papiery warosciowe, studia prawnicze, 4 rok, prawo handlowe


Prawo papierów wartościowych:

Podział papierów wartościowych - klasycznie możemy wyróżnić trzy koncepcje (pojęcia papierów wartościowych):

Dwie reguły porządku, polegają na:

  1. dłużnikom nie przysługuje prawo weryfikacji osoby wierzyciela,

  2. dłużnika obciąża ryzyko świadczenia do rąk osoby nie uprawnionej.

Prosta klauzula reprezentacyjna - w tym przypadku dłużnik posiada uprawnienia, aby urealnić spełnienie świadczenia, ale jest to związane z istnieniem dokumentu stwierdzającego uprawnienie wierzyciela.

Prosta klauzula legitymacyjna - dłużnika ma uprawnienie do spełnienia świadczenia do rąk osoby przedstawiającej dokument także w przypadku gdy osoba taka okaże się nieuprawniona materialnie.

Część autorów wyróżnia pojęcie podwójna klauzula reprezentacji - dłużnika ma prawo spełnić świadczenie tylko i wyłącznie do rąk osoby przedstawiającej dokument z wyrażonym zastrzeżeniem, że spełnienie świadczenia do rąk osoby nie posiadającej dokumentu nie ma skutki zwalniającego.

Podwójna klauzula legitymacyjna - występuje w przypadku gdy wszystkie poprzednie klauzule lub zastrzeżenia zawierają przyrzeczenie dłużnika, ze nie będzie ponosił odpowiedzialności, zdefiniowanej w sposób formalny.

Funkcje ogólne papierów wartosciowych:

  1. papiery imienne - przesłankami są posiadanie dokumentów i wskazanie osoby uprawnionej w treści papieru

  2. papiery na okaziciela - przesłanką jest tylko posiadanie dokumentu

Funkcje szczególne:

Papiery wartościowe - wszelkie dokumenty stwierdzające określone prawa majątkowe, jakie przysługują ich właścicielowi. Papiery wartościowe mogą być wydawane przez instytucje państwowe lub organizacje gospodarcze. Wystawianie i obieg papierów wartościowych są regulowane ustawowo.

Kryteria podziału papierów wartościowych, zgodnie z KC:

  1. przedmiot praw inkorporowanych w papierze wartościowym - papiery udziałowe, dłużne,

  2. sposób przenoszenia praw z papierów wartościowych - czyli papiery wartościowe na okaziciela imienne oraz dokumenty na zlecenie.

  3. sposób określenia osoby uprawnionej,

  4. powiązanie pomiędzy powstaniem prawa inkorporowanym w papierze wartościowym, a samym dokumentem papieru wartościowego,

  5. masowość, jednostkowość papierów wartościowych,

  6. funkcje papierów wartościowych w obrocie,

  7. sposób uzyskania statusu przez papier wartościowy,

  8. zdolność zmian w inny typ papieru wartościowego.

Ad.a. Podział ze względu przedmiotu praw - opiewające na wierzytelność oraz inne:

  1. wierzycielskie - opiewają na wierzytelności z reguły pieniężne, np. weksle, czeki obligacje, certyfikaty inwestycyjne

  2. udziałowe - inkorporują prawa członkowskie w jednostce organizacyjnej będącą emitentem, np. akcje, kwity depozytowe

  3. towarowe - dowody składowe, konosamenty, inkorporują prawo do rozporządzania towarami powierzonymi emitentowi

ad.c. Sposób identyfikacji, wskazania osoby legitymowanej:

  1. imienne - legitymują osobę imiennie wskazaną w treści papieru

  2. na zlecenie - legitymują osobę wskazaną imiennie w treści oraz osobę, na którą przeniesiono prawo z papieru przez indos

  3. na okaziciela - legitymują każdorazowego posiadacza papieru

Ad. b. Podział ze względu na sposób przenoszenia praw z PW:

art. 921[8], 921[9] § 1, 921[12] w zw. z art. 517 § 2

  1. przelew jest czynnością rozporządzającą oparta na zasadzie „nemo plus iuris”, dłużnik z PW może podnosić przeciwko każdemu kolejnemu nabywcy zarzuty które miał przeciwko pierwszemu nabywcy, wierzycielowi

  2. indos jest rozumiany dwojako

  • podstawowa różnica miedzy indosem a przelewem jako mechanizmami przenoszenia praw z PW polega na tym, że indos przenosi wszystkie prawa z PW zgodnie z jego treścią, a zatem zasada „nemo plus iuris” tutaj nie obowiązuje, a obowiązuje zasada, ze dłużnik odpowiada według treści PW wobec każdego kolejnego nabywcy oraz że dłużnik z PW na zlecenie może podnieść przeciwko każdemu kolejnemu nabywcy tylko te zarzuty, które wynikają z treści PW

  • art. 921[12] jeżeli chodzi o PW na okaziciela stanowi, ze przeniesienie praw z dokumentu na okaziciela wymaga wydania tego dokumentu, tak samo art. 517 § 2, prawo idzie za dokumentem, ustawodawca traktuje PW na okaziciela tak jak rzecz, z tym że z posiadaniem tej rzeczy związane są określone prawa inkorporowane w tej „rzeczy”

