ABBEGO POSTULAT- wymiar mierzony powinien być w osi wzorca.

AEREDYTACJA - formalne uznanie kompetencji lab. badawczego lub jednostki certyfikującej.

AMPER- prąd elektr. nie zmieniający się w czasie, który płynąc w 2 równo-ległych nieskończenie długich przewodach o przekroju kołowym znikomo małym umieszczone w próżni w odległości 1m od siebie wywołałyby siłę między przewodami 2 10^-7N na każdy metr długości.

APARATURA POMIAROWA- używana do wykonywania zadań pomiaro-wych składa się z narzędzi pomiarowych i pomocniczych urządzeń pomiarowych.

AUTOKOLIMATOR- składa się z kolimatora będącego źródłem równo-ległej wiązki światła lunety obserwacyjnej stanowiącej jedną całość. Wiązka światła emitowanego przez taki układ odbija się od zwierciadła przesuwa-nego po mierzonej powierzchni. Służy do pomiaru nieprostoliniowości.

AUDITOR- osoba posiadająca kwalifikacje do dokonywania oceny badania jakości.

AUTOMATYZACJA KONTROLI BIERNEJ- polega na zastosowaniu automatów lub półautom. kontrolno-sortujących, są to urządzenia jedno-stkowe i ściśle wyspecjalizowane.

BADANIA- działanie techniczne, które polega na określeniu jednej lub wielu cech danego wyrobu procesu lub usługi zgodnie z ustaloną procedurą.

BŁĄD BEZWZGLĘDNY- różnica algebraiczna między wynikiem pomiaru a wartością wielkości mierzonej.

BŁĄD DOKŁADNOŚCI MIKROMETR.- związany jest przede wszystkim z błędem wykonania śruby i zwiększa się wraz z długością śruby. Stos.śruby o dł. do 25mm.

BŁĄD DOKŁADNOŚCI- wypadkowa wartość błędów narzędzia pom. w określonych warunkach użytkowych zawierajęca głędy poprawności i wierności wskazań.

BŁĄD INTERPOLACJI- błąd odczytania polegający na niedokładnej oce-nie położenia wskazówki między dwoma sąsiednimi wskazaniami.

BŁĄD METODY- błąd spowodowany zastosowaniem nieprawidłowej me-tody pomiarowej z punktu widzenia właściwości użytych narzędzi pomia-rowych.

BŁĄD NADMIERNY- błąd wynikający z nieprawidłowego przeprowdzenia pomiaru lub nie dostrzeżonych zmian warunków pomiaru.

BŁĄD NARZĘDZIA- błąd pochodzący od użytego narzędzia.

BŁĄD ODCZYTANIA- różnica między wartością wskazaną przez narzę-dzie pomiarowe a wartością odczytaną przez wykonującego pomiar. Gra-niczny błąd odczytania w war. lab. ±0,1działki elementarnej w war. prod. ±0,5.

BŁĄD OBSERWACJI- błąd popełniony przez obserwatora w czasie doko-nywania pomiaru.

BŁĄD 1 I 2 RODZAJU- odrzucenie prawidłowo wykonanego przedmiotu 1, przyjęcie braku 2.

BŁĄD POMIARU- jest to niezgodność wyniku pomiaru z wartością wielko-ści mierzonej. Jako wart. wielk. mierz. można przyjąć rzeczywistą wartość wielkości, wartość poprawną, średnią arytm. serii wyników pomiarów.

BŁĄD PRZYPADKOWY- błąd, który przy wielokrotnym powtarzaniu po-miaru tej samej wart. wilk. w tych samych warunkach ma wartość stałą lub zmienia się wg. ustalonego prawa.

BŁĄD PARALAKTYCZNY- powstający wówczas, gdy między podzie-lnicą a wskazówką istnieje odstęp a obserwator nie patrzy prostopadle do powierzchni.

BŁĄD POBUDLIWOŚCI- zmiana wart. wielk. mierz. nie powodująca dostrzegalnej zmiany wskazania narz. pom.

BŁĄD POPRAWNOŚCI- suma algebraiczna błędów systematycznych oba-rczających wskazania narzędzia pom. w określonych warunkach użytko-wania.

BŁĄD SYSTEMATYCZNY- przy wielokrotnym powtarzaniu wymiaru tej samej wielk. wartości praktycznie w tych samych warun. zmienia się wg. nieustalonego prawa.

BŁĄD WZGLĘDNY- jest to iloraz b. bezwzg. przez wart.wielk. mierzon. zastosowanej do obliczenia b. bezwzg.

BŁĄD WZORCA- różnica między wart. nominalną wzorca a wartością poprawną odtworzoną przez wzorzec.

BŁĄD WSKAZANIA- różnica między warto. wskazaną przez przyrząd a warto. poprawną wielkości mierzonej.

BŁĄD WIERNOŚCI- dokonuje się jako jeden z mierników rozrzutu wskazań narzędzia pomiarowego: średni b. kwadratowy wierności wskazań; b. prawdopodobny; b. sredni.

BŁĄD ZERA- wskazanie przyrządu pomiar. dla wart. zerowej wielk. mierz.

BŁĘDY GRANICZNE- pojedynczego pomiaru w danej serii zwane również b. krańcowymi, są to taki błędy(+ lub -), dla których jest prawdopodob. P że będą większe od błędu jakiegokolwiek pomiaru danej serii, ma taką wartość iż różnie 1-P można uznać za znikome.

BRAK( ze strony użytkownika)-czas przestoju urządzeń i maszyn , niemożność korzystania z wyrobu zgodnie z jego przeznaczeniem.

BRAKI- wyroby gotowe półfabrykaty oraz części składowe wyrobów wykonane niezgodnie z wymogami.

CERTYFIKAT ZGODNOŚCI- działanie trzeciej strony (jednostki niezależnej od dostawcy i odbiorcy) wskazujące , że zapewniono odpowiedni stopień zaufania iż należycie zidentyfikowany wyrób, proces lub usługa są zgodne z określona normą lub właściwymi przepisami prawnymi.

CERTYFIKACJA AUDITORÓW- czynność jednostki niezależnej potwierdzająca że dana osoba spełnia określone wymagania i jest kompetentna do dokonywania oceny systemu jakości.

CERTYFIKACJA ZGODNOŚCI- dokument wydany zgodnie z zasadami systemu certyfikacji wykazujący że zapewniono odpowiedni stopień zaufania iż należycie zidentyfikowany wyrób, proces lub usługa są zgodne z określoną normą lub właściwymi przepisami prawnymi.

CHROPOWATOŚĆ POWIERZCHNI- zbiór nierówności pow. o stosunkowo małej podziałce- stosunek odległości między wierzchołkami 2 sąsiednich występów nierówności od ich średniej wysokości powinien być mniejszy od 40, w zakresie od 40 do 100, falistości większe od 1000- odchyłka kształtu.

CZUJNIK- w metrolo. długo. i kąta ma 2 znaczenia:- pierwszy element przetwornikowy w łańcuchu pom. przyrządu pom.- samodzielny przyrząd pomiarowy służący z reguły do pomiaru długości do kilku mm.

CZUJNIKI(klasyfikacja)-w zależności od rodzaju przetwornika, użytego w konstrukcji przyrządu rozróżniamy:mechaniczne,optyczne,elektryczne, pneumatyczne,radiacyjne i inne, np. wykorzystujące zjawiska chemiczne.

CZ.CIŚNIENIOWE DŁAWIKOWE - stanowią podwójną kaskadę pneum. Sprężone powietrze o ustalonym określonym ciśnieniu zasilania przez dyszę wlotową, komorę pomiarową i dyszę wylotową jest kierowane na powierzchnię przedmiotu. Zmiana wielkości szczeliny powoduje zmianę ciśnienia w komorze pomiarowej, wskazywaną przez manometr wycecho-wany w jednostkach długości.

CZ.DYNAMICZNE -działanie ich oparte jest na zjawisku indukcji elekrtomagnetycznej. Stosowane są głównie do pomiarów prędkości, przyspieszenia i częstotliwości.

CZ.DŹWIGNIOWE -wychodzą z użycia z powodu małego zakresu wskazań i wrażliwości na wstrząsy i uderzenia. Przełożenie tego typu cz. Dochodzi do 2000 razy.

CZ.DŹWIGNIOWO-ZĘBATE -łączą w sobie cechy cz. Zębatych i dźwigniowych. Mają większy zakres wskazań niż cz.dźwigniowe i mniejszą wartość działki elementarnej niż cz. zębate.

CZ.ELEKTRYCZNE - w tych czujnikach zmiana mierzonego wymiaru przetwarzana jest na sygnał elektryczny. Posiadają one szereg zalet:duża czułość,łatwość przetwarzania sygnału wyjściowego, możliwośc wskazań w postaci dyskretnej, przesyłanie sygnału na dowolną odległość. Wyróżniamy dwie główne grupy:cz.generacyjne i cz.parametryczne.

CZ.ELEKTROSTYKOWE -Należą do najprostszych w budowie i działaniu. Funkcjonują na zasadzie przekaźnika o stykach sterowanych trzpieniem pomiarowym. Trzpień pomiarowy przy pomocy dźwigni zwiększającej przełożenie jest połączony ze stykiem ruchomym, który w zależności od przemieszczenia trzpienia zwiera się z którymś ze styków nieruchomych, ewentualnie pozostaje między nimi. W wyniku tego zapala się lampka określonego koloru.

CZ.FOTOELEKTRYCZNE -wykorzystują zmianę wymiaru mierzonego przedmiotu do zmiany rezystancji opornika fotoelektrycznego. W pomiarach stykowych przesunięcie trzpienia pomiarowego powoduje zmianę kierunku odbicia strumienia świetlnego, padającego na lustro kinematycznie związane z trzpieniem. W pomiarach bezstykowych strumień światła jest zasłaniany przez przedmiot mierzony, co powoduje zmianę natężenia promieniowania padającego na fotokomórkę.

CZ.INTERFERENCYJNY -wykorzystuje zjawisko interferencji fal świetlnych, przykładem takiego czujnika jest czujnik Uwierskiego. Wartość działki elementarnej tego czujnika jest zmienna w zakresie od 0,2 do 0,02μm.

CZ.INDUKCYJNE -działają na zasadzie zmiany indukcyjności własnej lub wzajemnej cewek, spowodowanej przesunięcie zwory połączonej z trzpieniem pomiarowym czujnika i służą do pomiaru chropowatości, odchyłek kształtu itp. Najczęściej stosowany w czujnikach długości, urządz. do kontroli czynnej, automatach kontrolno-sortujących itp.

CZ.NATĘŻENIOWE (ILOŚCIOWE) -zwane nieraz rotametrami działają na zasadzie zmiany przekroju przepływu przy zachowaniu stałego spadku ciśnienia powietrza przepływającego przez układ. Należą one do grupy czujników pneumatycznych.

CZ.NISKOCIŚNIENIOWE - (tzw: strumieniowe) w zależności od odległo-ści między powierzchnią czołową czujnika i powierzchnią przedmiotu zmie-nia się w tej strefie ciśnienie utworzone przez strumień powietrza wypływają-cego z dyszy zasilającej. Ciśnienie pomiarowe-do kilku tys.Pa.Zakres pomiarowy-kilkadziesiąt mm.

CZ.MECHANICZNE -w tych czujnikach przesunięci trzpienia pomiaro-wego stykającego się z powierzchnią mierzonego przedmiotu przetwarzane jest na wskazanie-wychylenie wskazówki przy pomocy przekładni mechani-cznej.Rodzaje:dźwigniowe,zębate,dźwigniowo-zębate,śrubowe,sprężynowe.

CZ.OPTYCZNE -wykorzystuje się w nich prawa optyki geometrycznej lub zasadę interferencji, przykładem jest optimetr, w którym zastosowano dźwignię optyczną. Wartość działki elementarnej 0,001mm,błąd wskazań 0,3μm,zakres wskazań ±0,1mm.

CZ.OPTYCZNO-SPRĘŻYNOWE -(optikator)powstał z czujnika sprężynowego, w którym wskazówkę zastąpiono małym zwierciadełkiem umieszczonym w środku taśmy. Jest ono oświetlane wiązką światła, przechodzącą przez szczelinę z umieszczoną w niej cienką taśmą. Wiązka po odbiciu od lusterka pada na podziałkę tworząc obraz cienkiej kreski na tle jasnej smugi. Wartość działki elem. Od 0,1 do 1μm.Zakres wskazań odpowiednio ±0,012 do ±0,025mm.

CZ.PIEZOELEKTRYCZNE -działanie oparte jest na zjawisku piezoele-ktrycznym, stosowane są głównie do pomiarów wielkości mechanicznych i wymiarów geometrycznych.

CZ.POJEMNOŚCIOWE -przetwarzają zmianę pojemności kondensatora mierzoną następnie przy pomocy układów elektrycznych. Trzpień pomiar. powoduje zmianę odległ. między okładkami kondensatora lub zmianę wiel-kości okładek. Pomiary chropowat., czujnik poziomu cieczy w zbiornikach.

CZ.PNEUMATYCZNE -Powierzchnia mierzonego przedmiotu stanowi przesłonę dyszy wylotowej czujnika. Szerokość dyszy między czołem a przedmiotem wpływa na mniej lub bardziej intensywne działanie wypły-wającego z dyszy sprężonego powietrza. Ciś. zasilania powyżej 0,15 Mpa.

CZ.PRZEPŁYWOWE -(prędkościowe), wykorzystują zjawiska powstające w zwężce Venturiego. Zmiana szczeliny między dyszą wylotową i pow. przedmiotu powodują zmianę prędkości przepływającego przez zwężkę powietrza i zmianę różnicy ciśnień przed i za zwężką.

CZ. PARAMETRYCZNE - mierzona wielkość powoduje zmianę wielkości elektrycznej np. rezystancji, pojemności, napięcia, częstotliwości. Zaliczamy do nich cz. rezystancyjne, indukcyjne, pojemnościowe.

CZ. REZYSTANCYJNE - korzysta się w nich z zależności rezystancji cz. włączonego w obwód pomiarowy od jego wymiarów, rezystywności itp.

CZ. REZYSTANCYJNE-FOTOELEKTRYCZNE- wykorzystuje się w nich wpływ energii promienistej na rezystancję odbiornika foto-elektr.

CZ. RADIACYJNE - (izotropowe) w nich zmiana kontrolowanego wymiaru powoduje zmianę intensywności promieniowania radioaktywnego, emitowanego przez preparat izotropowy, korzystamy z nich przy pomiarach

w ciężkich warunkach.

CZ. SPRĘZYNOWE - są najczulszymi i najdokładniejszymi Podstawowy element przekładni stanowi śrubowo skręcona taśma z brązu berylowego. Zmiana naciągu taśmy powoduje jej obrót razem z przytwierdzoną do niej wskazówką. Przełożenie dochodzi do kilkudziesięciu tyś. razy, co odpowiada wartości działki elementarnej 0,02 - 0,05 μm.

CZ. ŚRUBOWE - Posiadają przekładnie w której przemieszczenie trzpienia pomiarowego powoduje obrót śruby z osadzoną na jej osi wskazówką. War-tość działki elementarnej wynosi 0,01 mm przy zakresie wskazań ± 0,4 mm

CZ. WYSOKOCIŚNIENIOWE - są bardzo czułe wartość działki elementarnej 0,1 μm mała wrażliwość na zewnętrzne zakłócenia, duża moc sygnału wejściowego, do uzyskania dyskretnych sygnałów elektrycznych.

CZ. ZĘBATE - Przetworzenie przemieszczenia trzpienia na wskazie odbywa się przeważnie dwustopniową przekładnią zębatą. Wartość działki elementarnej 0,01 mm przy zakresie wskazań 3 - 10 mm Dokładność spowodowała otrzymanie wartości działki elementarnej 0,001 mm.

CZUŁOŚĆ MAŻĘDZIA POMIAROWEGO - właściwości narzędzia po-miarowego dla danej wartości wielkości mierzonej wyrażająca się ilorazem przyrostu wielkości obserwowanej dY przez odpowiedni przyrost wielkości mierzonej dX. S = dY/dX Gdy licznik i mianownik są tego samego rodzaju to S - przełożenie.

DŁUGOŚĆ DZIAŁKI ELEMENTARNEJ - Długość odcinka prostej lub krzywej mierzona wzdłuż linii podstawowej podziałki i zawarta między osiami dwóch sąsiednich wskazów.

DŁUGOŚĆ NOŚNA - suma odcinków otrzymanych przez przecięcie profilu chropowatości linia od linii średniej w przedziale odcinka elementarnego na określonym profilu chropowatości.

DŁUGOŚĆ NONIUSZA - L = n*a_n = (M*n ±1)*a_p L długość noniusza ; a_n długość działki elementarnej podziałki noniusza n liczba działek noniusza a_p długość działki elementarnej podziałki głównej M moduł noniusza Działania algebraiczne na jednostkach tego samego układu Dodawać i odejmować można liczby zawierające miana jednorodne dla wielkości ekstensywnych te działania można przeprowadzić jeżeli jest sens fizyczny

DZIAŁKA ELMENTARANA - przedział pomiędzy jakimikolwiek dwoma sąsiednimi wskazami podziałki.

DZIAŁALNOŚC NORMALIZUJĄCA - działalność krajowa jak i w ramach współpracy międzynarodowej i regionalnej obejmująca : określanie norm, kierunków rozwoju normalizacji, prace badawczo - rozwojowe , prace normalizacyjne ETALON - sprawdzenie etalonu niższego rzędu odbywa się etalonem wyższego rzędu. Płytki wzorcowe są etalonami 5 rzędu.

FALISTOŚĆ POWIERZCHNI - zbiór okresowo powtarzających się nierówności charakteryzujących siętym, że stosunek odległości między wierzchołkami nierówności do ich wysokości jest równy co najmniej 40.

FOTOOPTIKATOR - jest to optikator z wbudowanym szeregiem elementów fotoelektrycznych umieszczonych wzdłuż podziałki i oświetlonych kolejno wiązka światła. jest on przydatny w układach wymagających dyskretnych sygnałów pomiarowych (automatach kontrolno - sortujących)

GŁOWICA GONIOMETRYCZNA - znajduje się w niej obrotowa płytka szklana z naniesionym krzyżem umożliwiającym dokładne ustawianie na określone punkty lub krawędzie mierzonych przedmiotów. Wartość kątów ustawionych za pomocą ramienia krzyża można odczytać przez mikrometr pomiarowy z noniuszem.

GŁĘBOKOŚCIOMIERZ MIKROMETRYCZNY - wykonywane są ze stałym lub zmiennym zakresem pomiarowym, służą do pomiarów mieszanych

GRUBOŚĆ ZĘBA - długość łuku okręgu pomiarowego ograniczona po-wierzchnią boku zęba.

HISTEREZA POMIAROWA-różnica między wskazaniami przyrządu podczas odczytywania wskazań wzrastających i malejących

IDENTYFIKACJA - określony ciąg czynności który pozwoli na określenie pewnych cech przedmiotu które dopiero będziemy mierzyli i sprawdzali.

INTERFEROMETR - pomiar b. małych chropowatości rzędu setnych części μm.

JEDNOSTKA MIARY: wartość określonej wielkości fizycznej lub umo-wnej, przyjęta jako jednostka porównawcza do pomiaru wielkości tego same-go rodzaju, przedmiotem pomiaru może być wielkość fizyczna lub umowna

JEDNOSTKA CERTYFIKUJĄCA - jednostka prowadząca certyfikację zgodności.

JEDNOSTKA GŁÓWNE - wszystkie jednostki podstawowe w danym układzie jednostek miar oraz te z pośród jednostek pochodnych, które wynikają wprost z równań definicyjnych, np. m., m/s. m²/s

JEDNOSTKI HOMOLOGICZNE MIAR: jednostki miar mające ten sam wymiar lecz stosowane do pomiarów różnych wielkości fizycznychnp.1J.

JEDNORODNE JEDNOSTKI MIAR: dowolne jednostki miar z różnych układów służące do pomiaru jednej określonej wielkości fizycznej np. gram.

JEDNOSTKI LEGALNE - jednostki które są uznawane w naszym kraju, dozwolone do stosowania w praktyce przemysłowej, handlu i usługach publicznych. np. tona, minuta.

JEDNOSTKI PODSTAWOWE - j. miary wielkości podstawowej przyjęte umownie w danym układzie jednostek miar oparte na wzorcu, np. długość - metr, masa - kg, czas - sekunda.

JEDNOSTKI POZAUKŁADOWE - j. miar nie związane równaniami definicyjnymi z jednostką główna danego układu jednostek miar. Mogą to być - jednostki z innego układu jednostek miar, np. stopa, funt w stosunku do układu SI, utworzone w sposób związany z metodyką pomiarów, np. mmHg, stopniem Rockwella.

JEDNOSTKI SPÓJNE - j. miar które określa się za pomocą j. podsta-wowych wzorami zawierającymi wspólnik liczbowy równy jedności, np. 1N=kg⋅m/s² - jednostka siły w układzie SI; natomiast nie jest spójna w układzie kg - siła ponieważ 1 kg = 9,81 N.

JEDNOSTKI UZUPEŁNIAJĄCE - j. miar które uzupełniają dany układ, np. w układzie SI jest to - kąt płaski - radian, kąt bryłowy - steradian.

JEDNOSTKI ZNAMIONOWE - j. miar (oprócz podstawowych) posiada-jące jednowyrazowe samodzielne nazwy, np. tona, niuton, itp.

KANDELA - jest to światłość jaką ma w określonym kierunku źródło emi-tujące promieniowanie monochromatyczne o częstotliwości 540⋅10¹² Hz i którego natężenie promieniowania w tym kierunku jest równe 1/683 W/sr (wata na steradian)

KĄTOWNIKI są wzorcami kąta prostego, powszechnie używanymi w praktyce warsztatowej i laboratoryjnej. Dzielą się na: - powierzchniowe, krawędziowe, walcowe.

KATOWNIK KRAWĘDZIOWY PEŁNY - służy do sprawdzania prosto-padłości przesuwów stolików pomiarowych w mikroskopach.

KĄTOWNIKI KRAWĘDZIOWE I POWIERZCHNIOWE - stosuje się je do sprawdzania kąta prostego w elementach maszyn, urządzeń do pomiaru odchyłek położenia, np. prostopadłości.

KĄTOWNIK WALCOWY - jest najdokładniejszym kątownikiem i powi-nien być używany wyłącznie do sprawdzania pozostałych typów kątowników lub przyrządów pomiarowych.

KĄTOMIERZE - są najszerzej stosowanymi w produkcji przyrządami do pomiarów kątów i dzielą się na: -uniwersalne, optyczne.

KĄTOMIERZ OPTYCZNY - posiada szklana podziałkę obracającą się wraz z jednym ramieniem w korpusie, który połączony jest z drugim ramie-niem. Wskazania odczytuje się przez wbudowana w korpus lupę o powię-kszeniu 16x z dokładnością 5'.

KĄTOMIERZ POZIOMICOWY - posiada przymocowana do obrotowej tarczy poziomice, co w połączeniu z optycznym układem odczytowym kąta obrotu tarczy pozwala na uzyskanie zakresu pomiarowego ±120^o i dokładności odczytu 1'.

KĄTOMIERZ UNIWERSALNY - posiada podziałkę kątową naniesiona na tarczę związaną z jednym ramieniem przyrządu, drugie ramie połączone jest z noniuszem, pozwalającym na odczytanie kata zawartego między ramio-nami z dokładnością 5'.

KAT BOKU GWINTU - kat między bokiem zarysu i prostopadłą do osi zarysu.

KĄT GWINTU - kąt miedzy bokami zarysu.

KELWIN - jest to 1/273,16 temp. punktu potrójnego wody.

KILOGRAM - jest to masa międzynarodowego wzorca tej jednostki prze-chowywanego w Severes pod Paryżem.

KLASA DOKŁADNOŚCI NARZĘDZIA POMIAROWEGO - charakterystyka narzędzi pomiarowych o tych samych wymaganiach dotyczących dokładności. Klasy dokładności wyraża się przez graniczny dopuszczalny błąd dokładności wskazań wyrażony w procentach najwię-kszego wskazania (np. manometr - klasa dokł. 0,6) lub przez numer począ-tkowy klasy, np. płytki wzorcowe długości - klasa 00.

KLIN POWIETRZNY - tworzy się po przyłożeniu płytki interferencyjnej do sprawdzanej powierzchni. Zachodzi wtedy zjawisko interferencji. Światło przechodząc przez płytkę odbija się częściowo od jej dolnej powierzchni i częściowo od powierzchni przedmiotu. Odbite wiązki interferują tworząc charakterystyczny dla danej powierzchni obraz. Pozwala on określić odchy-łkę płaskości.

KOLIMATOR - składa się z właściwego kolimatora będącego źródłem równoległej wiązki światła lunety obserwacyjnej. W układzie optycznym znajdują się z naniesionymi regularnymi podziałkami służącymi do pomiaru przesunięć lub pochyleń. Kolimator przesuwa się po mierzonej powierzchni natomiast przez lunetę obserwuje się podziałkę kolimatora przemieszczającą się względem krzyża naniesionego na płytkę wbudowaną w układ optyczny.

KONTROLA - ciąg czynności który zmierza do stwierdzenia, że w danej chwili i warunkach wartości badanej wielkości mieszczą się w wymaganym przedziale.

KONTROLA BIERNA - polega na sprawdzeniu wymiarów przed i po operacji obróbkowej lub po ich całkowitym wykonaniu i ocenie zgodności wymiarów z wymaganymi. W ramach k. b. Można dokonywać selekcji przedmiotów na podgrupy.

KONTROLA CZYNNA - polega na uzyskiwaniu w czasie obróbki info-rmacji o jej przebiegu i wykorzystaniu tej informacji do bieżących zmian warunków procesów obróbki.

KONTROLA TECHNICZNA - badanie jakości przedmiotu ,czy odpo-wiada przepisom.

KONTROLNE NARZĘDZIA POMIAR. - są to wzorce, przyrządy pomia-rowe, lub przetworniki pomiarowe przeznaczone do sprawdzania lub wzorco-wania narzędzi pomiarowych użytkowych. K.N.P. muszą być poddawane uwierzytelnieniu.

KOŃCOWE WZORCE DŁUG. - należą do jednomiarowych wzorców, a odtwarzaną długością jest odległość między dwiema płaszczyznami, krawę-dziowymi lub dwoma punktami. Zalicza się do nich: płasko równoległe płytki wzorcowe, szczelinomierze, wałeczki pomiarowe, kulki pomiarowe, wzorce nastawcze, sprawdziany do wałków i otworów.

KULKI POMOAROWE - są końcowe wzorce długości, stosujemy je przy pomiarach stożków wew. Średnic podziałowych gwintów wew. Stosowane są kulki łożysk tocznych o odchyłce średnicy nominalnej ok.0,5 mikrometra.

LABORATORIUM BADAWCZE - laboratorium wykonujące badania.

LABORATORIA POM. - akredytowane, podlegają w zakresie powierzonych zadań nadzorowi prezesa urzędu.

LEGALIZACJA - jest sprawdzeniem, stwierdzeniem i poświadczeniem przez organ administracji miar, że przyrząd pomiarowy spełnia wymagania przepisów metrologicznych. Może być stosowany w obrocie publicznym, produkcji i badanych środkach leczniczych.

LINIA PODSTAWOWA PODZIAŁKI - linia która przechodzi przez śro-dki najkrótszych kresek podziałki kreskowej.

LINIA ŚREDNIA PROFILU - linia odniesienia dzieląca profil tak , że w przedziale określonego odcinak L, sumy pól zawartych pomiędzy tą linią a profilem po obydwu jej stronach są jednakowe.

LINIA ODNIESIENIA - linia umowna w stosunku do której określa się parametry profilu. Ma kształt profilu nominalnego i jej położenie odpo-wiada ogólnej orientacji profilu rzeczywistego w przestrzeni.

LINIA WZNIESIEŃ I WGŁĘBIEŃ PROFILU -linia równoległa do linii odniesienia i przechodząca przez najwyższy i najniższy pkt. Profilu w prze-dziale umownie określonego odcinka L.

LINIAŁ SINUSOWY - metalowy liniał posiadający dwa wałki o jednako-wej średnicy odległości między ich isiami wynosi zwykle 100-200mm. Kąt nachylenia płaszczyzny liniowej sin α=H/L (H- wysk. stosu płytek, L- rozstaw wałków liniału. Poprawka sin DL = dW/dL ; dα= W/L 34⁰38^I

LINIAŁ KRAWEDZIOWY I PUNKTOWY - liniały metalowe służące do pomiarów prostoliniowości. Klasy dokładności wynoszą od 0,5 do 5 mikrometrów. Liniały powierzchniowe wykonane z granitu, który przewy-ższa właściwościami dotychczas stosowane żeliwo lub stal.

LITR - jednostka objętości płynów i ciał sypkich . 1L = 1 dm³ =10^-3m³

ŁAŃCUCH POMIAROWY NARZĘDZIA - składa się z części przetwornika, elementu wskazującego, urządzenia rejestrującego.

MASZYNY POMIAROWE > MASZ. DŁUGOŚCIOWE - przyrządy służące do pomiarów dużych długości metodą porównawczo- różnicową. Zakres pomiarów M.P. do 12m, działka elementarna i mikrometryczna. Posiadają 2 wzorce kwarcowe.

METROLOGIA DŁUGOŚCI I KĄTA - jest M. stosowaną , zajmującą się pomiarem i kontrolą określonych wielkości fizycznych, energetycznych i cieplnych.

METROLOGIA OGÓLNA - zajmuje się zagadnieniami ogólnymi wystę-pującymi w metrologii.

METROLOGIA PRAWNA - dział metrologii zajmujący się całokształtem zagadnień prawnych związanych z procesem mierzenia.

METROLOGIA TEORETYCZNA - zajmuje się teorią tworzenia wzorców i układów jednostek miar, błędów i niedokładnością pomiarów, metod i zasad pomiarów.

MECHANIZACJA I AUTOMATYZACJA KONTROLI - kontrola wymiarów geometrycznych w przemyśle maszynowym dzieli się na czynną i bierną. Kontrola bierna spr. wymiarów przedmiotów po zak. operacji obróbk. Kontrola czynna - uzyskiw. w czasie obróbki inf. o jej przebiegu.

METODA BEZPOŚREDNIA - j.t.p.w której wartość wielkości mierzonej otrzymujemy wprost ze wskazań narzędzia pomiarowego.

METODA KOINCYDENCYJNA - j.t.m. różnicowa podlegająca na wyznaczeniu przez .... pewnych wskazów lub sygnałów małej różnicy mię-dzy wart. wielk. mierzonej i porównyw. z nią wartością znanej

METODA OBTACZANIA - metoda pomiaru dużych średnic przedmiotu w trakcie obróbki. Poleba na równoczesnym pomiarze l. obrotów i toczącego się po nim krążkowego wzorca o znanej średnicy. Srednice obliczamy D=(m/n)*d ,D-mierzona srednica, d-srednica krążka, M-l obrotów wzorco-wego walca, n-l.obrotów przedmiotu.

METODA OPASYWANIA polega na opasywaniu mierzonego przedmiotu dokładnym wstęgowym przymiarem kreskowyk co pozwala na pomiar dłu-gości obwodu wału i wyliczeniu średnicy Ze wzoru D=l/pi, gdzie l -długość obwodu

METODA POMIAROWA - sposób porównywania zastosowany w pomia-rach

METODA POŚREDNIA - j.t.m.pomiarowa, w której mierzymy bezpo-średnio wielkości x₁...x_n, a wielkośc mierzoną oblicz ze wz: y=f(x₁...x_n)

METODA PODSTAWOWA - j.t.m. pomiarowa oparta na pom. wielkości podstawowych wchodzących do def. wielkości mierzonej

METODA PORÓWNAWCZA - j.t.m.pom. na porównaniu wielk. mierzonej z inną wartością tej samej wielkości lub znaną wartością innej wielkości jako funkcja wielkości mierzonej

METODA TRÓJPUNKTOWA - realizujemy ja przy pomocy specjalnych przyrządów pozwal. na pom. odchyłki śred. od nastawionej wartości wg. zal. ΔD=(1-(l²/4h²))Δh, gdzie ΔD-odchyłka mierz. śred, l-odl. między wałeczkami przyrządu/ długość cięciwy/, h-wys. strzałki wycinka kołowego, Δh - wskaz. czyjnika.

METODA RÓŻNICOWA- j.t.m porównawcza polegająca na porównaniu wartości wielkości mierzonej z niewiele rózniącą się od niej znaną wartością tej samej wielkości i pomiarze różnicy tych wartości.

METODA WYCHYLENIOWA j.t.m pomiarowa Porównawcza polegająca na określeniu wartości wielkości mierzonej przez wychylenie urządzenia wskazującego.

MET. ZEROWA - j.t.m różnicowa polegająca na sprowadzeniu do zera róznicy między wart. wielk. mierzonej, a wartością znanej tej samej wielko-ści z nią porównywaną.

METODY BEZODNIESIENIOWE ODCHYŁ. KOŁOWOŚCI -polega na pomiarze odległości poszczególnych punktów zarysu od środka okręgu odniesienia.Np. pomiar odchyłek kształtu wałka zamocowanego w kłach za pomocą czujnika.

MET.ODNIESIENIOWA ODCHYŁ. KOŁOWOŚCI -polega na ocenie położenia punktów okręgu względem jednego lub kilku innych punktów zarysu.Rozróżniamy met.odniesieniową:dwu-,trój-lub wielopunktową.

MET.BEZPOŚREDNIE POMIARU KĄTÓW -wykonujemy przez obserwację szczeliny utworzonej pomiędzy powierzchniami lub krawędziami przedmiotu i krawędziami wzorca.Stosujemy kątomierze uniwersalne i optyczne,optyczną głowicę podziałową.

MET.STYKOWE POMIARU CHROPOWATOŚCI -realizowane są za pomocą profilemetrów lub profilografometrów (rejestracja profilu).Po mierzonej powierzchni przesuwa się końcówka pomiarowa z twardego minerału (igła o promienu zaokrągleniu ostrza r=1,5 do 10μm).Nacisk igły jest minimalny.Końcówka połączona jest z przetwornikiem, który drgania igły przetwarza na sygnał elektryczny.Sygnał jest wzmacniany i przesyłany do urządzenia wskazującego.Wzmocnienie sygnału do 200 tys.razy.

METR -dlugość drogi przebytej w próżni przez światło w czasie 1/299792458 sek.Tak zdefiniowana jednostka może być odtworzona obecnie z błędem granicznym dokładności 2*10^-10m.

MIKRON -jednostka krotna będąca podwielokrotnością 1m.1μm=1m*10^-6.1μm-dług. Drogi przebytej...w czasie 1/299792458000000 sek.

MIKROSKOPY POMIAROWE -są to przyrządy optyczne służące do pomiaru przedmietów w ukł.współrzędnych prostokątnych lub bieg.Używa się ich do pomiaru przedmiotów o skomplikowanych kształtach.Wyróżniamy:mały i duży mikroskop warsztatowy,mikr.uniwersalny.

MIKR.UNIWERSALNY -jest to mikr.laborator. o dużej dokładności. Dysponuje przesuwem wzdłużnym i poprzecznym.Zakras przesuwu sań 200 mm,kolumny 100 mm.Wartość działki leem. 0,2μm.

MIKR. WEWNĘTRZNE- służą do pomiaru średnic otworów i produkowane są jako jednostronne o zarysach pomiarowych 5-30 lub 30-55 mm lub z podwójnymi parami szczęk.

MIKR. ZEWNĘTRZNE - do pomiaru drutu, rur, kół zębatych ,blach, frezów z powierzchniami pom.płaskimi zwężonymi, z wydłużonym kabłąkiem.

MODUŁ NONIUSZA- m - jest liczbą całkowitą dodatnią i wpływa jedynie na rozsunięcie wskazów noniusza co ułatwia odczyt. PN-80/M-53130 zaleca się stosowanie modułu 2.

MOL- jest to liczność materii występująca gdy liczba cząstek jest równa l.atomów zawartych w masie 0,012kg ¹² C (węgla 12).

MECHATRONY- lampy elektronowe (diody) z ruchomymi elektrodami.

NACISK POMIAROWY- siła z jaką element czujnikowy narzędzia pomiarowego oddziaływuje na mierzony przedmiot.

NAJWIĘKSZA WYSOKOŚĆ FALISTOŚCI- największa odległość między dwiema liniami równoległymi do linii średniej, stykającymi się z najwyższym i najniższym punktem pełnej fali profilu falistości.

NARZĘDZIE POMIAROWE- składa się z ciągu przetworników i części łączących, tworzących łańcuch pomiarowy narzędzia. W jego skład wchodzą: czujnik, elementy przetwornikowe, urządzenie wskazujące.

NARZĘDZIA POMIAROWE - charakteryzujemy wieloma wskaźnikami określającymi ich zakres stosowania jakość i inne walory użytkowe: wartość oznaczeń elementów, zakres pomiarowy, czułość, próg pobudliwości, dokła-dność i klasa dokładności narzędzia pomiarowego, nacisk pomiarowy i inne.

NARZĘDZIA DO POMIARU NIEPROSTOLINIOWOŚCI I NIEPŁASKOŚCI - I - szczelinomierze, liniały, płytki wzorcowe, liniały strunowe, wodne, autokolimator, poziomice, II - płyty pomiarowe do tuszo-wania płytki interferencyjne.

NIEDOKŁADNOŚĆ POMIARU - wyrażona jest przez zespół błędów granicznych zawierających wszystkie błędy graniczne oraz graniczne błędy przypadkowe.

NIEPEWNOŚĆ POMIARU - definiuje się jako wartość +- t*s gdzie t liczba będąca f(p), s - wartość średniego odchylenia kwadratowego.

NONIUSZ - jest dodatkową podziałką umieszczoną na suwaku znajdującą się pod podziałką główną w ten sposób, że przy zsuniętych szczękach suwaka i prowadnicy zachodzi koincydencja wskazów suwaka i prowadnicy.

NOŻYKI - stosujemy przy pomiarze metodą optyczno - stykową za pomocą mikroskopów pomiarowych. Ostrze nożyka przykłada się do powierzchni mierzonego materiału i na rysą naprowadza się nici pajęcze. W ten sposób zmniejsza się trzykrotnie błąd pokrycia kresek krzyża głowicy geometrycznej z krawędzią przedmiotu mierzonego.

OBSZAR NIEPEWNOŚCI OBSZARU - 2*t*s t- liczba będąca funkcją przyjętego p-wa, s- wartość średniego odchylenia kwadratowego

ODBIORCA - konsument, użytkownik, beneficjent lub druga strona

ODCHYŁKA OKRĄGŁOŚCI - mierzymy metodą bezodniesieniową lub odniesieniową. Metoda bezodniesieniowa polega na pomiarze odległości poszczególnych punktów zarysu od środka okręgu odniesienia. M. odniesieniowa polega na cenie położenia punktów okręgu względem jednego lub kilku innych punktów zarysu.

ODCHYŁKA KSZTAŁTU - największa odległość pow. lub linii rzeczy-wistej od powierzchni lub linii przylegającej.

ODCHYŁKA WALCOWOŚCI - stożkowatość, siodłowość, baryłkowa-tość, wygięcie.

ODCINEK ELEMENTARNY (CHROPOWATOŚCI) - L - długość linii odniesienia przyjmowana do wyznaczenia nierówności charakteryzujących chropowatość powierzchni. L_e = 0,08; 0,25;0,8;2,5;8 mm od 3 do 5 odcinków elementarnych.

ODCINEK POMIAROWY - długość odcinka na którym ocenia się wartości parametrów chropowatości. Odcinek pomiarowy może zawierać jeden lub kilka odcinków elementarnych.

OPTIMETR - czujnik optyczny - stosujemy w nim dzwignie optyczną. Przesunięcie trzpienia pomiarowego powoduje wychylenie zwierciadła o kąt α, oraz wychylenie wiązki odbitej od zwierciadła o kąt 2α. W = f*tg2α W- wychylenie promienia świetlnego f - ogniskowa obiektywu = 200mm. PRZEŁOŻENIE OPTIMETRU - k'=2f/a a-ranię zwykle = 5mm . przeło-żenie 960x, wartość działki elementarnej 1,2 μm. Niedokładność kilka μm.

OPTYCZNE GŁOWICE PODZIAŁOWE - służą do wykonania dokładnego podziału kątowego lub pomiaru podziałek kątowych w krzywkach, narzędziach skrawających, wielowypustach.

OPTIKATOR - czujnik optyczno - sprężynowy

ODCHYLENIE PROFILU Y - odległość między punktem profilu a punktem odniesienia

ODCHYŁKA PŁASKOŚCI - określamy na podstawie ilości prążków interferencyjnych widocznych w polu widzenia. Wartość odchyłki wyznaczamy Δ=m*λ/2; m - liczba prążków lub stopień wygięcia λ - długość fali światła

PARAMETRY NARZĘDZI POMIAROWYCH - wartość działki elementarnej, czułość narzędzia pomiarowego, próg pobudliwości, dokładność i klasa dokładności narzędzia pomiarowego, nacisk pomiarowy, błędy graniczne dopuszczalne dokładności.

PARAMETRY CHROPOWATOŚCI - R_A - średnie asymetryczne odchylenie profilu od linii średniej. R_z - wysokość chropowatości. Jest to średnia odległości pięciu najwyżej położonych wierzchołków do pięciu najniżej położonych wgłębień zaobserwowanego profilu na długości odcinka elementarnego Ra=1/L_e∫[y]dx Rz=((R1+R3+R5+R7+R9)-(R2+R4+R6+R8+R10))/5

PIERŚCIENIOWE WZORCE NASTAWCZE - służą do sprawdzania prawidłowości wskazań średnicówek trzystykowych. Wchodzą w skład kompletów.

PŁYTKI KĄTOWE - odtwarzają z określoną dokładnością kąty zawarte między ich powierzchniami pomiarowymi a) Johansona - odtwarzające dwa lub cztery kąty. długość płytki może wynosić - 70, 67, 57, 50, 40, 5 mm b) przywieralne - zestawione w zestawy tak jak płytki wzorcowe. c) Kusznikowa - w postaci trójkąta lub czworokąta, odtwarzająca 1 lub 4 kąty.

PŁYTKI INTERFERENCYJNE - służą do pomiaru odchyłek płaskości niewielkich dokładnie obrobionych powierzchni np. końcówek pom. przurządów. Są to szklane walce o średnicy od 30 - 100 mm z bardzo dokładnie obrobionymi i równoległymi pow. czołowymi. Dokladność pomiaru rzędu 0,1 μm.

PŁYTKI WZORCOWE - komplet mały HLAa - 47; k. średni HLAb - 76; k. duży HLAc - 103; k. uzupełniający mikronowy HLAd - 18; k. uzupełniający środkowy HLAe - 10; k. uzupełniające małe wymiary HLAf - 18; k.uzup. duże wymiary HLAg - 5; płytki ochronne HLAm - 2.

PŁYTY POMIAROWE DO TUSZOWANIA - wykonuje się je z żeliwa lub kamienia - granitu szarego lub ciemnego tzw. diabazu. Zaletą płyt kamiennych jest stałość wymiarów i kształtów. Wymiary 160x160 do 2x3m.

PŁASZCZYZNA PRZYLEGAJĄCA - jest to pł. styczna do powierz. rzeczywistej od wewn. materiału, położona tak aby odległ. między pow. rzeczyw. i płaszczyzną przylegającą była najmniejsza.

PODZIAŁ MIKROMETRÓW - 1m. wewnętrzne; 2m. zewnętrzne - do drutu, do rur, do kół zębatych, do frezów naprzemianskośnych, z wydłużonym kabłąkiem, z pow. pomiarowymi płaskimi zwężonymi.

PODZIAŁ SUWMIAREK - jednostronne, dwustronne, dwustronne z głębokościomierzem, (wysokościomierze suwm., głebokościomierze suwm., suwm. do pomiaru grubości kół zębatych - modułowe) PN zaleca moduł 2, noniusz 0,05.

PODZIAŁKA - uporządkowany zbiór wskazów na urządzeniu wskazu-jącym.

PODZIAŁKA JEDNOSTAJNA - podziałka, w której wszystkie działki elem. mają tą samą długość.

PODZIAŁKA REGULARNA - podziałka mająca długość i wartość działki elem. jednakową w całym zakresie.

PODZIAŁKA RÓWNOMIERNA - której działki element. mają tę samą wartość.

PODZIELNICE - element urządzenia wskazującego, na którym naniesiono podziałkę lub podziałki.

POLE ZUŻYCIA SPRAWDZIANU- dotyczy strony przechodniej. Oś symetrii pola tolerancji strony przechodniej sprawdzianu przesuwa się (S_max dla wałków, S_min dla otworów) względem wymiaru granicznego o wartość Z.

POMIAR- ciąg czynności które pozwalają na sprawdzenie ile razy wartość wielkości mierzonej jest większa od przyjętej jednostki miary.

POMIAR BICIA UZĘBIENIA- mierzymy no kole podz. dobierając wcześniej odpowiednie wymiary końcówek pom. tak aby stykały się one z bokami zęba na kole podział. koło mocujemy na trzpieniu. Końcówkę czujnika wkładamy w kolejne wręby określając różnicę między mak. i min. wskazaniem czujnika.

POMIAR DUŻYCH WYMIARÓW- powyżej 500 mm. Najczęściej stosowanymi przyrządami są mikrometry i przyrzą. czujnikowe (nastawiane na wymiar nominalny).Mikrometry i przyrz. czujnikowe wykonywane są dla zakresów powyżej 10 m (ich korpusy maja wtedy kształt prostej belki).Pozwala to na pomiar średnicy wału tylko od czoła.

POMIAR DUŻYCH OTWORÓW- stosuje się średnicówki 2-stykowe o wzmocnionej konstrukcji aby ugięcie korpusu i spowodowane tym błędy były minimalne.

POMIAR ELEMENTÓW KOŁA ZĘBATEGO- sprawdzenie grubości zęba, bicia uzębienia, sprawdzenia podziałek, sprawdzenie zqarysu boku zęba, sprawdz. współpracy kół.

POMIAR GWINTÓW- kąt, skok, średnica zew wew i podziałowa gwintu.

POMIAR GWINTÓW WEWNĘTRZNYCH- stosujemy specjalne średnicówki lub długościomierz poziomy wyposażony w odpowiednie końcówki pozwalające na pomiar skoku lub średnic podziałowych.

POMIAR GWINTÓW ZEWNĘTRZNYCH- sprawdzenie skoku gwintu, pom. sred. podziałowej, kąt pochylenia boku zarysu, pomiar średnicy wewn. i kąta gwintu.

POMIAR I SPRAWDZANIE KĄTÓW - sprawdzanie wykonujemy za pomocą wzorców przez obserwację utworzonej szczeliny między pow. Do pomiarów z dokładnością 5'' służy kątomierz uniwersalny i optyczny.

POMIAR KĄTA POCHYLENIA BOKU ZARYSU GWINTU - mierzymy na mikroskopie warsztatowym lub uniwersalnym metodą optyczną lub optyczno - stykową stosując głowice goniometrycznej lub określając odchyłkę kąta od wartości nominalnej stosując głowice rewolwerową.

POMIAR METODĄ BEZPOŚREDNIEGO PORÓWNANIA (Z) - mogą być realizowane za pomocą narzędzi pozwalających na określenie całkowitej wartości wymiaru.

POMIAR METODA BEZPOŚREDNIEGO PORÓWNANIA (W) - mało dokładne pomiary wykonujemy przy pomocy macek wewnętrznych i pomiaru kreskowego lub przez przyłożenie przymiaru do krawędzi, przyrządy suwmiarkowe, mikrometryczne, średnicówki, długościomierze,

POMIAR METODĄ OPTYCZNO - STYKOWĄ NA MIKROSKOPIE - polega na zastosowaniu nożyków pomiarowych które mają na powierzchni naniesioną równoległą rysę, którą naprowadza się równolegle do poziomej osi krzyża nici pajęczej. W ten sposób zmniejsza się 3 razy błąd pokrycia kresek krzyża głowicy z krawędzią przedmiotu.

POMIAR METODAMI RÓŻNICOWYMI (Z) - mierzymy metodą zerową z wykorzystaniem płytek wzorcowych wraz z wkładkami i uchwytem. Rzadziej stosujemy czujniki ustawiane na statywach pozwalających na przesuwy czujnika.

POMIAR METODA RÓŻNICOWĄ ŚREDNIC OTWORÓW - stosujemy średnicówki czujnikowe dwustykowe. Przesuw końcówki pomiarowej może być przekazywany na czujnik za pomocą stożkowego trzpienia przesuwającego się między rozprężnymi końcówkami lub przekładni dźwigniowej.

POMIARY NIEPROSTOLINIOWOŚCI - można realizować wzorzec prostoliniowości określając odległość miedzy linią wzorca a mierzoną powierzchnią. Po przyłożeniu do przedmiotu określona wartość szczeliny. Przy dużych długościach stosujemy struny metalowe lub kwarcowe lub autokolimatory. Nie można określić za pomocą poziomicy stosując metodę krokową.

POMIARY NIEPŁASKOŚCI - mierzy się metodą tuszowania wykorzystując płyty pomiarowe i do tuszowania metod topograficznych. Metoda topograficzna polega na pomiarze odchyłek nieprostoliniowaści wzdłuż kilku określonych kierunków i na połączeniu punktów o tych samych wartościach tworzących obraz warstwicowy. Metoda interferencyjna stosujemy do pomiarów niewielkich odchyłek płaskości dokładnie obrobionych powierzchni.

POMIAR ODCHYŁEK KSZTAŁTU I POŁOŻENIA -nieprostoliniowość, niepłaskość, odchyłka okrągłości, walcowości, położe-nia, równoległości.

POMIAR ODCHYŁEK POŁOŻENIA przeprowadza się bez uwzględnienia odchyłek kształtu. Przy tych pomiarach stosujemy liniały, trzpienie, tuleje lub buduje się narzędzia specjalne.

POMIAR ODCHYŁEK WALCOWOŚCI- polega na pomiarze nieprostoliniowości tworzącej wałka lub na pomiarze odchyłek okrągłości w kilku lub kilkunastu przekrojach poprzecznych równomiernie oddalonych od siebie .Odchyłki walcowości to stożkowatość , baryłkowatość i wygięcie

POM. POŚREDNIE OTWORÓW - można realizować za pomocą sto-żków lub kulek .Pierwszy sposób polega na określeniu głębokości wsunięcia stożka o znanej głębokości i średnicy w otwór .Do pomiaru średnicy można wykorzystać 2 lub 4 kulki D=d+√d²(M₂-M₁)² . Metody pośrednie znalazły również zastosowanie przy pomiarze dużych otworów ( met. trójpunktowa)

POM. POŚREDNIE KĄTÓW- w tej metodzie oblicza się przeważnie z wartości trygonometrycznych na podstawie wyników pomiarów wymiarów długościowych. Wykorzystujemy stożki zew. i wew. kulki pomiarowe

POM. RÓWNOLEGŁOŚCI - polega na określeniu różnicy odległości sprawdzanej powierzchni lub krawędzi w dwóch miejscach możliwie daleko oddalonych. W przypadku otworów stosuje się trzpienie kontrole, pasowane bez luzu z mierzonymi otworami.

POM. PROSTOPADŁOŚCI - przeprowadzamy przy pomocy kątownika lub przyrządu czujnikowego.

POM. ŚREDNICY PODZIAŁOWEJ - do mniej dokładnych otworów stosuje się mikrometr do gwintów z kompletem wymiennych końcówek. Bardziej dokładna jest metoda trójwałeczkowa .Stosuje się wałeczki w zaczepach lub oprawkach średnice obliczamy ze wzoru d₂=M-d_w(1+(1/sinα))+(P/2tgα)-A₁+A₂

POM. ŚREDNICY WEW. GWINTU - stosuje się mikrometry wyposażone w specjalne końcówki lub na mikroskopie pomiarowym

POM. ŚREDNICY OTWORU ŚREDNICÓWKĄ - w zakresie 50 - 200mm średnicówki stałe , do 1075 średnicówki składane . Pomiar polega na ustawieniu średnicówki prostopadle do osi otworu i poszukiwaniu najmnie-jszego wskazania przy pochyleniu średnicówki w plaszczyżnie otworu i największego wskazania w pł. prostopadłej do osi.

POM. WYMIARÓW MIESZANYCH I POŚREDNICH - np. głębokości rowka lub wysokości występu mierzymy najczęściej przy pomocy głębokościomierzy , suwmiarek mikrometrycznych lub czujników.

POMOCNICZE URZĄDZENIA POMIAROWE - nie będące narzędziami pom. spełniają następujące role : ułatwiają czynności związane z pomiarem , czułość lub zakres pomiarowy, utrzymują w dogodnych granicach wartości wielkości mierzonych

POPRAWNOŚĆ NARZĘDZIA POM.- wartość charakteryzująca zdolność narzędzia do wskazywania poprawnych wartości wielkości mierzonych bez uwzględnienia błędu wierności wskazań.

POWIERZCHNIA NOMINALNA - pow. geometryczna idealna, której kształt określano w dokumentacji technicznej np. na rysunku technicznym

POWIERZCHNIA ODNIESIENIA - pow. w stosunku do której przeprowadza się ocenę parametrów struktury geometrycznej pow. Ma kształt pow. nominalnej a położenie w odpowiada ogólnej orientacji pow. rzeczywistej w przestrzeni

POWIERZCHNIA RZECZYWISTA - pow. oddzielająca przedmiot od środowiska.

POZIOMICE-służą do pomiaru pochyleń pow. nie przekraczających wartości kilku minut. Składają się one z ampułek napełnionych cieczą z pęcherzykiem w środku z naniesioną podziałką.

POZIOMICA KOICYDENCEJNA - wyposażona jest w specjalny układ optyczny rozszerzający zakres pomiarowy do około 10mm/n (35'). W poz. koic. Przez pochylenie ampułki za pomocą śruby mikrometrycznej dopro-wadzamy do koincydencji obrazów dwu końców pęcherzyka. Możemy określić pochylenie z dokładnością 0,01 mm (2'').

POZIOM NOŚNOŚCI- przebieg wartości współ. długości nośnej profilu w zależności od poziomów przecięcia profilu chropowatości.

PRAWO JEDNORODNOŚCI WYMIAROWEJ- w równaniach wielko-ściowych złożonych z kilku członów wymiary i jednostki miar poszczególnych członów muszą być jednakowe.

PRAWO FOURIERA- stosunek liczb oderwanych jest równy odwrotnemu stosunkowi jednostek miar.

PROFILOGRAF (PROFILOMETR)- po pow. mierzonej przesuwa się końcówka pom. przyrządu, związana z przetwornikiem, który drgania igły wzmacnia i kieruje do urządzenia przetwarzającego, wskazującego, reje-strującego. Jeżeli przyrząd wskazuje wartości nierównych param. chropowatości- profilometr, jeżeli rejestruje mierzony profil- profilograf, jeżeli łączy obie funkcje- profilografometr.

PROFIL POWIERZCHNI- jest to zarys zaobserwowany jako linia przecięcia pow. płaszczyzną prostopadłą do powierzchni.

PROJEKTORY POMIAROWE- służą do pomiaru drobnych przedmiotów o skomplikowanych kształtach. Układ optyczny daje możliwość obserwacji cienia przedmiotu w powiększeniu od 10 do 100 razy. I - pomiar wymiarów geometrycznych przy pomocy śruby mikrometrycznej przemieszczenia stołu; II- pomiar wymiarów cienia przedmiotu za pomocą dokładnego półprzezro-czystego przymiaru kreskowego.

PROSTA PRZYLEGAJĄCA- linia prosta stykająca się z linią rzeczywistą na zewnątrz materiału i tak ustawiona by największa odległość między nią i zarysem była najmniejsza spośród wszystkich możliwych.

PRÓBA- stosunek masy czystego materiału szlachetnego zawartego w stopie do masy stopu.

PRÓG POBUDLIWOŚCI- najmniejsza zmiana wielkości mierzonej, wy-wołująca dostrzegalną zmianę wskazań narzędzia pomiarowego.

PRZECIWSPRAWDZIANY- służą do sprawdzania lub nastawiania wy-miarów sprawdzianów, w przypadkach gdy użycie narzędzi uniwersalnych jest utrudnione lub niemożliwe. Dotyczy to w szczególności sprawdzianów do gwintów i sprawdzianów do stożów.

PRZETWORNIK POMIAROWY- narzędzie służące do przetwarzania z określoną dokładnością i według określonego prawa wartości wielkości mierzonej na wartość innej wielkości lub inną wartość tej samej wielkości.

PRZYMIARY-WZORCE KRESKOWE- stosowane w pomiarach warsztatowych o niedużej dokładności. Rozróżniamy: warsztatowe przy-miary końcowo kreskowe, metalowe sztywne przymiary liniowe, wstęgowe przymiary metalowe- ruletki.

PRZYRZĄD POMIAROWY- narzędzie pomiarowe służące do przetwo-rzenia wielkości mierzonej lub jednej z pośród innych wielkości związanych z wielkością mierzoną na wskazanie lub równoważną informacje. Dzielimy je na: wskazujące, rejestrujące i sygnalizujące.

PRZYRZĄDY DO POMIARU I SPRAWDZ. KĄTÓW - płytki kontowe (przywieralne, Johanssona, Kusznikowa), kątowniki (powierzch. i krawę-dziowe, walcowe, ), wzorce użytkowe kątów, kątomierze(optyczne, uniwe-rsalne, poziomicowe)optyczne głowice podziałowe

PRZYRZĄDY DO KONTROLI OPERACYJNEJ - pom. przedm. odbywa się na stanowisku obróbki w trakcie jej trwania. Stosujemy w operacjach wykończeniowych, np. szlifowanie, hartowanie.

PRZYRZĄDY DO KONTROLI POOPERACYJNEJ - spełniają to samo zadanie, co przyrządy operacyjne, z tą różnicą, że przedmioty są mierzone na stanowisku roboczym lub poza nim natychmiast po zakończeniu obróbki.

PORZYRZĄDY DO KONTROLI PRZEDOPERACYJNEJ - mają za zadanie zabezpiecz. urządzenia produkcyj. przed przecięciem lub uszkodze-niem np. podczas obróbki półfabrykatów ze zbyt dużym naddatkiem, użycie-m zniszczonego narzędzia

PRZYRZĄDY MIKROMETRYCZNE dzielą się na wewnętrzne, zew. średnicówki, mikrom. dwu lub trój stykowe, głębokościom. i wysokościom. mikrometryczne

PRZYRZĄDY SUWMIARKOWE - suwmiarki jedno i dwustronne z głębokościomierzem, wysokościomierze i głębokościomierze suwmiarkowe, suwmiarki modułowe.

SEKUNDA - czas równy 9192631770 okresów promieniowania odpow. przejściu między dwoma nadsubtelnymi poziomami stanu podstawowego atomu ¹³³Cs

SERYJNY POMIAR OTWORÓW - w nim stosuje się czujniki pneuma-tyczne, w których walcowa końcówka pom. z szeregiem dysz ma średnice nie wiele większą od średnicy mierzonego otworu.

SKOK GWINTU - jest skokiem linii śrubowej, która posłużyła do utwo-rzenia gwintu.

SPRAWDZANIE - ciąg czynności polegających na stwierdzeniu czy wart. mierzona mieści się w określonym zakresie.

SPRAWDZANIE GRUBOŚCI ZĘBA - metodą najczęściej stosowaną jest pomiar suwmiarką modułową, którą mierzy się grubość zęba na zadanej wysokości pomiarowej h_p, nastawianej za pomocą pionowego suwaka. Istnie-je również pomiar za pomocą dwóch wałeczków włożone w przeciwległe zęby oraz pomiar przez „n” zębów mikrometru.

SPRAWDZANIE I POMIARY KÓŁ ZĘBATYCH - spr. kół zębatych przed nacinaniem uzębienia, spr. nacinanego uzębienia, spr. grub. zęba, pomiar bicia uzębienia, spr. podziałek, spr. zarysu boku zęba, spr. wspó-łpracy kół zębatych.

SPRAWDZANIE I POM. CHROPOWATOŚCI - spr. wykonujemy drogą porównania pow. mierzonej z pow. wzorcową (wzorce chropowatości). Pomiar może odbywać się metodami stykowymi lub bezstykowymi. Jedną z metod bezstykow. jest met. przekroju świetlnego realizowana za pom. mikroskopu Schmaltza- Linnika lub też optyczna metoda interferencyjna, pomiar stykowy za pomocą profilometru.

SPRAWDZANIE KÓŁ PRZED NACINANIEM UZĘBIENIA - polega na kontroli wymiarów oraz błędów położenia powierzchni półfabrykatu (wstępnie obrobionego koła).

SPRAWDZANIE WYCINANEGO UZĘBIENIA - oględziny zew. boków zęba i dna wrębów; oględziny krawędzi czołowych i wierzchołkowych; spr. śred. powierzchni wierzchołkowej i śred. dna wrębów.

SPRAWDZANIE NARZ. POMIAROWYCH - kontrolne narz. pomiarowe są to wzorce, przyrządy pom. lub przetworniki pomiarowe przeznaczone do sprawdzania lub wzorcowania narz. pom. użytkowych. Użytkowe narz. pom. stosuje się podczas kontroli procesów produkcyjnych i gotowych wyrobów.

SPRAWDZENIE PODZIAŁKI - podziałka zasadnicza i przyporu mierzona bezpośrednio, podziałka obwodowa mierzona pośrednio. Pomiar błędów podziałki przyporu realizujemy specjalnym przyrządem t_pom.śr.=Σt_pom/z.

SPRAWDZENIE SKOKU GWINTU - wykon. przez porównanie z wzorcem zarysu gwintu; dokładniejsze wyniki uzyskujemy przez pom. za pomocą mikroskopu warsztatowego (stykowo lub bezstykowo).

SPRAWDZANIE ZARYSU BOKU ZĘBA - realizujemy za pomocą ewolwentomierza tarczkowego.

SPRAWDZIANY - są to narzędzia pom., które bez określenia wartości sprawdzanego wymiaru umożliwiają stwierdzenie czy mieści się on w granicach tolerancji. Wyróżniamy sprawdziany: stałe - dostosowane tylko do jednej wartości sprawdzanego wyrobu; nastawne - których wymiary można zmieniać w niewielkim zakresie; jednograniczne - umożliwiające czy wymiar sprawdzany nie przekracza jednego z wymiarów granicznych; dwugraniczne - przy pomocy których można określić położ. sprawdzanego wymiaru wzgl. pola tolerancji.

STAŁOŚĆ NARZĘDZIA POM. - jest to właściwość charakteryz. zdolność narzędzia pomiarowego do zachowania niezmiennych własności metro-logicznych w funkcji czasu.

STERADIAN - jest to kąt bryłowy o wierzchołku w środku kuli, wycinający z jej powierzchni część równą powierzchni kwadratu o boku równym pro-mieniowi kuli.

STRUKTURA GEOMETR. POW. - zbiór wszystkich punktów pow. rzeczywistej.

STRUNA METALOWA LUB KWARCOWA - jest wzorcem prosto-liniowości , napiera równolegle do mierzonej powierzchni, wzdłuż struny przesuwa się po torze pom. mikroskop celowniczy i w określonych punktach mierzy się jego przemieszczenie wzgl. struny.

STOŻKI POM. - stosujemy przy pomiarze kątów.

STYKOWY POMIAR MAŁYCH OTWORÓW - stosujemy specjalny mikroskop pom., który pozwala na obserwację polożenia szklanej końcówki pom. zakończonej kulką o śred. 30 - 100 μm.

SUMOWANIE BŁĘDÓW - w pomiarach pośrednich przeprowadza się wg wzoru y = f(x₁...x_n) gdzie y - wielkość mierzona pośrednia, x₁...x_n - wielkości mierzone bezpośred. Błąd systematyczny jest równy Δy = Σ[(∂y/∂x)Δx]. Stałe odchylenie kwadratowe s_y = √(Σ(∂y/∂x)²*s²).

SYSTEM CERTYFIKACJI - system o własnych zasadach postępowania i zarządzania dotychczas przeprowadzania certyfikacji zgodności.

SYSTEM JAKOŚCI - Struktura organizacyjna, podział odpowiedzialności, procesy i procedury, zasoby umożliwiające wdrażanie zarządzania jakością.

SZCZELINOMIERZE - znajdują zastosowanie w pomiarach błędów kształtu, położenia oraz luzów. Odtwarzalną wartością długości jest grubość. Wykorzystuje się w kompletach lub pojedynczo.

SZCZELINOMIERZE - znajdują zastosowanie w pomiarach błędów kształtu, położenia oraz luzów. Odtwarzaną wartością jest grubość pomiarowa. Wykonuje się je w kompletach lub pojedynczo

ŚREDNICÓWKI mają z reguły niewielki zakres podziałki od 1 do 10 i najczęściej sprzedawane są w kompletach, pozwalających wypełnić większy zakres pomiarowy. Do sprawdzania prawidłowości wskazań służą pierścieniowe wzorce nastawcze wchodzące w skład kompletów.

ŚREDNIE ODCHYLENIE KWADRATOWE - S_y=pierwiastek[{suma (δyσx)²}/(n-1)]

ŚREDNICA PODZIAŁOWA - jest to średnica pow. walcowej (d2,D2) której wszystkie tworzące przecinają gwint w ten sposób ze ich długość objetej bruzdą jest równa dł objętej występem.

ŚREDNICA WEW. - jest odległ między dnami bruzd zew (d1) lub wierzchołkami występów gw zewn określ prostopadle do osi gwintu w pł osiowej.

ŚREDNICA ZEWN - jest odl między wierzchołkami występów gwintu zew (d2) lub dnami bruzd w pł osiowej

SYSTEM LINII ŚREDNIEJ - syst obliczeniowy przy ocenie profilu w którym jako linie odniesienia stosuje się linie średnią profilu mierzon.

RADIAN jest to płaski , zawarty między dwoma promieniami koła, wycinającymi z okręgu łuk o długości równiej promieniowi tego koła.

Rotamter - patrz cz. Natężeniowe (ilościowe)

RÓWNANIA DEFINICYJNE - wielkościowe (we wzorze występują symbole wielkości V=S/T), definicyjne wymiarowe (wielkości zostały zastąpione ich wymiarami lub jednostkami miar {V}={S/T}=L/T.

RÓWNANIE PODZIAŁKI położenie wskazów na linii podst podziałki wzgl punktu początkowego w funkcji wskazań

TOLERANCJA PRZEDMIOTU - T=pierw{T_W² + (2*DP)²} ; DP - błąd pomiaru; T_W - tolerancja m. przedmiotu

TOLERANCJA SPRAWDZIANU, w zależn od klasy dokł przedm spra-wdz jest wielokrotnie niższa od tol sprawdzanego wym. W sprawdzianach do wymiarów w zakresie 180 - 500 mm wprowadzono współ. α, zapewniający prawidłowe sprawdzanie przy różnicy temperatur sprawdzianu i przedmiotu..

TRÓJWSPÓŁRZĘDNOŚCIOWA MASZYNA POMIAROWA - pozwalają na pomiar współrzędnych w przestrz 3D punktów leżących na przedmiocie Pozwala na pom wszystkich wymiarów zewn, wewn i mie-rzanych

TRANSAMETR - jest to czujnik klasyfik jako mikrometr. T jest sprawdzia-nem czujnikowym, wart działki elem 0.002 mm, obszar pomiarowy 25 mm, niedokł pom +-1 do 2 mikrometrów

UDZIAŁ NOŚNY: w procentach ,suma odc./odc elementarnego (Li/Le)

UKŁAD JEDNOSTEK MIAR uporządk, utworzony wg określonych zasad zbiór jednostek miar zawierający jednostki podstawowe i jednostki pochodne.

UKŁAD SI - ukł przyjęty w 1960 przez XI Generalną Konferencję Miar, następnie przez międzynarod org miar (ISO) i kraje RWPG

ULTRAOPTIMETR jest to cz optyczny, którym uzyskano większe niż optimerze przełoże przez wykorzystanie dwukrotnego odbicia wiązki światła między nieruchomym zwierciadłem i ruchomym, wychylanym przez trzpień pomiarowy. Wartość działki elementarnej wynosi 0,2μm przy zakresie wskazań ± 20μm .

USŁUGA - dziłalność dostawcy polegająca na wykorzystaniu czynności służących spełnieniu potrzeb odbiorcy

UWIERZYTELNIENIE - jest sprawdzeniem, potwierdzeniem, ze przyrząd pom spełnia wymagania metrologiczne ustalone w przepisach i normach

URZYTKOWE NARZ POMIAR. - stosuje się podczas kontroli procesów produkcyjnych i gotowych wyrobów

WAŁECZKI POMIAROWE, jako wzorce końcowe, w których wartość długości odtwarza średnica, znajdują zastosowanie w pośrednich pomiarach średnic podziałowych i gwintów, kątów stożków zewnętrznych, pomiarów łuków, niektórych parametrów kół zębatych. Są wykonywane trójkami mającymi te same średnice nominalne, pełny komplet wałeczków zawiera 21 trójek.

WARTOŚĆ DZIAŁKI ELEMENTARNEJ - wartość wielkości mierzonej odpowiad działce elementarnej

WARTOŚĆ POPRAWNA WIELKOŚCI: wartość którą uważa się w takim stopniu przybliżoną do wartości rzeczywistej, że różnica między tymi wartościami może być pominięta z punktu widzenia celu, do którego wartość przybliżona jest potrzebna.

WARTOŚĆ RZECZYWISTA WIELKOŚCI: wartość charakteryzujący wielkość określoną jednoznacznie w warunkach istniejących w chwili, w której wielkość ta jest badana. Wartość rzeczywista jest pojęciem abstrakcyjnym i nie może być nigdy znana ze względy na niedoskonałość sprzętu pomiarowego i nieuniknione błędy popełniane w procesie mierzenia .na podstawie przeprowadzonych pomiarów oraz rozważań teoretycznych można określić przedział wartości do którego należy wartość rzeczywista.

WARTOŚĆ WIELKOŚCI: iloczyn liczby i jednostki miary określany również naz2wą liczba mianowana przy czym czynnik będący liczbą nazywa się liczbą oderwaną, a jednostka miary-mianem.

WIELKOŚĆ FIZYCZNA: właściwość zjawiska lub ciała, którą można określić jakościowo i ilościowo, np.: długość, masa.

WIELKOŚĆ UMOWNA: wielkość teoretyczna, którą przez analogię do wielkości fizycznej można określić jakościowo i ilościowo, np.: sprawność, przełożenie

WIELKOŚĆ PODST: te z wielkości fizycznych, które są przyjęte do two-rzenia wielkości pochodnych. Wielkości te są względem siebie niezależne i przyjmowane w zależności od celu jakiemu ten układ ma służyć.

WIERNOŚĆ NARZĘDZIA POM: właściwość charakt. zdolność narzedz. pom. do dawania zgodnych ze sobą wskazań dla tej samej wart wlk mierzonej, nie biorąc pod uwagę błedów systematycznych.

WSKAZ: kreska lub inny znak odpowiadający jednej lub kilku wartościom wielk. mierzonej.

WIELKOŚCI POCHODNE: związane z wielkościami podstawowymi równaniami definicyjnymi. Definicją wielkości podana w funkcji matematycznej, np.: V=s/t.

WSKAZÓWKA: część urządzenia wskazującego, której położenie wzgl. wskazów wyznacza wynik pom.

WYMIAR WIELKOŚCI: jest to iloczyn wielk. podst. Danego układu w odp. potęgach ze współcz. liczbowym równym jedności.

WYRÓB: części podzespoły, zespoły, surowce materiały, paliwa, produkty, środki spożywcze, substancje.

WYSKOŚCIOMIERZ MIKROMETRYCZNY: służy do nastawiania na żądaną wysokość czujników. Zakresy pom. mogą wynosić do 1000mm , przy wartości działki elementarnej od 0,001 do 0,002 mm.

WZORZEC MIARY: jest to narzędzie pom. które praktycznie niezmiennie w czasie jego użycia odtwarza jedną lub kilka znanej wart. mierzonej wielkości. Wyróżniamy : wzorce jednomiarowe- odtwarzają jedną wart. wielk. mierz np. płytka wzorcowa ; wzorce wielomiarowe- odtw. kilka wart wielk mierz (płytka kątowa Johansona); wzorce samodzielne- umożliwiają pomiar bez użycia dodatkowych narzędzi (kątownik);wzorce niesamodzielne- stosowane tylko z innymi narzędz. pom.(kulki pomiarowe); wzorce długości-końcowe, kreskowe, falowe; wzorce falowe- te wzorce należą do jednomiarowych a odtważana długość jest odległością między dwiema płaszczyznami; wzorce kątów- są to płytki kątowe; wzorce nastawcze- używane są do nastawiania przyrząd pomiarowych na określone pom. w granicach zakresu pom. Z rególy wnie są zaopatrzone mikrometry zewn i do gwintów oraz niektóre średnicówki; wzorce użytkowe kątowe- stosujemy w praktyce warsztatowej oprócz kątowników. Przystosowane do pom. kątów narzędzi skrawających.

WYSOKOŚĆ FALISTOŚCI: średnia arytm. 5 najwięk. wlk. tolerancji określonych w granicach 5 jednakowych częściowych odcinkach pom. na długości odcinka pomiarowego falistości , jako odległość między liniami równoległymi do linii średniej i stykającymi się z najw. i najn. pkt . jednej fali. Wz=(W1+W2+W3+W4+W5)/5

ZAKRES PODZIAŁ.: przedział zawarty między wskazaniami odp. dolnej i górnej granicy zakresu wskazań.

ZAKRES POM.: zakres wart. wlk. mierz. dla których wskazania narzędzia nie powinny być obarczone większym błędem od granicznego błędu dopu-szczalnego.

ZDOLNOŚĆ ODCZYTANIA PRZYRZĄDACH SUWMIARKO-WYCH: wartość działki elementarnej prowadnicy przez liczbę działek elementarnych na noniuszu D=Ap/d

ZUŻYCIE SPRAWDZIANU: pole zużycia sprawdzianu

ZESPÓŁ POMIAROWY: w z.p odbywa się pomiar, kontrola żądanych wymiarów i wytworzenie sygnałów umożliwiających zakwalifikowanie przedmiotu do grupy wyników

ZESPÓŁ PRZETWARZAJĄCO - SORTUJĄCY: zapewnia przetworzenie sygnałów pom. na impulsy sterownicze oraz ich utrwalenie na niezbędny okres czasu

ZESPÓŁ TRANSPORTUJĄCY: przemieszcza sprawdzane przedmioty w określonej pozycji przez wszystkie stanowiska i urządzenia wewnętrzne automatu od zespołu zasilającego do zesp. wykonawczego

ZESPÓŁ WYKONAWCZY (SORTUJĄCY): służy do umieszczenia skontrolowanych przedmiotów w zasobnikach odpowiednich grup pomiarowych

ZESPÓŁ ZASILAJĄCY: służy do zmagazynowania w zasobniku ,dostarczenia przedmiotów w zadanaj pozycji i w odpow. Ilościach do zespołu transport

---