SUBSTANCJE NATURALNE WPŁYWAJĄCE NA KOLORYT SKÓRY
KOLOR SKÓRY UWARUNKOWANY JEST:
ukrwieniem i grubością naskórka
ilością melaniny w naskórku
barwą włókien kolagenowych
NA KOLOR SKÓRY MOŻNA WPŁYWAĆ PRZEZ:
Przyciemnienie skóry
Rozjaśnienie skóry
SPOSOBY PRZYCIEMNIANIA SKÓRY:
OPALANIE
SAMOOPALACZE
PREPARATY PRZYŚPIESZAJĄCE OPALANIE
DOUSTNE STOSOWANIE β-karotenu
SPOSOBY ROZJAŚNIENIA SKÓRY
Preparaty wybielające
Peeling
Zabiegi dermatologiczne
OPALANIE
Pod wpływem promieniowania słonecznego:
następuje fotoutlenianie melaniny i aktywacja melanogenezy,
wzrasta ilość aktywnych melanocytów (przyspieszona zostaje ich proliferacja),
przyspieszona zostaje produkcja melaniny (poprzez aktywację tyrozynazy),
melanocyty rozgałęziają się (jest więcej dendrytycznych wypustek, więc lepszy kontakt melanocytów z otaczającymi je keratynocytami),
wzrasta ilość melanosomów w obrębie melanocytów,
zwiększają się rozmiary melanosomów.
MELANOGENEZA
ZAKRES PROMIENIOWANIA SŁONECZNEGO
PROMIENIOWANIE SŁONECZNE
ZALETY
J synteza witaminy D3
(l 280nm)
J działanie antystresowe i przeciwdepresyjne.
J działanie przeciwgrzybicze i bakteriobójcze
(l 253,7-265nm)
J UV (UVA i UVB) stymuluje biosyntezę melaniny
WADY
L fotostarzenie skóry
L rumień i oparzenie słoneczne
L powstawanie przebarwień
L powstawanie zmian nowotworowych
L mutacje DNA
NATURALNE FILTRY PROMIENIOCHRONNE
MECHANIZMY OBRONNE SKÓRY
Ø przyciemnienie skóry przez tworzenie melaniny
Ø naturalne filtry: kwas urokainowy
Ø aktywowanie naturalnych przeciwutleniaczy
Ø pogrubienie warstwy rogowej naskórka i zwiększanie absorpcji w tej warstwie; zmniejszenie przenikalności w głąb skóry
Ø powłoka tłuszczowa skóry absorbuje i odbija światło słoneczne
Ø uruchomienie naturalnych mechanizmów obrony DNA (działanie endonukleaz)
NATURALNE FILTRY PROMIENIOCHRONNE
CHROMOFORY
związki absorbujące promieniowanie słoneczne zawierające ugrupowanie chromoforowe
PRZYKŁADY UGRUPOWAŃ CHROMOFOROWYCH
Benzen l=200nm
Naftalen l=220nm
AUKSOCHROMY
ugrupowania, które same nie absorbują światła, dopiero po połączeniu z chromoforem mają zdolność absorpcji promieniowania słonecznego.
PRZYKŁADY UGRUPOWAŃ AUKSOCHROMOWYCH
-CH3 l=262nm -Cl, -Br l=265nm
-OH l=275nm -NH2 l=280nm
ZWIAZKI POCHODZENIA ROŚLINNEGO O DZIAŁANIU PROMIENIOCHRONNYM
Ø HYDROKSYKUMARYNY np.: eskulina, umbeliferon (kasztanowiec zwyczajny, arnika górska, rumianek pospolity)
Ø FLAWONOIDY np.: kwercetyna, rutyna, bajkalina (wiązówka błotna, tarczyca bajkalska)
Ø NIEKTÓRE ZWIĄZKI FENOLOWE np.: kwas 3-digalusowy (oczar wirginijski, orzech włoski)
Ø NAFTOCHINONY np.: juglon, lawson (orzech włoski, lawsonia bezbronna)
MELANINA
Ø występuje w melanosomach
Ø skóra zawiera ok. 1%, a włosy - 2%
Ø częściowo absorbuje i rozprasza promieniowanie w całym zakresie UV
Ø wykazuje aktywność przeciwutleniającą
Ø dwa rodzaje
żółtoczerwone feomelaniny
brązowoczarne eumelaniny
OTRZYMYWANIE MELANINY:
ze źródeł naturalnych:
Ø ograniczone i bardzo kosztowne np.:
z sepi (mątwy) w ilości ok. 1g z 300g surowca (1g = 429,10DM wg. Katalogu SIGMA),
z wełny czarnych owiec,
z gruczołów kałamarnic i ośmiornic.
