KONCEPCJE STRUKTURALIZACJI ŚWIATA SPOŁECZNEGO

- ŚWIAT SPOŁECZNY- wytwór ludzi, charakter niematerialny istnieje on jednak w sensie realnym

Podstawowe założenia dotyczące istoty świata społecznego:

• Nie ma charakteru chaotycznego- PORZĄDEK, ŁAD- USTRUKTURALIZOWANIE

• Ma strukturę

• Elementy mają swoje miejsce

• Próba opisu tego porządku- elementy, relacja między nimi

• Przewidywalny i ciągły

• Próba opisu i wyjaśnienia struktury świata społecznego (mechanizmy, prawa itp.)

• Jakie elementy uznaje się za podstawowe dla istnienia świata społecznego?

• 
  Np. istnienie normy nakazującej powitanie kogoś, kogo znamy

- zależne od relacji, w których pozostajemy z tymi osobami

- musimy przestrzegać tej normy- niezależnie od nas czujemy się zmuszeni jej przestrzegać

- powitanie zależne od relacji z osobami, z którymi się witamy

- obserwacja relacji tego, kto pierwszy mówi „dzień dobry”, jakie to będzie powitanie (forma)

• Ma charakter realny

• Przyjęcie podstawowych kategorii do opisu świata społecznego.

2 KONCEPCJE STRUKTURALIZACJI ŚWIATA SPOŁECZNEGO POLSKICH SOCJOLOGÓW:

1. Paweł Rybicki

2. Piotr Sztompka

Ad. 1) Paweł Rybicki

Uważa on, że w obrębie każdej struktury można wyróżnić 3 warstwy:

1. Zbiorowości społeczne- ilościowe i jakościowe cechy: liczba członków, własności demograficzne, świadoma działalność, spełniane role społeczne

• Opisujemy poprzez opis członków zbiorowości (płeć, wiek, poglądy etc.)

• Szczegółowy opis zbiorowości poprzez warunki ich egzystencji

PIERWSZY WYMIAR: LUDZIE ŻYJĄ W ZBIOROWOŚCI

2. Elementy kulturowe- system znaczeń i wartości

- KULTURA- niematerialny charakter; elementami kultury SA np. normy i wartości, posiadające system znaczeń

- podwarstwy (subwarstwy) z których składa się wymiar kulturowy:

1) dobra symboliczne- elementy posiadające znaczenie; wszystko co można nazwać w sensie materialnym

- symbol- coś co można pokazać (np. V- zwycięstwo) i ma określone znaczenie, dodatkowo przypisane

Np. język ----------- ZNAK może przyjmować różne znaczenia

(system znaczeń)

2. Preferencje i orientacje ludzi i ich działania, które są powiązane z pierwszą subwarstwą, ponieważ są przez nią wytwarzane

- w naszym postrzeganiu korzystamy z kultury, aby np. wyrazić swoje emocje, przekonania, działania

DRUGI WYMIAR: SFERA KULTURY PORZĄDKUJE NASZE ZACHOWANIA

3. Obszar działań i zachowań społecznych- zasadniczy element

- świadome działania nakierowane na cele określone przez działających, szczególnie te, które kształtują stosunki między ludzkie

TRZECI WYMIAR: LUDZKIE POSTEPOWANIE- AKTYWNE PODMIOTY, ZASTOSOWANIE REGUŁ KULTURY (np. zróżnicowanie językowe)

Ad.2) Piotr Sztompka

STRUKTURA to ukryta sieć trwałych i regularnych powiązań między składnikami jakiejś dziedziny rzeczywistości, które istotnie wpływają na przebieg obserwowalnych zjawisk w tej dziedzinie

• Wyróżnia 4 wymiary struktury:

1. Normatywny

wartości, normy oraz ich zespoły ustanawiające instytucje społeczne, mają one charakter powinności owy, reprezentują standardy pożądane w grupie

2. Idealny

stanowi go sieć rozpowszechnionych w danej zbiorowości idei, przekonań, poglądów dotyczących zarówno grupy własnej jak i innych, a także otaczającego świata

3. Interakcyjny

zobiektywizowane kanały wzajemnych oddziaływań tworzące sieci determinujące interakcje między ludźmi

- relacja bardziej jednostkowa, nieprzypadkowa

4. interesy i szanse życiowe

rozkład dostępu do dóbr społecznych uznawanych za pożądane

- np. prestiż, bogactwo, władza

3 i 4 wymiar tworzą strukturę społeczną.

Są to koncepcje teoretyczne, mające na celu zbudowanie idealnego modelu.

POZIOMY OPISU STRUKTURY ŚWIATA SPOŁECZNEGO (szkielet budowy społeczeństwa)

1. 
   
   jednostki społ.

2. 
   Małe gr.

3. 
   Duże gr.

Struktura porządkuje relacje między ludźmi i zbiorowościami, wypełnia strukturę społeczną.

W jakich relacjach pozostają wobec siebie poziomy struktury świata społ.? (który determinuje który)

Dwie odpowiedzi na to pytanie:

1. Pierwotne są wielkie zbiorowości (grupy) społeczne, to w nich mieszczą się małe grupy, są częścią większej całości

- wiedza na temat dużych daje nam wiedzę na temat małych grup

2. podstawowym elementem są małe grupy, to w nich zawiera się istota życia społecznego

- wystarczy badać mikrostruktury, bo prawa nimi rządzące odnoszą się do makrostruktur

INNY SCHEMAT STRUKTURY

Pojawia się poziom pośredni- mezostruktury, pomiędzy mikro a makro

MEZOSTRUKTURY- społeczności lokalne: wsie, miasta itd.

• Łączy je pewna więź wynikająca ze wspólnego zamieszkanego terytorium- przestrzeń:

- fizyczna

-społeczna- sieć relacji tworzących strukturę stara się prowadzić życie zorganizowane- wspólne interesy, zaspokajanie potrzeb, charakter więzi łączących członków, którzy tworzą społeczność

• Zbiorowość terytorialna- statyczna, łączy ich tylko wspólnie zamieszkiwane terytorium.