  • ad. d. Podział w zależności pomiędzy powstaniem PW a powstaniem dokumentu:

    1. konstytutywne - wystawienie dokumentu jest konieczną przesłanką powstania praw inkorporowanych w tym dokumencie np. weksle, nie ma wierzytelności wekslowej bez dokumentu określanego jako weksel

    2. deklaratywne - jest papier, który inkorporuje prawa, które mogą istnieć niezależnie od wystawienia PW - akcja, akcje wydawane w ramach warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego są PW konstytutywnymi art. 452 KSH, prawa z tych akcji powstają w momencie wydania dokumentu akcji

    ad. h. Podział ze względu zamiany na inny typ PW:

    ad. g. Podział na sposób uzyskania statusu PW:

    1. nazwane - ze względu na decyzję ustawodawcy, właściwy przepis ustawy przewidywał emitowanie takich PW

    2. nienazwane - uzyskiwały taki status w skutek decyzji odpowiedniego organu państwowego

    Podział ze względu na nośnik praw wyrażonych w PW:

    ad. e. Podział przeprowadzany ze względu na masowość papieru, czy przeznaczenie do obiegu masowego, czy też jej brak - ze względu na ilość emitowanych PW:

    Zasada numerus clausus PW:

    Umarzanie PW:

    Zasadniczych typów papierów wartościowych należą:

    Weksel:

    Weksel oraz zobowiązanie wekslowe charakteryzuje się pewnymi charakterystycznymi cechami:

    RODZAJE WEKSLA
    - Weksel własny(prosty, suchy):

    Weksel trasowany (ciągniony, przekazowy, trata):

    Weksel komisowy - weksel wystawiony na rachunek osoby trzeciej. Zwłaszcza w powiązaniu ze stosunkami sprzedaży lub kupna komisowego. Np. weksel wystawiony przez komisanta i ciągniony na bank komitenta.

    Weksel zwrotny:

    Weksel trasowano-własny - czyli weksel własny, wystawiony w formie weksla trasowanego. Weksel w którym wystawca i trasat to jedna i ta sama osoba.

    Weksel gwarancyjny - czyli weksel wystawiony jako zabezpieczenie roszczeń wynikających lub mogących wyniknąć z określonego stosunku prawnego łączącego wystawcę i remitenta. Przykładami są weksle wystawiane na zabezpieczenie roszczeń kredytodawców dających zlecenie, czy pracodawców przez kredytobiorców przyjmujących zlecenie agentów czy pracowników. Jest to informacja zamieszczana bezpośrednio w treści weksla, albo jeśli nie, a weksel ten ma charakter weksla niezupełnego, to jest to informacja zamieszczana w treści deklaracji wekslowej. Weksel gwarancyjny co do zasady nie jest przeznaczony do obrotu.

    Weksel piwniczny - jest to weksel trasowany wystawiony na nieistniejącego trasata, nie uchybia to jego ważności, powoduje to jedynie skutek taki, że mamy w istocie do czynienia z wekslem własnym wystawionym w formie weksla trasowanego, a głównym dłużnikiem wekslowym pozostaje od początku do końca wystawca.

    Weksel in blanco - art. 10, weksel niezupełny w chwili jego zapłacenia. Jest to dokument nie zawierający wszystkich wymaganych rekwizytów wekslowych (obligatoryjnych elementów treści weksla), ale zawierający co najmniej podpis głównego dłużnika wekslowego, czyli wystawcy lub akceptanta, złożony w zamiarze zaciągnięcia zobowiązania wekslowego. Weksel in blanco sensu stricto nie jest w momencie jego wystawienia, on stanie się wekslem dopiero w momencie jego uzupełnienia i to uzupełnienia prawidłowego o wszystkie wymagane elementy. Przed tym momentem, weksel in blanco należy uznać za dokument, papier wartościowy szczególnego rodzaju, inkorporujący sobie prawo jego uzupełnienia z takim skutkiem że w przypadku tego uzupełnienia o brakujące elementy, powstanie ważne zobowiązanie wekslowe. Z drugiej strony trzeba pamiętać, że orzecznictwo uważa, że wypełnienie weksla in blanco, powoduje iż staje się on skutecznie wekslem i to ze skutkiem ex tunc, a więc od chwili jego wystawienia.

    CZYM MOŻE BYĆ WEKSEL?

    KIEDY WYSTAWIENIE WEKSLA JEST UZASADNIONE /KIEDY MA SENS/?

    KLAUZULE WEKSLOWE:

    Przykład najczęściej stosowanych klauzul
    Klauzule wekslowe:
    1. "bez protestu" /"bez kosztów"/ "b.p." - "b.k"
    2. "na zlecenie"
    3. "nie na zlecenie"
    4. "bez obliga"
    5. zastrzeżenie przedstawienia do przyjęcia - tylko w wekslu trasowanym
    6. zakaz przedstawiania do przyjęcia - tylko w wekslu trasowanym
    7. adres w potrzebie
    Klauzule wekslowe mają kluczowe znaczenie dla księgowych, gdyż decydują o sposobie zaksięgowania weksla.