nierozpuszczalny w wodzie proszek
(w kosmetykach stosuje się mikroksapsułki).
syntetyczne:
Ø na drodze utleniania chemicznego
Ø lub na drodze enzymatycznej z prekursorów melaniny ( tyrozyna, dopachrom, dihydroksyindol)
Ø w postaci rozpuszczalnej w wodzie.
biosyntetyczne:
Ø produkowana przez roślinne kultury komórkowe modyfikowane genetycznie wirusami
Ø oraz przez niektóre bakterie np.: Microccocus.
Ø zbliżona do naturalnej, nierozpuszczalna w wodzie, etanolu, acetonie, chloroformie
ZASTOSOWANIE MELANINY:
Ø w preparatach promieniochronnych w stężeniu 1% (niski stopień ochrony przeciwsłonecznej)
Ø w preparatach kosmetycznych jako antyutleniacz (silne działanie)
Ø w preparatach krótkotrwale
barwiących włosy
Ø w preparatach do
pielęgnacji oczu
KWAS UROKAINOWY
Ø syntetyzowany z histydyny
Ø wydzielany przez gruczoły potowe
Ø w 1ml potu - 0,1ml kwasu
Ø jego stężenie w pocie rośnie pod wpływem UV
Ø pochłania fale o długości 290nm
FILTRY NATURALNE
Ø melanina
Ø kwas urokainowy
Ø hydroksykumaryny (umbeliferon, eskulina)
Ø flawonoidy (kwercetyna, rutyna, bajkalina)
Ø niektóre związki fenolowe: (kwas 3-digalusowy)
Ø ekstrakty roślinne
Ø barwniki roślinne: b-karoten, juglon, lawson,
Ø wyższe kwasy tłuszczowe z olejów roślinnych: oleostearynowy, linolenowy
Ø aminokwasy aromatyczne aktywne w środowisku kwaśnym i zasadowym (UVB) np.: tyrozyna, tryptofan, fenyloalanina
Ø masło Shea, masło kakaowe
ANTYUTLENIACZE NATURALNE
Ø kwas askorbinowy
Ø tokoferole
Ø b-karoten
Ø pochodne kwasu benzoesowego
kwas galusowy
kwas wanilinowy
Ø pochodne kwasu cynamonowego:
kwas p-kumarowy
kwas kawowy
kwas ferulowy
SAMOOPALACZE
PRZYCIEMNIENIE SKÓRY BEZ STYMULOWANIA SYNTEZY MELANINY
BEZ WYSTAWIENIA SKÓRY NA PROMIENIOWANIE SŁONECZNE
MECHANIZM DZIAŁANIA
związki wykazujące zdolność wiązania się chemicznego lub fizycznego z peptydami warstwy rogowej naskórka.
związki te mają ugrupowania, wykazujące powinowactwo do grup aminowych keratyny
szczególną reaktywnością odznaczają się niektóre ketony i aldehydy, łączą się one głównie z grupami argininy i tyrozyny
w wyniku zachodzących reakcji kondensacji i polimeryzacji (tzw. reakcja Maillarda) tworzą się brunatne nierozpuszczalne w wodzie pigmenty zwane melanoidami
WŁAŚCIWOŚCI SAMOOPALACZY
barwienie rozpoczyna się po 3-5 godzin od nałożenia preparatu
opalenizna znika po 3-7 dniach, wraz z regeneracją naskórka
do wywołania zabarwienia nie jest potrzebne wystawienie skóry na słońce
substancje stosowane do barwienia nie mogą podrażniać skóry
preparaty muszą być trwałe i łatwe w zastosowaniu
nie przyspieszają procesów starzenia się skóry
prawdopodobnie w małym stopniu chronią skórę przed promieniowaniem UV
ZWIĄZKI BARWIĄCE
Æ 1,3-dihydroksyaceton
Æ erytruloza
Æ aldehyd mukonowy
Æ alloksan
Æ ninhydryna
Æ pochodne hydroksy-1,4-naftochinonu: juglon, lawson
JUGLON (8-hydroksy-1,4-naftochinon)
występuje w liściach i łupinach
orzecha włoskiego
barwienie skóry i włosów
na brązowo
barwienie związane
z powinowactwem do grup
aminowych keratyny
niewielkie właściwości promieniochronne (UVB)
stosowany w postaci ekstraktu
Orzech włoski - Juglans regia L.
