Tarnowskie Góry w 1766 roku - na najstarszej panoramie miasta. |
|
Friedrich Bernhard Werner, autor najstarszego zachowanego widoku Tarnowskich Gór urodził się w roku 1690 w Kamieńcu Ząbkowickim jako syn bezrolnego chałupnika. W młodości uczył się w gimnazjum jezuickim w Nysie. Naukę jednak szybko porzucił, zaciągając się do służby w cesarskim wojsku w Norymberdze. W wojsku uczył się inżynierii i rozwinął swój talent rysunkowy. Na służbie wojskowej także nie pozostał długo, udając się w siedmioletnią wędrówkę po Europie. Zwiedził Niemcy, Czechy, Austrię i Szwajcarię, Słowenię i Słowację, a także Polskę i Włochy. Imał się różnych profesji, a w latach 20. XVIII wieku zaczął rysować panoramy miast europejskich. W 1733 r. otrzymał zamówienie od największego wydawcy map, firmy Hommans Erben z Norymbergi na wykonanie wedut, które miały być uzupełnieniem atlasu Śląska. W 1738 wydano w Norymberdze 11 tablic miedziorytniczych, które zawierały 84 widoki Śląska pod wspólnym tytułem Scenographia Urbium Silesiae - najbardziej znane dzieło Wernera. W 1737 roku osiadł we Wrocławiu i uzyskał tytuł geometry dworskiego. Później był inżynierem budowlanym w Izbie do Spraw Wojny we Wrocławiu. W latach sześćdziesiątych XVIII wieku powstała wielotomowa, rękopiśmienna Topografia Śląska zachowana (częsciowo) w Bibliotece Uniwersyteckiej we Wrocławiu. W tomie Silesia in Compendio seu Topographia das ist Praesentatio und Beschreibung des Herzogthums Schlesiens [...] Pars I znajduje się rozdział poświęcony Wolnemu Państwu Bytomskiemu, a w nim wspomniany, widok Tarnowskich Gór.
Tarnowskie Góry zostały tutaj przedstawione od północy z dominującymi w tle, za rynkiem: zamkiem i kościołem p.w. Piotra i Pawła. Na rysunku zwracają również uwagę studnie, pręgierz i zbiornik na wodę na rynku, oraz palisada otaczająca miasto. Dobrze widoczna jest siedziba starostwa - czyli „Sedlaczek”. Niestety ogólnie rysunek jest mało precyzyjny, a proporcje układu architektonicznego zostały mocno zachwiane (wydaje się jakby kościół p.w. Piotra i Pawła znajdował się w bezpośredniej bliskości „Sedlaczka”). Widok ten jest dobrze znany, m.in. dzięki widokówce wydanej na początku XX wieku.
Warto jednak przypomnieć również niepublikowany dotąd widok kościoła p.w. Piotra i Pawła w Tarnowskich Górach ...
i mało znaną rekopiśmienną mapę państwa Bytomskiego opartą na mapie Johanna Wolfganga Wielanda.
Na podstawie opisów, które kończą się na roku 1766, możemy przyjąć, że oba rysunki i mapa powstały w tym roku. Friedrich Bernhard Werner zmarł 10 lat później, w 1776 roku we Wrocławiu.
Na koniec warto zwrócić uwagę na ciekawostkę - listę włodarzy miasta podaną przez Wernera. Lista ta jest inna niż podawana przez Jana Nowaka w Kronice Miasta i Powiatu Tarnowskie Góry i powtórzona później w Historii Tarnowskich Gór pod redakcją Jana Drabiny. W 1757 roku burmistrzem miasta (consul dirigent) jest wprawdzie, tak jak u Nowaka, Georg Christian Böhm, ale w 1764 roku miał zastąpić go nie odnotowany przez Nowaka - Anton Petrasch. Również burmistrzem policyjnym w 1764 roku miał być według Wernera - Georg Ludwig Hofmeister, a nie Jan Baumgart. Werner wymienia Johanna Daniela Baümgart w 1757 roku jako prokonsula.
Na stronach Urzędu Miejskiego dostępny jest do pobrania fragment dzieła Wernera dotyczący Wolnego Państwa Bytomskiego (w formacie pdf). Zachowane części Topografii Ślaska są dostępne w Bibliotece Cyfrowej Uniwersytetu Wrocławskiego.
Wyszukiwarka