    INDOS (ŻYRO) /UDOSTĘPNIENIE WEKSLA NA ZLECENIE INNEGO PODMIOTU/

    - indos - jest jedną z metod na przeniesienie praw z weksla z jednej osoby (remitenta) na inną osobę (nabywcę indosariusza)

    ODPOWIEDZIALNOŚC INDOSANTA
    - indosant odpowiada solidarnie przed wszystkimi, którzy podpisali się na wekslu (
    grzbiecie) po nim.

    AWAL /ZWANY PORĘCZENIEM WEKSLOWYM/:

    ZAPŁATA WEKSLA

    INKASSO ZA POŚREDNICTWEM BANKU

    DLACZEGO WEKSEL JEST NAJWYGODNIEJSZĄ INSTYTUCJĄ ZABEZPIECZANIA TRANSAKCJI?

    Papiery wartościowe spełniają różne funkcje. Najważniejsze z nich to:
    -
    funkcja kredytowa - polega na tym, że emitent papieru wystawiając i wydając (zbywając) go uzyskuje u nabywcy (wierzyciela) bądź określoną sumę pieniędzy, bądź prolongatę zadłużenia z tytułu dokonanej transakcji (weksele, obligacje),
    -
    funkcja płatniacza - polega na tym, że z mocy prawa określone papiery wartościowe (czeki, a także niekiedy weksle) stanowią legalnie dopuszczalny instrument zapłaty, tj. w danych warunkach stają się surogatem pieniądza. Zamiast zapłaty gotówką można więc pokryć dług wekslem lub czekiem,
    -
    funkcja obiegowa - polega na przenoszeniu praw z papierów wartościowych, dotyczy ona papierów na zlecenie, przenoszonych w drodze indosu oraz papierów na okaziciela, przenoszonych przez proste wydanie dokumentu,
    -
    funkcja gwarancyjna (zabezpieczająca) - polega na tym, że zobowiązany, dla zabezpieczenia roszczeń mogących powstać z określonego stosunku prawnego (sprzedaży na raty, umowy agencyjnej), wystawia odpowiedni weksel, ułatwiający ich dochodzenie; dotyczy weksli własnych i trasowanych in blanko,
    -
    funkcja legitymacyjna - polega na ułatwieniu identyfikacji podmiotów praw inkorporowanych w papierach wartościowych, która to identyfikacja sprowadza się przy papierach na okaziciela do przedstawienia dokumentu.

    Rekwizyty wekslowe:

    Zarówno w przypadku trasata jak i remitenta ustawa wekslowa mówi tylko o nazwisku, ustawa wekslowa nie wymaga podawania adresu trasata albo remitenta, wystawienie weksla w formie adresu jest jednak zwyczajowo używane i zalecane bo ułatwia to dokonywanie dalszych czynności wekslowych. Chodzi o adres pod którym weksel należy przedstawić do przyjęcia.

    Odnośnie podpisu przyjmuje się, ze podpis musi być złożony własnoręcznie, nie musi być czytelny, jednak jeśli jest nieczytelny to powinien być złożony w formie zwykle używanej przez wystawcę.

    Czek:

    Różnice to:

    Bank trasat zapłaci ciągniony na niego czek pod warunkiem istnienia umowy czekowej, ale musi też istnieć pokrycie czeku - bank trasat zobowiązuje się do zapłaty czeków ciągnionych na niego przez wystawcę o ile istnieję po temu pokrycie, o ile wystawca czeku ma w tym banku zgromadzone fundusze, którymi może dysponować. Jeśli takie fundusze są bank płaci, jeśli ich nie ma bank odmawia zapłaty. Pokrycie musi istnieć w dacie jego realizacji (pokrycie współczesne).

    Wystawienie czeku bez pokrycia rodzi konsekwencję, zarówno w sferze umowy wiążącej wystawcę i bank, powoduje odpowiedzialność odszkodowawczą wystawcy wobec remitenta, powoduje też konsekwencję karnoprawno - można orzec do dwóch lat pozbawienia wolności za takie przestępstwo.

    Przedstawienie do zapłaty czeku po terminie budzi kontrowersje:

    Najbardziej uzasadnione wydaje się stanowisko pośrednie. Można ten wymóg ominąć poprzez wystawienie czeku post-datowanego, czyli czeku, w którym jako datę wystawienia wpisujemy datę późniejszą niż rzeczywista. Prawo czekowe taką możliwość dopuszcza, ponieważ zasadniczo jako datę wystawienia traktuje się datę wpisaną na czeku, a nie datę rzeczywistą, po drugie czek może zostać zrealizowany nawet wtedy jeżeli data wstawiona jako data wystawienia czeku jeszcze nie nadeszła.

    Czek może zawierać dodatkowe klauzule: (klauzule czekowo skuteczne)

    Rodzaje czeków:

    KONOSAMENTY

    Papiery wartościowe emitowane w serii: