państwa członkowskie
2Współpracy pomocy humanitarnej, ale nie może to uniemożliwić wykonywania kompetencji przez państwo członkowskie
Koordynacja polityk państw członkowskich przez UE:
1.UE koordynuje polityki gospodarcze państw członkowskich, ustala ogólne wytyczne polityk gospodarczych państw członkowskich, koordynuje politykę zatrudnień
2.koordynuje wspólną politykę społeczną państw członkowskich
3.wspieranie, uzupełnianie, koordynowanie działań państw członkowskich w dziedzinach:
-ochrona zdrowia
-przemył
-kultura
-turystyka
-ochrona ludności
-współpraca administracyjna
-edukacja
-kształcenie zawodowe
-sprawy związane z młodzieżą, sportem
Nie ma domniemania kompetencji instytucji UE, mogą one wykonywać kompetencje powierzone im w traktatach, muszą działać na podstawie prawa i w granicach prawa. Każda instytucja ma wydzielony obszar kompetencji i nie może wychodzić poza ten obszar.
Procedury prawne które określa traktat o UE:
1.Procedura zmiany traktatu, traktat określa 2 procedury:
a)zwykła- procedura zmiany traktatu ma zastosowanie wówczas kiedy zmiany będą dotyczyły rozszerzenia albo ograniczenia kompetencji UE, zmiany te będą dotyczyć relacji UE z państwami członkowskimi .
b) uproszczonaprocedura rozpoczyna się od określenia propozycji zmiany, którą mogą zgłosić:
-rządy państw członkowskich
-komisja europejska
-parlament europejski
Propozycje te kierowane są do Rady, która z kolei kieruje do Rady Europejskiej. Propozycje zmian notyfikowane są także parlamentom narodowym państw członkowskich.
Na płaszczyźnie UE przeprowadzane są konsultacje z parlamentem i komisją europejską
Rada Europejska podejmuje decyzje o przyjęciu wniosku:
-zwołanie Konwentu, w skład którego wchodzą:
1. przedstawiciele parlamentów narodowych państw członkowskich
2. szefowie rządów
3. przedstawiciele parlamentu i komisji
A w przypadku zmian instytucjonalnych polityki pieniężnej przedstawiciele Europejskiego Banku Inwestycyjnego.
W Konwencie ustala się zalecenia dla konferencji przedstawicieli rządów państw członkowskich.
-Rada Europejska nie musi zwoływać konwentu, jeśli tak zagłosuje większość zwykła RE i zgodę na to wyrazi parlament.
-konferencje przedstawicieli rządów państw członkowskich, które zwołuje przewodniczący Rady, na tej płaszczyźnie ustalane są zmiany w traktaci
Takie zmiany mogą być wprowadzane w drodze umowy międzynarodowej (traktat zmieniający traktat)
Zmiany te wejdą w życie po ratyfikowaniu przez poszczególne państwa członkowskie.
Jeżeli w ciągu 2 lat od podpisania traktatu został on ratyfikowany przez 4/5 państw członkowskich i gdy jedno lub więcej państw członkowskich napotkało trudności przy postępowaniu ratyfikacyjnym sprawę kieruje się do Rady Europejskiej.
b) uproszczona procedura zmiany traktatu rozpoczyna się w analogiczny sposób jak w zwykłej procedurze
propozycje zmian mogą dotyczyć wyraźnie wskazanych dziedzin ( III cz. Traktatu o funkcjonowaniu UE) wewnętrzna polityka i działania UE.Nie można stosować procedury uproszczonej dla wprowadzenia zmian, które rozszerzają lub zmniejszają kompetencje UE.
-propozycje kierowane do RE
-przeprowadzenie konsultacji z PE i KE, a gdy zmiany dotyczą polityki pieniężnej to z EBI
-RE po przeprowadzeniu konsultacji podejmuje jednomyślną decyzję co do wprowadzenia zmian dotyczących polityki działań UE
Na płaszczyźnie RE ustalane są zmiany do traktatu i zatwierdzone przez wszystkie państwa członkowskie wchodzi w życie.