surowiec: Juglandis folium
Rodzina: Juglandaceae
Skład: naftochinony (juglon), garbniki
Działanie:przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze , ściągające, barwiące, promieniochronne (UVB)
LAWSON (2-hydroksy-1,4-naftochinon)
żółty barwnik roślinny
występuje w liściach lawsonii bezbronnej
barwienie skóry i włosów na kolor czerwonobrązowy
barwienie związane z powinowactwem do grup aminowych keratyny
niewielkie właściwości promieniochronne (UVB)
stosowany w postaci ekstraktu oraz sproszkowanych liści
Lawsonia bezbronna - Lawsonia inermis L.
surowiec: Hennae folium
Rodzina: Lythraceae
Skład: naftochinony (lawson)
Działanie:barwiące, promieniochronne (UVB)
INNE SUROWCE NATURALNE WYSTĘPUJĄCE W SAMOOPALACZACH
û masło kakaowe
û masło Shea
û olej macadamia
û b-karoten
b-karoten ( prowitamina A)
û żółty barwnik roślinny
û należy do karotenoidów
û stosowany doustnie gromadzi się w naskórku i nadaje skórze lekko brązowo-pomarańczowy odcień
û przyspiesza metabolizm komórkowy i odnowę naskórka
û jest ochroną przed wolnymi rodnikami, które w dużej ilości powstają w skórze pod wpływem promieniowania UV
SUROWCE ZAWIERAJĄCE KAROTENOIDY
û owoce rokitnika
û korzeń marchwi
û koszyczek nagietka
PREPARATY PRZYŚPIESZAJĄCE OPALANIE
AKTYWATORY MELANOGENEZY
û substancje pozwalające w pewnym zakresie „sterować” procesem melanogenezy
û związki przyśpieszające wytwarzanie melaniny
û związki przyśpieszające wywołanie opalenizny
AKTYWNE ZWIĄZKI W PREPARATACH PRZYŚPIESZAJĄCYCH OPALANIE
- tyrozyna i jej pochodne
- fosforany DOPA
(DOPA = 3,4-dihydroksyfenyloalanina)
- psoraleny
TYROZYNA I JEJ POCHODNE
prekursor melaniny
stosowana w postaci acylowych pochodnych, które łatwiej wnikają w naskórek np.:
jabłczan tyrozyny
tyrozyninian glukozy
lepiej działają w obecności
aminokwasów i hydrolizatów protein
mogą wywoływać reakcje alergiczne
MECHANIZM DZIAŁANIA
û pochodne tyrozyny aktywują tyrozynazę, która zapoczątkowuje proces tworzenia melaniny (stymulacja substratowa).
û efektem tego jest szybsze przyciemnienie skóry, bez potrzeby długiego przebywania na słońcu.
FOSFORANY DOPA
są stabilne
wpływają na zwiększenie ilości receptorów MSH (hormony melanotropowe) w melanocytach.
PSORALENY
są to związki otrzymywane, z niektórych roślin np.: z dziurawca, selera, a także występujące w olejkach eterycznych np.: bergapten w olejku bergamotowym
grupa wywodząca się od furanokumaryn
np.: 5-metoksypsoralen, 8-metoksypsoralen
działanie tych związków polega na uwrażliwieniu skóry na promieniowanie słoneczne, co powoduje szybsze przyciemnienie skóry, ponieważ pobudzają melanogenezę
pod wpływem UVA wykazują działanie fototoksyczne, wywołują podrażnienia skóry i są rakotwórcze.
obecnie nie są dopuszczone do stosowania w kosmetykach
stosowane w leczeniu bielactwa
INNE SUBSTANCJE PRZYŚPIESZAJĄCE OPALANIE
DHI = 5,6-dihydroksyindol
pod wpływem utleniania tworzy barwny związek podobny do naturalnych melanin
utleniany tlenem z powietrza
nie wpływa na produkcję melaniny
SUBSTANCJE HORMONALNE
û doustne syntetyczne hormony albo związki stymulujące syntezę naturalnych hormonów.
