1. Okrągły stół - postanowienia i skutki
Okrągły Stół - negocjacje prowadzone od 6 lutego do 5 kwietnia 1989 przez przedstawicieli władz PRL, opozycji solidarnościowej oraz kościelnej.
Prowadzone były w kilku miejscach, a ich rozpoczęcie i zakończenie odbyło się w siedzibie Urzędu Rady Ministrów PRL w Pałacu Namiestnikowskim (obecnie Pałac Prezydencki) w Warszawie. W obradach wszystkich zespołów brało udział ok. 711 osób (uczestników, ekspertów i obserwatorów).
Trzy zespoły:
ds. gospodarki i polityki społecznej (przewodniczący: Władysław Baka - PZPR, i Witold Trzeciakowski - Solidarność)
ds. reform politycznych (przewodniczący: Janusz Reykowski - PZPR i Bronisław Geremek - Solidarność)
ds. pluralizmu związkowego (przewodniczący: Aleksander Kwaśniewski - PZPR, Tadeusz Mazowiecki - Solidarność i Romuald Sosnowski - OPZZ).
Postanowienia
utworzenie Senatu (100 senatorów; wybory większościowe)
„kontraktowe” wybory do Sejmu - 65% miejsc (299 mandatów) miało być zagwarantowane dla PZPR, ZSL, SD (60%) oraz dla organizacji katolików (współpracowały z władzami) - PAX, UChS, PZKS (5%)
o 35% miejsc (161 mandatów) - wolne wybory
utworzenie urzędu Prezydenta PRL- wybór przez Zgromadzenie Narodowe - 6-letnia kadencja
legalizacja „Solidarności”;
dostęp opozycji do mediów
2. Wybory 1989 r. i ich skutki
Wybory do parlamentu w 1989 r. przeprowadzono zgodnie z ustaleniami „okrągłego stołu”. W tym celu przygotowano nową ordynację do parlamentu 7 kwietnia 1989 r obejmującą Sejm i Senat.
Wybory przeprowadzono w 108 okręgach wyborczych. W wyborach kandydowało 1 682 na 425 mandatów oraz 35 kandydatów z listy krajowej. Frekwencja w wyborach wyniosła 62 %. Wybory zgodnie z ordynacją wyborczą przebiegały w dwóch turach. Warunkiem koniecznym do przejścia w pierwszej turze wyborów było otrzymanie ponad 50 % głosów. Zgodnie z kontraktem wyborczym opozycja z otrzymanych 161 miejsc w parlamencie wprowadziła w pierwszej turze 160 kandydatów. Z listy krajowej strona rządowa wprowadziła tylko 2 kandydatów. W sumie w pierwszej turze wyborów wybrano 165 kandydatów . 18 czerwca 1989 r. w drugiej turze głosowania wybrano 295 posłów.
Frekwencja w drugiej turze wyborów wyniosła 25 %. W wyborach do Senatu wystartowało 555 kandydatów. W pierwszej turze wybrano 92 senatorów, a w drugiej 8 senatorów. W sumie opozycja zdobyła 99 na 100 mandatów w Senacie. Jeden senator kandydował jako osoba niezależna.
Największą ilość mandatów otrzymała Polska Zjednoczona Partia Robotnicza - 173 (37,61%).
Obywatelski Klub Parlamentarny ( OKP ) otrzymał 161 mandatów (35%). Zjednoczone Stronnictwo Ludowe (ZSL) zebrało 76 (16,52%) mandatów. Stronnictwo Demokratyczne (SD) - 27(5,87%). Stowarzyszenie „Pax” - 10 (2,17%) . Unia Chrześcijańsko - Społeczna ( UChS ) - 8 (1,74%). Polski Związek Katolicko - Społeczny ( PZKS ) - 5 (1,09%).
Skutki wybrorów:
Skala zwycięstwa opozycji solidarnościowej i jednoczesny stopień klęski komunistycznej władzy doprowadziły do powstania całkowicie nowej sytuacji politycznej. W ich wyniku, a zwłaszcza wobec upadku listy krajowej, poza parlamentem znalazła się większość czołowych postaci obozu władzy. Przywódca komunistów, Wojciech Jaruzelski, został ostatecznie wybrany na urząd prezydenta przez Zgromadzenie Narodowe większością jednego głosu. Jednak zaproponowany przez niego na premiera Czesław Kiszczak z PZPR nie zdołał utworzyć gabinetu. Umożliwiło to zawiązanie koalicji pomiędzy OKP a ZSL i SD, a następnie powołanie pierwszego niekomunistycznego rządu, na czele którego stanął wywodzący się z „Solidarności” Tadeusz Mazowiecki. Wybory, uznawane czasem za najważniejsze wydarzenie tego roku w Polsce, w rezultacie okazały się wydarzeniem kluczowym dla upadku reżimu komunistycznego, przyspieszenia reform ustrojowych i w konsekwencji narodzin III Rzeczypospolitej. Wyłoniony w ich wyniku parlament jeszcze w tym samym roku przyjął przygotowany przez wicepremiera Leszka Balcerowicza pakiet 10 ustaw gospodarczych, a także dokonał kolejnej nowelizacji konstytucji, dokonując m.in. wykreślenia postanowień o kierowniczej roli PZPR oraz zmiany nazwy państwa z Polska Rzeczpospolita Ludowa na Rzeczpospolita Polska.
Wybory czerwcowe i powołanie w ich konsekwencji pierwszego po II wojnie światowej suwerennego rządu w Polsce również na arenie międzynarodowej są uznawane za sygnał dla innych narodów Europy Środkowo-Wschodniej, a także za kluczowe wydarzenie dla przebiegu Jesieni Ludów.
3. Wybory 1991 r. i ich skutki
Sejm X kadencji przygotował ordynację wyborczą, która została przyjęta 10 maja 1991 r. dla wyborów do Senatu, a 28 czerwca 1991 r. do Sejmu. Pierwsze wolne wybory do parlamentu RP odbyły się 27 października 1991 r. W wyborach do Sejmu RP kandydowało 6 980 osób z okręgowych list kandydatów na posłów w 37 okręgach wyborczych na 391 mandatów. 69 posłów wybrano z ogólnopolskich list kandydatów na posłów. W wyborach uczestniczyło 11 887 949 uprawnionych do głosowania, co stanowiło 43, 20 %.
