Prawo papierów wartościowych:

• jest to zespół norm prywatnoprawnych regulujących:

• wstawianie (emisję)

• obrót (rozporządzanie)

• wykonywanie praw

• umarzanie szczególnego rodzaju instrumentów finansowych określonych jako papiery wartościowe,

• prawo papierów wartościowych nie stanowi odrębnej gałęzi prawa, jest to wyspecjalizowana dyscyplina prawa cywilnego,

• nie jest też dziedziną skodyfikowaną.

Podział papierów wartościowych - klasycznie możemy wyróżnić trzy koncepcje (pojęcia papierów wartościowych):

• legitymacyjna - dokument, który inkorporuje pewne cywilne prawo podmiotowe w taki sposób, ze wykonywanie tego prawa nie jest możliwe bez posiadania dokumentu,

• obiegowa - dokument, który inkorporuje prawo majątkowe w taki sposób, że rozporządzanie prawem z dokumentu następuje przez rozporządzanie (prawa podążają za dokumentem),

• pośrednia:

• zawiera w sobie zarówno koncepcje obiegową i legitymacyjną

• według tej koncepcji papier wartościowy jest to dokument inkorporujący (ucieleśniający) zbywalne majątkowe prawo podmiotowe z takim skutkiem, że wykonywanie prawa nie jest możliwe bez posiadania dokumentu i jednocześnie posiadanie dokumentu jest konieczną przesłanką rozporządzania dokumentem

• inkorporowane do papierów wartościowych mogą być jedynie prawa zbywalne

• posiadanie dokumentu stwarza stan legitymacji formalnej - domniemuje się, że osoba legitymowana przez dokument (formalnie) jest jednocześnie osobą uprawnioną materialnie.

Dwie reguły porządku, polegają na:

1. dłużnikom nie przysługuje prawo weryfikacji osoby wierzyciela,

2. dłużnika obciąża ryzyko świadczenia do rąk osoby nie uprawnionej.

Prosta klauzula reprezentacyjna - w tym przypadku dłużnik posiada uprawnienia, aby urealnić spełnienie świadczenia, ale jest to związane z istnieniem dokumentu stwierdzającego uprawnienie wierzyciela.

Prosta klauzula legitymacyjna - dłużnika ma uprawnienie do spełnienia świadczenia do rąk osoby przedstawiającej dokument także w przypadku gdy osoba taka okaże się nieuprawniona materialnie.

Część autorów wyróżnia pojęcie podwójna klauzula reprezentacji - dłużnika ma prawo spełnić świadczenie tylko i wyłącznie do rąk osoby przedstawiającej dokument z wyrażonym zastrzeżeniem, że spełnienie świadczenia do rąk osoby nie posiadającej dokumentu nie ma skutki zwalniającego.

Podwójna klauzula legitymacyjna - występuje w przypadku gdy wszystkie poprzednie klauzule lub zastrzeżenia zawierają przyrzeczenie dłużnika, ze nie będzie ponosił odpowiedzialności, zdefiniowanej w sposób formalny.

Funkcje ogólne papierów wartosciowych:

• legitymacyjna - posiadanie papieru stanowi element legitymacji

• legitymacja może przebiegać według reguł charakterystycznych dla papierów imiennych lub na okaziciela:

1. papiery imienne - przesłankami są posiadanie dokumentów i wskazanie osoby uprawnionej w treści papieru

2. papiery na okaziciela - przesłanką jest tylko posiadanie dokumentu

• z nią wiążą się domniemania z art. 921[6] i 921[7] KC

• dłużnik nie może uchylić się od świadczenia na rzecz os. Legitymowanej treścią papieru; może odmówić świadczenia na rzecz osoby uprawnionej materialnie, ale nieposiadającej dokumentu, spełnienie świadczenia na rzecz legitymowanego formalnie zwalnia ze zobowiązania

• obiegowa (obiegowości) - tę funkcję charakteryzuje łatwość rozporządzania papierem, a to wynik z jej cech - wymogów formalnych oraz sposobu sformułowania zarzutów

Funkcje szczególne:

• finansowania ( kapitałem - akcje, kwity depozytowe; długiem - obligacje, listy zastawne; hybrydowe - obligacje zamienne)

• udziałowa (akcje, świadectwa tymczasowe)

• inwestycyjna ( akcje, obligacje, certyfikaty inwestycyjne)

• spekulacyjna ( akcje i prawa pochodne)

• ubezpieczeniowa (prawa pochodne - kontrakty terminowe)

• gwarancyjna

• płatnicza (papiery mogą być surogatami pieniądza; sensu largo - substytut zapłaty; sensu stricto - pełnią czeki)

• pokwitowania (sensu largo - spełnienie świadczenia powoduje umorzenie papieru; sensu strcto - np. konosamenty, wystawca potwierdza fakt wystawienia towaru)

Papiery wartościowe - wszelkie dokumenty stwierdzające określone prawa majątkowe, jakie przysługują ich właścicielowi. Papiery wartościowe mogą być wydawane przez instytucje państwowe lub organizacje gospodarcze. Wystawianie i obieg papierów wartościowych są regulowane ustawowo.

Kryteria podziału papierów wartościowych, zgodnie z KC:

1. przedmiot praw inkorporowanych w papierze wartościowym - papiery udziałowe, dłużne,

2. sposób przenoszenia praw z papierów wartościowych - czyli papiery wartościowe na okaziciela imienne oraz dokumenty na zlecenie.

3. sposób określenia osoby uprawnionej,

4. powiązanie pomiędzy powstaniem prawa inkorporowanym w papierze wartościowym, a samym dokumentem papieru wartościowego,

5. masowość, jednostkowość papierów wartościowych,

6. funkcje papierów wartościowych w obrocie,

7. sposób uzyskania statusu przez papier wartościowy,

8. zdolność zmian w inny typ papieru wartościowego.

Ad.a. Podział ze względu przedmiotu praw - opiewające na wierzytelność oraz inne:

1. wierzycielskie - opiewają na wierzytelności z reguły pieniężne, np. weksle, czeki obligacje, certyfikaty inwestycyjne

2. udziałowe - inkorporują prawa członkowskie w jednostce organizacyjnej będącą emitentem, np. akcje, kwity depozytowe

3. towarowe - dowody składowe, konosamenty, inkorporują prawo do rozporządzania towarami powierzonymi emitentowi

ad.c. Sposób identyfikacji, wskazania osoby legitymowanej:

1. imienne - legitymują osobę imiennie wskazaną w treści papieru

2. na zlecenie - legitymują osobę wskazaną imiennie w treści oraz osobę, na którą przeniesiono prawo z papieru przez indos

3. na okaziciela - legitymują każdorazowego posiadacza papieru

Ad. b. Podział ze względu na sposób przenoszenia praw z PW:

• imienne - są przenoszone przez przelew (art. 509 i n. KC) połączony z wydaniem dokumentu

• na zlecenie - przenoszone są przez indos połączony z wydaniem dokumentu

• na okaziciela - przeniesienie praw z tych papierów wymaga jedynie wydania dokumentu

art. 921[8], 921[9] § 1, 921[12] w zw. z art. 517 § 2

• różnica między papierami imiennymi i na zlecenie - oba legitymują osobę wskazaną w treści papieru, różnica polega na tym jakie zarzuty podnosić może przeciwko kolejnemu nabywcy PW dłużnik z tego papieru

1. przelew jest czynnością rozporządzającą oparta na zasadzie „nemo plus iuris”, dłużnik z PW może podnosić przeciwko każdemu kolejnemu nabywcy zarzuty które miał przeciwko pierwszemu nabywcy, wierzycielowi

2. indos jest rozumiany dwojako

• w sensie formalnym jest to wzmianka uczyniona na papierze wartościowym na zlecenie i zaopatrzona w podpis zbywcy (indosanta), oznaczająca przeniesienie praw z PW na zlecenie