ANALIZA POZIOMU MIKROSTRUKTURALNEGO

REALIZM ONTOLOGICZNY- przyjmowanie istnienia pewnych strukturalizowanych całości, które trzeba badać

Różnice (zależy od orientacji): inaczej rozumieją całości strukturalizowane

- badanie struktury (element podst.), która jest szkieletem, na którym są zbudowane i wyjaśniane struktury- elementy budowy, np. danej zbiorowości

ORIENTACJA TEORETYCZNO- METODOLOGICZNA

1. MIKROSOCJOLOGIA STRUKTURALNA: JACEK SZMATKA

2. UJĘCIE INTERAKCYJNE

Ad. 1) Założenia i tezy:

• Rzeczywistość społeczna jest układem wielopoziomowym- nie możemy mówić o społeczeństwie w ogóle, musimy przyjąć jej zróżnicowanie

• Rzeczywistość cechuje emergencyjność- cecha strukturalna, stały element struktury; oznacza ona, że rzecz. społ. tworzą określone poziomy będące jakościowo inne i względnie zależne, natura świata społ. charakteryzuje się brakiem ciągłości cech społecznych

Zjawisko emergencyjności jest podstawową regułą świata społecznego

• Każdy poziom składa się z poprzednich poziomów i jest różny jakościowo różne cechy, np. jednostka mikro makro ; specyfika jest inna

• Nie możemy bazować tylko na komórkach musimy je brać jako odrębną całość, każda część jest autonomiczna jednak tworzy całość (nie tłumacze, bo sama nie wiem =))

• Modelowe ujęcie rzeczywistości społecznej:

Jednostki

Mikrostruktury

Makrostruktury

Jeżeli chcemy opisać rzeczywistość nie jest to możliwe, więc trzeba zbudować 4 poziomowy model:

1. Wielkie systemy społeczne- trudno je opisać

2. Wielkie organizacje- np. partie polityczne

3. Małe grupy społeczne

4. Jednostki i ich cechy

Działania struktury nie są uchwytne fizycznie, ale widoczne społecznie- realne społecznie

• Dzięki temu tworzy się struktura

1. zjawiska tworzące się na danym poziomie są wielorako powiązane ze sobą i wzajemnie uwarunkowane oraz związane ze zjawiskami na innych poziomach. Wyjaśnianie rzeczywistości powinno odbywać się poprzez wyjaśnianie zjawisk zachodzących na określonym poziomie nie w ogóle (np. w rodzinie)

dla Szmatki: wyjaśnianie pierwszego rzędu

2. wyjaśnianie zjawisk mikrostrukturalnych wymaga sięgania do wiedzy makrostruktur i jednostek (np. poprzez rodzinę wyjaśniamy pozycje kobiety i mężczyzny)

dla Szmatki: wyjaśnienie drugiego rzędu

• osadzenie np. w szerszym kontekście społecznym

• ujęcie strukturalne: jednostka uwikłana w strukturę (narzucenie jaka ma być)

ad. 2) Diametralnie różne do badania zjawisk społ.

społeczeństwo to coś więcej niż zbiór jednostek, opisanie poziomów nie jest potrzebne gdy uważa się, że społeczeństwo to zbiór jednostek:

poziomem samym dla siebie jest jednostka oraz jej relacje z innymi- podejście psychologiczne

- jednostka: podmiot działający, aktywny, twórczy- tworzy świat rzeczywistości społecznej

• przyswaja sobie role sama posługując się nimi aktywnie, stosownie do sytuacji w jakiej się znajduje i definiuje schematy działania autonomiczny twórca działań podejmowanych w świecie społecznym

- społeczeństwo jest tworem zewnętrznym wobec jednostki

-realizuje to, czego nauczyła się w procesie socjalizacji

-najważniejszym elementem jest jednostka i jej relacje z innymi

• definiowanie sytuacji, mechanizmy nadające relacje między jednostkami, co kieruje przebieg interakcji

Interakcja- wzajemne oddziaływanie jednostek na siebie, np. to są relacje między matką a dzieckiem w jakiejś konkretnej sytuacji, a nie jak w ujęciu strukturalnym- między rolami przez nich pełnionymi

- odczytywanie znaczeń przez jednostkę- definiowanie sytuacji, odczytywanie znaków wysyłanych przez partnerów (zarówno werbalne jak i niewerbalne) występuje dlatego, że podzielamy wspólny system znaczeń

- nie ma grupy tylko sieć relacji między jednostkami

Badanie tożsamości

Przedst..: Herbert Blumer, Manfer Kuhn- Iowa

KONCEPCJA WSPÓLNOTY I STOWARZYSZENIA- FERDINAD TŐNNIES

- z niemieckiego Gemeinschaft wspólnota

Gesellschaft stowarzyszenie, zrzeszenie

Co to jest świat społeczny?

- rzeczywistość społeczna jest różna od przyrodniczej

NATURALIZM a ANTYNATURALIZM specyficzny; w świecie przyrodniczym nie ma nic podobnego do świata społecznego

RÓŻNICE MIĘDZY DWOMA ŚWIATAMI:

• świat społeczny jest tworzony przez wolę jednostek, a ona sama przejawia się w fakcie nawiązywania i utrzymywania wzajemnych stosunków między ludźmi. Ludzie przejawiając wole nawiązywania i utrzymywania wzajemnych stosunków i fakt ten KONSTYTUUJE ŻYCIE SPOŁECZNE

• nie może być badany tak jak przyrodniczy

Dla Tőnniesa wola nie jest kategorią psychologiczną

WOLA ulega urzeczowieniu i utrwaleniu dzięki czemu społeczeństwo stanowi pewien samoistny i realny, istniejący niejako niezależnie od jednostek, bowiem jednostki zatracają świadomość tego, ze społeczeństwo jest ich własnym wytworem.