Wyniki wyborów do Sejmu:
Nazwa partii i/lub koalicji |
Ilość mandatów |
Sojusz Lewicy Demokratycznej ( SLD ) |
60 |
Polskie Stronnictwo Ludowe ( PSL ) |
50 |
Stronnictwo Demokratyczne (SD) |
1 |
Unia Demokratyczna (UD) |
62 |
Zjednoczenie Chrześcijańsko - Narodowe ( Wyborcza Akcja Katolicka ) ZChN ( WAK ) |
50 |
Partia Chrześcijańskich Demokratów ( PChD ) |
4 |
Unia Pracy ( UP ) |
4 |
Ruch Demokratyczno - Społeczny ( RDS ) |
1 |
Wielkopolska Unia Socjaldemokratyczna ( WUS ) |
1 |
Konfederacja Polski Niepodległej ( KPN ) |
51 |
Mniejszość Niemiecka ( MN ) |
7 |
Niezależny Samorządny Związek Zawodowy "Solidarność" ( NSZZ ) |
27 |
Porozumienie Centrum - Zjednoczenie Polskie ( PC - ZP ) |
44 |
Kongres Liberalno - Demokratyczny ( KLD ) |
37 |
Unia Polityki Realnej ( UPR ) |
3 |
Partia X |
3 |
Polska Partia Przyjaciół Piwa ( PPPP ) |
16 |
Ruch Autonomii Śląska ( RAŚ ) |
2 |
Polska Wspólnota Narodowa - Polskie Stronnictwo Narodowe ( PWN - PSN ) |
0 |
Mniejszość Białoruska ( MB ) |
0 |
Zjednoczenie Polskie ( ZP ) |
1 |
Unia Chrześcijańsko - Społeczna ( UChS ) |
1 |
Niezależny Samorządny Związek Zawodowy "Solidarność" "80" |
1 |
Unia Wielkopolan i Lubuszan ( UWiL ) |
0 |
Polskie Stronnictwo Ludowe - Porozumienie Ludowe; Stronnictwo Ludowo - Chrześcijańskie ( PSL - PL; SLCh ) |
28 |
Inni |
0 |
Wyniki wyborów do Senatu:
Nazwa komitetu |
Liczba zdobytych mandatów |
Unia Demokratyczna |
21 |
NSZZ "Solidarność" |
11 |
Wyborcza Akcja Katolicka |
9 |
Porozumienie Obywatelskie - Centrum |
9 |
Polskie Stronnictwo Ludowe |
7 |
Kongres Liberalno - Demokratyczny |
4 |
Porozumienie Ludowe |
5 |
Sojusz Lewicy Demokratycznej |
4 |
Konfederacja Polski Niepodległej |
4 |
Inne komitety |
24 |
Skutki wyborów:
Partią która zdobyła największe poparcie w skali kraju była Unia Demokratyczna. Przewaga partii nie pozwoliła na wyłonienie rządu. Wobec dużego rozdrobnienia sceny politycznej prezydent rozpoczął konsultacje w sprawie utworzenia rządu. Pierwszym politykiem który udał się do prezydenta był lider ugrupowania Jacek Kuroń. Prezydent wysunął propozycję objęcia funkcji premiera i zaoferował Kuroniowi stanowisko wicepremiera . Kolejne konsultacje z liderami ugrupowań spowodowały spadek upadek tej koncepcji. Prezydent udzielił poparcia kolejno Janowi Krzysztofowi Bieleckiemu, Bronisławowi Geremkowi. Utworzenie koalicji utrudniał fakt izolacji Sojuszu Lewicy Demokratycznej i Unii Demokratycznej. Pierwszy po wyborach gabinet został powołany 23 grudnia 1991 premierem został Jan Olszewski.
4. Wybory 1993 r. i ich skutki
Wybory parlamentarne w Polsce w 1993 odbyły się 19 września 1993 r.; zostały rozpisane na skutek zarządzenia Prezydenta RP Lecha Wałęsy o rozwiązaniu Sejmu z dniem 31 maja 1993 r.
Od 31 maja 1993 r. do dnia wyborów (pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu 14 października 1993 r.) Rzeczpospolita Polska nie miała urzędującego Sejmu i Senatu. Zgodnie z przepisami konstytucyjnymi funkcje swoje wypełniali Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu i wicemarszałkowie.
Parlament pierwszej kadencji przyjął nową ordynację wyborczą do Sejmu 28 maja 1993 r., a wybory do Senatu przebiegały zgodnie z ordynacją z 10 maja 1991 r. 19 września 1993 r. odbyły się wybory do Sejmu II kadencji i Senatu II kadencji. 391 posłów wybrano spośród 8 787 kandydatów, którzy byli zgłoszeni na 861 okręgowych listach kandydatów na posłów. Wybory odbywały się w 52 okręgach wyborczych. 69 posłów wybrano spośród 1 800 kandydatów, którzy zostali zgłoszenie na 15 ogólnopolskich listach kandydatów. Wyborach uczestniczyło 14 415 586 osób, co stanowiło 52, 08 %.
Wyniki wyborów do Sejmu:
|
|
Sojusz Lewicy Demokratycznej |
171 |
Polskie Stronnictwo Ludowe |
132 |
Unia Demokratyczna |
74 |
Polskie Stronnictwo Ludowe - Porozumienie Ludowe |
0 |
Unia Pracy |
41 |
Konfederacja Polski Niepodległej |
22 |
Bezpartyjny Blok Wspierania Reform |
16 |
Mniejszość Niemiecka |
4 |
Niezależny Samorządny Związek Zawodowy "Solidarność" |
0 |
Porozumienie Centrum - Zjednoczenie Polskie |
0 |
Koalicja dla Rzeczypospolitej |
0 |
Kongres Liberalno - Demokratyczny |
0 |
Unia Polityki Realnej |
0 |
Samoobrona |
0 |
Partia X |
0 |
Polska Partia Przyjaciół Piwa |
0 |
Ruch Autonomii Śląska |
0 |
Polska Wspólnota Narodowa - Polskie Stronnictwo Narodowe |
0 |
Mniejszość Białoruska |
0 |
Wyniki wyborów do Senatu:
Nazwa komitetu |
Liczba zdobytych mandatów |
Sojusz Lewicy Demokratycznej |
37 |
Polskie Stronnictwo Ludowe |
36 |
NSSZ "Solidarność" |
9 |
Unia Demokratyczna |
5 |
Unia Pracy |
2 |
Bezpartyjny Blok Wspierania Reform |
2 |
Inni |
9 |
Skład liczbowy klubów i kół parlamentarnych kadencji 1993 - 1997 wyglądał następująco: SLD - 171, PSL - 127, UW - 65, UP - 33, koła: BBWR ( Bezpartyjny Blok Wspierania Reform ) - 7, KPN - 5, Mniejszość Niemiecka - 4, Nowa Demokracja - 3, PPS - 3, posłowie niezrzeszeni - 17.
5. Wybory 1997 r. i ich skutki
Wybory parlamentarne w Polsce w 1997 r. odbyły się 21 września 1997 roku. Walka o wszystkie mandaty poselskie (460) i senatorskie (100) miała charakter otwarty i demokratyczny. Wybory te zakończyły się zwycięstwem Akcji Wyborczej Solidarność. W wyniku wyborów do sejmu weszło 5 komitetów oraz posłowie mniejszości niemieckiej. Po wyborach AWS zawarła koalicję z Unią Wolności. Premierem został popierany przez AWS Jerzy Buzek. Stanowisko wicepremiera i ministra finansówLeszkowi Balcerowiczowi (Unia Wolności).
21 września 1997 r. odbyły się wybory do Sejmu III kadencji. Wybory zostały przeprowadzone zgodnie z ordynacją do Sejmu z 1993 r. i do Senatu z 1991 r. Do wyborów zgłoszono 6 433 kandydatów na listach okręgowych oraz 1 042 na dziesięciu listach ogólnopolskich. Wybory przeprowadzały 52 okręgowe komisje wyborcze. Frekwencja w wyborach wyniosła 47, 93 %, co stanowiło 13 616 378 głosów.