• w sensie materialnym indos jest to czynność prawna, której skutkiem jest przeniesienia praw z PW na zlecenie

podstawowa różnica miedzy indosem a przelewem jako mechanizmami przenoszenia praw z PW polega na tym, że indos przenosi wszystkie prawa z PW zgodnie z jego treścią, a zatem zasada „nemo plus iuris” tutaj nie obowiązuje, a obowiązuje zasada, ze dłużnik odpowiada według treści PW wobec każdego kolejnego nabywcy oraz że dłużnik z PW na zlecenie może podnieść przeciwko każdemu kolejnemu nabywcy tylko te zarzuty, które wynikają z treści PW

art. 921[12] jeżeli chodzi o PW na okaziciela stanowi, ze przeniesienie praw z dokumentu na okaziciela wymaga wydania tego dokumentu, tak samo art. 517 § 2, prawo idzie za dokumentem, ustawodawca traktuje PW na okaziciela tak jak rzecz, z tym że z posiadaniem tej rzeczy związane są określone prawa inkorporowane w tej „rzeczy”

• wydanie dokumentu - nie wystarczy wydanie dokumentu, konieczne jest istnienie umowy między zbywcą PW na okaziciela a nabywcą, ta umowa nie wymaga żadnej ogólnej formy, nie musi być utrwalona na piśmie, i oprócz tego jest konieczne wydanie PW

• skutki braku umowy - stosuje się art. 169 § 2, z którego wynika, że nabywca PW na okaziciela będący w dobrej wierze skutecznie nabywa własność tego PW od osoby nieuprawnionej z chwilą kiedy obejmie papier w posiadanie

• w przypadku tradycyjnych PW, a więc PW wystawionych w formie dokumentu koniecznym warunkiem przeniesienia praw z PW jest jego wydanie, czyli fizyczne wręczenie dokumentu (traditio)

• ale w prawie polskim przeniesienie posiadania jest możliwe nie tylko w drodze wydania rzeczy, ale jest możliwe także w drodze konsensualnej (constitutum possesorii), ktoś zbywa rzecz, ale zostaje w jej posiadaniu jako posiadacz zależny, PW znajduje się w posiadaniu zależnym osoby trzeciej, można przenieść prawa z PW na inną osobę (może tego dokonać rzeczywisty jego właściciel) i o tym ten rzeczywisty właściciel informuje posiadacza zależnego - to właśnie jest konstrukcja constitutum possesorii (przeniesienie posiadania w drodze umowy konsensualnej)

• reżimy:

• papier imienny - przelew - wydanie

• papier na zlecenie - indos - wydanie

• papier na okaziciela - wydanie

• czy można papier na zlecenie przenieść przez przelew połączony z wydaniem dokumentu - wydaje się że tak, jest to możliwe

• przy tradycyjnych PW wystawionych w formie dokumentu, przesłanką przeniesienia praw z PW jest jego wydanie, w tradycyjnym obrocie PW posiadającymi formę dokumentu przeniesienia praw z PW ma charakter czynności realnej

• obrót prawem i obrót dokumentem stają się jednym i tym samym obrotem, ponieważ do rozporządzenia skutecznego PW czy prawem z PW konieczne jest przeniesienia posiadania czy też wręcz wydanie dokumentu

ad. d. Podział w zależności pomiędzy powstaniem PW a powstaniem dokumentu:

• papiery konstytutywne i deklaratywne

1. konstytutywne - wystawienie dokumentu jest konieczną przesłanką powstania praw inkorporowanych w tym dokumencie np. weksle, nie ma wierzytelności wekslowej bez dokumentu określanego jako weksel

2. deklaratywne - jest papier, który inkorporuje prawa, które mogą istnieć niezależnie od wystawienia PW - akcja, akcje wydawane w ramach warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego są PW konstytutywnymi art. 452 KSH, prawa z tych akcji powstają w momencie wydania dokumentu akcji

ad. h. Podział ze względu zamiany na inny typ PW:

• wiąże się z funkcją finansowania hybrydowego, w treści niektórych PW zastrzeżona jest możliwość zamiany, czyli upoważnienie przemienne dla uprawnionego z papieru do dokonania mocą swojego jednostronnego oświadczenia woli (uprawnienie kształtujące) zamiany tego PW na inny typ PW, na tej podstawie można wymienić szczególną grupę PW zamiennych, konwersyjnych - są nimi np. obligacje zamienne, które mogą podlegać wymiennie na akcje spółki będącej emitentem, także kwity depozytowe

ad. g. Podział na sposób uzyskania statusu PW:

• nazwane i nienazwane

1. nazwane - ze względu na decyzję ustawodawcy, właściwy przepis ustawy przewidywał emitowanie takich PW

2. nienazwane - uzyskiwały taki status w skutek decyzji odpowiedniego organu państwowego

Podział ze względu na nośnik praw wyrażonych w PW:

• mówimy o PW w ujęciu klasycznym, definiując PW jako dokument inkorporujący pewne prawo podmiotowe, jednak o istocie PW nie rozstrzyga charakter nośnika, ale ten charakterystyczny związek pomiędzy nośnikiem a inkorporowanym w nim prawem, może to być np. wyprawiona skóra, szkło, ważne jest to że nośnik inkorporuje pewne prawo majątkowe zbywalne, cywilne, w taki sposób, że wykonywanie prawa nie jest możliwe bez posiadania dokumentu, ani rozporządzanie prawem nie jest możliwe bez posiadanie dokumentu, istota PW to jest to „iuncti” związek pomiędzy PW a prawem

• w związku z rozwojem technik informatycznych powstał problem dematerializacji PW, skoro technologia otwarła możliwość utrwalania informacji nie tylko na papierze, ale także na nośnikach elektronicznych i na tej podstawie można dziś wyróżnić 2 kategorie PW:

• PW materialne, klasyczne, mające formę dokumentu - nośnik ma tutaj charakter materialny

• PW zdematerializowane, elektroniczne sensu largo - ta grupa nie jest jednorodna, istnieją tu dwie podgrupy, możemy tu mówić o

• PW sensu largo, nośnikiem prawa jest dokument ale nie w formie papierowej a w formie elektronicznej zaopatrzony w bezpieczny podpis cyfrowy - zmienia się rodzaj nośnika ale to jest dalej dokument w rozumieniu prawa cywilnego, to jest dalej pewne oświadczenie woli zaopatrzone podpisem;

• druga grupa to są PW sensu stricto, czyli zarejestrowane PW, występujące w obrocie masowym, albo co najmniej wtedy kiedy chodzi o PW emitowane w serii, nośnikiem prawa nie jest dokument elektroniczny zaopatrzony w podpis wystawcy, nośnikiem prawa jest zapis elektroniczny na rachunku PW, czy tez we właściwej ewidencji takich zdematerializowanych PW - jeśli konieczne jest wykonywanie praw z tych PW, z tych PW które nie mogą być wykonywane na podstawie samego zapisu elektronicznego w takiej ewidencji, wystawia się na takie PW stosowny znak legitymacyjny czyli tzw. świadectwo depozytowe (legitymacyjne) - to nie jest papier wartościowy, to znak legitymacyjny, który potwierdza, że na rachunku PW znajduje się taki PW, nie jest to też dokument przeznaczony do obrotu

• dematerializacja pierwotna i następcza - czy PW od razu powstaje w postaci elektronicznej, czy klasyczny PW zostaje zdematerializowany

• dematerializacja może mieć też charakter obligatoryjny i fakultatywny

ad. e. Podział przeprowadzany ze względu na masowość papieru, czy przeznaczenie do obiegu masowego, czy też jej brak - ze względu na ilość emitowanych PW:

• PW jednostkowe i emitowane w serii

• Emitowane w serii takie jak obligacje, akcje, listy zastawne, bankowe PW, certyfikaty inwestycyjne, kwity depozytowe - są to PW inkorporujące pewne prawa majątkowe podzielone na określoną liczbę równych jednostek, innymi słowy nigdy nie mamy tutaj do czynienia z emisją jednego PW, ale jest to pewna seria, tym samym PW emitowane w serii nadają się do obrotu masowego

• Papiery jednostkowe odwrotnie - chodzi tu zawsze o emisję konkretnego PW inkorporującego konkretne jedno prawo majątkowe (całe, a nie oddzieloną jego część)

Zasada numerus clausus PW:

• możemy wyróżnić różne rodzaje PW to podstawowe znaczenie ma wyróżnienie poszczególnych typów PW nazwanych i uregulowanych w sposób bardziej lub mnie dokładny przez ustawodawcę

• typy PW: weksle, czeki, akcje, obligacja, kwity depozytowe itd.