• Wola = życie w zbiorowości

Podstawowym przejawem istnienia życia społ. jest WIĘŹ SPOŁECZNA- jest to to, co ogranicza wolność jednostki, ale wolność rozumiana jako brak ograniczeń nie istnieje

Fakt istnienia społ. oznacza fakt istnienia więzi, jest przeciwne pojęciu wolności przeciwieństwa

Więź = wolność

Zatem

Więź= POWINNOŚĆ

Więź przymusza jednostkę do czegoś, a to co społeczne dominuje nad tym, co jednostkowe

JESTESTWA SPOŁECZNE wg TŐNNIESA

Rzeczy zrodzone z życia społecznego i tylko z życia społ. wytwory ludzkiego myślenia, tylko poprzez nie istniejące

• Reguły życia społecznego istnieją tylko w naszej świadomości

• Mają charakter obiektywny

Jednostka nie ma możliwości wpływania na zmiany, nie może kreować zgodnie ze swoją własną jednostkową wolą, ponieważ jest zbyt słaba wobec innych członków grupy i musi się podporządkować silniejszej woli grupy.

Dlatego też mimo, że jestestwa społeczne istnieją jedynie w umysłach, intuicyjnie wyobrażone, to jednostka nie może ich dowolnie kształtować.

Jeśli chce dokonywać zmian musi dysponować siłą społeczną.

• Siła bierze się z relacji z innymi, tylko wspólnie może dokonać zmian,

• Jeżeli chce zyskać poparcie, to musi ich przekonać do tego, że te zmiany służą poszerzeniu ich wolności, że są dla nich korzystne.

Paradoks- aby móc podjąć działania mające na celu poszerzenie wolności, trzeba najpierw dać się zniewolić społ. (np. żeby demonstrować musze mieć pozwolenie)

• Świata społecznego nie można odrzucić, istnieje on i wywiera na nas wpływ niezależnie od naszej zgody lub jej braku

Tym, co konstytuuje świat społeczny (wyobrażony), są ludzkie myśli, a głównie chcenie, czyli wola

Człowiek nie jest istotą ani wyłącznie racjonalną, ani z gruntu niezdolną do racjonalnego myślenia i działania

NATURA CZŁOWIEKA JEST ROZDWOJONA- WYODRĘBNIA 2 RODZAJE WOLI:

1. WOLĘ ORGANICZNĄ

2. WOLĘ ARBITRALNĄ

Ad. 1.

• Płynąca z głębi ludzkiej psychiki, ludzkiej jaźni

• Działania spontaniczne i niewyrachowane

Ad. 2.

• Działania ze względu na jakieś zewnętrzne cele, do których urzeczywistnienia ma ona doprowadzić

• Poprzedza ją namysł i kalkulacja

Oba rodzaje woli są przyczyną nawiązywania i podtrzymywania stosunków społecznych, ale w każdym przypadku są to inne stosunki.

W zależności od tego, jaki rodzaj woli przeważa, mamy do czynienia ze WSPÓLNOTĄ albo STOWARZYSZENIEM

WSPÓLNOTA Łączy jednostki na zasadzie naturalnej, spontanicznej bliskości- emocjonalnej, np. rodzina	STOWARZYSZENIE Daje jednostką korzyści, jakich się spodziewają wchodząc w relacje z innymi
Łączy ludzi jako pełne osobowości, obejmując wszystkie dyscypliny ich życia	Łączy jednostki występujące w określonych rolach społecznych i obejmuje ten wycinek życia, który jest z tą rolą związany
Głównym czynnikiem kontroli społecznej są zwyczaj i tradycje	Czynnikiem kontroli jest opinia publiczna i sformalizowane prawo
Podstawą jest własność zbiorowa	Rządzą tutaj pieniądz i własność prywatna
Do wspólnoty zbliżona jest tradycyjna wieś	Do stowarzyszenia zbliżone jest współczesne miasto

WSPÓLNOTA I ZRZESZENIE NIE SĄ JEDNAK TYPAMI ZBIOROWOŚCI, ANI TYPAMI JESTESW SPOŁECZNYCH

Zbiorowości opierają się wg Tőnniesa na wspólnocie lub stowarzyszeniu, czyli dany typ więzi jest podstawowy, dominujący dla danej zbiorowości

Wspólnota jest prototypem mikrospołecznej sfery zjawisk. Podstawą stosunków łączących ludzi jest miłość, koleżeństwo, przyjaźń, braterstwo.

3 CECHY WSPÓLNOTY:

- wg Jacka Szmatki podst. Cechą wspólnoty jest MIŁOŚĆ I ŁATWOŚĆ WZAJEMNEGO PRZYSTOSOWANIA SIĘ, polegająca na podobieństwie mowy i myśli

- wspólnotę charakteryzuje WZAJEMNE ZROZUMIENIE

-ZDOLNOŚĆ DO TWORZENIA WSPÓLNEGO ŻYCIA

KONCEPCJA GRUPY SPOŁECZNEJ JAKO PRODUKTU DZIAŁAJĄCYCH W NIEJ JEDNOSTEK - FLORIAN ZNANIECKI

( zagadnienie 12.Przedstaw koncepcje doświadczenia Floriana Znanieckiego i jego koncepcję współczynnika

Humanistycznego)

Obecnie koncepcja ta ma walor raczej historyczny niż praktyczny. Dominujący pogląd dziś; grupa ma świadomość, ze jest grupą.

OGÓLNE POGLĄDY FLORIANA ZNANIECKIEGO

• Wprowadził „współczynnik humanistyczny”- należy badać świat społeczny uwzględniając ten współczynnik, czyli uwzględniając subiektywną percepcję tego świata przez jego uczestników w analizie socjologicznej. Świat społeczny istnieje jedynie w świadomości społecznej, więc musimy uwzględnić to, jak ludzie go postrzegają, żeby go poznać i zrozumieć.

• SOCJOLOGIA to system hipotez dotyczących faktów doświadczonych przez ludzi

• Doświadczać = być świadomym czegoś

DOŚWIADCZENIA

PIERWOTNE REKONSTRUKTYWNE

Typu: ból, których jednostka sama doświadcza o ich istnieniu dowiadujemy się w oparciu o relacje innych osób; właściwy przedmiot zainteresowania socjologii; one się obiektywizują, ponieważ stają się podstawa doświadczeń innych ludzi, np. pacjent i lekarz (pacjent opisuje ból a lekarz stawia diagnozę w oparciu o relację pacjenta, zobiektywizowaną)

Zatem socjologia bada obiektywne doświadczenia, obiektywizację doświadczeń pierwotnych, a nie jednostki/ grupy jako takie, ponieważ te ostatnie nie są elementami świata społecznego.

Elementem świata społecznego są jedynie grupy i jednostki- dane- w - ich - własnym doświadczeniu - i - doświadczeniu- innych jednostek oraz grupy- dane- w - doświadczeniu - ich - uczestników - i - outsiderów. ( myślniki podkreślają, że świat społeczny przejawia się w doświadczeniu innych ludzi)

(zagadnienie13. Przedstaw koncepcję grupy Floriana Znanieckiego.)

GRUPA

To przede wszystkim twórcza synteza ról społecznych. Jest ona (grupa) ponadosobowym systemem wartości i działań, wspólnym członkom grupy i obejmującym te wszystkie wartości i działania, które należą do ich ról jako członków grupy.

Podstawowe komponenty grupy:

• więź- jej funkcją jest wiązanie członków i oddzielanie ich od nie- członków

- Jądro grupy, np. jednostka, starszyzna, z którym wszyscy członkowie grupy są powiązani

• Świadomość „my”- grupa jawi się swym członkom jako ponadindywidualna jaźń społeczna, synteza jaźni społecznych przypisanych jej członkom

• Każda grupa dysponuje pewnymi dobrami materialnymi i duchowymi (język, kult, wierzenia, zwyczaje). Posiadanie tej własności nadaje grupie, doświadczeniu jej członków i jednostek spoza niej, charakter podmiotu moralnego, czy też osoby moralnej

• Instytucjonalizacja- działania jednostkowe w wyniku współpracy ulegają instytucjonalizacji, czyli podlegają wzorom i kontroli, stając się organizacją tej grupy (relacje między jednostkami zostają uporządkowane).

Współczynnik humanistyczny oznacza, ze grupa istnieje jedynie właściwie w ludzkich doświadczeniach, wyobrażeniach. Przedmiotem zainteresowania socjologii jest ów współczynnik, czyli postawy, wyobrażenia jednostek, nie zaś treść tych wyobrażeń. (np. przedmiotem zainteresowania jest wiara w diabła i jego wyobrażenia, a nie sam diabeł jako taki- skoro dla ludzi istnieje diabeł, to ma on wpływ na ich życie)

KONCEPCJA GRUPY PIEROWTNEJ Charlesa H. COOLEY'A

Podstawą wyróżnienia typologii grup jest kryterium charakteru więzi społecznej.

- grupy pierwotne- dominuje w nich więź osobowa, bezpośrednia

- grupy wtórne- dominuje w nich więź rzeczowa

• WIĘŹ OSOBOWA- to taka, która tworzy się między ludźmi, wchodzącymi w relacje ze sobą cała swoją osobowością; angażuje całą osobowość jednostki

• WIĘŹ RZECZOWA- to taka, która łączy ludzi ze względu na pełnione przez nich role społeczne

Cooley rozumiał grupę pierwotną nieco inaczej

Dla niego grupa była pierwotna przede wszystkim ze względu na funkcje, jakie pełniła, chociaż cechą główną charakteryzującą tę grupę jest właśnie więź społeczna.

GRUPY PIERWOTNE- charakterystyka

Grupy pierwotne charakteryzują się ścisłym zespoleniem jednostek, poprzez stosunki osobiste face- to- face oraz współprace. Są one pierwotne w wielu znaczeniach, lecz głównie w tym znaczeniu, iż są podstawowym czynnikiem w tworzeniu natury społecznej jednostki i jej społecznych wyobrażeń. Psychologiczną konsekwencją takich bezpośrednich powiązań pomiędzy jednostkami jest swoiste stopienie się ich indywidualności we wspólną całość do tego stopnia, że jaźnią danej jednostki staje się z kilku co najmniej powodów wspólne życie oraz cel grupy. Przypuszczalnie najprostszym sposobem określenia tej całości jest posłużenie się zwrotem „my”. Owo „my” pociąga za sobą pewien rodzaj sympatii i wzajemnej identyfikacji, której naturalną ekspresją jest właśnie „my”.

CECHY GRUPY PIERWOTNEJ (5) :

• Związki pomiędzy członkami grupy muszą być bezpośrednie, typu face- to- face; wszyscy członkowie grupy musza znać się osobiście, a struktura tej grupy musi być tego typu, by nie było barier utrudniających kontaktowanie się wszystkich ze wszystkimi

• Związki pomiędzy członkami nie mogą mieć charakteru wyspecjalizowanego, celowego; struktura wzajemnych powiązań miedzy członkami jest elastyczna, umożliwiając łatwe zmienianie funkcji pełnionych przez członków; charakter związków między członkami nie jest wyznaczony w sposób jednoznaczny i sztywny

• Małe grupy by stać się pierwotnymi muszą się cechować względną trwałością

• Grupy pierwotne nie mogą być zbyt liczne

• Musi istnieć pewien rodzaj intymności w stosunkach między członkami takiej grupy a nawet stosunki o charakterze intymnym muszą w takiej grupie dominować

Znaczenie grupy pierwotnej, funkcje w procesie uspołecznienia

- rola dominująca- jednostka internalizuje wpływy społeczne i uznaje je za własne, buduje tożsamość

- aby proces uspołecznienia się powiódł (przyswojenie zasad itp.) jednostka musi się z nimi utożsamić i według nich działać zgodnie z celami i zadaniami (kształtowanie natury jednostki)

TYLKO DZIĘKI GRUPOM PIERWOTNYM JEDNOSTKA STAJE SIĘ USPOŁECZNIONA

Tőnnies i Cooley aby uspołecznienie mogło się w pełni dokonać musi istnieć więź silnie emocjonalnie nasycona