Wyniki wyborów do Sejmu:
Nazwa komitetu |
Suma mandatów |
Unia Pracy |
0 |
Narodowo Chrześcijańsko Demokratyczny Blok dla Polski |
0 |
Krajowe Porozumienie Emerytów i Rencistów RP |
0 |
Unia Wolności |
60 |
Akcja Wyborcza Solidarność |
201 |
Sojusz Lewicy Demokratycznej |
164 |
Polskie Stronnictwo Ludowe |
27 |
Unia Prawicy Rzeczypospolitej |
0 |
Ruch Odbudowy Polski |
6 |
Krajowa Partia Emerytów i Rencistów |
0 |
Polska Wspólnota Narodowa Polskie Stronnictwo Narodowe |
0 |
Krajowe Przymierze Samoobrona |
0 |
Towarzystwo Społeczno Kulturalne Niemców Województwa Katowickiego |
0 |
Komitet Wyborczy "Niezależna i Bezpartyjna" |
0 |
Stowarzyszenie Słowiańskiej Mniejszości Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej - Prawosławni |
0 |
Towarzystwo Społeczno Kulturalne Niemców Województwa Częstochowskiego |
0 |
Stowarzyszenie Mniejszości Niemieckiej Województwa Elbląskiego |
0 |
Niemiecka Wspólnota Robocza "Pojednanie i Przyszłość" |
0 |
Mniejszość Niemiecka Województwa Olsztyńskiego |
0 |
Towarzystwo Społeczno - Kulturalne Niemców na Śląsku Opolskim |
|
Sojusz Ludzi - "Polska, Praca, Sprawiedliwość" |
0 |
Wybory z 1997 r. oznaczały zwycięstwo ugrupowań centro - prawicowych ( AWS i UW ), które po wyborach utworzyły koalicję rządzącą. Wydaje się, że istniała wówczas realna szansa na budowę dwublokowej sceny politycznej, którą ze strony prawicy mogła reprezentować AWS, a z lewicy SLD. Ugrupowaniami o charakterze centrowym były UW oraz PSL. To z kolei mogło tworzyć pewna analogię z systemem partyjnym RFN. Mielibyśmy do czynienia z systemem dwuipółpartyjnym z silną lewica i prawicą oraz partiami centrowymi.
Wybory do Senatu przeprowadzono w 49 okręgowych komisjach wyborczych. Frekwencja wyborcza wyniosła 47,92 %. W wyborach kandydowało 520 osób.
Wyniki wyborów do Senatu:
Nazwa komitetu |
Liczba zdobytych mandatów |
Akcja Wyborcza Solidarność |
51 |
Sojusz Lewicy Demokratycznej |
28 |
Unia Wolności |
8 |
Ruch Odbudowy Polski |
5 |
Polskie Stronnictwo Ludowe |
3 |
Bezpartyjni |
5 |
Wyniki wyborów do Senatu stanowiły odzwierciedlenie wyników wyborów do Sejmu, ale w sposób bardziej wyrazisty ze względu na ordynację o charakterze większościowym. W Senacie AWS mógł decydować o sprawach kluczowych dla pracy izby wyższej.
Tak więc kolejne wybory początkowo stabilizowały system partyjny III RP, ale po krótkim czasie okazało się, że była to stabilizacja krótkotrwała. Można wskazać na trzy zjawiska, które w tamtym okresie poruszyły polską scenę polityczną i spowodowały poważne następstwa. Pierwszym ważnym czynnikiem wydaje się konstrukcja AWS oparta na bardzo szerokiej koalicji łączącej elementy konserwatywne, narodowe, związkowe. Głosy otrzymane w wyborach można traktować jako nagrodę za jedność w ówczesnym okresie. AWS nie była partia polityczną, a ruchem aspirującym do tego miana. Podejmowane próby przekształcenia AWS w partie polityczną skończyły się niepowodzeniem i w konsekwencji doszło do rozpadu tej formacji. Drugim ważnym czynnikiem były trudne reformy społeczne podjęte przez rząd AWS - UW w okresie 1998 - 1999. Zmiany administracyjne w kraju, reforma systemu emerytalnego, reforma służby zdrowia i zmiany w szkolnictwie spowodowały gwałtowny spadek popularności ugrupowań rządzących. Przyczyniły się do tego błędy w podejmowanych działaniach oraz spadek koniunktury gospodarczej i wzrost bezrobocia. Trzecim czynnikiem był konflikt w koalicji AWS - UW. W konsekwencji latem 2000 r. doszło do rozpadu koalicji rządzącej, a AWS tworzył rząd mniejszościowy. Konsekwencją rozpadu AWS było powstanie Platformy Obywatelskiej ( PO ) oraz Prawa i Sprawiedliwości ( PiS ). Samodzielna działalność polityczna prowadziło także Stronnictwo Konserwatywno - Ludowe ( SKL ).
Zmiany na partyjnej scenie politycznej w Polsce dosyć dobrze obrazuje stan posiadania klubów i kół poselskich
na koniec kadencji 1997 - 2001: SLD - 162, AWS - 134, UW - 47, PSL - 26, PiS - 18, Stronnictwo
Konserwatywno - Ludowe ( SKL ) - 18; koła: Alternatywa - 4, ROP - 3, Porozumienie Polskie ( PP ) i
posłowie niezrzeszeni - 43. Największe przetasowania nastąpiły w AWS. Zwracały uwagę wyodrębnione
ugrupowania prawicowe: PiS i SKL oraz duża grupa posłów niezrzeszonych. Monolitem pozostawał klub
poselski SLD oraz PSL. W okresie 200 - 2001 stało się jasnym, że system partyjny dwublokowy, czy
dwuipółpartyjny był nierealny do realizacji w ówczesnym okresie. Nastąpiło ponowne rozdrobnienie polskiego
systemu partyjnego.
6. Wybory 2001 r. i ich skutki
Parlament 1997 - 2001 r przyjął nowe ordynacje wyborcze do Sejmu i Senatu 21 kwietnia 2001 r. Było to między innymi spowodowane koniecznością dostosowania prawa wyborczego do zmian administracyjnych, które nastąpiły w Polsce w 1999 r. W wyborach do Sejmu 23 września 2001 r. wzięło udział 46, 29 % uprawnionych, co stanowiło 13 591 681 osób. PKW nadzorowała pracę 41 okręgowych komisji wyborczych. W wyborach kandydowało 7 508 osób zgłoszonych do wyborów poselskich na 403 okręgowych listach kandydatów, którzy starowali z 14 komitetów wyborczych.
Wyniki wyborów do Sejmu:
Nazwa komitetu |
Suma mandatow |
Sojusz Lewicy Demokratycznej - Unia Pracy |
216 |
Akcja Wyborcza Solidarność Prawicy |
0 |
Unia Wolności |
0 |
Samoobrona RP |
53 |
Prawo i Sprawiedliwość |
44 |
Polskie Stronnictwo Ludowe |
42 |
Platforma Obywatelska |
65 |
Alternatywa Ruch Społeczny |
0 |
Polska Wspólnota Narodowa |
0 |
Liga Polskich Rodzin |
38 |
"Mniejszość Niemiecka" |
2 |
Polska Unia Gospodarcza |
0 |
Polska Partia Socjalistyczna |
0 |
"Mniejszość Niemiecka Górnego Sląska" |
0 |
Znamiennym był fakt, że w Sejmie RP IV kadencji większości posłów znalazło się po raz pierwszy. Wybory do Senatu przeprowadzono w 40 okręgowych komisjach wyborczych. Na stanowisko senatora kandydowało 429 osób reprezentowanych przez 76 komitetów wyborczych. Frekwencja była niemalże taka sama jak w wyborach do Senatu i wyniosła 46,28 %.
Wyniki wyborów do Senatu:
Nazwa komitetu |
Liczba zdobytych mandatów |
Sojusz Lewicy Demokratycznej - Unia Pracy |
75 |
Liga Polskich Rodzin |
2 |
Polskie Stronnictwo Ludowe |
4 |
Samoobrona RP |
2 |
Blok Senat 2001 |
15 |
KWW Henryka Tadeusza Stokłosy |
1 |
KWWiS Lecha Kaczyńskiego |
1 |
Wybory do Senatu RP pokazywały przewagę koalicji SLD - UP, a uzyskane 75 mandatów ( 75 % ) pozwalało w pełni kontrolować pracę Senatu. Koalicja wyborcza SLD - UP zdobyła dużą przewagę, ale nie na tyle dużą żeby samodzielnie rządzić. W konsekwencji utworzono rząd koalicyjny SLD - UP - PSL. Wybory były przede wszystkim wielką porażką ugrupowania rządzącego AWS, które startując jako koalicja nie uzyskało żadnego mandatu parlamentarnego. Dotyczy to także współrządzącej do połowy 2000 r. UW. Nikt z osób startujących pod szyldem tych ugrupowań nie dostał się do parlamentu.
Wybory miały poważne konsekwencje dla kształtującego się systemu partyjnego. Do parlamentu dostały się ugrupowania, które do tej pory nie znajdowały poparcia wyborczego - LPR oraz Samoobrona RP. Duży wpływ na wynik wyborów miała zmiana metody liczenia głosów z metody d Hondta na metodę Sainte - Laguë . Pozostawienie pierwszej z wymienionych metod przyczyniłoby się do uzyskania bezwzględnej przewagi koalicji SLD - UP w parlamencie. Koalicja rządząca SLD - UP - PSL, podobnie jako poprzednia koalicja. Była koalicją „trudną”. W konsekwencji w styczniu 2003 r. PSL wycofa się z koalicji i rząd miał ponownie charakter mniejszościowy. Powtarzał się scenariusz polityczny z kadencji 1997 - 2001 r. Rządzące SLD traciło poparcie wyborców. Wiosną 2004 r. z SLD wyodrębniła się grupa osób na czele z ówczesnym Marszałkiem Sejmu Markiem Borowskim tworząc SPDL ( Socjaldemokracja Polska ). Poważne zmiany zaszły we współrządzącej UP. Część polityków na czele z wicepremier Izabelą Jarugą - Nowacką zawiązała koalicję lewicową - Unia Lewicy. Z kolei wiosną 2005 r. UW przekształciła się w partię o nazwie - Partia Demokratyczna - demokraci.pl na czele z Władysławem Frasyniukiem.
7. Wybory do Parlamentu Europejskiego 2004 r. i ich skutki
13 czerwca 2004 r. Polacy po raz pierwszy wzięli udział w wyborach do Parlamentu Europejskiego. Wybory przeprowadzono według specjalnie do tego aktu przygotowanej ordynacji wyborczej. Polska została podzielona na 13 okręgów. Obywatele wybierali 54 eurodeputowanych. Kandydowało 1 887 osób, którzy byli zgłoszeni na 203 okręgowych listach kandydatów przez 21 komitetów wyborczych. W wyborach wzięło udział 6 265 062, co stanowiło 20,87 %.
Wyniki wyborów do Parlamentu Europejskiego przeprowadzonych w dniu 13 czerwca 2004 r.
Nazwa komitetu |
Uzyskane mandaty |
Platforma Obywatelska |
15 |
Polska Partia Pracy |
0 |
Samoobrona RP |
6 |
Sojusz Lewicy Demokratycznej - Unia Pracy |
5 |
Unia Polityki Realnej |
0 |
Narodowy Komitet Wyborczy Wyborców |
0 |
Inicjatywa dla Polski |
0 |
Socjaldemokracja Polska |
3 |
Prawo i Sprawiedliwość |
7 |
Liga Polskich Rodzin |
10 |
Ogólnopolski Komitet Obywatelski "OKO" |
0 |
Unia Wolności |
4 |
Polskie Stronnictwo Ludowe |
4 |
Krajowa Partia Emerytów i Rencistów - Partia Ludowo - Demokratyczna ( KPEiR; PLD ) |
0 |
Antyklerykalna Partia Postępu "Racja" |
0 |
Polska Partia Narodowa |
0 |
Konfederacja Ruch Obrony Bezrobotnych |
0 |
Zieloni 2004 |
0 |
Narodowe Odrodzenie Polski |
0 |
"Razem dla Przyszłości" |
0 |
Demokratyczna Partia Lewicy |
0 |
Rozpad lewicy, analogiczny do rozpadu AWS, był wynikiem skomplikowanej sytuacji politycznej. Po raz pierwszy Sejm RP powołał komisje śledcze, które odsłaniały kulisy funkcjonowania polityki. Niewątpliwe tzw. afera Rywina i w tym kontekście działalność komisji śledczej przyczyniły się do spadku popularności SLD. System partyjny był w dalszym ciągu rozdrobniony. Sytuację polityczną w Polsce odzwierciedlał stan liczbowy klubów i kół poselskich w końcu kadencji 2001 - 2005 r.
8. Wybory 2005 r. i ich skutki
Wybory w 2005 r. przeprowadzono zgodnie z ordynacją z 2001 r., ale ze znacznymi poprawkami, szczególnie jeśli chodzi o sposób liczenia głosów. W głosowaniu uczestniczyło 12 263 640, co stanowiło 40, 57 % uprawnionych do głosowania. Swoje listy kandydatów przygotowały 22 komitety wyborcze. Na 594 okręgowych listach wyborczych zgłoszonych było 10 658 kandydatów.
Wyniki wyborów do Sejmu:
Nazwa partii (komitetu) |
Uzyskane mandaty |
Ruch Patriotyczny |
0 |
Polska Partia Pracy |
0 |
Liga Polskich Rodzin |
34 |
Partia Demokratyczna - demokracu.pl |
0 |
Socjaldemokracja Polska |
0 |
Prawo i Sprawiedliwość |
155 |
Sojusz Lewicy Demokratycznej |
55 |
Platforma Obywatelska RP |
133 |
Polska Partia Narodowa |
0 |
Polskie Stronnictwo Ludowe |
25 |
Komitet Wyborczy Centrum |
0 |
Platforma Janusza Korwina - Mikke |
0 |
Ogólnopolska Koalicja Obywatelska |
0 |
Polska Konfederacja - Godność i Praca |
0 |
Samoobrona RP |
56 |
Partia Inicjatywa RP |
0 |
Dom Ojczysty |
0 |
Narodowe Odrodzenie Polski |
0 |
Stronnictwo Pracy |
0 |
Społeczni Ratownicy |
0 |
Mniejszość Niemiecka |
2 |
Mniejszość Niemiecka Śląska |
0 |
Wyniki wyborów do Senatu:
W wyborach do Senatu RP frekwencja wynosiła 40,56 %. Do objęcia mandatów 100 senatorów kandydowało 623 osób, które były zgłoszone przez 108 komitetów wyborczych.
Nazwa partii (komitetu) |
Liczba mandatów |
Liga Polskich Rodzin |
7 |
Platforma Obywatelska RP |
34 |
Polskie Stronnictwo Ludowe |
2 |
Prawo i Sprawiedliwość |
49 |
Samoobrona RP |
3 |
Kandydaci niezależni |
5 |
9. Wybory 2007 i ich skutki
W 2007 roku doszło do samorozwiązania Sejmu. W związku z tym wydarzeniem Prezydent RP wyznaczył nowe wybory parlamentarne na 21 października 2007 roku. W wyborach uczestniczyło 10 komitetów wyborczych, 6 196 kandydatów na 296 okręgowych listach wyborczych. Frekwencja w wyborach wyniosła 53,88%, co przekładało się na 16 495 045 wyborców . Była to najwyższa frekwencja w wyborach parlamentarnych po 1991 roku.
Wyniki wyborów do Sejmu:
Nazwa partii (komitetu) |
Liczba mandatów |
Polska Partia Pracy |
0 |
Liga Polskich Rodzin |
0 |
Prawo i Sprawiedliwość |
166 |
Platforma Obywatelska RP |
209 |
Polskie Stronnictwo Ludowe |
31 |
Samoobrona RP |
0 |
"Mniejszość Niemiecka" |
1 |
Lewica i Demokraci (SLD+SDPL+PD+UP) |
53 |
Partia Kobiet |
0 |
Samoobrona Patriotyczna |
0 |
Wyniki wyborów do Senatu:
W wyborach do Senatu mandaty uzyskała PO - 60, PiS - 39 oraz 1 mandat Włodzimierz Cimoszewicz. W wyborach uczestniczyło 385 kandydatów zgłoszonych przez 29 komitetów. Frekwencja w wyborach do Senatu wynosiła 53,88%.
10. Wybory do PE z 2009 i ich skutki
7 czerwca 2009 roku po raz drugi odbyły się w Polsce wybory do Parlamentu Europejskiego. Wybory odbywały się w 13 okręgach wyborczych, wybierano 50 posłów do Parlamentu Europejskiego. Swoich kandydatów (1293) wystawiło 12 komitetów wyborczych z 132 okręgowych list wyborczych. Frekwencja wyniosła 24, 53% (7 497 296) i była wyższa niż w 2004 roku.
Nazwa partii (komitetu) |
Liczba mandatów |
Unia Polityki Realnej |
0 |
Polskie Stronnictwo Ludowe |
3 |
Samoobrona RP |
0 |
Polska Partia Pracy |
0 |
Komitet Wyborczy Libertas |
0 |
Sojusz Lewicy Demokratycznej - Unia Pracy |
7 |
Porozumienie dla Przyszłości - CentroLewica (PD+SDPL+Zieloni 2004) |
0 |
Prawica Rzeczypospolitej |
0 |
Platforma Obywatelska RP |
25 |
Prawo i Sprawiedliwość |
15 |
Polska Partia Socjalistyczna |
0 |
Naprzód Polsko - Piast |
0 |
11. Wybory 2011 i ich skutki
WYBORY PARLAMENTARNE W 2011 ROKU
Nazwa partii (komitetu) |
Liczba mandatów |
PO |
207 |
PiS |
157 |
Ruch Palikota |
40 |
PSL |
28 |
SLD |
27 |
Mniejszość Niemiecka |
1 |
Polska Jest Najważniejsza |
0 |
Polska Partia Pracy-Sierpień 80 |
0 |
Nasz Dom Polska-Samoobrona Andrzeja Leppera |
0 |
Nowa Prawica-Janusza Korwina-Mikke |
0 |
Prawica |
0 |
12. Premierzy RP po 1989 r.
1.Tadeusz Mazowiecki 24.08.1989 -04.01.1991 bezpartyjny
2.Jan Krzysztof Bielecki 04.01.1991 - 06.12 1991 Kongres Liberalno- Demokratyczny
3.Jan Olszewski 06.12.1991 - 5.06.1992 Porozumienie Obywatelskie Centrum
4.Waldemar Pawlak 05.06.1992 - 10.07.1992 Polskie Stronnictwo Ludowe
5.Hanna Suchocka 11.07.1992 - 26.10.1993 Unia Demokratyczna
6.Waldemar Pawlak 26.10.1993 - 06.03.1995 Polskie Stronnictwo Ludowe
7.Józef Oleksy 04.03.1995 - 26.01.1996 Sojusz Lewicy Demokratycznej
8.Włodzimierz Cimoszewicz 07.02.1996 - 31.10.1997 Sojusz Lewicy Demokratycznej
9.Jerzy Buzek 31.10.1997-19.10.2001 Akcja Wyborcza Solidarność
10.Leszek Miller 19.10.2001-02.05.2004 Sojusz Lewicy Demokratycznej
11.Marek Belka 02.05.2004-31.10.2005 bezpartyjny
12.Kazimierz Marcinkiewicz 31.10 2005-14.07.2006 Prawo i Sprawiedliwość
13.Jarosław Kaczyński 14.07.2006-16 XI 2007 Prawo i Sprawiedliwość
14.Donald Tusk od 16 XI 2007 - do chwili obecnej Platforma Obywatelska
13. Wybory prezydenckie w Polsce (1989-2010)
1989 r.
19 lipca 1989 r.
Zgromadzenie Narodowe wybrało prezydentem gen Wojciecha Jaruzelskiego
Na sali było 544 posłów i senatorów, oddano 537 ważnych głosów: 270 głosów za, 233 głosy przeciw, 34 posłów i senatorów wstrzymało sie od głosu.
27 września 1990 roku Sejm znowelizował Konstytucje, zmieniono zasady wyboru prezydenta, wykreślono elekcje poprzez Zgromadzenie Narodowe, wpisano powszechne i bezpośrednie wybory.
1990 r.
Wybory prezydenckie w Polsce w 1990 r. odbyły się 25 listopada (I tura) i 9 grudnia (II tura).
Wybory wygrał Lech Wałęsa z wynikiem 74,25% głosów przed Stanisławem Tymińskim (25,75%).
1995 r.
Wybory Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w 1995 r. odbyły się 5 listopada (I tura) i 19 listopada (II tura)
Początkowo 17 kandydatów, jednak Leszek Moczulski, Marek Markiewicz i Bogdan Pawłowski wycofali swe kandydatury przed wyborami na rzecz Lecha Wałęsy, zaś Lech Kaczyński zrezygnował na rzecz Jana Olszewskiego.
Frekwencja wyborcza I turze wyniosła 64,70%, a w drugie turze — 68,23%.
Wybory wygrał Aleksander Kwaśniewski 51,72% głosów. Lech Wałęsa zdobył 48,28% głosów.
2000 r.
Wybory prezydenckie w Polsce w 2000 r. odbyły się 8 października.
Początkowo 13 kandydatów; Jan Olszewski wycofał swą kandydaturę przed wyborami na rzecz Mariana Krzaklewskiego.
Frekwencja wyborcza wyniosła 61,12%.
Po raz pierwszy jeden z kandydatów otrzymał ponad 50% ważnie oddanych głosów - reelekcja urzędującego prezydenta. Wybory wygrał po raz drugi Aleksander Kwaśniewski 53,90% głosów.
2005 r.
Pierwsza tura Wyborów prezydenckich odbyła się 9 października 2005 r. Pierwsza tura wyborów nie wyłoniła zwycięzcy wyborów. Po drugiej turze wygrał Lech Kaczyński 54,04% przed Donaldem Tuskiem 45,96%.
Frekwencja wyniosła 50,99%.
2010 rok
Wybory wygrał Bronisław Komorowski 53,01 % przed Jarosławem Kaczyńskim 46,99%.
Frekwencja wyniosła 55,31%.
14. Frekwencja wyborcza w Polsce po 1989 r. Przyczyny zjawiska
Frekwencja wyborcza
- odsetek osób uprawnionych do głosowania, które oddały swój głos w czasie wyborów bądź referendum.
- czasami dla ważności głosowania wymagana jest przynajmniej 50-procentowa frekwencja (referendum ogólnokrajowe; w referendum lokalnym w Polsce - 30%)
Frekwencja wyborcza w wyborach i referendach w Polsce:
Wybory parlamentarne 1989 - 62,70% (25,31% w drugiej turze)
Wybory prezydenckie 1990- 60,63% (53,40% w drugiej turze)
Wybory parlamentarne 1991 - 43,20%
Wybory parlamentarne 1993 - 52,13%
Wybory prezydenckie1995 - 64,70% (68,23% w drugiej turze)
Referendum „uwłaszczeniowe” 1996- 32,40%
Referendum konstytucyjne1997 - 42,86%
Wybory do rad gminy1998 - 48%
Wybory parlamentarne 1997 - 47,93%
Wybory prezydenckie 2000 - 61,12%
Wybory parlamentarne 2001 - 46,29%
Wybory do rad gminy 2002 - 44,23%
Referendum akcesyjne 2003 - 58,85%
Wybory do Parlamentu Europejskiego 2004 - 20,87%
Wybory parlamentarne 2005 - 40,57%
Wybory prezydenckie 2005 - 49.74% (50,99% w drugiej turze)
Wybory parlamentarne 2007 - 53.88 %
Wybory do Parlamentu Europejskiego 2009 - 24,53 %
Wybory prezydenckie 2010 - 54, 94% (I tura), 55,31% (II tura)
Wybory parlamentarne 2011 - 48, 92%
Wybory prezydenckie
Wybory prezydenckie 1990 - 60,63% (53,40% w drugiej turze)
Wybory prezydenckie1995 - 64,70% (68,23% w drugiej turze)
Wybory prezydenckie 2000 - 61,12%
Wybory prezydenckie 2005 - 49.74% (50,99% w drugiej turze)
Wybory prezydenckie 2010 - 54, 94% (I tura), 55,31% (II tura)
Wybory parlamentarne
Wybory parlamentarne 1989 - 62,70% (25,31% w drugiej turze)
Wybory parlamentarne 1991 - 43,20%
Wybory parlamentarne 1993 - 52,13%
Wybory parlamentarne 1997 - 47,93%
Wybory parlamentarne 2001 - 46,29%
Wybory parlamentarne 2005 - 40,57%
Wybory parlamentarne 2007 - 53.88 %
Wybory parlamentarne 2011 - 48, 92%
15. Geneza pojęcia „państwo”
Pojęcie „państwo” w znaczeniu wszystkich form organizacji społeczeństwa danego kraju wprowadził w XVI w Niccolo Machiavelli używając terminu „stato”. Włoskie „stato” pochodzi z łacińskiego terminu „status” i oznacza tyle co ustrój, porządek publiczny. Wyraz „stato” przeniknął do innych języków i na tej podstawie powstało angielskie słowo State, niemieckie Staat czy hiszpańskie Estado
Języki słowiańskie wytworzyły własne terminy. Polskie „państwo” czy rosyjskie „gosudarstwo” wiąże się ze słowem „pan” oznaczającym w języku potocznym możliwość panowania.
We współczesnym języku polskim trudno jest zdefiniować znaczenie słowa „państwo” gdyż ma wiele różnorodnych znaczeń, także historycznych. Z tego względu wyróżniono pięć typów definicji państwa: funkcjonalne, elementarne, psychologiczne, socjologiczne i klasowe.
16. Typy definicji państwa: funkcjonalne, strukturalno elementowe, psychologiczne, socjologiczne, klasowe, normatywistyczne.
Funkcjonalne - opisują państwo poprzez funkcje jakie musi spełniać w układzie społecznym
Hugo Grotius w XVII wieku
„państwo to zrzeszenie doskonale wolnych ludzi w celu korzystania z prawa dla dobra powszechnego”
państwo jako organizacja rozstrzygająca władzę
rozwiązywanie różnych problemów
utrzymanie porządku
Strukturalno - elementowe
Georg Jelinek ( 1851 - 1911 )
Ludność, terytorium i władza zwierzchnia
„trwały związek ludzi stale osiadłych na pewnym terytorium i podlegających jednej władzy zwierzchniej”
- „państwo to wyposażona we władzę samorodna jedność związkowa osiadłych ludzi”
Psychologiczne
Leon Petrażycki ( XIX wiek )
„zbiór wyobrażeń dotyczących władczych stosunków międzyludzkich”
dotyczy stosunków między rządzącymi i rządzonymi
państwo nie jako realny byt, ale jako coś, co rezyduje w psychice ludzi - w postaci projekcji emocjonalnych przeżyć psychicznych
prawo rządzącego - wydawanie określonych decyzji, wymaganie realizacji
obowiązek rządzonego - wykonywanie decyzji, groźba użycia przymusu państwowego
Socjologiczne
państwo jako społeczność polityczna
ludzie - jako funkcjonariusze i członkowie określonych instytucji; posiadanie prerogatyw
np. Arystoteles - państwo to „wspólnota równych zdolna do samowystarczalności”
„państwo jest wspólnotą równych, mająca na celu możliwie doskonałe życie”
Klasowe
Karol Marks
państwo jako instrument klasowego panowania
dominacja klas posiadających
- W. Lenin w pracy „Państwo a rewolucja” - „państwo jest maszyną do utrzymywania panowania jednej klasy nad drugą”
- eksponował rolę przemocy w działalności państwa
Normatywistyczne
- Hans Kelsen (1881-1973)
- państwo to całość porządku prawnego, zachowanie organów państwa, system norm prawnych
- element ludzki uległ całkowitemu zagubieniu
17. Cechy państwa - omów (organizacja polityczna, organizacja przymusowa, organizacja terytorialna, suwerenność)
I Państwo jako organizacja polityczna
cecha najważniejsza
państwo to swoisty rodzaj organizacji
świadome i celowe usystematyzowanie jego części w całość
to także działalność społeczna ( władza ma charakter społeczny )
II Państwo jako organizacja przymusowa
państwo nie może obyć się bez przymusu
władza publiczna wypełnia swoje zadania dysponując środkami przymusu
wymuszenie posłuchu jednostek i grup społecznych wobec zachowań władzy publicznej
cele - utrzymanie posłuszeństwa wśród ludzi; łagodzenie konfliktów społecznych; przestrzeganie reguł współżycia społecznego
przymus systematyczny; jawny; legalny ( zgodny z prawem )
przymus fizyczny - siła fizyczna stosowana wobec ludzi; zmonopolizowany przez państwo ; kara więzienia; areszt tymczasowy. Aparat przymusu - policja, wojsko.
przymus ekonomiczny - pozbawienie jednostek i innych podmiotów możliwości określonych zachowań
przymus psychologiczny - np. monopol na przekaz informacji; stosowanie tego rodzaju przymusu w państwie demokratycznym jest społecznie kontrolowane
Przymus
- jest on skupiony - mogą go stosować tylko organy państwowe i to zgodnie z prawem
- jest sformalizowany - czyli ujęty w możliwie ścisłe ramy procedur, przewidzianych przez prawo
- jest legalny - jedynie państwo jest uprawnione do stosowania środków przymusu zgodnie z prawem
Monopol w przymusie państwa
wyraz humanizacji i ograniczenia zasięgu siły fizycznej
ogranicza sytuacje tragiczne
łagodzi obyczaje
powinien być stosowany na podstawie prawa i w zgodzie z prawem
powinien być stosowany z umiarem i gdy jest konieczny i uzasadniony poważnymi argumentami moralnymi
jest mniejszym złem niż przymus niekontrolowany
III Państwo jako organizacja terytorialna
obszar lądowy i przestrzenny
suwerenne zwierzchnictwo państwowe
XVII w. - pojęcie morza terytorialnego
XX w. - przestrzeń powietrzna
częste ekspansje terytorialne ( XV - XIX w. )
czynnik konsolidujący społeczeństwa
stosunek uczuciowo - emocjonalny
składnik świadomości narodowej, społecznej
terytorialność jest zasadą organizacji państwa
przestrzeń lądowa morska i powietrzna
granica morska - do 12 mil morskich
Przynależność do państwa:
zamieszkiwanie w danym państwie odpowiednio długo
uznawanie władzy publicznej sprawującej kontrolę nad danym terytorium
Zwierzchnictwo terytorialne
- władza - realizacja funkcji państwa
- zapobieganie wykonywania tych funkcji przez innych na obszarze państwa
- bogactwa naturalne kraje
- monopol przymusu państwowego, jurysdykcji oraz organizacji służb publicznych
Podział państw ze względu na wielkość terytorium
Państwa wielkie - powierzchnia powyżej 1 mln km kw. - 29 (15%) na 194
Państwa średnie - od 100 tys. km kw. do 1 mln - 76 (39%)
Państwa małe - poniżej 100 tys. km kw. - 89 (46%)
IV Państwo jako organizacja suwerenna
Suwerenność:
istotna cecha władzy państwowej
suwerenność jest niepodzielna
niezależność władzy państwowej w stosunkach z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi
niezależność od innej władzy wewnątrz państwa
zdolność regulowania wszelkich spraw
Koncepcja suwerenności w ujęciu prawniczym integralnie zawiera w sobie dwa składniki (elementy)
Samodzielność (samorodność - według Jelinka)
- wyraża się w podejmowanych decyzjach i działaniach niezależnie od innych podmiotów bez mieszania się kogoś z zewnątrz
- państwo jest podmiotem realizującym suwerenność w sposób pierwotny
Nieograniczoność
- z punktu widzenia formalnoprawnego państwo może podejmować takie decyzje i działania, jakie chce
- państwo jest w tym zakresie ograniczane jedynie czynnikami faktycznymi (przyrodniczymi, ekonomicznymi) lub politycznymi, które samo na siebie nałożyło
18. Problematyka obywatelstwa
Obywatelstwo - ważny czynnik prawny
- podstawa praw i obowiązków jednostki wobec państwa
- nabycie obywatelstwa:
a) wskutek urodzenia („prawo krwi” - „ius sanginis”), posiadania obywatelstwa rodziców
- większość państw Europy
b) „prawo ziemi” („ius soli”) - miejsce urodzenia
- państwa Ameryki Południowej i Północnej
Zróżnicowana liczba ludności w państwach
- przynależność do wspólnoty - w sposób naturalny (urodzenie)
19. Dokonaj klasyfikacji ustrojów państwa w starożytności + 20.Wyjaśnij pojęcia (eunomia, monarchia, tyrania, arystokracja, plutokracja, oligarchia, demokracja, ochlokracja, anarchia, timokracja, teokracja, ataraksja, anomia)
1. Ogólna charakterystyka
struktura oparta na pracy niewolniczej
wolni ludzie stanowili elitę
nauka o państwie i prawie - do dziś funkcjonuje wiele pojęć
„polis” - miasto obwarowane murami obronnymi wraz z terenami rolniczymi
niezależność polityczna, gospodarcza i militarna
rola ludu ( demos ) - czynnik aktywnie kształtujący bieg spraw państwowych
sprawowanie władzy to określona umiejętność, a nie przywilej jednostki
Klasyfikacja ustrojów:
w ramach polis dojrzewały konflikty
nierówność jednostek - przyczyna
eunomia - idea „dobrego ustroju” opartego na ładzie pokoju i sprawiedliwości
Monarchia:
król spełniający swe funkcje z aprobatą poddanych
dobry ustrój odpowiadający rozsądkowi ( logos )
uznanie przez poddanych sprzyjało stabilizacji i zamożności polis
Tyrania:
wyniesienie tyrana ponad prawo
chorobliwa podejrzliwość tyrana
otaczanie się członkami własnej rodziny - nepotyzm
ustrój wadliwy szkodzący jednostce
Zaczęto wyróżniać ustroje oparte na władzy ludzi wykształconych, wyżej urodzonych; inne przymioty - arystokracja ( aristos - najlepszy )
powinna dotyczyć także ducha
Plutokracja ( plutos - bogactwo ) - rządy najbogatszych
Oligarchia ( oligos - mały ) - rządy wąskiej grupy osób
niebezpieczeństwo degeneracji
elita najbogatszych
Demokracja ( demos - lud, kratos - władza ):
Różne rezultaty rządów
Oznacza sprawowanie władzy przez zdyscyplinowany lud
Ustanawianie prawa i jego przestrzeganie
Ochlokracja ( ochlos - tłum ):
rządy tłumu
zdezorganizowanie demokracji; degeneracja demokracji
podzielony na grupy tłum dąży do osiągnięcia możliwie największych korzyści kosztem polis
Anarchia ( bezrząd ):
zlikwidowanie wszelkiej władzy
zagrożenie spokoju wewnętrznego
narażenie polis na atak sąsiadów
Timokracja ( timos - zaszczyt ):
władza należy do ludzi mających na celu zdobycie najwyższych godności i zaszczytów
sława na polu walki
z reguły - rządy wojskowych
surowość życia i obyczajów
prostota organizacji i podział bogactw
Teokracja ( theos - bóg ):
panujący bezpośrednio powoływał się na pochodzenie swej władzy od Boga
wola władcy przejawem woli bogów
prawo - prawo boskie
szczególne właściwości charyzmatyczne władzy ( charizma - łaska )
- wpływ Bliskiego Wschodu
Ataraksja ( ataraktos - spokojny ):
poczucie spokoju i bezpieczeństwa
poprawne funkcjonowanie zorganizowanej struktury politycznej
Dobrze zorganizowana polis posiadała cechy:
eunomii ( eunomia - dobre prawo )
Przeciwstawiana była źle zorganizowanemu państwu - anomii ( anomia - zły ustrój )
21. Koncepcja państwa według Arystotelesa, Platona
Arystoteles
Metodologia: zdobywanie wiedzy wyprowadzonej z faktów
- polis - konieczność wnikliwej obserwacji - ustalenie prawidłowości odpowiadających rzeczywistości - odrzucał idealizm platoński - świat idei uważał za fikcję - brak podstaw do weryfikacji w praktyce - wiązał teorię z doświadczalnie poznaną rzeczywistością
Teoria społeczeństwa: - dostrzegał skrajne zróżnicowanie w strukturach społeczeństwa
- bronił systemu niewolniczego - ludzie z „natury” skazani na niewolnictwo i poddani rozkazom
Geneza państwa: - państwo pochodziło z natury - powstanie na drodze naturalnego rozwoju
- mniejsze wspólnoty rodzinne łączyły się w osady - następnie powstawały miasta - państwa ( polis ) - w sposób naturalny związany z osobowością człowieka - rodzina, gospodarstwo, państwo
Cele państwa: - zapewnienie poczucia bezpieczeństwa - dostatek materialny - warunki do rozwoju duchowego
- państwo sprzyjać miało rozwojowi człowieka
Autarkia: - samowystarczalność państwa; wymiar duchowy i ekonomiczny - jednostka nie jest w stanie
- państwo - dobro wspólne działające na rzecz jednostki - konieczność poszanowania idei sprawiedliwości -zapewnienie obywatelom szczęśliwego i cnotliwego życia
Monarchia: - monarcha powinien gwarantować poszanowanie prawa i godność poddanych- rozsądne kierowanie państwem - jednostka może odegrać istotną rolę w rozwoju „polis” - postawa moralna, rozum, cnoty obywatelskie
Tyrania: - nadużycia władzy królewskiej lub przejęcie jej przez demagogów - ustrój przeciwny naturze ludzkiej
- możliwość pogwałcenia prawa - ustrój uznawany za najgorszy Oligarchia: - rządy najbogatszych - forma zdegenerowana - nietrwałość rządów, brak rozsądku i umiaru - możliwość dalszych zamachów na władzę - nadmierny wyzysk ludu - walki między oligarchami
Demokracja: - władza należąca do ludu nie zawsze służy ludowi - obawa przed doraźnym interesem - władza często z pominięciem i naruszeniem prawa - lud staje się dla siebie despotą - demagodzy mogą przekształcić w tyranię
Politeja: - połączenie demokracji i rządów bogatych - dominacja klasy średniej - umiarkowanie i rozsądek rządów - przewaga cnót obywatelskich - najwyższy stopień poszanowania prawa, godności jednostki i zbiorowości - sprawiedliwość i stabilny rozwój
Idea „sprawiedliwości politycznej”: - opiera się na rządach prawa - wszyscy w jednakowym stopniu powinni być podporządkowani prawu - np. monarcha - strażnik poszanowania prawa
Platon
Timokracja: - relatywnie najlepsza - wzorowana na wczesnej Sparcie - rygory życia, skromność, powściągliwość - wada - kierowanie przez ludzi żądzą zaszczytów
- przewaga wojowników nad filozofami, co nie gwarantuje rządów rozumu
Ustrój oligarchiczny: - powstał w wyniku degeneracji timokracji - pasja bogacenia się wojowników niebezpieczny podział na grupę zamożnych oligarchów i masę biednych ludzi - walka o równość i władzę prowadzi do rozpadu oligarchii
Demokracja: - degeneracja ustroju państwa - zanarchizowanie rządy ludu w całej polis - niekompetencja i przypadkowość osób sprawujących władzę - obniżenie dyscypliny obywatelskiej, bałagan - spiski zamożnych przeciw ludowi; podejrzliwy lud - całkowity brak zaufania - duże znaczenie demagogów - schlebianie ludowi i zdobycie władzy
Tyrania: - reakcja na rozpasanie wolności w demokracji - końcowe stadium degeneracji ustrojowej
- całkowity zanik cnót obywatelskich - strach, podejrzliwość, egoizm panującego i obłuda - obawa obywatela przed głoszeniem prawdy
Demokracja nie gwarantuje stabilności - skrajność w korzystaniu wolności powoduje jej zaprzeczenie - ustanowienie tyranii
Wiedza i władza Idealna polis” - hierarchiczna struktura - uzyskanie harmoniczności i sprawiedliwość funkcjonowania - Dobro i Rozum: - Poszanowanie reguł organizacji - możliwość uniknięcia niebezpieczeństwa upadku - podziała społeczeństwa na: filozofów ( rozum ), wojowników ( odwaga ) i lud ( zaspokojenie potrzeb naturalnych ) - hierarchia w funkcjonowaniu -arystokracja - elity kultury i ducha - równouprawnienie kobiet - losowe kojarzenie par - wśród arystokracji - wyeliminowanie egoizmów - spartański tryb życia
22. Doktryna teologiczna - poglądy Aureliusza Augustyna i św. Tomasza z Akwinu
Aurelisz Augustyn
Poglądy: - przejście od stanu przedpaństwowego do państwa nastąpiło wskutek zepsucia się natury ludzkiej
- bóg dał człowiekowi państwo z powodu grzechu - gdyby nie upadek ludzi - państwa by nie było - walka dwóch światów: państwo boże ( civitas Dei ) i państwo ziemskie ( civitas terrena ) - teokratyczne państwo chrześcijan w którym rządziłaby organizacja Kościoła, powołana do zbudowania państwa bożego - obywatelami państwa ziemskiego wszyscy byli źli, grzeszni - ci, którzy nie zaznali łaski - obywateli państwa bożego było znacznie mniej
Teoria państwa - konieczność rozdziału funkcji cesarskich i kościelnych - zapewnia wewnętrzny porządek i poczucie bezpieczeństwa - chrześcijanin szanuje nakazy wydane przez państwo - w wypadku sprzeczności - stosuje prawo boże - państwo - zespół ludzi uznających wspólne prawa i korzystający ze wspólnego pożytku bytowania - sprawiedliwość rządzących i roztropność rządzonych - gwarancja harmonijnego funkcjonowania całości - państwo jako „bicz boży” - chrześcijanin powinien spokojnie i z wyrozumiałością znosić te dolegliwości
Państwo a Kościół - państwo spełnia swe zadania wówczas jeśli zabezpiecza minimum porządku i spokoju
- Kościół - urzeczywistnienie celów wyższych; prowadzenie człowieka do Boga - Różnice - natura, cele, trwałość instytucji i aksjologii - Państwo - siła fizyczna i militarna - Kościół - wartości niematerialne
- Kościół - jest powszechny, zmierza do objęcia całej ludzkości, istnieje tam gdzie jest człowiek i jego wiara
św. Tomasz z Akwinu
Wprowadzenie: - dusza z ciałem powinny i muszą dla dobra prawidłowego rozwoju pozostawiać w jedności
- sprawy materialne odgrywały rolę ważną - odróżniał wiedzę do wiary; dwie zupełnie różne płaszczyzny poznania - człowiek powinien funkcjonować w ramach struktury hierarchicznej - społeczność - to zjednoczenie ludzi dla wspólnego, rozumowego i celowego działania - obowiązki wobec rodziny, miasta, państwa - ład społeczny wymaga władzy; władza wynika z ogólnych praw natury
Wyróżnił trzy grupy społeczne: a) optymaci - świeccy i duchowni feudałowie - nie pracowali, lecz czerpali największe korzyści b) ludzie honoru - posiadacze mniejszych fortun - pracujący bezpośrednio w swych warsztatach produkcyjnych c) biedni ludzie - nie posiadający majątku - świadczyli swą pracę na rzecz poprzednich grup
Poglądy ( tomizm ): zracjonalizował poglądy o boskim pochodzeniu władzy państwowej
- władza państwowa pochodziła pośrednio od Stwórcy - zasada władzy była boska, ale konkretny ustrój tworzyli sami ludzie - państwo miało zadania doczesne - państwo powinno prowadzić ludzi do wiecznej szczęśliwości - tworzenie warunków potrzebnych do zbawienia
Tyran:- osoba, która nielegalnie zdobyła władzę ( uzurpacja, gwałt, symonia ) - władca legalny, który źle stosował władzę ( prywata )
Doktryna patriarchalna (Robert Filmer): - państwo powstało w wyniku łączenia rodów w plemiona i dalej w większe całości - zachowywano zawszę zasadę patriarchalnej władzy opiekuńczej - król - jako spadkobierca biblijnego Adama - król, podobnie jak starszy w rodzie - władza sprawowana w interesie całego społeczeństwa
Doktryna patrymonialna (Ludwig von Haller) - - źródło powstania władzy państwowej - własność ziemi ( patrimonium - ojcowizna) - państwo - to dziedziczna własność dynastii panującej - zasady dziedziczenie tak jak w stosunkach prywatnoprawnych - prawo książęce - sąd, pobór danin, posługi ) - własność monarchy - wszystkie ziemie nie należące do możnych