• czy poza tymi nazwanymi typami PW, uczestnicy obrotu mają prawo kreowania nowych PW - dominujący pogląd doktryny taką możliwość odrzuca, stojąc na gruncie obowiązywanie zasady numerus clausus PW,

• o ile obowiązywanie zasady numerus clusus nie powinno budzić wątpliwości w odniesieniu do PW stricte obiegowych, a więc PW na okaziciela i PW na zlecenie, o tyle jej obowiązywanie w odniesieniu do PW imiennych może budzić wątpliwości

Umarzanie PW:

• w sytuacji gdy uprawniony materialnie utraci władztwo nad papierem lub PW zostanie zniszczony, bo wykonywać prawa inkorporowanego w PW nie można wykonywać bez posiadania PW - ta cecha odróżnia PW od znaków legitymacyjnych

• instytucja umarzania PW, czyli pozbawianie PW mocy prawnej, umorzenie PW to jest pozbawienie dokumentu utraconego, zgubionego itp. mocy prawnej, w drodze odpowiedniego postępowania zostaje zerwany związek jaki istniał między prawem a nośnikiem, a następnie to samo prawo jest inkorporowane w nowym dokumencie, który wydaje się ostatniemu prawnemu posiadaczowi

• podstawową regulacją z zakresu umarzania PW jest dekret z 10.12.1936r. o umarzaniu utraconych dokumentów, umarzanie dokumentów utraconych regulują na zasadzie lex specialis także przepisy dotyczące poszczególnych typów PW np. prawo wekslowe, prawo czekowe, KSH w odniesieniu do akcji, czy też ustawa o obligacjach

• ostatni prawny posiadacz PW powinien złożyć stosowny wniosek do sądu

• nie podlegają umorzeniu PW na okaziciela, czy też szerzej płatne za okazaniem

• właściwym sadem jest sąd w okręgu, którego siedzibę ma wystawca dokumentu, po wpłynięciu takiego dokumentu sąd przez ogłoszenie publiczne wzywa wszystkich roszczących sobie prawo do takiego PW aby w wyznaczonym terminie te swoje pretensje zgłosili, bo nie można wykluczyć, że próbę umorzenia papieru podejmie osoba, która została pozbawiona posiadania tego PW w sposób prawny, zgodny z prawem, jeśli taki posiadacz, który papier posiada i zgłosi się to sprawa zostaje przekazana do trybu procesowego - proces między tymi osobami, w którym sąd rozstrzyga, która ze stron jest prawnym posiadaczem papieru - natomiast w przeciwnym wypadku po upływie miesiąca od upływu tego terminu do zgłaszania się osób trzecich sąd wydaje postanowienie o umorzeniu utraconego dokumentu, wypis takiego prawomocnego postanowienia zastępuje umorzony dokument do czasu wydania duplikatu

Zasadniczych typów papierów wartościowych należą:

• akcje

• obligacje (ustawa 29.VI.1995r. o obligacjach)

• weksle (ustawa 28.IV.1936r. prawo wekslowe)

• czeki (ustawa 28/IV.1936r. prawo czekowe)

• certyfikaty inwestycyjne (ustawa o funduszach inwestycyjnych)

• dowody składowe

• konosamenty (Kodeks morski)

• listy zastawne (ustawa o listach zastawnych)

• inne papiery bankowe (ustawa Prawo bankowe)

• prawo rynku kapitałowego (ust. 29 VII 2005r. o obrocie instrumentami finansowymi i z 29.VII 2005r. o ofercie publicznej)

Weksel:

• to papier wartościowy

• jednostkowy

• konstytutywny

• co do zasady na zlecenie

• inkorporujący wierzytelność pieniężną, tylko i wyłącznie pieniężną

• zawierający elementy ściśle określone przez prawo wekslowe czyli tak zwane rekwizyty wekslowe (art. 100 i 101 prawa wekslowego)

• w którego treści wystawca poleca bezwarunkowo trasatowi zapłatę określonej sumy pieniężnej na rzecz remitenta - w tym wypadku mówimy o wekslu trasowanym, ciągnionym, przekazowym, trata - albo, w którego treści wystawca sam bezwarunkowo przyrzeka zapłatę określonej sumy pieniężnej na rzecz remitenta - w tym przypadku mówimy o wekslu własnym, suchym, prostym, sola

• zawsze w formie papierowego dokumentu

Weksel oraz zobowiązanie wekslowe charakteryzuje się pewnymi charakterystycznymi cechami:

• pisemność (skrypturalność)

• formalizm

• rygoryzm

• bezwarunkowość

• pieniężność, charakter pieniężny

• samodzielność odpowiedzialności poszczególnych zobowiązanych

• solidarność odpowiedzialności poszczególnych zobowiązanych

• abstrakcyjność

RODZAJE WEKSLA
- Weksel własny(prosty, suchy):

• Jest bezwarunkowym zobowiązaniem zapłaty określonej kwoty pieniędzy lub każdemu jego prawnemu posiadaczowi sumę wekslową, na warunkach określonych w wekslu,

• Dokument w ściśle określonej formie przez prawo wekslowe,

• W wekslu własnym mogą /muszą/ wystąpić co najmniej następujące podmioty:
  - wystawca
  - remitent,

• ELEMENTY USTAWOWE WEKSLA WŁASNEGO:
  1. nazwę "weksel" w samym tekście dokumentu, w języku, w jakim go wystawiono;
  2. przyrzeczenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej;
  3. oznaczenie terminu płatności;
  4. oznaczenie miejsca płatności;
  5. nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zaplata ma być dokonana;
  6. oznaczenie daty i miejsca wystawienia wekslu
  7. podpis wystawcy wekslu

Weksel trasowany (ciągniony, przekazowy, trata):

• Jest bezwarunkowym poleceniem zapłaty skierowanym przez trasanta (wystawcę) do trasata (przekazanego) na rzecz lub na zlecenie remitenta (prawnego posiadacza weksla) sumy wekslowej na zasadach wskazanych w wekslu,

• W wekslu trasowanym mogą /muszą/ wystąpić co najmniej:
  - trasant
  - remitent
  - trasat
  - akceptant,

• Jest pierwszą historycznie formą weksla,

• ELEMENTY USTAWOWE WEKSLA TRASOWANEGO:
  1. nazwę "weksel" w samym tekście dokumentu, w języku, w jakim go wystawiono;
  2. polecenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej;
  3. nazwisko osoby która ma zapłacić (trasata);
  4. oznaczenie terminu płatności;
  5. oznaczenie miejsca płatności;
  6. nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonane;
  7. oznaczenie daty i miejsca wystawienia wekslu;
  8. podpis wystawcy wekslu.

Weksel komisowy - weksel wystawiony na rachunek osoby trzeciej. Zwłaszcza w powiązaniu ze stosunkami sprzedaży lub kupna komisowego. Np. weksel wystawiony przez komisanta i ciągniony na bank komitenta.

Weksel zwrotny:

• jest to szczególny rodzaj weksla wystawiany w przypadku uruchomienia tzw. poszukiwania zwrotnego, czyli innymi słowy „postępowania regresowego z weksla”,

• w ciągu indosów weksel trafia do rąk jakiejś osoby X, ta osoba X w terminie płatności zgłasza się do głównego dłużnika wekslowego z żądaniem zapłaty, a główny dłużnik wekslowy zapłaty lub przyjęcia weksla odmawia. Wtedy można uruchomić poszukiwanie zwrotne - jest to rodzaj postępowania regresowego, w ramach którego aktualny posiadacz wekslowy może domagać się zwrotu sumy wekslowej powiększonej o odpowiednie kwoty (z tytułu tzw. prowizji komisowej i kosztów aktów diligencji wekslowej) od poprzednich posiadaczy weksla.

Weksel trasowano-własny - czyli weksel własny, wystawiony w formie weksla trasowanego. Weksel w którym wystawca i trasat to jedna i ta sama osoba.

Weksel gwarancyjny - czyli weksel wystawiony jako zabezpieczenie roszczeń wynikających lub mogących wyniknąć z określonego stosunku prawnego łączącego wystawcę i remitenta. Przykładami są weksle wystawiane na zabezpieczenie roszczeń kredytodawców dających zlecenie, czy pracodawców przez kredytobiorców przyjmujących zlecenie agentów czy pracowników. Jest to informacja zamieszczana bezpośrednio w treści weksla, albo jeśli nie, a weksel ten ma charakter weksla niezupełnego, to jest to informacja zamieszczana w treści deklaracji wekslowej. Weksel gwarancyjny co do zasady nie jest przeznaczony do obrotu.

Weksel piwniczny - jest to weksel trasowany wystawiony na nieistniejącego trasata, nie uchybia to jego ważności, powoduje to jedynie skutek taki, że mamy w istocie do czynienia z wekslem własnym wystawionym w formie weksla trasowanego, a głównym dłużnikiem wekslowym pozostaje od początku do końca wystawca.

Weksel in blanco - art. 10, weksel niezupełny w chwili jego zapłacenia. Jest to dokument nie zawierający wszystkich wymaganych rekwizytów wekslowych (obligatoryjnych elementów treści weksla), ale zawierający co najmniej podpis głównego dłużnika wekslowego, czyli wystawcy lub akceptanta, złożony w zamiarze zaciągnięcia zobowiązania wekslowego. Weksel in blanco sensu stricto nie jest w momencie jego wystawienia, on stanie się wekslem dopiero w momencie jego uzupełnienia i to uzupełnienia prawidłowego o wszystkie wymagane elementy. Przed tym momentem, weksel in blanco należy uznać za dokument, papier wartościowy szczególnego rodzaju, inkorporujący sobie prawo jego uzupełnienia z takim skutkiem że w przypadku tego uzupełnienia o brakujące elementy, powstanie ważne zobowiązanie wekslowe. Z drugiej strony trzeba pamiętać, że orzecznictwo uważa, że wypełnienie weksla in blanco, powoduje iż staje się on skutecznie wekslem i to ze skutkiem ex tunc, a więc od chwili jego wystawienia.

CZYM MOŻE BYĆ WEKSEL?

• kredytem /dokumentem kredytowym/ lub

• kaucją

• sposobem udzielenia kredytu lub przejęciem zapłaty

• papierem wartościowym

• przejęciem zobowiązania w przypadku niewypłacalności wystawcy lub trasata lub trasanta

• jest zobowiązaniem trasata

• jest tekstem umowy!

• jest pieniądzem w postaci papieru wartościowego (jest więc pewnym środkiem płatniczym)

KIEDY WYSTAWIENIE WEKSLA JEST UZASADNIONE /KIEDY MA SENS/?

• gdy nie mamy gotówki, a chcemy dokonać zakupu, natomiast gotówki spodziewamy się w dacie wykupu weksla

• jeżeli chcemy zaciągnąć kredyt (np.: kupiecki, dyskontowy, akceptacyjny)

• jeżeli chcemy złożyć kaucję jako zabezpieczenie wzajemnych transakcji

• jeżeli chcemy zapłacić komuś pieniędzmi, które winien nam jest dłużnik, ale termin zwrotu pieniędzy jeszcze nie nadszedł (weksel trasowany)

• jeżeli chcemy komus pożyczyć pieniądze. Otrzymujemy w tedy za nie weksel.

KLAUZULE WEKSLOWE:

• Klauzula jest warunkiem umowy (zastrzeżeniem) które rozszerza lub zawęża skutki czynności prawnej,

• Klauzule są jednym z najdonioślejszych elementów prawa wekslowego, mają kluczowy wpływ na kształt stosunku zobowiązaniowego z weksla.

Przykład najczęściej stosowanych klauzul
Klauzule wekslowe:
1. "bez protestu" /"bez kosztów"/ "b.p." - "b.k"
2. "na zlecenie"
3. "nie na zlecenie"
4. "bez obliga"
5. zastrzeżenie przedstawienia do przyjęcia - tylko w wekslu trasowanym
6. zakaz przedstawiania do przyjęcia - tylko w wekslu trasowanym
7. adres w potrzebie
Klauzule wekslowe mają kluczowe znaczenie dla księgowych, gdyż decydują o sposobie zaksięgowania weksla.

INDOS (ŻYRO) /UDOSTĘPNIENIE WEKSLA NA ZLECENIE INNEGO PODMIOTU/

- indos - jest jedną z metod na przeniesienie praw z weksla z jednej osoby (remitenta) na inną osobę (nabywcę indosariusza)

ODPOWIEDZIALNOŚC INDOSANTA
- indosant odpowiada solidarnie przed wszystkimi, którzy podpisali się na wekslu (grzbiecie) po nim.

AWAL /ZWANY PORĘCZENIEM WEKSLOWYM/:

• Awal regulują przepisy ustawy "Prawo wekslowe" art. 30 i 32 natomiast Poręczenie regulują przepisy ustawy "Kodeks Cywilny" art. 876 - 887,

• Awal to nie to samo co poręczenie,

• Słowo awal używamy zamiennie ze słowem poręczenie ale chodzi tu o poręczenie wekslowe, które rodzi odmienne konsekwencje niż poręczenie prawa cywilnego,

• Poręczenie złożone na umowie wekslowej lub deklaracji wekslowej nie jest awalem ale poręczeniem unormowanym w (art. 876 - 887 K.C.) i rodzi inne skutki prawne. Poręczenie: jest skuteczne do sumy ściśle określonej (art. 878 K.C.)
  Awal: jest skuteczny do sumy nieokreślonej,

• Awal można ograniczyć do określonej sumy a czasami zdrowy rozsądek nawet nakazuje ograniczenie awalu np.: w przypadku poręczenia weksla in blanco,

• Awalu nie można ograniczyć w czasie,

• Awal musi być złożony na wekslu (przedłużku, grzbiecie). Poręczenie może być złożone na innym dokumencie niż weksel.

ZAPŁATA WEKSLA

• "Inkaso" weksel - to jest przedstawienie weksla do zapłaty.

• Przedstawienie do zapłaty polega na okazaniu go odpowiedniej osobie w określonym w wekslu miejscu.

• Do zapłaty przedstawiamy zawsze tylko oryginał weksla

• Dłużnik wekslowy płaci za wydanie mu weksla

• Odbierający zapłatę na życzenie płacącego musi pokwitować odbiór kwoty - "Zapłacono - data, podpis"

INKASSO ZA POŚREDNICTWEM BANKU

• jest to bardzo częsta metoda na wykonywanie inkasa

• jest to bardzo wygodna metoda na wykonywanie inkasa

• jest to bardzo łatwa metoda na wykonywanie inkasa

• jest to bardzo tania metoda na wykonanie inkasa

DLACZEGO WEKSEL JEST NAJWYGODNIEJSZĄ INSTYTUCJĄ ZABEZPIECZANIA TRANSAKCJI?

• ponieważ umiejętnie sporządzony przedawnia się po 99 latach, a nie po 3 jak faktura,

• ponieważ zastępuje umowy cywilno-prawne i sporządza się go w 5 - 10 minut, a nie tak jak umowę w kilka do kilkudziesięciu godzin,

• ponieważ umiejętnie sporządzony (wypełniony) rodzi odpowiedzialność indywidualną wystawcy nawet jeśli firma dłużnika weszła w postępowanie układowe lub upadła,

• można szybko odzyskać środki przez indosowanie weksla,

• można odzyskać środki przez przedstawienie bankowi do dyskonta,

• można odzyskać kwotę przez sprzedaż na giełdzie,

Papiery wartościowe spełniają różne funkcje. Najważniejsze z nich to:
- funkcja kredytowa - polega na tym, że emitent papieru wystawiając i wydając (zbywając) go uzyskuje u nabywcy (wierzyciela) bądź określoną sumę pieniędzy, bądź prolongatę zadłużenia z tytułu dokonanej transakcji (weksele, obligacje),
- funkcja płatniacza - polega na tym, że z mocy prawa określone papiery wartościowe (czeki, a także niekiedy weksle) stanowią legalnie dopuszczalny instrument zapłaty, tj. w danych warunkach stają się surogatem pieniądza. Zamiast zapłaty gotówką można więc pokryć dług wekslem lub czekiem,
- funkcja obiegowa - polega na przenoszeniu praw z papierów wartościowych, dotyczy ona papierów na zlecenie, przenoszonych w drodze indosu oraz papierów na okaziciela, przenoszonych przez proste wydanie dokumentu,
- funkcja gwarancyjna (zabezpieczająca) - polega na tym, że zobowiązany, dla zabezpieczenia roszczeń mogących powstać z określonego stosunku prawnego (sprzedaży na raty, umowy agencyjnej), wystawia odpowiedni weksel, ułatwiający ich dochodzenie; dotyczy weksli własnych i trasowanych in blanko,
- funkcja legitymacyjna - polega na ułatwieniu identyfikacji podmiotów praw inkorporowanych w papierach wartościowych, która to identyfikacja sprowadza się przy papierach na okaziciela do przedstawienia dokumentu.

Rekwizyty wekslowe:

• weksel musi być wystawiony w formie pisemnej - zwykle używa się do tego urzędowych blankietów wekslowych, obecnie urzędowe blankiety wekslowe nie są już wymagane,

• nazwa weksel - w samej treści weksla w języku w jakim go wystawiono

• polecenie lub przyrzeczenie bezwarunkowe zapłacenia określonej kwoty pieniężnej

• nazwisko osoby która ma zapłacić (trasata, aktualne tylko w przypadku weksla trasowanego)

• oznaczenie terminu płatności (weksel może być płatny w określonej dacie np. po 15 grudnia, może być płatny w pewien czas po dacie np. w miesiąc po 15 grudnia, za okazaniem [a vista], może być płatny w pewien czas po okazaniu), weksel bez oznaczenia terminu płatności uważa się za płatny za okazaniem i weksel taki należy przedstawić do okazania w ciągu roku od jego wystawienia

• oznaczenie miejsca płatności - nie jest to element obligatoryjny ponieważ może zostać uzupełniony za pomocą domniemania z art. 2 ust. 3,

• nazwisko osoby na rzecz której, lub na zlecenie której zapłata ma być dokonana, czyli trasata

• data i miejsce wystawienia wekslu, data jest konieczna bezwzględnie, miejsce może być uzupełnione za pomocą domniemania z art. 2 ust. 4

• podpis wystawcy

Zarówno w przypadku trasata jak i remitenta ustawa wekslowa mówi tylko o nazwisku, ustawa wekslowa nie wymaga podawania adresu trasata albo remitenta, wystawienie weksla w formie adresu jest jednak zwyczajowo używane i zalecane bo ułatwia to dokonywanie dalszych czynności wekslowych. Chodzi o adres pod którym weksel należy przedstawić do przyjęcia.

Odnośnie podpisu przyjmuje się, ze podpis musi być złożony własnoręcznie, nie musi być czytelny, jednak jeśli jest nieczytelny to powinien być złożony w formie zwykle używanej przez wystawcę.

Czek:

• jest jak weksel trasowany rodzajem sformalizowanego przekazu pieniężnego,

• w Europie czek powoli odchodzi do przeszłości,

• w USA czek stanowi środek zapłaty powszechny niemal tak jak gotówka.

• Czek różnią od weksla funkcje - weksel ma oprócz funkcji legitymacyjnej pełni istotną funkcję obiegową, kredytową i gwarancyjną (weksel in blanco, kaucyjny, awal) o tyle czek pełni głównie funkcję legitymacyjną i płatniczą. Pozostałe funkcję w przypadku czeku w zasadzie nie występują, przede wszystkim ze względu na krótkie terminy płatności czeku,

• Czek można określić jako dokument o treści ściśle określonej przez prawo czekowe, w którym wystawca poleca bezwarunkowo zapłatę określonej sumy pieniężnej trasatowi na rzecz osoby legitymowanej treścią czeku. W sumie definicja podobna jak w przypadku weksla trasowanego - konstrukcja czeku jako takiego trójpodmiotowego stosunku prawnego gdzie mamy z jednej strony wystawcę, trasata i remitenta jest analogiczna, stosunek pokrycia łączący wystawcę i trasata, stosunek waluty łączący wystawcę i remitenta, stosunek zapłaty łączący trasata i remitenta.

Różnice to:

• trasatem w czeku może być wyłącznie bank, lub inna instytucja na podstawie przepisów szczególnych upoważniona do wykonywania czynności bankowych, a więc nie jakikolwiek podmiot jak to ma miejsce w przypadku weksla, ale bank (bankier z 1936r.)

• czek nie ulega przyjęciu, w związku z czym trasat-bank z reguły nie staje się zobowiązany do zapłaty czeku wobec remitenta, bank trasat jest tutaj jedynie płatnikiem

• bank trasat płaci ciągnione, trasowane na niego czeki, na podstawie odrębnej umowy zawieranej między wystawcą a bankiem trasatem, historycznie jako podstawy obrotu czekowego występowały dwie umowy:

• umowa czekowa - na jej podstawie bank zobowiązywał się do płacenia ciągnionych na niego przez wystawcę czeków w granicach istniejącego pokrycia

• umowa żyrowa - bank zobowiązywał się do przyjmowania wpłat pochodzących od osób trzecich zwiększających kwotę środków posiadanych przez wystawcę

• obecnie wyznaczenie tych dwóch umów ma znaczenie czysto historyczne, gdyż ich funkcję przejęła „umowa rachunku bankowego” - na jej podstawie bank zobowiązuje się do przechowywania środków pieniężnych posiadacza i dokonywania na jego zlecenie rozliczeń bankowych

Bank trasat zapłaci ciągniony na niego czek pod warunkiem istnienia umowy czekowej, ale musi też istnieć pokrycie czeku - bank trasat zobowiązuje się do zapłaty czeków ciągnionych na niego przez wystawcę o ile istnieję po temu pokrycie, o ile wystawca czeku ma w tym banku zgromadzone fundusze, którymi może dysponować. Jeśli takie fundusze są bank płaci, jeśli ich nie ma bank odmawia zapłaty. Pokrycie musi istnieć w dacie jego realizacji (pokrycie współczesne).

Wystawienie czeku bez pokrycia rodzi konsekwencję, zarówno w sferze umowy wiążącej wystawcę i bank, powoduje odpowiedzialność odszkodowawczą wystawcy wobec remitenta, powoduje też konsekwencję karnoprawno - można orzec do dwóch lat pozbawienia wolności za takie przestępstwo.

• Czeki mogą być „na zlecenie” (tak jest z zasady), czyli przenoszony w formie i ze skutkami indosu, ale mogą czeki funkcjonować jak papiery wartościowe imienne i jak papiery wartościowe na okaziciela - inaczej niż weksle,

• Czek ma tylko jeden termin płatności - czek zawsze jest płatny za okazaniem „a vista”, czek nie musi być okazany do zapłaty bezpośrednio w banku, który jest trasatem czeku, bowiem banki zawierają miedzy sobie (a nawet z pocztą) umowy o wzajemne realizowanie. Czeki mają stosunkowo krótki termin przedstawienia do zapłaty. Zasadniczo czek powinien zostać przedstawiony do zapłaty w ciągu 10 dni od daty wystawienia, czek płatny w innym kraju, ale leżący w tej samej części świata powinien być okazany do zapłaty powinien być przedstawiony do zapłaty w ciągu 20 dni, czek płatny leżący w innym kraju leżącym w innej części świata powinien być przedstawiony do zapłaty w ciągu 70 dni, czek płatny w tzw. strefie szterligowej (GB, Australia, Nowa Zelandia) powinien być przedstawiony do zapłaty w ciągu 3 mc-y, czek płatny w USA i Kanadzie w ciągu 6 mc-y. W obrocie krajowym funkcjonuje 10 dni.

Przedstawienie do zapłaty czeku po terminie budzi kontrowersje:

• pogląd liberalny - czek przedstawiony do zapłaty po terminie ustawowym powinien być zapłacony o ile nie został odwołany

• stanowisko pośrednio - czek może być zapłacony o ile nie został odwołany, lub o ile umowa czekowa tej możliwości nie ogranicza, umowy takie z reguły wyłączają możliwość zapłaty czeku poterminowego

• stanowisko restryktywne - czek okazany do zapłaty po terminie nie może zostać zrealizowany

Najbardziej uzasadnione wydaje się stanowisko pośrednie. Można ten wymóg ominąć poprzez wystawienie czeku post-datowanego, czyli czeku, w którym jako datę wystawienia wpisujemy datę późniejszą niż rzeczywista. Prawo czekowe taką możliwość dopuszcza, ponieważ zasadniczo jako datę wystawienia traktuje się datę wpisaną na czeku, a nie datę rzeczywistą, po drugie czek może zostać zrealizowany nawet wtedy jeżeli data wstawiona jako data wystawienia czeku jeszcze nie nadeszła.

• Ostatnią istotną cechą różniącą czek i weksel jest, że czek może być odwołany w dwóch sytuacjach:

• jeśli miną termin przedstawienia do zapłaty, a zapłata jeszcze nie nastąpiła

• jeżeli czek celem realizacji został przesłany bezpośrednio do banku, a oświadczenie o odwołaniu czeku doszło do banku trasata przed wykonaniem tej dyspozycji

• Jeżeli chodzi o formę i treść to czeki wystawia się bez wyjątku na blankietach czekowych wydawanych przez banki w wykonaniu zawartej z klientem umowy rachunku bankowego, czy umowy czekowej, czeki nie wystawione na takim blankiecie nie są akceptowane.

• Czek powinien zawierać przynajmniej elementy wskazane w art. 1 Prawa czekowego z uwzględnieniem domniemań wskazanych w art. 2, przede wszystkim nazwę Czek w samym tekście dokumentu w języku w jakim go wystawiono, polecenie zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej, trasat, który także jest wskazany za pomocą gotowego blankietu, oznaczenie miejsca płatności, daty i miejsca wystawienia czeku i podpis wystawcy.

Czek może zawierać dodatkowe klauzule: (klauzule czekowo skuteczne)

• klauzula zakreślenia czeku -

• oznaczenie remitenta - oznaczenie remitenta nie jest konieczne, jeśli remitent nie jest wpisany mamy do czynienia z czekiem na okaziciela

• klauzula domicylu -

• klauzula formy płatności -

• klauzula zwalniająca od protestu-

• klauzula rzeczywistej zapłaty w walucie zagranicznej

• klauzula nie na zlecenie - zabraniająca indosowania czeku i przekształcająca go w czek imienny

Rodzaje czeków:

• podział ze względu na sposób wskazania remitenta

• czeki imienne - żeby czek stał się czekiem imiennym to oprócz wpisania nazwiska remitenta trzeba wpisać klauzulę „nie na zlecenie”

• na zlecenie - jeśli w czeku wpisano nazwisko konkretnej osoby to jest to czek na zlecenie

• na okaziciela - jeśli czek jest nie podpisany nazwiskiem, albo wpisane tam jest „okazicielowi” to jest to czek na okaziciela

• podział ze względu na formę realizacji tej dyspozycji wystawcy

• czeki gotówkowe - stanowi dyspozycję wystawcy czeku skierowaną do trasata obciążenia rachunku wystawcy określoną kwotą i wypłaty tej kwoty osobie legitymowanej treścią czeku

• czeki rozrachunkowe - stanowi jedną z form bankowych rozliczeń bezgotówkowych stanowi analogicznie dyspozycję wystawcy skierowaną do trasata obciążenia rachunku bankowego wystawcy określoną kwotą i uznania tą kwotą rachunku bankowego osoby legitymowanej treścią czeku

• kolejne wyróżnienie to czeki zakreślone

• zakreślenie czeku ma ograniczać skutki utraty uzupełnionego lub podpisanego blankietu czekowego

• zakreślenie ogólne - polega na narysowaniu na blankiecie czekowym dwóch równoległych linii lub wpisaniu tam „bank” lub „bankier”, czek z zakreśleniem ogólnym bank może zapłacić jedynie na rzecz innego banku albo swojego stałego klienta

• zakreślenie szczególne - pomiędzy równoległymi liniami wpisujemy nazwę banku, czek z zakreśleniem szczególnym może bank może zrealizować wyłącznie na rzecz wskazanego tam banku lub swojego własnego oznaczonego stałego klienta

• czek potwierdzony

• jest to czek zaopatrzony w adnotacje banku trasata stwierdzającą, że na rachunku wystawcy jest dla tego czeku pokrycie, wskutek zamieszczenia takiej adnotacji bank trasat blokuje określoną liczbę środków na rachunku wystawcy do chwili do momentu realizacji czeku lub do chwili kiedy upływa termin realizacji czeku

• nie należy mylić tej konstrukcji z konstrukcją czeku gwarantowanego - czek gwarantowany jest to taki czek, w którym bank trasat gwarantuje zapłatę czeku niezależnie od istnienia pokrycia na rachunku (do konstrukcji czeku nawiązuje obecnie konstrukcja „Euroczeków”).

KONOSAMENTY

• konosamenty są wystawiane w związku z transportem morskim (art. 129-139 KM)

• konosament wystawia przewoźnik na żądanie załadowcy

• na żądanie załadowcy wystawia go armator

• jest wystawiony w jednym lub kilku egzemplarzach - jeśli w kilku to na każdym należy oznaczyć ich liczbę

• powinien zawierać:

• oznaczenie przewoźnika

• oznaczenie załadowcy

• oznaczenie odbiorcy

• nazwę statku

• określenie ładunku z podaniem miary, rodzaju i wagi, jego zewnętrznego stanu i tzw. znaków głównych,

• oznaczenie frachtu (należność przewoźnika) i ewentualnie innych należności przewoźnika

• nazwę miejsca załadunku i wyładunku

• liczbę transportów

• podpis osoby uprawnionej do reprezentowania przewoźnika

• przewoźnik może w konosamencie wpisać, że ma wątpliwości co do jakości przewożonych materiałów

• konosament może być w każdej postaci: (art. 135 § 2)

• imienny

• na zlecenie

• na okaziciela

• treść art. 135 § 2 może budzić wątpliwość, czy przeniesienie praw to czynność realna czy konsensualna - za realnym charakterem czynności przemawia fakt, że wymagane jest okazanie konosamentu w celu odbioru towaru

• konosament stanowi dowód (funkcja pokwitowania) własności przewożonego towaru, stanowi dowód przyjęcia ładunku w celu przewozu i legitymuje wskazaną osobę do dysponowania towarem i jego odbioru, stwarza domniemanie przyjęcia ładunku w takim stanie i liczbie jak w treści konosamentu, domniemanie to jest obalalne dopóki nie zostanie przeniesione na ręce osoby trzeciej będącej w dobrej wierze - wtedy staje się nieobalalne

• konosament stanowi o stosunku prawnym między przewoźnikiem, a odbiorca ładunku, treść umowy jest relewantna tylko w zakresie w jakim została zawarta w konosamencie

Papiery wartościowe emitowane w serii:

• inkorporują podmiotowe prawa cywilne podzielone na określoną liczbę równych jednostek ,

• Są nimi przede wszystkim wierzycielskie PW:

1. Obligacje,

2. listy zastawne,

3. kwity krótkoterminowe,

4. weksle inwestycyjno-kasowane,

5. papiery wartościowe udziałowe inkorporujące prawa w korporacyjnych osobach prawnych np. akcje

• niektóre mają charakter hybrydowy, emitowane są one w serii, chodzi o emisję większej ilości praw podmiotowych identycznych co do treści, bardzo często emisja ma charakter masowy

• podstawową konstrukcją prawną jest obligacja, reżim prawny obligacji jest dwutorowy:

• ustawa z 29.06.1995r o obligacjach - na jej podstawie emitowane są zwykle obligacje komercyjne emitowane przez przedsiębiorców i obligacje komunalne emitowane przez jednostki samorządu terytorialnego

• odrębne przepisy regulują emisję obligacji przez skarbu państwa i NBP

Obligacje

• zgodnie z art. 4 ust. 1 UO, obligacja jest papierem wartościowym emitowanym w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonych świadczeń (wykupu obligacji), emitent emitujący zaciąga wobec obligatariuszy dług, który realizuje wypełniając świadczenie.

