Gr. I
1) Napisz reakcje w której rozróżnisz alkany od alkenów// alkanyNieReagujaWTychReakcjach:z*WodyBromow:alkenyOdbarwiajSie, RozrywaSieWiazPodwojnCH2=CH-CH3+Br2->H-CHBR-CHBR-CH3*KMnO4r,Fiolet:alkenyOdbarwRoztwor CH2=CH-CH3+KMnO4=H2SO4->CH2-CH-CH3+MnO2+H202) Właściwości redukcyjne aldehydów. Wykazać na podstawie reakcji etanalu//utlDoKwKarboksyl:5CH3-CHO+2KMnO4+3H2SO4->5CH3COOH+2MnSO4+K2SO4+3H2O *ProbaTollensa(lustraSrebrnego)CH3-CHO+Ag2O->CH3COOH+2Agosad*probTrommeraCH3-CHO+Cu(OH)2->CH3-COOH+Cu2O+H2O 3)Narysuj wzór ß-D-glikozy łańcuchowo i półacetanolowo. 4) Nukleozydy Są to N-glikozydy omówionych wyżej zasad purynowych i pirymidynowych z rybozą lub deoksyrybozą. W pracowni Aleksandra Todda w Cambridge ustalono, że wiązanie glikozydowe w nukleozydach łączy pierwszy atom węgla (C-1') β-furanozowej odmiany rybozy (deoksyrybozy) z atomem N-1 zasady pirymidynowej lub atomem N-9 zasady purynowej. Nazwy nukleozydów są tworzone w zależności od rodzaju występujących w nich zasad. I tak nazwy nukleozydów purynowych powstają przez zastąpienie w nazwie zasady końcówki -ina końcówką -ozyna. Jeśli w skład nukleozydu wchodzi cukier deoksyryboza, nazwy odpowiednich nukleozydów należy poprzedzić przedrostkiem detoksy. Adenozynotrifosforan (ATP) - organiczny związek chemiczny, nukleotyd adeninowy zbudowany z grupy trifosforanowejOdgrywa ważną rolę w biologii komórki, jako wielofunkcyjny koenzym i molekularna jednostka w wewnątrzkomórkowym transporcie energii^[3]. Stanowi nośnik energii chemicznej używanej w metabolizmie komórki. Powstaje jako magazyn energii w procesach fotosyntezy i oddychania komórkowego. Zużywają go liczne enzymy, a zgromadzona w nim energia służy do przeprowadzania różnorodnych procesów, jak biosyntezy, ruchu i podziału komórki.5) Lipidy z gliceryną Tłuszcze są grupą związków chem związanych z kwasami tłuszcz i jednego tylko alkoholu glicerolu (gliceryny) Gliceryna jak wiemy jest alkoholem trój hydroksylowym->ogólną nazwę glicerydy. Ich cechą wspólną jest:*względna nierozpuszczalność w wodzie*rozpuszczalność w rozpuszczalnikach organicznych, jak eter, chloroform, benzen, itp.W skład tłuszczów wchodzą kwasy tłuszczowe zawierające w swojej cząsteczce zwykłe parzystą liczbę atomów węgla. Łańcuch węglowy tych kwasów może być nasycony lub posiadający jedno lub więcej wiązań podwójnych*tłuszcze zawierające w cząsteczce kwasy nienasycone mają obniżoną temperaturę topnienia i w warunkach normalnych są cieczami*łańcuchy węglowe w kwasach nasyconych są rozciągnięte liniowo (patrz rysunek), co ułatwia ich wzajemne dopasowanie się. Im lepsze dopasowanie, tym większe są siły międzycząsteczkowe i tym wyższa temperatura topnienia, co obserwujemy w nasyconych kwasach tłuszczowych - w warunkach normalnych są ciałami stałymi.W reakcji z gliceryną może brać udział większa liczba różnych kwasów tłuszczowych (maksymalnie trzy, czyli tyle ile grup hydroksylowych posiada gliceryna). Powstają wtedy tłuszcze posiadające w cząsteczce różne kwasy tłuszczowe (np. 1-palmityno-2-stearyno-3-oleino-trójgliceryd)6) Kwasy żółciowe- znaczenie w organizmie ich nazwy i składniki.kwasy żółciowe, kwas cholowy i chenodeoksycholowy syntezowane z cholesterolu przez komórki wątrobowe, następnie sprzęgane z glicyną lub tauryną w sole żółciowe i w tej postaci wydzielane do dróg żółciowych, a następnie do pęcherzyka żółciowego (gdzie