PROCEDURA PRZYJMOWANIA DO UE:
1państwo europejskie
2państwo, które szanuje wartości UE wymienione w art. 2 traktatu o UE (poszanowanie praw człowieka, godności osobistej i ludzkiej, zasad równości, sprawiedliwości, solidarności, demokratycznych rządów prawa)
3.państwo wstępujące przyjmuje cały dorobek prawny UE
4złożyć wniosek do UE i o tym fakcie informowany jest PE, też parlamenty narodowe państw członkowskich. Taki wniosek kierowany jest do Rady, czyli ciała decyzyjnego UE, która przeprowadza konsultacje z KE a następnie w oparciu o zgodę PE podejmuje jednomyślnie decyzję i przy jej podjęciu musi uwzględnić kryteria kwalifikacyjne ustalane przez RE.
5Warunki przystąpienia państwa są określone w umowie międzynarodowej zawieranej między państwami członkowskimi a państwem ubiegającym się o członkostwo.
6Taka umowa międzynarodowa nazywana jest traktatem akcesyjnym.
7Każda umowa międzynarodowa musi być ratyfikowana przez państwa członkowskie, daje to jej moc wiążącą.
Procedura występowania z traktatu:
1państwo członkowskie musi podjąć decyzję o wystąpieniu, inicjatorem wystąpienia jest państwo członkowskie
2zamiar jest notyfikowany RE
3RE ustala z państwem występującym warunki wstąpienia oraz określa warunki przyszłych stosunków z UE
4Zawierana jest umowa międzynarodowa, ciałem kompetencyjnym jest Rada, zawiera ona tą umowę po uzyskaniu zgody parlamentu
Umowa międzynarodowa o wystąpieniu od dnia wejścia w życie skutkuje tym, że prawo UE nie obowiązuje już tego państwa
Jeżeli nie ma takiej umowy to prawo przestaje obowiązywać po upływie 2 lat od dnia notyfikacji RE lub w okresie uzgodnionym między Radą a państwem członkowskim.
Proces prawotwórczy
Komisja - Rada -_Parlament EU
Projekt
I Czytanie Rada ,Parlament zapoznają się z treścią traktatu.
Swoje stanowisko parlament przedstawia Radzie. Rada dalej podejmuje decyzje
1.Przyjmuje uwagi (stanowisko parlamentu )-przyjęcie daty w brzmieniu odpowiadającemu stanowisku parlamentu.-uchwalenie aktu prawnego.
2.Rada nie przyjmuje stanowiska parlamentu , formuje własne stanowisko w kwestii projektu , przedstawia swoje stanowiska Parlamentowi i Komisja EU też jest informowana -podane muszą być powody odrzucenia.
II czytanie Parlament ma 3 miesiące na reakcję
1.Przyjmuje stanowisko Rady lub też kiedy nie wypowie się w wyznaczonym czasie prowadzi to do uprawnienia aktu w brzmieniu przyjętym przez Radę
-koniec procesu prawotwórczego
2.Odrzucenie wersji projektu przyjętego przez radę -zakończenie procedury nie dochodzi do uchwalenia aktu.
3.Parlament proponuje poprawki. Projekt kierowany jest do Rady a następnie do komisji Europejskiej. Komisja wydaje jedynie opinię , które nie są wiążące , ale ma pewne swoje konsekwencje .W przypadku negatywnej opinii komisji , Rada przyjmuje decyzję jednomyślnie w pozostałych przypadkach o większość kwalifikowaną. Rada podejmuje decyzję w oparciu o opinię komisji. Rada ma 3 miesiące na wypowiedzenie:
1.Przyjmuje poprawki Parlamentu , dochodzi do uchwalenia aktu ,koniec procedury.
2.nie przyjmuje poprawek parlamentu:
-dochodzi do zwołania komitetu Pojednawczego-zwoływany jest przez przewodniczącego Komisji i Przewodniczącego Rady w ciągu 6 tygodni od przyjęcia poprawek. Komitet pojednawczy -przedstawiciele rady Parlamentu w równej liczbie. Komisja jest pomocnikiem, mediatorem. Powinno dojść do porozumienia .jeżeli do porozumienia nie dojdzie w ciągu 6 tygodni koniec procedury.Ustala się wspólną wersję projektu-Komitet Pojednawczy.
III czytanie
Rada i Parlament w całości jeszcze raz się decydują w kwestii ostatecznej
- brak możliwości zmian merytorycznych
Publikacja w dzienniku urzędowym UE
Akt obowiązuje po upływie 10 dni od ogłoszenia lub w dniu zawartym w samym akcie . Traktat wprowadza możliwość wydłużenia terminu który pojawił się w procedurze (3 miesiące o miesiąc , 6 miesięcy o 2 tygodnie) . Jest to możliwe z inicjatywy Rady bądź parlamentu.