• Ustawa o obligacjach została gruntownie znowelizowana w 2000r.

• Obligacja jest to PW wierzycielski

• Zdolność emisyjną obligacji przysługuje nie wszystkim podmiotom, a jedynie przedsiębiorcy posiadający osobowość prawną i spółki komandytowo-akcyjne - są to obligacje komercyjne; jednostki samorządu terytorialnego i ich związki - są to obligacje komunalne; instytucje finansowe, których członkiem jest RP lub NBP, lub przynajmniej jedno z państw należących do OECD, lub bank centralny takiego państwa

• Obligacja pełni funkcję legitymacyjną i obiegową, pełnią funkcję kredytową, umożliwiają zdobywanie środków; lokacyjną - lokata kapitału; mogą spełniać też funkcje spekulacyjną - obligacje indeksowane; gwarancyjną - jako przedmiot zabezpieczenia

Bankowe papiery wartościowe

• art. 89-92 ustawy prawo bankowe

• maja identyczną konstrukcję jak obligacja, najczęściej są emitowane w serii, bank stwierdza że jest dłużnikiem posiadacza obligacji i zobowiązuje się do wykupienia spełnienia świadczenia - polega to na wykupieniu papieru wartościowego w oznaczonym terminie oraz zapłacie oprocentowania

• te papiery mogą być w formie dokumentu lub e-dokumentu

• mogą być na okaziciela, imienne

• w walucie polskiej lub obcej

• treść art. 90 - przy papierach wartościowych zdematerializowanych bank może sam prowadzić elektroniczną ewidencję, emisja nie podlega przepisom ustawy o ofercie publicznej i nie podlega nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego

• dopuszczalność emisji uzależniona jest od uprzedniego zawiadomienia Prezesa NBP o emisji co najmniej 30 dni wcześniej - Prezes NBP może zgłosić sprzeciw.

Listy zastawne

• są to specyficzne PW emitowane przez banki hipoteczne

• art. 3 ustawy o listach zastawnych i bankach hipotecznych wyróżnia dwa rodzaje listów zastawnych:

• publiczny list zastawny - treścią jego jest roszczenie o wykup listu w oznaczonym terminie wraz z zapłatą oprocentowania

• hipoteczny list zastawny - jest to papier wartościowy, wyemitowany na podstawie wierzytelności banku hipotecznego zabezpieczonych hipotekami, w którym bank zobowiązuje się spełnienia określonych świadczeń pieniężnych

• zabezpieczenie - jest nią sama instytucja banku hipotecznego

• ogólna wartość listów nie może być większa niż wszystkich wierzytelności zabezpieczonych hipotekami

Listy zastawne to dłużne papiery wartościowe, których podstawą są wierzytelności banków hipotecznych zabezpieczone hipotekami lub gwarancją określonych instytucji (m.in. Skarb Państwa i NBP). Emitent listów - bank hipoteczny, zobowiązuje się wobec ich posiadacza do spełnienia określonego świadczenia pieniężnego - wypłaty odsetek i wykupienia samego listu w sposób i w terminach określonych w warunkach emisji.

Zasady emisji, zbywania, nabywania, wykupu i zabezpieczenia tego typu papierów wartościowych reguluje ustawa o listach zastawnych i bankach hipotecznych (z 29 sierpnia 1997 r.). Listy zastawne mogą być emitowane wyłącznie przez banki hipoteczne. List zastawny może być papierem wartościowym imiennym bądź na okaziciela.

Certyfikaty inwestycyjne

• ustawa z 27.05.2004r. o funduszach inwestycyjnych

• są to papiery emitowane przez fundusz inwestycyjny będące organizacjami zbiorowego inwestowania

• fundusze inwestycyjne - fundusz taki inwestuje uzyskiwane od inwestorów środki w emitowane papiery wartościowe

• definicję FI zawiera art. 3 i 4 ustawy - Fundusz inwestycyjny jest osobą prawną, której wyłącznym przedmiotem działalności jest lokowanie środków pieniężnych zebranych w drodze publicznego, a w przypadkach określonych w ustawie również niepublicznego, proponowania nabycia jednostek uczestnictwa albo certyfikatów inwestycyjnych, w określone w ustawie papiery wartościowe, instrumenty rynku pieniężnego i inne prawa majątkowe. Towarzystwo tworzy fundusz inwestycyjny, zarządza nim i reprezentuje fundusz w stosunkach z osobami trzecimi.

• Towarzystwo funduszy, które tworzy się w formie spółki akcyjnej z siedzibą na terytorium RP działa na podstawie zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego

• Standardowo uważa się, ze jest to osoba prawna typu zakładowego, przy funduszach zamkniętych budzi wątpliwość ich charakter prawny, zbliżają się one bowiem w swojej strukturze do spółki inwestycyjnej o zmiennym kapitale

W chwili obecnej nie stosuje się pojęcia publicznego obrotu papierami wartościowymi, lepiej mówić o obrocie instrumentami finansowymi na rynku zorganizowanym.

Ustawa z 21.08.1997r. została podzielona na dwie ustawy: z dnia 29.07.2005r. o obrocie instrumentami finansowymi i ofercie publicznej, oraz z dnia. 29.07.2005r. o nadzorze nad rynkiem finansowym.

Ustawa o ofercie publicznej reguluje pojęcie oferty publicznej i tzw. „obrót pierwotny”, a w związku z tym obowiązki emitentów i elementy ustroju publicznych spółek akcyjnych.

Ustawa o obrocie - reguluje obrót wtórny, a w związku z nim infrastrukturę inwestycyjną.

Nowe ustawy odchodzą od zasady publicznej koncentracji, zawartej w starej ustawie. Pojęcie oferty publicznej i szczególne obowiązki emitentów (zgoda KNF) są niezależne od tego czy obrót będzie prowadzony na rynku regulowanym.

Rynek kapitałowy - jest segmentem rynku finansowego, który tworzą transakcje zawierane długoterminowymi instrumentami finansowymi, tzn. instrumentami o terminie realizacji dłuższym niż rok (choć wymóg ten ma coraz mniejsze znaczenie), przeznaczonymi na finansowanie inwestycji. Na rynek kapitałowy składają się:

- rynek papierów wartościowych

- rynek hipoteczny (hipoteka na grunty, budynki)

- rynek długoterminowych pożyczek bankowych.

Pojęcia:

Megan Law - na jego podstawie w kilkunastu amerykańskich stanach prowadzi się jawne listy, wraz z adresami i niekiedy zdjęciami osób, które były skazane za przestępstwa seksualne popełnione przeciwko małoletnim. Listy takie są dostępne m.in. w internecie, łatwo więc można sprawdzić, czy na przykład nowy sąsiad nie był skazany za takie przestępstwo.

Akceptant - trasat weksla trasowanego, który przyjął weksel. Z chwilą złożenia podpisu na wekslu trasowanym, oznaczającego akcept weksla, trasat staje się akceptantem weksla, co oznacza, że przyjął on skierowane do siebie polecenie zapłaty określonej w wekslu sumy wekslowej, która ma być dokonana w oznaczonym miejscu i czasie.

Notyfikacja - art. 45 prawa wekslowego, polega na tym, że posiadacz weksla powinien powiadomić o nieprzyjeciu lub nie płaceniu weksla swojego indosanta i wystawcę, indosant zaś swojego poprzednika i tak kolejno aż do wystawcy. Kto nie dokona tego obowiązku, odpowiada za szkodę spowodowaną niedbalstwem do wysokości sumy, na jaką weksel jest wystawiony. Nie jest notyfikacja przesłanką zwrotnego poszukiwania.

Awista - Rachunek a vista, (z włoskiego a vista - za okazaniem), rachunek płatny na żądanie, przeciwieństwo rachunku terminowego, najniżej oprocentowany.

Dłużnik wekslowy - wszystkie osoby podpisane na wekslu, zobowiązane z weksla (akceptant weksla trasowanego i wystawca weksla własnego), odpowiedzialne z weksla (trasant, remitent, indosant, awalista, wyręczyciel).