KONCEPCJA GEORGA SIMMLA - KONCEPCJA ZNACZENIA LICZEBNOŚCI DLA STRUKTURY GRUPY

- prekursor podejścia mikrostrukturalnego

- nie przyjmował za pierwotnej rzeczywistości ogólnospołecznej tylko wynik relacji uspołecznionych jednostek

- społeczeństwo = zbiór jednostek

To relacje między jednostkami pod wpływem procesu uspołecznienia tworzą społeczeństwo - INTERAKCJE MIEDZY JEDNOSTKAMI (ujęcie interakcjonistyczne)

• Formalizm socjologiczny- jednostki ludzkie- fizyczność, emocje- są podstawą istnienia rzeczywistości społecznej, ale nie one ją tworzą

„ Simmel określa jednostki jako treść a nie tworzywo procesu uspołecznienia, są one jedynie podłożem, substratem zjawisk i procesów społecznych, ale nie stanowią ich istoty. Nie są tym, co rozstrzyga o charakterze tych zjawisk”

Simmel: „sam w sobie i dla siebie materiał ten, którym wypełnione jest życie, motywacje które stanowią siłę napędową nie mają charakteru społecznego. Ani głód, ani miłość, ani praca, ani uczucia religijne, ani technika, ani funkcje i osiągnięcia intelektu nie są bezpośrednio wyrazem uspołecznienia”

USPOŁECZNIENIE

stanowi formę urzeczywistniającą się na wiele sposobów, w której jednostki wiedzione tymi potrzebami tworzą jedność mogącą potrzeby te zaspokoić

• Relacje te przybierają określone formy i nie są spontaniczne

• Formy jakie przyjmują relacje między ludzkie, które z czasem obiektywizują się i wywierają wpływ na jednostki

FORMA brak jednak konkretnego rozgraniczenia TREŚĆ podstawa zainteresowania nasyca formę, np. emocje, potrzeby

Każda jednostka obejmuje określone wobec innych pozycje, zachowania stałe

LICZEBNOŚĆ jak zmieniają się grupa gdy zmienia się liczebność członków; pewne zjawiska są możliwe tylko w małej albo dużej grupie

Diada i triada - Gdy grupa przekracza pewien próg liczebności, funkcjonowanie nie może opierać się tylko na emocjach, więc muszą pojawić się jakieś instytucje kontrolne (np. lista obecności)

ILOŚCIOWE ZMIENNE:

DIADA- zbiór 2 elementów jednostka-jednostka, zbiorowość-zbiorowość

TRIADA- zbiór 3 i więcej elementarnych struktur

!!! PRAWA SIMMLA DOTYCZĄCE DIADY I TRIADY

( zagadnienie 8 do egzaminu- 6 podstawowych praw Simmla odnoszących się do grupy i związanych z jej liczebnością)

1. W diadzie istn. przemożne poczucie zagrożenia jej wewnętrznych stosunków przez śmierć a w triadzie pojawia się poczucie trwałości

2. Triada stanowi dla swych członków rodzaje zewnętrznej całości, zbiorowości a w diadzie zjawisko to nie występuje (np. para- gdy jedno odejdzie- przestaje istnieć)

• Świadomość trwałości0 „my” jako jakoś ponad jednostkowa 3 osoby tworzą grupę- autonomia triady

3. W diadzie możliwe jest pojawienie się intymności jako cechy tej struktury a w triadzie intymność poddana zostaje kontroli lub ograniczona do części grupy

• Świadomość obecności „tej” 3ciej osoby

4. W triadzie pojawia się zjawisko delegowania obowiązków i odpowiedzialności a w diadzie są one nieobecne

• Konsekwencja pojawienia się świadomości „my”- „to nie ja, oni mi kazali”

• Pojawia się także zbiorowa odpowiedzialność i rozproszenie odpowiedzialności

5. Pojawienie się kozła ofiarnego dezintegruje diadę a w triadzie może tymczasowo pełnić funkcję środka przebudowy strukturalnej

• Zachowanie porządku przy jakimś zagrożeniu wewnętrznym lub zewnętrznej spójności

6. Obecność trzeciego elementu pozwala przezwyciężyć rozbieżności lub zasymilować je w obrębie całości, co nie jest możliwe na terenie diady

• Triada ma większe możliwości rotacji w celu rozwiązania napięć oraz trudności

Pojawienie się trzeciego elementu zwiększa więc trwałość struktury jako całości, ale powoduje też, że w triadzie nowe znaczenie zyskują i zależność całości od jednostek jak i współodpowiedzialność za czyny zbiorowe. Ich poziom ulega w triadzie obniżeniu.

!!! JAK ZMIENIA SIĘ DYNAMIKA GR. W ZALEŻNOŚCI OD JEJ LICZEBNOŚCI - PRAWA ODNOSZĄCE SIĘ DO GR. SPOŁ.

( zagadnienie 9. Przedstaw 5 z następnych 9 praw Simmla)

1. Małe scentralizowane grupy powołują zazwyczaj i rzucają do akcji całą siłę jaką dysponują; w dużych- rezerwa sił jest większa, nie tylko w sensie bezwzględnym, ale i względnym

2. Mała grupa angażując w znacznej mierze osobowość członków narzuca zdecydowanie postawy wobec osób, zadań rzeczowych oraz innych grup; konieczność czy też możliwość taka jest o wiele mniejsza w grupie dużej, którą cechuje wielość, różnorodność elementów składowych

3. W małych gr. W odróżnieniu od większych systemów, normy obejmują szerszą gamę zachowań i cechują się mniejszym stopniem tolerancji

• Jednoznaczność norm, większa spójność- mała grupa, angażuje wszystkich członków

• Duża grupa- nie może angażować wszystkich jednostek, bo nie może utrzymywać dużej sztywności norm i tolerancji

„brak środków, brak rezerw, brak elementów chwiejnych i niezdecydowanych utrudnia proces zmiany i adaptacji oraz pomijając okoliczności zewnętrzne z uwagi na zasadnicze układy społeczne, o wiele częściej stawia mało liczebne grupy przed alternatywą życie albo zagłada”

4. Małe niezróżnicowane grupy nie zawierają podgrup, które stanowiłyby pośrednik miedzy jednostką a zbiorowością

5. Pojawienie się napięcia w małej grupie prowadzi albo do wzrostu integracji wewnętrznej albo do rozpadu, podczas gdy w większych systemach większe napięcie prowadzi do rozłamu na systemy dwuelementowe

• W małych grupach przy konflikcie integracja pociąga za sobą większą kontrolę

6. Małe grupy dysponują środkami dzięki którym mogą manipulować złożonymi konfliktami między jednostkami, podczas gdy duże nie mają tej zdolności, mają lepsze przygotowanie do kontrolowania konfliktów między podgrupami

• Mała gr. pozycje i role jednostek

• Duża gr. struktura: relacje między podgrupami, a jednostki są przedstawicielami tych podgrup- relacje międzyludzkie są zachwiane i dlatego jest inna kontrola

7. W małych grupach mechanizmy przywracania integracji ograniczają się głównie do podtrzymywania napięcia aż do momentu gdy nie pojawią się ponownie siły pozytywne albo do zmiany norm, podczas gdy większe systemy mogę się tak zreorganizować, by zminimalizować konflikt, a równocześnie utrzymać stałe granice wobec środowiska zew.

• Możliwość radzenia sobie z konfliktami, wyzwaniami stałymi:

• Mała gr. pełne zaangażowanie jednostek 1) realizacja zadań (wartości itp.)

2) dbanie o to, aby grupa się nie rozpadła (integracja wew.; utożsamianie się z innymi)

• Duża gr. rozpoczęcie działalności instytucji korygujących dane wyzwania

• Gdy następuje zmiana norm i wartości małe grupy giną, rozpadają się

8. w małych grupach właściwości jednej ze stron (jednostki, elementy strukturalne) [atrybuty emocjonalne, małomówność, samochwalstwo, waleczność lub jej brak, wdzięczność lub niewdzięczność, szczerość lub fałszywość] w dużym stopniu determinują naturę nie zróżnicowanego systemu, podczas gdy w systemach zróżnicowanych - dużych przeciwstawne stosunki emocjonalne mogą nie tylko współistnieć lecz także mogą być składnikami wspólnej koncepcji tej zbiorowości

• mała grupa musi być homogeniczna w każdym aspekcie; cechy osobowościowe mają duży wpływ na jej działanie

• w dużej grupie odgrywamy głównie role społeczne determinowane zasadami

9) proces grupowy w większych systemach jest w mniejszym stopniu zdeterminowany przez potrzeby jednej ze stron niż w małej, niezróżnicowanej grupie

Każda grupa musi wciąż rozwiązać dwa problemy przed nią postawione:

1. realizacja zadań

2. Integracja wew.

• Mała grupa i diada lepiej sprzyja integracji, gorzej radzą sobie z dostosowaniem do zewnętrznych zmian, przeciwnie jest w dużej gr.

• Mała grupa radzi sobie z zagrożeniami zewnętrznymi większym usztywnieniem, spada tolerancja

ZANCZENIA MAŁEJ GRUPY NA ZACHOWANIE JEDNOSTEK- badania

(Zagadnienie 14.Scharakteryzuj znaczenie grup pierwotnych dla zachowań robotników na podstawie badań Mayo i współpracowników (szkoła Human Relations). Jakie wnioski ważne dla poznania roli małych grup wyciągnięto z tych badań?)

1927, Chicago, Zakłady Hawthorne

prof. Z Harvard University- Mayo, Whitehedd, Roethlisberg- badania Mayo

• Miały one odpowiedzieć na pytanie: w jaki sposób warunki, w których pracują robotnicy wpływają na ich pracę

• badania te reprezentują szkołę Human Relations

• Pionierskie badania, które wykazały znaczenie małej grupy w zakładzie i jej wpływ na pracowników

• Przedstawiciele zakładu zwrócili się z prośbą o znalezienie przyczyn zwiększenia lub zmniejszenia wydajności pracy czynnik: warunki pracy- jakie elementy mają najkorzystniejszy wpływ; sprawdzano wilgotność powietrza, temp. Itp.

TEZA: Grupy społeczne powstające na poszczególnych wydziałach były zdolne do sprawowania bardzo silnej kontroli nad zachowaniem ich członków podczas ich pracy

Przebieg: sprawdzano w warunkach eksperymentalnych wyznaczonych 6 kobiet, odizolowano i obserwowano ich pracę:

• 5- pracowało

• 1- koordynowała

Pyt. Było następujące: kiedy wydajność pracy spada?

Pracowały w różnych warunkach, okazało się, ze ich wydajność wciąż wzrastała.

• Przyjęto, że wiedza o badaniu i oceny ich pracy powodowały, niezależnie od warunków pracy, wzrost wydajności, co nazywa się EFEKTEM HAWTHORN

• Badacze uznali jednak, ze to zjawisko jest ciężkie do wytłumaczenia i szukając przyczyn doszli do wniosku, iż nie tylko warunki pracy mają na to wpływ przeprowadzono szersze badania

Badania:

• I etap: z 20tys osób przeprowadzono wywiady czynniki wpływające na pracę

• Wyłonił się KONTEKST SPOŁECZNY- małe grupy mają wpływ na realizację pracy i zadowolenie z niej

• Obecnie w zakładach pracy tworzy się atmosferę rodzinną, co ma zwiększyć wydajność pracy

Badania właściwe- eksperyment:

- wybrano 14 pracowników, wykonujących ten sam rodzaj pracy, umieszczono w odrębnym pomieszczeniu

- Podzielono na 3 zespoły 4 osobowe (3 pracowników+ koordynator) a 2 z nich było nadzorcami

Sprawdzano czy wytwarza się wewnętrzna organizacja i jaki ona ma wpływ (także relacje podczas przerw)

Wyniki: pracownicy należący do badanego zespołu nie integrowali się na bazie zawodowej

- podgrupy, które się wytworzyły nie pokrywały się w obszarze podziału pierwotnego gr.

powstały kliki A i B przynależność nie wiązała się z przynależnością do danych zespołów

• Klika A- 3osoby z pierwszego zespołu + inspektor+ jedna osoba z drugiego zespołu

• Klika B- 3 zespół + jedna osoba z drugiego zespołu

Klika A uznawała się za lepszą stosunki pracy są różne od pozycji, które są zajmowane

Wnioski z badań:

1) odkrycie istnienia małych, nieformalnych grup, które miały wpływ na przebieg organizacji pracy

2) Struktura małych grupie pokrywała się ze stosunkami zawodowymi

3) dostrzeżenie znaczenia systemu wartości w tych grupach i w ogóle dostrzeżenie jakich kol wiek wartości w nich

Każda z powstałych grup miała swój system wartości, którym się kierowała. 4 podstawowe systemy norm i wartości obowiązujących w tych grupach:

I) „nie powinieneś wyprodukować zbyt Wiesel, jeżeli to zrobisz- śrubujesz normę, jesteś stachanowcem”

II) „nie powinieneś wypracować za mało, jeśli to robisz- jesteś oszustem”

III) „nie powinieneś mówić przełożonemu niczego, co może przynieść szkodę towarzyszowi, jeśli to zrobisz- jesteś donosicielem”

IV) „nie powinieneś próbować utrzymywać dystansu lub próbować zachowywać się oficjalnie, jeśli np. jesteś inspektorem nie powinieneś działać jak inspektor”

• Zaobserwowano, że status jednostki z grupy zależał od przestrzegania tych reguł; członkowie kliki A przestrzegali wszystkich tych zasad, co czyniło ich lepszymi, a w klice B- były tylko I, II i III reguła

• Odkrycie funkcji jakie spełnia ta organizacja społeczna grupy:

1. chroni grupę przed wewnętrzną niedyskrecją

2. chroni grupę przed zewnętrznymi ingerencjami

• na członków grup kliki A i B wywierana była presja- kontrola społeczna- sankcje miały na celu przestrzeganie tych zasad

- sarkazm, wyszydzenie, pozbawienie członkostwa w teoretycznie lepszej klice A prowadziły do społecznego ostracyzmu

• struktury gr. I same grupy tworzyły się spontanicznie- system organizacji i wartości- przekonań, wywierały presję na jednostki pracujące w tych gr. Tworząc zbiorowy system przekonań

• racjonalność działań ludzkich- zaspokajanie indywidualnego interesu jednostki- tutaj zaprzeczenie tej logiki interesu, co oznacza, że poprawa warunków pracy nie zawsze przekłada się na większą wydajność i zadowolenie. Najważniejsza jest zatem wewnętrzna organizacja grupy, jej struktura i system obowiązujących w niej przekonań, które wytworzyły własną wewnętrzną logikę, własny wewnętrzny system wartości, a te z kolei stały się dominującą siłą determinującą zachowania jednostek.

• Interes grupy staje się nadrzędnym- poglądy grupy wyższe niż poglądy jednostki

KONCEPCJA SAMOBÓJSTW- EMILE DURKHEIM

(Zagadnienie 15. I 16. Przedstaw koncepcję faktu społecznego Emila Durkheima.

Scharakteryzuj koncepcję samobójstw Emila Durkheima. Jakie elementy grupy odgrywają

szczególną rolę w istnieniu i nasileniu zjawiska samobójstw według niego?)

Emil Durkheim i jego poglądy:

• Rzeczywistość społeczna wg niego była rzeczywistością pierwotną (samą w sobie- SUI GENERIS), niezależną od jednostek, zewnętrzną wobec jednostek - bytem ponadjednostkowym!!!

• Postulat metodologiczny dotyczący badania rzeczywistości społecznej związany był wg niego z pojęciem faktu społecznego, gdyż to właśnie fakty społeczne powinny być przedmiotem badań socjologów

• Fakt społeczny to wg Durkheima: „wszelki sposób robienia, utrwalony lub nie, zdolny do wywierania na jednostkę zewnętrznego przymusu, albo inaczej taki, który jest w danym społeczeństwie powszechny, mając jednak własną egzystencję, niezależną od jego jednostkowych manifestacji”

• Fakt społeczny jest przeciwieństwem faktów psychicznych (gdyż Durkheim był przeciwny wyciąganiu wniosków o społeczeństwie na podstawie badania jednostek)

• Społeczeństwo wg Durkheima to byt sam w sobie-ponadjednostkowy!!!

Zjawiska społeczne to nie są zjawiska indywidualne, psychiczne

Zjawiska społeczne = FAKT SPOŁECZNY i należy je badać jak rzeczy

Argumenty na rzecz tej tezy:

1. Synteza jednostek, czyli społeczeństwo wytwarza inną jakościowo rzeczywistość niż zbiór jednostek

- ta nowa rzeczywistość funkcjonuje inaczej, zachodzą inne mechanizmy niż w zbiorze jednostek czy w sferze psychicznej

„grupa myśli, czuje i działa inaczej niż robiliby to jej członkowie, gdyby znajdowali się w izolacji. Jeżeli więc bierze się za punkt wyjścia tych ostatnich, nie rozumie się nic z tego, co się dzieje w grupie”

2. Rzeczywistość jest zawsze dla jednostek rzeczywistością zastaną- my jej nie tworzymy

„ człowiek nie tworzy języka, którym mówi, lecz uczy się go od swojej grupy. Nie wymyśla stosowanych przez siebie metod pracy, lecz przejmuje je od otoczenia. Nie wynajduje własnej religii, lecz wyznaje którąś z istniejących. Słowem: swoje sposoby myślenia, czucia i działania musi on dostosowywać do sposobów uznanych w społeczeństwie. W przeciwnym razie napotyka z jego strony reakcję przybierającą zresztą nader rozmaite formy: od sankcji prawnych po przyganę opinii publicznej. Tym właśnie zewnętrznym i przymusowym charakterem fakty społeczne różnią się od indywidualnych”

3. Zewnętrzność wywiera na jednostkę PRZYMUS, któremu jednostka musi się podporządkować (najlepiej przejawia się to w przymusowym charakterze zjawisk społecznych)

4. Możemy badać rzeczywistość tak jak rzeczy, (bo jest zewnętrzna)

5. Metody mają uchwycić to, co zewnętrzne, nie ma tu empatii, wczuwania się(nawet przy badaniach samobójstw Durkheim nie badał przeżyć psychicznych)

6. Socjolog powinien badać rzeczywistość społeczną taj jak fizyk bada rzeczywistość fizyczną

7. Wg Durkheima człowiek jest istotą dwoistą - zwierzęco-społeczną, a proces uspołecznienia reguluje zaspokajanie potrzeb przez człowieka (nakłada człowiekowi kaganiec)

8. Zwierzęca natura człowieka jest zagrożeniem dla człowieka i tylko silna kontrola społeczna może ją zneutralizować

Chodzi nie o stricte zwierzęce popędy, lecz o brak zasad, regulacji, o to, że bez „kagańca” człowiek nie wiedziałby, co jest dobre, a co złe i działałby egoistycznie.

Koncepcja samobójstw wg Emila Durkheima:

• dla Durkheima samobójstwo jest faktem społecznym, a nie psychologicznym

• gdy człowiek dokonuje samobójstwa to jest to konsekwencja stanu grupy i społeczeństwa, w jakich uczestniczy

• samobójstwo to akt wymuszony prze grupę/nie zależy od psychiki jednostki

• jeżeli społeczeństwo źle funkcjonuje to jednostka nie może tych „dolegliwości” nie odczuć, gdyż cierpienia społeczeństwa stają się cierpieniem jednostek

• tworzą się wtedy prądy przejawiające to cierpienie np. prądy religijne głoszące, że życie nie ma sensu

• WEWNĘTRZNA INTEGRACJA GRUPY JEST ODPOWIEDZIALNA ZA SAMOBÓJSTWA!!!

• Emil Durkheim zbudował swą koncepcję sam, w oparciu o studium empiryczne wykonane we Francji w 1897 r.

• Durkheim wyróżnia 4 typy samobójstw:

I) kryterium: więzi jednostki z grupą:

1. samobójstwo egoistyczne - gdy jednostka jest zbyt słabo związana z grupą

2. samobójstwo altruistyczne - gdy jednostka jest zbyt silnie związana z grupą, wręcz uzależniona od grupy i utożsamia ona cele indywidualne z celami grupowymi np. atak na World Trade Center

II) kryterium: system wartości i norm, spójność systemu:

4. samobójstwo anomiczne - następuje w wyniku stanu, gdy jednostka jest zbyt mało związana z normami (jest to konsekwencja zagubienia jednostki, wyznaczenia nierealnych celów, nieadekwatności postępowania do realnych możliwości. Po prostu jednostka ma zbyt wiele możliwości, a zbyt mało norm i nie wie, co wybrać

5. samobójstwo fatalistyczne - następuje, gdy jednostka ma zablokowane wszelkie możliwości wyboru i staje przed murem

Czynniki wpływające na wskaźniki samobójstw:

1. integracja grupy

W grupach silnie zintegrowanych wskaźniki samobójstw są słabsze, ponieważ takie grupy są spójne, istnieje tam silna więź i silna kontrola społeczna, a przez to jednostka czuje się związana z grupą, ma określoną rolę i tożsamość

2. charakter więzi jednostki grupą, czyli uzależnienie jednostki od grupy

3. stopień wewnętrznej regulacji grupy (stopień ładu i porządku społecznego), gdzie każdy zna swoje miejsce, zna normy i wartości.

Wiąże się to z pojęciem anomii

Anomia- stan rozprężenia norm w społeczeństwie (załamania się ich). Jednostka nie wie, jakie normy obowiązują, gubi się, aspiruje do celów, których nie może osiągnąć, nie umie rozpoznać swego miejsca w społeczeństwie i nie wie jak ma działać.

• Zbyt duża anomia = wzrost wskaźnika samobójstw

• samobójstwa zmieniają się w stosunku odwrotnym do stopnia integracji grupy, poziomu regulacji i charakteru więzi grupy, (choć w tym ostatnim przypadku nie ma tak prostej zależności jak w dwóch poprzednich, gdyż zbyt mocne więzi też mogą negatywnie wpływać na jednostkę)

• ludzie samotni popełniają samobójstwa częściej niż Ci, którzy pozostają w związkach małżeńskich

• ludzie, którzy mają dzieci popełniają samobójstwa rzadziej niż Ci, którzy ich nie posiadają

• protestanci popełniają samobójstwa częściej niż katolicy

• w momentach przełomu paradoksalnie jest mniej samobójstw (bo wtedy wyjaśniane są systemy norm)

KONCEPCJA GRUPY ODNIESIENIA ROBERTA MERTONA

(Zagadnienie 17. Wyjaśnij co rozumiemy przez grupę odniesienia. Jakie czynniki mają wpływ na wybór grupy odniesienia według Roberta Mertona. Jak można je sklasyfikować?)

Badania wśród żołnierzy amerykańskich.

Punktem wyjścia jest poczucie upośledzenia lub uprzywilejowania związane ze statusem społecznym żołnierzy.

Inferują go społeczne uwarunkowania prowadzące do mechanizmów uprzywilejowania lub uprzedzenia.

Merton suka czynników wśród kategorii społecznych, a nie psychologicznych (konkretnie w strukturze społecznej).

Podstawowa teza: „Identyfikacja z grupami i jednostkami zajmującymi określone statusy społeczne nie następuje w sposób przypadkowy lecz jest zazwyczaj wyznaczona przez istniejącą strukturę stosunków społecznych oraz przez panujące definicje kulturowe”

Już sam typ społeczeństwa wpływa na to, która grupa będzie grupa odniesienia- gr. Własna czy obca. Grupą odniesienia może być: jednostka, grupa osób, a nawet cecha lub kategoria społeczna. Dotyczy to:

1) stopnia ruchliwości społecznej- społeczeństwa z brakiem lub niskim stopniem ruchliwości, czyli społeczeństwa zamknięte (kastowe czy stanowe)

10 | Strona

Porządek, szkielet przestrzegania norm i zasad

MIKROSTRUKTURY

MAKROSTRUKTURY

---