RADA EUROPEJSKA
Ciało polityczne najmniej sformalizowane .Wytwarza się z nieformalnych spotkań głów państw i szefów rządów. W latach 70 powołano instytucję rady europejskiej i określono jej cele i zadania. 1986- JAE określa sposób działania Rady i podstawy prawne funkcjonowania Rady. Obecnie podstawę tworzą: Traktat o UE i o funkcjonowaniu UE :
- instytucja wysoce niesformalizowana,
-tworzą ją szefowie rządów , głowy państw,
- brak określonego sposobu konstytuowania się instytucji i powoływania członków ,
Cechy:
-instytucja UE ,
-organ niekadencyjny,
- organ o charakterze międzynarodowym ,
Skład RE:
-szefowie rządów , głowy państw w zależności od przepisów krajowych ,
-przewodniczący komisji Europejskiej ,
-wysoki przedstawiciel do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa ,
- ministrowie spraw zagranicznych ,
- ministrowie gospodarki i finansów ,
- po jednym komisarzu,
Organy wewnętrzne:
Przewodniczący Rady - kadencja 2,5 roku jednokrotnie odnawialna,
Zadania przewodniczącego Rady :
Przewodniczy i kieruje RE
Zapewnia proces przygotowania i spójności prac
Współpracuje z przewodniczącym komisji i przewodniczącym rady do spraw ogólnych
Wspomaga tworzenie tożsamości , spójności w ramach rady
Przedstawianie sprawozdań z działalności Rady przed parlamentem
Reprezentuje rade w stosunkach zewnętrznych w sprawach wspólnej polityki i spraw bezpieczeństwa w takim zakresie w jakim UE się tym zajmuje
Tryb działania RE :
Częstotliwość spotkań określona traktatem - 2 spotkania w ciągu półrocza.
- poziom krajowy współpracy - przygotowane są prace przez poszczególnych ministrów ,
- etap porozumienia się miedzy państwami.
- etap unijny - prace na poziomie RE
Rada podejmuje decyzje w oparciu o konsensus - zgodę wszystkich członków
Rada wypowiada się poprzez głosowanie może to dotyczyć jednomyślności
Wstrzymanie się od głosu nie narusza tej zasady.
Może podjąć decyzję zwykłą większością , kwestie proceduralne i regulamin wewnętrzny
Kwalifikowana - ustalenie składu rad wchodzących w instytucję Rady
Zadania :
- określenie kierunków rozwoju polityki UE ,
- Decyzje polityczne co do rozszerzenia pogłębienia integracji unijnej,
-Decyzje zmian instytucjonalnych.,
-reformy ustroju unijnego,
-wspólne stanowisko w różnych kwestiach ,
-sugestie co do projektów aktów prawnych ,
-brak uprawnień prawodawczych ,
KOMISJA EUROPEJSKA
Charakter zarządzająco-wykonawczy
-traktat o UE
-traktat o Funkcjonowaniu UE
-regulamin wewnętrzny komisji europejskiej
Skład i charakter komisji europejskiej:
Jeden z głównych organów UE
Instytucja , która ma charakter ponadpaństwowy
Działa w imieniu UE i na rzecz UE
Członkowie muszą wykazywać się niezależnością, muszą dawać niekwestionowaną niezależność, nie mogą reprezentować interesów rządowych, nie mogą być związani instrukcjami ze strony rządu, członkowie nie reprezentują interesów rządów swoich państw
Instytucja o charakterze kolegialnym, decyzja podejmowana jest w drodze uzgodnienia przez wszystkich członków
Organ o charakterze jednolitym w tym sensie, że można wyróżnić określoną jednolitą strukturę wewnętrzną w porównaniu do rady
Komisja europejska jest organem kadencyjnym
Do 2014 roku obowiązuje zasada że każde państwo ma swojego przedstawiciela w komisji . Skład ten obowiązuje przewodniczącego komisji oraz wysokiego przedstawiciela do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa. OD 2014 r (listopad ) przewiduje się ze na mocy traktatu lizbońskiego systemu rotacji, że w komisji znajduje się reprezentacje 2/3 państw. Przy ustalaniu zasad rotacji obowiązuje ścisła równość finansowa . Kolejnością uzyskiwania mandatu poszczególnych państw członkowskich . System rotacji powinien uwzględnić różnorodność demograficzna i geograficzną .