Domicyl - wymienienie osoby trzeciej, u której weksel jest płatny

Domicyliat - osoba trzecia, u której weksel jest płatny

Per procura - na podstawie pełnomocnictwa; w zastępstwie.

Prosty weksel - weksel własny

Protest - akt urzędowy sporządzany przez biura notarialne, stwierdzający odmowę zapłaty, przyjęcia, wizowania weksla

Protest deklaracyjny - protest składany przeciwko tej samej osobie, która składa weksel do protestu. Występuje wtedy, gdy prawnym posiadaczem i domicyliatem jest ta sama osoba. Np. bank po dyskoncie weksla

Protestat - osoba, przeciwko której dokonano protestu

Protestujący - osoba, która składa weksel do protestu

Regredient - osoba żądająca zapłaty sumy wekslowej w drodze regresu

Regres - zwrotne poszukiwanie

Remitent - wekslobiorca, tj. osoba, na której rzecz lub na której zlecenie ma nastąpić zapłata sumy wekslowej

Respiro wekslowe - odroczenie płatności weksla bez konsekwencji wynikających z potwierdzonego notarialnie dokumentu protestowego

Rymesa - weksel zazwyczaj pochodzący z obrotów handlowych, zaopatrzony w co najmniej jeden indos

Rymesa komisowa - weksel wydany remitentowi z polecenia i na rachunek innej osoby

Zwrotne poszukiwanie - szukanie zapłaty sumy wekslowej u osób podpisanych wcześniej na wekslu

Zwrotny weksel - weksel trasowany wystawiony przez regredienta na zwrotnie zobowiązanego

I. NAZWY OKREŚLAJACE RODZAJ WEKSLA:

• Ciągniony weksel - weksel transowany in. też trata.

• Prosty weksel - weksel własny

• Prima weksel - pierwszy egzemplarz weksla

• Rekta-weksel - weksel "nie na zlecenie" - jest to weksel w którym zakazano
  jego indosowania

• Sekunda weksel - drugi egzemplarz weksla w razie wystawienia wtóripisu

• Sola weksel - in. suchy weksel, weksel wystawiony w jednym egzemplarzu; często określa się tak weksle własne; inaczej prosty, suchy

• Transowano - własny weksel - jest to weksel w którym trasatem i trasantem jest ta sama osoba

• Trata komisowa - weksel wystawiony na rachunek osoby trzeciej

• Zwrotny weksel - weksel trasowany wystawiony przez regedienta na zwrotnie zobowiązanego

II. NAZWY ZWIAZANE Z PRZEJECIEM WEKSLA:

• Adres w potrzebie - wskazanie na wekslu wyręczyciela

• Akcept - podpis trasata na wekslu trasowanym wyrażający jego zgodę na zapłatę weksla we wskazanym terminie, inaczej: przyjęcie

• Akceptant - staje się nim trasat z chwila złożenia swojego podpisu na wekslu, inaczej: przyjemca weksla

• Akceptant przez wyręczenie - wyręczyciel, który przyjmuje weksel w potrzebie

• Akceptowanie - podpisanie weksla trasowanego w charakterze akceptanta

• Honorant - patrz: wyręczyciel

• In blanco - weksel niezupełny, niewypełniony całkowicie

• Przekazany - trasat

• Trasant - wystawca weksla trasowanego

• Trasat - przekazany, jest to osoba, której wystawca weksla trasowanego poleca zapłacenie sumy wekslowej

• Wiza - klauzula umieszczona na wekslu własnym stwierdzająca, że weksel został okazany wystawcy w przypadku gdy jest on płatny w pewien
  czas po okazaniu, np. "widziałem" data i podpis wystawcy

• Wizowanie - umieszczeniu na wekslu własnym wizy

• Wyręczenie - zaplata za przyjęcie weksla przez wyręczyciela

• Wyręczyciel - osoba, która ma płacić w potrzebie zamiast innego dłużnika wekslowego

III. NAZWY ZWIĄZANE Z PORĘCZENIEM WEKSLA:

• Awal - poręczenie wekslowe

• Awalat - osoba, za którą awalista poręczył

• Awalista - poręczyciel wekslowy.

IV. NAZWY ZWIĄZANE Z PRZENIESIENIEM PRAW Z WEKSLA:

• Cesja - przeniesienie weksla za pomocą umowy cesji (zmiany wierzyciela)

• Indos - inaczej: żyro - przeniesienie weksla przez napisanie na grzbiecie weksla (na odwrotnej stronie) odpowiedniego oświadczenia. Sposób przeniesienie praw z weksla, podstawowa forma przeniesienia tych praw. Dzięki niemu weksel uzyskał funkcję obiegową

• Indosant - inaczej: żyrant - osoba przenosząca weks4el przez indos

• Indosariusz - inaczej: żyratariusz - osoba, która nabyła weksel przez indos

• Indos in blanco - otwarty, niezupełny, nie wymienia indosariusza, a najczęściej ogranicza się tylko do podpisu samego indosanta

• Indos otwarty - zob. indos in blanco

• Indos pełny - zupełny czyli imienny

• Rymesa - weksel zazwyczaj pochodzący z obrotów handlowych zaopatrzony w co najmniej jeden indos

• Zwrotne poszukiwanie - szukanie zapłaty sumy weksloweju osób podpisanych wcześniej na wekslu

• Żyrant - indosant

• Żyratariusz - indosatariusz

V. NAZWY ZWIĄZANE Z WIERZYCIELEM Z WEKSLA

• A vista - płatność weksla za okazaniem

• Regredient - osoba żądajaca zapłaty sumy wekslowej w drodze regresu

• Regres - zwrotne poszukiwanie

• Remitent - wekslobiorca, tj. osoba, na której rzecz lub, na której zlecenie ma nastąpić zaplata sumy wekslowej

VI. NAZWY ZWIĄZANE Z DŁUŻNIKIEM Z WEKSLA:

• Dłużnik wekslowy - wszystkie osoby podpisane na wekslu, a w szczególności: wystawca, akceptant, indosant, poręczyciel

• Domicyl - wymienienie osoby trzeciej, u której weksel jest płatny

• Domicyliant - osoba trzecia, u której weksel jest płatny

• Inkaso weksla - przedstawienie weksla do zapłaty

• Interwenient - patrz; wyręczyciel

• Piwniczny weksel - weksel, w którym jako trasat podana zostaje osoba nieistniejąca

• Rymesa komisowa - weksel wydany remitentowi z polecenia i na rachunek innej osoby

VII. NAZWY ZWIĄZANE Z PROTESTEM Z WEKSLA:

• Notyfikacja - zawiadomienie o proteście

• Protest - akt urzędowy sporządzany przez biura notarialne lub urzędy pocztowe, stwierdzający odmowę zapłaty, przyjęcia

• Protest deklaracyjny - protest składany przeciwko tej samej osobie, która składa weksel do protestu

• Protestat - osoba, przeciwko której dokonano protestu

• Protestujący - osoba, która składa weksel do protestu

VIII. NAZWY ZWIĄZANE Z OBROTEM BANKOWYM

• Dyskont - odsetki za okres do czasu płatności weksla pobierane przez bank przy nabyciu przez niego weksla

• Dyskonto - nabycie weksla przez bank przed terminem płatności weksla z potrąceniem dyskontu

• Eskont - sprzedaż weksli bankowi

• Eskonter - bankier kupujący weksel przed terminem płatności za kwotę niższą niż wynosi suma zobowiązania dłużnego

IX. INNE PRZYDATNE NAZWY:

• Allonge - karta dodatkowa złączona z wekslem i stanowiąca z nim jedną całość; przedłużek

• Medio - środek miesiąca

• Oblig - zobowiązanie, odpowiedzialność; ondos bez obliga (bez zobowiązań bez odpowiedzialności) jest to indos, z wyłączeniem odpowiedzialności wekslowej indosanta, który go umieścił na wekslu

• Per procura - na podstawie pełnomocnictwa; w zastępstwie

• Porto - opłata pocztowa

• Ultimo - płatność w ostatnim dniu miesiąca

10

---