û wpływają na melanogenezę
û preparaty „niebezpieczne”, w Polsce niedostępne.
STOSOWANIE PREPARATÓW PRZYŚPIESZAJĄCYCH OPALANIE
û konieczne jest wystawienie skóry na działanie promieni słonecznych (opalenizna pojawia się po 3 dniach)
û nie potrzeba precyzyjnie nakładać preparatu
(nie grozi powstanie smug, zacieków, poplamienie rąk)
û same nie chronią przed promieniowaniem słonecznym, należy stosować je łącznie z kremami z filtrem
ROZJAŚNIANIE SKÓRY
NIEJENORODNE ZABARWIENIE SKÓRY JEST GŁÓWNIE WYNIKIEM NADMIERNEJ LICZBY MELANOCYTÓW W NASKÓRKU LUB NADPRODUKCJI MELANINY PRZY ICH PRAWIDŁOWEJ ILOŚCI
SUBSTANCJE ROZJAŚNIAJĄCE PRZYWRACAJĄ SKÓRZE JEJ NATURALNY, ZDROWY KOLORYT
DZIAŁANIE SUBSTANCJI ROZJAŚNIAJĄCYCH SKÓRĘ
1. rozkładanie miejscowo nagromadzonej melaniny
2. zahamowanie biosyntezy melaniny
× hamowanie tyrozynazy
× zakwaszanie środowiska
3. wpływ na grubość warstwy rogowej
ROZKŁAD MELANINY
utlenianie lub redukcja miejscowo nagromadzonej melaniny
substancje czynne:
× nadtlenek wodoru
× kwas askorbinowy
HAMOWNIE BIOSYNTEZY MELANINY
1.hamowanie tyrozynazy:
hydrochinon i jego estry
arbutyna
kwas kojowy
kwas azelainowy
4-chlororezorcyna
ARBUTYNA
w środowisku zasadowym ulega hydrolizie do hydrochinonu (wewnętrznie)
substancja naturalna, występuje w:
- Arctostaphylos uva-ursi
- Vaccinium vitis idea
- Bergenia crassifolia
- Serratula quinquefolia
stosowana w postaci ekstraktu lub wyizolowanego związku
SŁABE DZIAŁANIE WYBIELAJĄCE
Mącznica lekarska - Arctostaphylos uva-ursi
surowiec: Uvae ursi folium
Rodzina: Ericaceae
Skład: arbutyna (glukozyd fenolowy),hydrochinon (aglukon arbutyny)
Działanie:usuwanie przebarwień
Borówka brusznica (Vaccinium vitis idea)
surowiec: Vitis idea folium
Rodzina: Ericaceae
Skład: arbutyna (glukozyd fenolowy),hydrochinon (aglukon arbutyny)
Działanie:usuwanie przebarwień
Bergenia grubolistna - Bergenia crassifolia
surowiec: Bergeniae folium
Rodzina: Saxifragaceae
Skład:arbutyna (glukozyd fenolowy),hydrochinon (aglukon arbutyny)
Sierpik pięciolistkowy - Serratula quinquefolia
surowiec: Serratulae quinquefoli folium
Rodzina: Asteraceae
Skład:arbutyna
ROZJAŚNIANIE SKÓRY
KWAS KOJOWY
stosowany od 1998r
blokuje tyrozynazę
stosowany w stężeniu od 3-6%
ma właściwości antybakteryjne
zapobiega powstawaniu wolnych rodników
HAMOWNIE BIOSYNTEZY MELANINY
2. zakwaszanie środowiska biosyntezy melaniny:
naturalne kwasy organiczne np: kwas octowy
a-hydroksykwasy np: kwas mlekowy, cytrynowy, jabłkowy, glikolowy
WPŁYW NA GRUBOŚĆ WARSTWY ROGOWEJ
rozluźnianie i złuszczanie naskórka:
× a-hydroksykwasy
× kwas retinowy: tretinoina
regulowanie melanogenezy i procesów róznicowania melanocytów:
× retinol