Kto może pretendować na członka-
- obywatel unijny,
-odpowiednie kwalifikacje ,
-wykazywać zaangażowanie w sprawy europejskie ,
- niekwestionowana nie zależność ,
Sposób powoływania członków komisji:
- rządy państw członkowskich sugerują kandydatów,
- najpierw powołuje się przewodniczącego , konsultacje RE z państwami członkowskimi i Rada wybiera kandydata ,
- Rada przedstawia kandydata parlamentu europejskiego , dopiero parlament zatwierdza kandydata na przewodniczącego ,
Sposób działania komisji jest zbliżony do rządu (
-najpierw powołuje się szefa przewodniczącego .
-przewodniczący proponuje skład komisji z uwzględnieniem zasad warunków które członkowie muszą spełnić i z uwzględnieniem państw,
- rada przyjmuje listę członków w skład komisji ,
-parlament może w całości przyjąć skład komisji lub w całości odrzucić. Nie głosuje indywidualnymi kandydatami.
STATUS CZŁONKA KOMISJI:
-zakaz podejmowania jakiejkolwiek innej działalności zarobkowej.
-powinna wykazywać się niezależnością ,
-nie powinien przyjmować pewnych posad, korzyści , korzyści wiążących się z wykonywaniem wiedzy zdobytej podczaj pełniącej funkcji a mogącej rodzić podejrzenie co do jego bezstronności ,
- przywileje i immunitety,
- sposób odwołania - mandat ustaje w skutek dobrowolnej dymisji lub na skutek dymisji przymusowej gdy komisarz nie spełnia warunków ,
-odwołanie jedynie na wniosek trybunału sprawiedliwości ,
Struktura wewnętrzna komisji :
1Przewodniczący+ 1 , 2 wiceprzewodniczących
2. Zadania przewodniczącego :
-szef polityczny komisji, członkowie działają według jego wskazówek ,
- przyjmuje program działania komisji ,
-przydziela zadania komisarzom,
-może powoływać grupy robocze ,
- reprezentuje cała instytucje na zewnątrz ,
- zwołuje posiedzenia komisji,
-przygotowuje porządek posiedzeń ,
-Zarządza głosowanie ,
-podpisuje protokoły z posiedzeń ,
Komisarze: każdy komisarz odpowiada za funkcjonowanie określonych dziedzin, ma przypisaną określoną dziedzinę ,
Administracja :
-dyrektywy generalne
-departamenty które mogą być podzielone na mniejsze jednostki, Obsługę administracji sprawuje sekretariat generalny z sekretarzem
Sekretariat generalny:
- sprawny przepływ dokumentów z podpisami posiedzeń ,
-podpisanie protokołów,
-dba o ratyfikowanie aktów wydawanych przez komisje i umieszczanie w dzienniku urzędowym ,
Komisja zbiera się na posiedzeniach zwoływanych przez przewodniczącego co najmniej raz na tydzień
- posiedzenia są niejawne (poufne)
- z każdego posiedzenia sporządza się protokół podpisywany przez sekretarza generalnego i przewodniczącego, Jest akceptowany na następnym posiedzeniu.
Funkcje Komisji europejskiej:
1Czuwa nad prawidłowym wykonywaniem traktatów , aktów prawa pochodnego,
2Kontroluje inne instytucje państwa jak i podmioty krajowe,
3Funkcja prawodawcza - uczestniczy w procesie tworzenia prawa , jako ciało inicjujące procedurę tworzenia prawa przez tworzenie projektu aktu prawnego,
Komisja przy sporządzeniu projektu może stworzyć sugestie
4Prowadzenie bieżącej polityki UE polega na wykonywaniu przez komisję prawa unijnego , rozporządzeń wydawanych przez rade i parlament.
-wykonuje budżet i ponosi odpowiedzialność polityczna za jego wykonanie
5Jest inicjatorem projektów (programów)m ale również dokumentów o innym charakterze konsultacyjnym , komunikaty.
6Funkcja realizowania polityki międzynarodowe polega na utrzymaniu stosunków dyplomatycznym , może wysyłać tam delegacje bądź na konferencje międzynarodowe.