wchodzą w skład żółci) i stąd do jelita cienkiego, gdzie biorą udział w trawieniu tłuszczów.Kwasy Ŝółciowe powstają z cholesterolu w wątrobie. Niedobór witaminy C moŜe zaburzyć tworzenie kwasów Ŝółciowych, czego konsekwencją jest spichrzenie cholesterolu oraz miaŜdŜyca naczyń, Kwasy Ŝółciowe w wątrobie przekształcane są w sole Ŝółciowe po połączeniuz grupą aminową glicyny lub tauryny (H2N-CH2-CH2-SO3-).Glikocholan, glikochenodeoksycholan, taurochenodeoksycholan, taurocholan są pierwotnymi kwasami Ŝółciowymi, występującymi w postaci soli, które są magazyn i zagęszczane w pęcherzyku Ŝółciowym, zanim zostaną wydzielone do jelita cienkiego. Sole Ŝółciowe stanowią główną postać wydzielania cholesterolu,mają własności amfipatyczne, czyli wykazują powinowactwo zarówno dośrodowiska hydrofilnego, jak i hydrofobowego, poniewaŜ ich cząsteczki zawierają regiony polarne, a takŜe hydrofobowe. Dzięki temu są bardzo skutecznymi naturalnymi detergentami, które obniŜając napięcie powierzchniowe cieczy, emulgują tłuszcze pokarmowe (czyli rozbijają na bardzo maleńkie kropelki o duŜej powierzchni w stosunku do małej masy) w jelicie cienkim. Emulgacja tłuszczów*sole Ŝółciowe są niezbędne do wchłaniania w jelicie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A,D,E,K).Wtórne kwasy Ŝółciowe powstają w jelicie dzięki aktywności bakterii jelitowych

Gr. II
1) Woski - budowa, skład, zastosowanie Woski są estrami wyższych kwasów monokarboksylowych i wyższych alkoholi jednowodorotlenowych o parzystych liczbach atomów węgla od C16 do C36. Czasem oprócz alkoholi alifatycznych, zwłaszcza w woskach zwierzęcych spotyka się alkohole złożone z grupy steroli. W woskach naturalnych ponadto występują domieszki węglowodorów parafinowych, wolne alkohole, i kwasy tłuszczowe. Podczas hydrolizy wosków otrzymuje się między innymi: alkohol cetylowy, alkohol cerylowy i alkohol mirycylowy. W woskach często spotykane są: kwas palmitynowy, stearynowy, oleinowy, a także nie występujący w tłuszczach kwas lignocerynowy i kwas cerotowy.Estry występujące w woskach odznaczają się większą trwałością, trudniej ulegają hydrolizie enzymatycznej i jełczeniu niż tłuszcze. Również temperatury topnienia wosków są wyższe niż tłuszczów i wahają się w granicach 50-90 C.Woski są to produkty pochodzenia naturalnego pełniące u roślin i zwierząt rolę ochronną przed uszkodzeniem mechanicznym oraz przed zbytnią utratą wody na skutek parowania. Powlekają one cienką warstwą ochronną liście, owoce, pióra, skórę uodparniając je na działanie szkodliwych czynników chemicznych i biologicznych. Przykładem na to może być woskowa powłoka jabłek (składająca się z palmitynianu mirycylu, cetylu, stearynianów, a także alkanów o 27 i 29 atomach węgla w cząsteczce). 2) Glikozydy, wiązanie o-glikozydowe + przykład Glikozydy, pochodne cyklicznych monosacharydów, zbudowane z reszty cukrowej połączonej z podstawnikiem (aglikonem) wiązaniem glikozydowym. W O-glikozydach podstawnik połączony jest poprzez atom tlenu półacetalowej grupy hydroksylowej monosacharydu (utworzonej z grupy aldehydowej lub ketonowej monosacharydu podczas cyklizacji cząsteczki), w N-glikozydach rolę atomu tlenu spełnia atom azotu.O-glikozydy glukozy noszą nazwę glukozydów, mannozy - mannozydów, itp. O-glikozydy trudniej ulegają mutarotacji aniżeli wyjściowe monosacharydy, wykazują odporność na działanie zasad i brak działania redukującego (reakcja redoks).Glikozydy roślin mają charakterystyczny zapach i smak (np. amigdalina), barwę (flawony, antocyjany). Wytwarzane są głównie w liściach, natomiast magazynowane są w korze, kłączach, owocach i nasionach.Liczne z nich mają działanie np. bakteriostatyczne (chrzan - synigryna, streptomycyna) i nasercowe (glikozydy nasercowe).3) D-fruktoza wzór D i L fruktozy,at. Centralny,węgiel asymetryczny. As atom węgla - atom węgla połączony z czterema różnymi podstawnikami. Asymetryczny atom nie posiada płaszczyzny i środka symetrii.4) Co to jest utwardzanie i liczba jodowa. końcowe produktyLiczba jodowa (LJ) - ilość gramów jodu, która zostaje przyłączona do 100 g tłuszczu. Liczba ta wyraża ilościowo zawartość nienasyconych związków w tłuszczu. Tłuszcze o dużej zawartości estrów nienasyconych kwasów tłuszczowych, np. oleje roślinne, charakteryzują się dużą liczba jodową. Tłuszcze stałe - o małej zawartości nienasyconych wiązań mają natomiast małą liczbę jodową (np. masło). Utwardzanie tłuszczów polega na addycji wodoru do wiązań podwójnych (→ uwodornienie) występujących w resztach kwasowych tłuszczu nienasyconego, w obecności katalizatora niklowego. Reakcja utwardzania tłuszczów jest przeprowadzana z uwagi na większą wygodę posługiwania się tłuszczami stałymi w życiu codziennym, np. podczas gotowania, w technice. Metoda ta jest stosowana między innymi w procesie produkcji margaryny. (C₁₇H₃₃COO)₃C₃H₅ + 3 H₂ → (C₁₇H₃₅COO)₃C₃H₅ trioleinian gliceryny → tristearynian gliceryny5) Reguła Markownikowa, potwierdzić reakcja. Reguła Markownikowa dotyczy reakcji przyłączania cząsteczki H-X do związku nienasyconego, w którym wiązanie podwójne występuje między atomami węgla związanymi z rożną liczbą atomów wodoru. Z godnie z regułą Markownikowa atom wodoru z cząsteczki H-X zostaje dołączony do atomu węgla związanego z większą liczbą atomów wodoru. CH3-CH=CH2+HCL->CH3-CHCL-CH36) Izopren co można nazwać jego izomerami Izopren, 2-metylobuta-1,3-dien, CH₂=C(CH₃)-CH=CH₂, węglowodór z grupy diolefin (olefiny), dien, bezbarwna ciecz, nie miesza się z wodą, miesza się z rozpuszczalnikami organicznymi, temperatura wrzenia 34^oC.Otrzymywany przemysłowo z formaldehydu i izobutenu, acetylenu i acetonu lub wskutek odwodornienia izopentanu.Polimeryzacja izoprenu prowadzi do cis-poliizoprenu, posiadającego własności zbliżone do naturalnego kauczuku. Jednostka izoprenowa jest składnikiem terpenów. Izopren jest naturalnie wytwarzany w organizmach zwierząt i roślin. Jest najczęściej występującym węglowodorem w ludzkim ciele.

Gr. III
1) Jak powstaje biuret z moczniku//powyzej150:160stcMocznikUlegaKondeznacjiItworzyBiuret(dimocznik); wiazPeptydowewykrywCu(OH)2bFioletowa;WydzielaSieAmoniak. Dzięki obecności dwóch wiązań peptydowych -CONH- w cząsteczce, biuret tworzy związki kompleksowe z jonami miedzi(II) w środowisku alkalicznym (zasadowym), o intensywnej fioletowoczerwonej (dla białek) i purpurowoczerwonej (dla peptydów) barwie. Reakcja ta służy do wykrywania polipeptydów i białek oraz innych związków zawierających, co najmniej dwa wiązania peptydowe lub podobne ugrupowania atomów.2) Reakcją jak się odróżnia alkohole alifatyczne, aromatyczne i fenole 1.jednowodorotlOdWielo:Cu(OH)2otrzymywNajczescz NaOHiCuSO4niebieskaZawiesina *wProbzWielowodorotlZawartBarwiSieBaKolorSzafirowyAosadSieRozpuszcza2.alkoholiOdFenoli:FeCl3aq*wprobZfenolemRoztwBarwi SienaSzaroczarnozielonyK,ulegajaDysocjacji,aAlkoholeNie3. odrAlkoholOdAlkoAromat: nitrowanieHNO3roz*alkohAlifatNieUlegNitrowaniu, alkoholeAromatIFenoleTak 3) Maltoza ryboza wzory i co to za związki Maltoza, cukier słodowy, C₁₂H₂₂O₁₁, dwucukier zbudowany z dwóch cząsteczek D-glukozy, składnik skrobi i glikogenu. Biały proszek o temperaturze topnienia 102,5°C, rozpuszczalny w wodzie, trudno rozpuszczalny w alkoholu etylowym, nierozpuszczalny w eterze dietylowym, ulegający fermentacji. Otrzymywany przez hydrolizę skrobi. Stosowany jako środek słodzący.Ryboza, (C₅H₁₀O₅, aldopentoza), węglowodan, biała substancja krystaliczna rozpuszczalna w wodzie i etanolu. Wykazuje czynność optyczną (konfiguracja D(-). W zależności od środowiska występuje w formie łańcuchowej lub pierścieniowej. Ryboza jest metabolitem pośrednim w cyklu pentozofosforanowym (cykl pentozowy) i składnikiem m.in. kwasów rybonukleinowych (kwasy nukleinowe), witaminy B12, ATP, ADP, AMP (adenozynomonofosforanu), NAD (dinukleotydu nikotynoamido-adeninowego), NADPH (Fosforan dinukleotydu nikotynoamidoadeninowego).Pochodną rybozy jest deoksyryboza.5) Kwas tłuszczowy stearynowy i linolowy- wzory czym się różnią. Kwas stearynowy, kwas cetylooctowy, kwas oktadekanowy (CH₃-(CH₂)₁₆-COOH), nasycony kwas tłuszczowy, biała, przejrzysta masa bez zapachu, o temperaturze topnienia 69,3°C, nierozpuszczalna w wodzie, rozpuszczalna w alkoholu etylowym. Występuje w tłuszczach roślinnych i zwierzęcych w postaci estrów z gliceryną.Stosowany do produkcji świec, kremów, past i mydeł (których głównymi składnikami są sól sodowa i potasowa kwasu stearynowego - stearyniany).linolowy (z łac. linum - len, oleum - olej), kwas cis,cis-9,12-oktadekadienowy - jeden z nienasyconych kwasów tłuszczowych typu omega-6 o wzorze sumarycznym C₁₇H₃₁COOH.Kwas linolowy zaliczany jest do egzogennych kwasów tłuszczowych tzn. jest niezbędnym składnikiem diety, gdyż nie jest syntezowany przez organizm (należy do grupy witamin F). Niedobór kwasu linolowego spotyka się rzadko. Może on wystąpić u dzieci karmionych mlekiem odtłuszczonym oraz u chorych, u których stosuje się żywienie dożylne pozbawione tłuszczów^[3]. Występuje w postaci estru z gliceryną w tłuszczach roślinnych (głównie w olejach słonecznikowym - 71% i lnianym), a także w mniejszych ilościach w tłuszczach zwierzęcych. Jest używany w przemyśle m.in. do produkcji mydeł i farb olejnych.6) Witamina A rola w organizmie do jakich związków należy,wzór Witamina A - zbiorcza nazwa grupy organicznych związków chemicznych (retinoidów, z których najważniejszy jest retinol), pełniących w organizmie funkcję niezbędnego składnika pokarmowego, rozpuszczalnej w tłuszczach witaminy.Głównym źródłem aktywnych form witaminy A w organizmie jest spożywana z pokarmem pochodzenia roślinnego prowitamina A (głównie β-karoten). Innym bogatym źródłem witaminy A jest wątroba zwierząt.Dużo prowitaminy A zawierają m.in. pomidory i marchew, poza tym witamina A znajduje się w nabiale i jajach. W organizmie ludzkim enzymem odpowiedzialnym za przekształcenie β-karotenu w retinal jest dioksygenaza β-karotenowa.Witamina A spełnia wiele ważnych fizjologicznych funkcji.Funkcje retinolu (tylko on wykazuje pełną aktywność biologiczną) i retinalu. *istotna rola w odbieraniu bodźców wzrokowych w siatkówce oka. Pochodna witaminy A, 11-cis retinal w pręcikach łączy się z białkiem opsyną, tworząc rodopsynę (purpurę wzrokową). Już nawet pojedynczy foton wzbudza fotoizomeracje 11-cis-retinalu do trans-retinalu co prowadzi do pobudzeni.*odpowiada za integralność błon komórkowych *prawidłowe funkcjonowanie komórek tkanki nabłonkowej, zarówno pokrywających jak wydzielniczych i czuciowych *regulacja wzrostu tkanki nabłonkowej i innych komórek organizmu *utrzymuje prawidłowy stan skóry, włosów i paznokci *zapewnienie normalnego wzrostu kości i zębów przez regulację aktywności komórek tkanki kostnej *chroni nabłonek układu oddechowego przed drobnoustrojami

Gr IV
1. maltoza, laktoza. Opisac z jakich się składa, zaznaczyć wiązanie O-glikozydowe. Maltoza, cukier słodowy, C₁₂H₂₂O₁₁, dwucukier zbudowany z dwóch cząsteczek D-glukozy, składnik skrobi i glikogenu. Biały proszek o temperaturze topnienia 102,5°C, rozpuszczalny w wodzie, trudno rozpuszczalny w alkoholu etylowym, nierozpuszczalny w eterze dietylowym, ulegający fermentacji. Otrzymywany przez hydrolizę skrobi. Stosowany jako środek słodzący.Laktoza (C₁₂H₂₂O₁₁, cukier mlekowy), dwucukier zbudowany z D-galaktozy i D-glukozy.Bezbarwny lub biały, nieco słodki, rozpuszczalny w wodzie, bezwonny proszek Występuje w mleku ssaków w stężeniu kilku procent. Otrzymywana z serwatki, nie fermentuje pod wpływem drożdży, bakterie w kwaśnym mleku przemieniają ją w kwas mlekowy.2. Liczba kwasowa, LK, w analizie technicznej liczba miligramów wodorotlenku potasu KOH potrzebna do zobojętnienia wolnych kwasów organicznych zawartych w 1 g próbki, stosowana do oceny świeżości tłuszczów lub wosków3. Podział monosacharydów- przykłady. 1.Monosacharydy C₆H₁₂O₆(cukry proste) są to związki które w wyniku hydrolizy nie mogą utworzyć cząsteczek prostszych cukrów. Najbardziej rozpowszechnione sa monosacharydy zawierające głównie 5 lub 6 atomów węgla(pentozy, heksozy). *Triozy,aldehyd glicerynowy,dihydroksyaceton *tetrozy, erytroza,trioza *pentozy,ryboza,deoksyryboza, arabinoza,ksyloza,rybuloza,*heksozy,glukoza,fruktoza, galaktoza,mannoza4. Alkohole monohydroks. pochodneWeglowodorów,zawierajace1grOHwczast(gr.funkc)1.rzedowoscOkreslNaPodstawieLiczbyAtCpolaczZtymAtC,przyKtJestGrHydroksyl2.otrzymyw*podstawienieChlorowcopochodnejCH3-(CH2)3-Br+KOH->CH3-(CH2)3-OH+KBr *przyłaczH2OdoWeglowodNienasycCH2=CH2+H2O->CH3-CH3-OH*fermantAlkoholC6H12O6->drozdze2C2H5OH+2CO2/3.wlascChem*alkohKwSlabszeNizH2o*spalanieZwyklCalkow*redukcjaH2CH3-CH2-OH+H2->CH3-CH3+H2O*reakcjaZmetalAktywn:CH3-CH2-OH+2Na->2CH3-CH2-O-Na+H2/4.reakcje*zH2O:CH3-CH2-O-Na+H2O->NaOH+CH3-CH2-OH*zeStezHCl*estry fik*utlenianieDoAldehyd:R-CH2OH+CuO->R-CH=O+Cu+H2O 5.Wymienić pierwsze 6 szeregu homolog i nazwy zwyczaj kw jednokarboksyl: 1Cmetanowy,mrowkowyhHCOOH,C2etanowy,octowyCH3COOH,C3propanowy,propionowy;C4butanowy,maslowy;C5pentanowy,walerianowy;C6heksanowy,kapronowy6. Napisac reakcje substytucji i addysji i podpisać. Reakcje podstawiania, czyli substytucji (z chemii nieorganicznej wymiany) polegają na zastąpieniu jednego atomu lub grupy atomów innym atomem/grupą atomów. Reakcje te występują w związkach nasyconych i w arenach.Reakcje przyłączania - czyli addycji obserwujemy w związkach, które posiadają wiązanie podwójne. W reakcjach przebiegających według tego mechanizmu nie wydziela się żadna inna cząsteczka, odczynnik zostaje dodany do substratu.

Gr V
1. Witamina D3- do czego, nazwa i znaczenie biologiczne Witamina D, grupa rozpuszczalnych w tłuszczach steroidowych organicznych związków chemicznych, ergokalcyferol (witamina D₂), naturalnie występujący w organizmach roślinnych/drożdżach; cholekalcyferol (witamina D₃), naturalnie występujący w organizmach zwierzęcych. Witaminy D w organizmie człowieka można zaliczyć do witamin lub prohormonów. Prowitaminą D₂ jest ergosterol, a D₃-pochodna cholesterolu 7-dehydrocholesterol. WplywaNa:*udzialWGospCa:P,strukturaKosci*ksztaltowsieKosciIZebow*spadekPowodKrzywice,zaburzMineraliz,osteopor,awitaminoze*korzystnyWplywNaSystNerwIMiesniowy*dzialPosrednioPrzeciwbakteryjnie,przeciwzapaln*wplywanaApoptoze//ryby watroba grzyby2. Co to sa kwasy monohydroksylowe? Kwasy karboksylowe to związki organiczne zawierające jedną lub kilka grup karboksylowych -COOH. Grupa karboksylowa może być połączona z atomem wodoru lub węglowodorem. Poniżej przedstawiono wzór strukturalny grupy karboksylowej: Rozróżniamy kwasy karboksylowe: *alifatyczne (nasycone i nienasycone) *cykloalifatyczne *aromatyczne; Kwasy karboksylowe mogą mieć jedną grupę -COOH (kwasy monokarboksylowe), dwie grupy -COOH (kwasy dikarboksylowe) itd. Kwasy karboksylowe w zależności od gługości łańcucha węglowodorowego wykazują różne właściwości: *kwasy o długim łańcuchu są ciałmi stałymi, bardzo słabo rozpuszczalnymi w wodzi*kwasy o średniej długości łańcuchu są oleistymi cieczami słabo rozpuszczalnymi w wodzie*kwasy o krótkim łańcuchu są cieczami o małej lepkości, rozpuszczalnymi w wodzie*Kwasy karboksylowe są słabymi kwasami - ich moc maleje wraz ze wzrostem łańcucha węglowodorowego. *W środowisku wodnym kwasy karboksylowe ulegają dysocjacji elektrolitycznej3. Rzędowość atomów węgla, liczba atomów węgla bezpośrednio połączonych z rozpatrywanym atomem węgla w cząsteczce związku organicznego. Rzędowość atomów węgla może wynosić 1-4. Np. w 2,2,3-trimetylopentanie rzędowość atomów węgla oznaczono cyframi rzymskimi: (C^IH₃)₃C^IV-C^IIIH(C^IH₃)-C^IIH₂-C^IH₃.4. Wszystko o ketonach Nazewnictwo ketonówKetony mogą być; alifatyczne, alifatyczno-aromatyczne i aromatyczne*Są cieczami*Są lotniejsze niż odpowiwdające im alkohole *Rozpuszczają się w wodzie i w rozpuszczalnuikach organicznych w tym samym stopniu co alkohole*Są dobrymi rozpuszczalnikami organicznymi*Mają małą zdolność do krystalizacj;Ketony otrzymuje się w reakcjach*utlenianie alkoholi II-go rzędowych *acylowanie metodą Friedla-Craftsa *reakcja chlorków kwasowych ze związkami kadmoorganicznymi;Aldehydy i ketony podlegają reakcjom*utleniania *redukcji *addycja związków Grignarda *addycji alkoholi i wody *addycja pochodnych amoniaku *addycji wodorosiarczanu, hydroksyloaminy, hydrazyny, cyjanków *kondensacja aldolowa *reakcji Cannizaro.5. Jełczenie tłuszczów- definicja Jełczenie odmiana procesu utleniania tłuszczów. Polega on na zachodzeniu reakcji cząsteczek tlenu z reaktywnymi pozycjami nienasyconymi w cząsteczkach tłuszczu. Sprzyja mu podwyższona temperatura i obecność sw słonecznego.Często skutkiem tego procesu jest wytwarzanie się lotnych kwasów i aldehydów o brzydkim zapachu(tzw. jełczenie wonne). Na przykład jełczenie masła i związane z tym wydzielanie przykrego zapachu, polega na powstawaniu wolnego kwasu masłowego pod wpływem wody i enzymów.Proces ten jest szczególnie niepożądany, ponieważ zjełczałe tłuszcze są szkodliwe dla zdrowia. Zjełczałe tłuszcze na skutek eliminowania witaminy E, selenu i aminokwasów siarkowych prowadzą do wystąpienia dystrofii mięśni szkieletowych, a także mięśni serca.Aby zapobiegać jełczeniu tłuszczy należy przechowywać je w chłodnych i suchych warunkach, unikając światła słonecznego.6. Zmydlanie definicja. Zmydlanie, reakcja zasadowej hydrolizy estrów kwasów tłuszczowych, która prowadzi do powstania soli odpowiedniego kwasu oraz alkoholu. Produktami zmydlania tłuszczów są mydła i gliceryna (liczba estrowa). Liczba estrowa, LE, w analizie technicznej liczba miligramów wodorotlenku potasu KOH potrzebna do zobojętnienia kwasów związanych w postaci estrów w 1 g próbki, równa różnicy liczby zmydlenia i liczby kwasowej

Gr VI
1. Acetale i półacetale- tworzenie i wystepowanie. Acetale to klasa związków organicznych otrzymywanych w wyniku działania alkoholi na aldehydy. W wyniku przyłączenia do aldehydu jednej cząsteczki alkoholu powstają półacetale, natomiast w wyniku przyłączenia dwóch cząsteczek alkoholu powstają acetale. Acetale są związkami nietrwałymi i łatwo ulegają rozkładowi do substratów, szczególnie w środowisku kwaśnym. W środowisku zasadowym są trwałe *wzór ogólny półacetali: R-CH(OH)OR *wzór ogólny acetali: R-CH(OR)₂.Najpopularniejszym acetalem jest aldehyd dwuetylowy CH₃-CH(OC₂H₅)₂, który skrótowo nazywany jest również acetalem. Jest to ciecz o temp. wrzenia 102-104 °C i ma własności usypiające.Acetale znajdują zastosowanie w przemyśle kosmetycznym, a szczególnie perfumeryjnym.3. Kwas fosfatydowy- wzór wiązania, występowanie, znaczenie. Najprostszym glicerofosfolipidem jest kwas fosfatydowy, czyli sn-3-fosfodiacyloglicerol,który w stanie wolnym rzadko występuje w organizmie, natomiast jego estrami są wszystkie inne glicerofosfolipidy. NaleŜą do nich fosfatydylocholina (lecytyna), fosfatydyloetanoloamina (kefalina kolaminowa), fosfatydyloseryna (kefalina serynowa), fosfatydyloinozytol (kefalina inozytolowa), fosfatydyloglicerol i difosfatydyloglicerol, czyli kardiolipina. Kardiolipina wyodrębniona z mięśnia sercowego jest podstawowym składnikiem wewnętrznych błon mitochondrialnych.4. Kwasy karboksylowe. (C15H31COOH i C17H31COOH) palmityn i stearyn?ciala stale, skl budowy tłuszczów, Malo reaktywn, odporne na działań odczynnik utleniając i nie rozp w wodzie; ich sole tworza mydla 5. Wzory glukozy i rybulozy (w 2 konfiguracjach) 6.Cholesterol- budowa, wiązania, znaczenie biologiczne. Cholesterol - organiczny związek chemiczny, lipid z grupy steroidów zaliczany także do alkoholi^[5]. *Jego pochodne występują w błonie każdej komórki zwierzęcej, działając na nią stabilizująco i decydując o wielu jej własnościach. *Jest także prekursorem licznych ważnych steroidów takich jak kwasy żółciowe czy hormony steroidowe.*zaliczamy do steroidów. Są to związki należące do lipidów (cechą łączące bardzo różne substancje tej grupy jest słaba rozpuszczalność w wodzie charakteryzująca też cholesterol umiejscawiający się w organizmie w lipoproteinach albo błonach biologicznych - w środowisku hydrofobowym).*istotny w wielu procesach biochemicznych, m.in.: syntezie witaminy D₃ oraz hormonów o budowie sterydowej takich jak kortyzon, progesteron, estrogeny i testosteron. Jego obecność w błonach komórek nerwowych mózgu ma duże znaczenie dla funkcjonowania synaps. Istnieją też doniesienia, że odgrywa on dużą rolę w działaniu systemu immunologicznego; *podzial na Tzw. zły (niskiej gęstości - LDL) i dobry (wysokiej gęstości - HDL) *cholesterol to w rzeczywistości lipoproteiny - czyli dość złożone polipeptydy zawierające cholesterol wolny i zestryfikowany. Są one formą transportową cholesterolu. * zaburzenia gospodarki lipidowej( miarą jest wzrost stężenia w surowicy krwi),powoduj: miażdżycy, choroba wieńcowa i zawał serca, udar mózgu i miażdżyca zarostowa kończyn dolnych.

grVII
1.Karotenoidy-znaczeniebiologiczne Karotenoidy - grupa organicznych związków chemicznych, węglowodory nienasycone o szczególnej budowie, żółte, czerwone i pomarańczowe barwniki roślinne, występujące w chloroplastach i chromoforach. Karotenoidy należą do naturalnych przeciwutleniaczy. Karotenoidy należą do prekursorów witaminy A i są głównym dietetycznym źródłem tej witaminy u człowieka. W przewodzie pokarmowym powstaje retinal, który następnie jest przekształcany do retinolu.Jedną z funkcji karotenoidów jest zabezpieczanie przed reaktywnymi formami tlenu powstających podczas fotosyntezy (aktywność przeciwutleniająca).2.Alkohole jednowodorotlenowe.Alkohole to pochodne węglowodorów zawierające grupę -OH połączoną z atomem węgla, przy którym nie występują wiązania wielokrotne (podwójne lub potrójne).C_nH_2n+1OH*najprostszym alkoholem jednowodorotlenowym jest metanol CH₃OH zwany także alkoholem metylowym.*Nasycone alkohole jednow tworzą szereg homologiczny. Alkohole jednow, które wyprowadza się z szeregu węglowodorów nasyconych mają również charakter nasycony. Te które pochodzą od alifatycznych węglow nienasyconych są alkoholami nienasyconymi. Otrzymywanie alkoholi:*Na skalę przemysłową nasycone alkohole jednowodorotlenowe otrzymuje się w wyniku katalitycznego uwodnienia alkenów:CH₂ = CH₂ + H₂O → CH₃ - CH₂ - OH*Reakcja uwodnienia niesymetrycznych cząsteczek alkenów przebiega zgodnie z regułą Markownikowa.* przemysłową metodą otrzymywania alkoholi jest katalityczne utlenianie alkanów:2CH₄ + O₂ → 2 CH₃ - OH. właściwością fizyczną związków jest ich rozpuszczalność w różnych rozpuszczalnikach. Metanol, etanol, a także propanol rozpuszczają się w wodzie i mieszają z nią w każdym stosunku. Począwszy od butanolu rozpuszczalność alkoholi w wodzie maleje, a alkohole o długich łańcuchach węglowych są praktycznie nierozpuszczalne w wodzie. Chemiczne właściwości alkoholi jednowodorotlenowych:dużej aktywności chemicznej. Ulegają one reakcjom, w których uczestniczy zarówno atom wodoru z grupy funkcyjnej, jak i cała grupa funkcyjna, alkohole nie ulegają dysocjacji.W reakcji alkoholi z aktywnymi metalami (Na, K, a na gorąco również z Ca i Mg) powstają alkoholany.3. Aldehydy- otrzymywanie i charakterystyczne reakcje. Aldehydy - grupa związków organicznych posiadających grupę aldehydową, czyli grupę karbonylową (C=O) połączoną z jednym (-CHO) lub dwoma (CH₂O) atomami wodoru. Proste aldehydy, będące pochodnymi alkanów i zawierające w cząsteczce jedną grupę aldehydową to alkanale o wzorze ogólnym C_nH_2n+1CHO.Aldehydy są charakterystycznie pachnącymi i toksycznymi związkami chemicznymi o własnościach grzybo- i bakteriobójczych - im krótszy łańcuch węglowy tym mniej przyjemny zapach i większa toksyczność. Formaldehyd i akroleina (przypalony tłuszcz) ma bardzo nieprzyjemny zapach, ale wanilina (waniliowy) czy cytronelal (cytrynowy) przyjemny. Aldehydy o krótkich łańcuchach węglowych dobrze rozpuszczają się w wodzie (np. aldehyd octowy CH₃CHO bez ograniczeń), w miarę zwiększania się ilości atomów węgla rozpuszczalność szybko spada. Aldehydy są to substancje będące w większości ciałami stałymi {wyjątkami są: formaldehyd, acetaldehyd (aldehyd octowy) i aldehydy nienasycone - są gazami w miarę dobrze rozpuszczalnymi w wodzie}.Posiadają silne właściwości redukujące, czym różnią się od ketonów.Otrzymyw:*utlenIrzedAlkoholi(CuO)*odwodornienieAlkoIrz*addycjaWodyDoAlkinow(zwZwiazPotrojn) Właściwości redukcyjne aldehydów. Wykazać na podstawie reakcji etanalu//utlDoKwKarboksyl:5CH3-CHO+2KMnO4+3H2SO4->5CH3COOH+2MnSO4+K2SO4+3H2O*ProbaTollensa(lustraSrebrnego)CH3-CHO+Ag2O->CH3-COOH+2Agosad*probTrommeraCH3-CHO+Cu(OH)2->CH3-COOH+Cu2O+H2O4. Maltoza- z czego się składa, wiązania i ponumeruj węgle. Maltoza, cukier słodowy, C₁₂H₂₂O₁₁, dwucukier zbudowany z dwóch cząsteczek D-glukozy, składnik skrobi i glikogenu. Biały proszek o temperaturze topnienia 102,5°C, rozpuszczalny w wodzie, trudno rozpuszczalny w alkoholu etylowym, nierozpuszczalny w eterze dietylowym, ulegający fermentacji. Otrzymywany przez hydrolizę skrobi. Stosowany jako środek słodzący.5. alfa i beta glukoza 6. Zmydlanie, reakcja zasadowej hydrolizy estrów kwasów tłuszczowych, która prowadzi do powstania soli odpowiedniego kwasu oraz alkoholu. Produktami zmydlania tłuszczów są mydła i gliceryna (liczba estrowa). Liczba estrowa, LE, w analizie technicznej liczba miligramów wodorotlenku potasu KOH potrzebna do zobojętnienia kwasów związanych w postaci estrów w 1 g próbki, równa różnicy liczby zmydlenia i liczby kwasowej

---