7Posiada kompetencje w zakresie zawierania umów międzynarodowych , prowadzi negocjacje na rzecz komisji może delegować kompetencje do zawarcia umowy w imieniu komisji
8Może zwrócić się to ts o zbadanie zgodności umowy międzynarodowej z prawem unijnym
Tryb pracy komisji:
-określa to regulamin komisji i 3 rodzaje procedur,
1) problemy ustalone na posiedzeniu komisji a następnie w drodze głosowania większością komisarzy, podejmuje się określoną decyzję
tryb zwykły podstawowy.
2) procedura obiegowa ma zastosowanie kiedy projekt uchwały nie budzi kontrowersji. , dyrektywy zgodne są co do treści takiego aktu,
Został on przejrzany przez służbę prawną pod kątem sprawdzenia czy nie narusza konstytucji i czy ma podstawę prawną .
3)Procedura delegowana - polega na wyznaczeniu jednego z komisarzy i upoważnienia się go do wydania w imieniu całej komisji określonych środków zarządzających lub administracyjnych . Delegowany komisarz może działać w zakresie udzielonego mu upoważnienia.
Decyzje zamieszane są w protokole a protokół zatwierdza się na najbliższy posiedzeniu komisji.
Wykład
Rada podejmuje decyzje w oparciu o większość kwalifikowaną od momentu obowiązywania traktatu z Lizbony do końca października 2014 obowiązuje stara formuła obliczania większości kwalifikowanej( w traktacie wiedeńskim stara formuła).
1Ustalenie większości kwalifikowanej w oparciu o tak zwane głosy ważne przy 27 państwach większość wynosi 255 głosów, przy ogólnej liczbie 345 głosów.
Mniejszość blokująca wynosi 91 głosów ważnych .
2Przeliczenie liczby państw głosujących za lub przeciw . Większość kwalifikowana to ponad połowa państw jeżeli projekt pochodzi od komisji , natomiast większość 2/3 głosów wymagana jest jeżeli projekt pochodzi od państw członkowskich.
3Test demograficzny - test fakultatywny nie obowiązkowy sprawdza się czy dane rozwiązanie zdobyło większość 62 procent ludności UE . Przeprowadza się wówczas gdy zażąda tego państwo członkowskie . od 01.11. 2014 co do zasady obowiązuje rozwiązanie przyjęte w traktacie lizbońskim .
Większość kwalifikowana to :
- 55% ogólnej liczby państw+ 1 nie mniej niż 15
- 65% ludności UE mniejszość blokująca wynosi 35 % ludności UE muszą reprezentować co najmniej 4 państwa.
W sprawach szczególnie ważnych na wniosek komisji bądź wysokiego przedstawiciela do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa wymagana jest większość 75% ogólnej liczby państw i 65% ludności UE.
Od 01.11 .2014 do końca marca 2017 istnieje możliwość zarządzenia przeprowadzenia głosowania w oparciu o stare zasady zawarte w traktacie wiedeńskim . w tym czasie istnieje możliwość odwołania się w momencie braku porozumienia między państwami członkowskimi rada zobowiązana jest do ponownego rozpatrzenia sprawy i do poszukania konsensusu i do przedstawienia go w rozsądnym terminie . Od 01. 04. 2017 będzie możliwość do odwołania się po zastosowaniu pewnych progów.
Rada współuczestniczy w wydawaniu :- rozporządzeń, -dyrektyw, Samodzielnie : -decyzje o charakterze wewnętrznym , -decyzje w stosunkach miedzy instytucjonalnych, - dotyczące stosunków międzynarodowych
RADA = AUTOR AKTÓW O CHARAKTERZE NIE WIĄŻĄCYM. -zalecenia -rekomendacje -Konsultacje -rezolucje
Komitet stałych przedstawicieli jest to organ mający swoje podstawy traktatowe . organ o charakterze pomocniczym względem rady. Pełni funkcje przygotowawcze i wykonawcze względem rady. Składa się ze stałych przedstawicieli państw członkowskich , którzy odpowiadają za przygotowanie prac rady i wykonują zadania zlecone im przez radę . składa się z 2 komitetów :
1Zajmuje się sprawami ogólnymi ,
2Zajmuje się sprawami technicznymi i składa się z zastępców stałych przedstawicieli z jednego komitetu.
Jeżeli jest to konieczne KSP może tworzyć dalsze komisje , komitety o charakterze pomocniczym , tworzenie niższych grup pomocniczych .
Parlament europejski:
W momencie powstania EWWiS istniało zgromadzenie . składało się ono z parlamentarzystów (przedstawicieli narodowych). Obecnie parlament europejski jest współtwórcą , współprawodawcą prawa UE.
PODSTAWA PRAWNA :-traktat o UE art.14 -traktat o funkcjonowaniu UE ART. 228-234
Parlament europejski działa na podstawie regulaminu .
Sposobem ukonstytuowania parlamentu są wybory . są one: bezpośrednie ,wolne ,tajne i powszechne. Przeprowadzone są w oparciu o ordynacje wyborczą ustaloną przez państwa członkowskie . określa się w niej szczegółowe zasady wyboru euro deputowanych. Zatwierdzone przez parlament europejski w Polsce wybory do PE reguluje ordynacja wyborcza do PE z 2004 roku.
BIERNE PRAWO WYBORCZE- osoba ukończyła 21 lat , pełne prawo wyborcze, nieskazany prawomocnym wyrokiem za przestępstwo umyśle z oskarżenia publicznego, warunek : zamieszkiwanie przez okres 5 lat na Terenia danego kraju( warunek administracyjny - przysługuje nie tylko w RP ale także obywateli UE zamieszkujących w RP. )
Zgłaszać kandydatów mogą : wyborcy, partie polityczne, koalicje partii politycznych.
Wybory przeprowadza się w 13 okręgach wyborczych. W Polsce dodaje się oświadczenie o współpracy z SB w PRLU .
Czynne i bierne prawo wyborcze przysługuje :obywatelom UE.
Status europosła:
- mandat jest mandatem wolnym, (odpowiedzialność polityczna ) ,
- mandat niezależny( nie może być związany żadnymi instytucjami wyborczymi),
-przedstawiciel pastwa członkowskiego ale działający w imieniu UE i na rzecz UE .
Mandatu nie można łączyć z :
-fundacjami przewidzianymi w ordynacji wyborczej danego kraju( zakaz łączenia stanowisk z którymś rodzajem władzy ustawodawczej , wykonawczej , sądowniczej. )
-funkcjami związanymi z instytucjami europejskimi ( członek komisji europejskiej , członek rady , sędzia.
Gwarancją niezależności jest przydzielenie europosłom
-przywileju
-immunitetu,
Obowiązek: uczestniczenie w obradach PE ,
PE O CHARAKTERZE :
-przedstawicielskim (reprezentuje państwa członkowskie )dla każdego państwa z góry przypisana jest określona liczba mandatów . Traktat ogranicza liczbę europosłów do 750 osób w momencie powiększenia UE o nowego członka to liczba nie powinna ulec zmianie chyba że traktat ulegnie zmianie
- organ o charakterze kadencyjnym 5 lat,
Struktura wewnętrzna PE:
Organy kierownictwa wewnętrznego:
- przewodniczący - pełni swoją funkcję przez 2,5, wybierany ze swojego grona PE
-wiceprzewodniczący - zastępca przewodniczącego
- kwestorzy- sprawy finansowe
Tworzą oni prezydium PE.
FUNKCJE:- organizacyjna -administarcyjna, - organizuje prace PE , sekretariatu PE , -określa sytuację finansową, - zatwierdza porządek posiedzeń
Konferencja przewodniczących grup politycznych :- przewodniczący grup politycznych ,
Zadania
- przedstawienie propozycji do porządku obrad,
-wykonanie zadań zleconych ,
-wyraża swoje zdanie w sprawach bieżących ( kwestia administracyjna komisje sledcze).
Konferencja przewodniczących delegacji : stałe delegacje międzyparlamentarne które przyglądają się pracom parlamentu europejskiego.
Organy funkcjonalne:
- komisje stałe i czasowe
Czasowe ->śledcze
- powołanie do zbadania określonego problemu ,
- powołanie do zbadania kwestii która wypłynęła w trakcie kadencji PE,
Czas działania połowa kadencji PE -> 2,5 roku.
Organy :
-Grupy polityczne (frakcje polityczne ),
-działają na formach PE,
-nie są to partie polityczne ,
-tworzone przez deputowanych euro parlamentu,
-tworzone przez przedstawicieli co najmniej 2 państw,
2 państwa -> próg 23 osób
3 państwa -> próg 18 osób
4 i więcej-> próg 14 osób
Parlamentarzyści przynależą do frakcji ze wzg. na poglądy a nie ze wzg. na przynależność państwową .
Trybunał sprawiedliwości -
Pierwsza instancja sądownicza istniała od momentu powstania EWWiS.
Później zostały powołane sąd I instancji , sąd do spraw służby publicznej-instytucje pomocnicze TS .
Podstawy prawne -traktat o UE -TRAKTAT O FUNKCJONOWANIU UE , -statut TS , REGULAMIN WEWNĘTRZNY,
Charakter TS:
- jest to instytucja o charakterze ponad narodowym(nie reprezentuje żadnego państwa ) i niezależnym ,
-działa w imieniu UE i na rzecz UE,
-jest to organ kolegialny (o charakterze ) i obraduje w określonych składach CZYLI W izbach, ,
-nie jest organem kadencyjnym (działa w trybie permanentnym (stale )natomiast kadencyjność dotyczy mandatu sędziego,
- mandat członka trybunału trwa 6 lat , ( co 3 lat wymieniana jest połowa składu ) ,
-zasadą jest że każde państwo ma swojego przedstawiciela w postaci sędziego. Natomiast rzeczników generalnych jest 9 .
Status członka TS: (cech wspólne dla sędziego i Rzecznika Generalnego)
- niezależność ( nie mogą podejmować żadnej funkcji która by godził w jej charakter . Gwarancją niezależności są immunitety oraz nieusuwalność . Funkcje może pełnić osoba która posiada kompetencje do wykonywania najwyższych funkcji w organach sądownictwa bądź też jest to osoba o powszechnie znanych kompetencjach .
Przestaje pełnić funkcje w razie :
-śmierci,
- rezygnacji,
-w przypadku przestania spełnienia warunków przewidzianych dla pełnienia tego typu funkcji.
Funkcja sędziego :
-orzekanie w sprawach objętych jurysdykcją TS , (odbywa się w sposób bezstronny świadomy , z poszanowaniem tajemnicy narad )
- do zadań sędziów należy : zapewnienie poszanowania prawa unijnego , wykładni stosowania tego prawa ,
Zadania :
- Rzecznicy generalni (przedstawianie w sposób bezstronny , niezależny wniosków przekładanych TS , przedmiotem analizy jest stan faktyczny danej sprawy. Obecnie Obligatoryjnie wydawana jest opinia rzecznika w sprawach które SA przekładane TS.
Organizacja wewnętrzna TS:
- na czele instytucji stoi prezes TS wybierany na okres 3 lat , ale mandat jest odnawialny.
Jego funkcje to kierowanie sprawami sądowymi i administracyjnymi.
Na czele każdej izby stoi prezes izby . działają 3 5 osobowe izby , na czele stoją prezesi powoływani odpowiednio na rok bądź 3 lata .
- w strukturze rzeczników generalnych :wyróżnić można 1 rzecznika generalnego zajmuje si przydzielaniem spraw poszczególnym rzecznikom
Administracja TS :, sekretarz TS , jednostkami pomocniczymi są sekretariaty .
Tryb działania :
TS jako instytucja działa nie w trybie sesyjnym lecz permanentnym.
Skład TS:
-składy były nieparzyste (skład plenarny dla tego składu)->forum (minimalna liczba 13 osób)
-obraduje w składzie od 3 do 5 osób(forum wynosi 3 osoby)
Sprawy sporne ,sprawy niesporne
Sprawami niespornymi jest;
1.odesłanie prejudycjalne(na wniosek sądu krajowego wówczas to TS wypowiada się w sprawie interpretacji UE)
TS nie ma jurysdykcji w obszarze wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz w ramach przestrzeni wolności, bezpieczeństwa, sprawiedliwości.
2.Opinie w sprawach umów międzynarodowych.
Sprawy sporne:
1Skarga o stwierdzenie uchybienia jest to unijny instrument kontroli w stosunku do państw członkowskich . Wniesienie tej skargi musi poprzedzać prowadzenie postępowania przez komisje europejską . W momencie zgłoszenia jej uchybienia daje możliwość wypowiedzenia się państwu członkowskiemu .
2Skarga na stwierdzenie nieważności aktu prawnego . Taką skargę może wnieść państwo członkowskie przeciwko członkowi bądź radzie .
3Skarga na bezczynność( zanikanie działania prawotwórczego)
4TS działa jako instytucja odwoławcza od orzeczeń I instancji albo wydaje rozstrzygnięcie albo wysyła do ponownego rozpatrzenia .
5Skargi odszkodowawcze (działanie instytucji UE , które było niezgodne z prawem i wyrządziło szkodę .