WYKŁAD 1 - 05.10.2010

Ogólny schemat budowy układu nerwowego:

UKŁAD NERWOWY

Obwodowy Ośrodkowy (centralny)

Somatyczny: Autonomiczny Rdzeń kręgowy Mózg:

- nerwy czaszkowe (wegetatywny): - pień mózgu

- nerwy rdzeniowe: - cz. współczulna - móżdżek

czuciowe i ruchowe - cz. przywspółczulna - półkule mózgowe

Podstawowe informacje o mózgu:

• Masa - ok. 1,5 kg (od 820 do 2800)

• Liczba komórek nerwowych - kilkaset miliardów (?)

Podstawowe układy funkcjonalne mózgu:

• Energetyczny (pień mózgu)

• Przetwarzania informacji sensorycznych (kora skroniowa - słuch, ciemieniowa - czucie i dotyk, potyliczna - wzrok)

• Sterowniczy (kora czuciowa) - kontrola działania, planowanie aktywności, podejmowanie decyzji

Pień mózgu:

• Tylna część: rdzeń przedłużony, most, śródmózgowie

• Przednia część: międzymózgowie

Tylna część pnia mózgu:

• Rytm serca i ciśnienie krwi

• Termoregulacja

• Sen i czuwanie

• Napięcie mięśniowe

Międzymózgowie:

• Nadwzgórze - szyszynka

• Wzgórze - przekazywanie informacji sensorycznych do kory, integracja funkcji ruchowych, regulacja czynności kory

• Zawzgórze - ciała kolankowate boczne i przyśrodkowe - informacje wzrokowe i słuchowe

• Podwzgórze - homeostaza, głód, pragnienie, agresja, zachowania seksualne

• Niskowzgórze

Międzymózgowie - uszkodzenia:

• Zespół amnestyczny Korsakowa

• Afazja wzgórzowa

• Wzgórzowy zespół pomijania

Przekroje mózgu:

• Podłużny (strzałkowy) - na półkule

• Poziomy

• Poprzeczny (czołowy)

Opony mózgowe:

• Opona twarda - przylega do czaszki, tworzy przegrody chroniące przed urazami (sierp mózgu - między półkulami, namiot móżdżku)

• Opona pajęcza

• Opona miękka - ściśle przylega do powierzchni kory (inaczej opona naczyniowa), silnie unaczyniona

Płyn mózgowo-rdzeniowy:

• Ochrona mózgu i rdzenia kręgowego

• Utrzymanie stałego ciśnienia wewnątrzczaszkowego

• Wytwarzany w splotach naczyniówkowych komór bocznych (ok. 0,5 l na dobę)

• Przepływa przez układ komorowy

• Odprowadzany przez ziarnistości pajęczynówki do układu żylnego

Układ komorowy:

• Komory boczne (róg przedni, trzon, trójkąt, róg dolny, róg potyliczny) ze splotami naczyniowymi

• Komora trzecia

• Wodociąg Sylwiusza

• Komora czwarta

W budowie półkul wyróżnia się:

• Istotę białą (zmielinizowane włókna nerwowe) - przekazywanie impulsów nerwowych między neuronami

• Istotę szarą (skupiska ciał neuronów) - opracowywanie informacji zapisanej i przesłanej w postaci impulsów nerwowych

Półkule mózgowe:

• Na powierzchni pofałdowana istota szara (kora mózgowa)

• Wewnątrz istota biała ze skupiskami istoty szarej (jądra podkorowe)

• Spoidło wielkie, przednie i hipokampa

Powierzchnie półkul:

• Grzbietowo-boczna

• Przyśrodkowa (okolica spoidła wielkiego)

• Podstawna (między kręgosłupem a czaszką)

Kora mózgowa:

• Zakręty (zawoje)

• Bruzdy:

• Środkowa (oddziela płat czołowy od ciemieniowego)

• Boczna (skroniowy od innych)

• Ciemieniowo-potyliczna (ciemieniowy od potylicznego)

Płaty kory mózgowej:

• Czołowe

• Skroniowe

• Ciemieniowe

• Potyliczne

• Wyspa

Organizacja hierarchiczna okolic kory mózgowej:

• Pola pierwszorzędowe (projekcyjne):

• Elementarne wrażenia zmysłowe

• Specyficznie modalne (np. tylko słuchowe)

• Uszkodzenia powodują zaburzenia w odbiorze wrażeń zmysłowych

• Pola drugorzędowe (projekcyjno-asocjacyjne):

• Informacje specyficznie modalne są integrowane w znaczące całości percepcyjne

• Uszkodzenia nie powodują zaniku wrażeń, lecz zaburzenia percepcyjne (agnozje) ograniczone do danej modalności zmysłowej

• Pola trzeciorzędowe (asocjacyjne):

• Integracja informacji z różnych modalności zmysłowych

• Polimodalne (wielozmysłowe)

Płaty czołowe:

• Funkcje ruchowe

• Pamięć wyuczonych sekwencji ruchowych

• Pamięć robocza

• Ekspresja mowy

• Myślenie abstrakcyjne

• Ocena sytuacji i konsekwencji działania

Płaty skroniowe:

• Słuch i analiza dźwięków

• Rozumienie mowy, gramatyka, prozodia

• Pamięć

• Funkcje węchowe

• Integracja wrażeń wzrokowych z innymi

Płaty ciemieniowe:

• Czucie dotyku, temperatury, bólu

• Lokalizacja wrażeń czuciowych

• Integracja wrażeń czuciowych i wzrokowych

• Uszkodzenie - pomijanie stronne

Płaty potyliczne:

• Widzenie: kolor, ruch, kształt, głębia

• Świadome rozpoznawanie

Sensoryczna okolica kory trzeciorzędowej:

• Na styku płatów

• Integracja informacji z różnych modalności

• Udział w koordynacji wzrokowo-ruchowej i wzrokowo-czuciowej, pamięci semantycznej i epizodycznej, a także mowie

• Dojrzewa w wieku przedszkolnym

• Przy uszkodzeniu - zaburzenia wykonywania złożonych czynności (apraksja) i orientacji w przestrzeni (apraktognozja przestrzenna)

Układ limbiczny:

• Ośrodki korowe (biegun płata skroniowego, hipokamp, zakręt obręczy, zakręty oczodołowe, wyspa)

• Jądro migdałowate

• Ośrodki przodomózgowia (jądra podwzgórza, przegrody, jądro półleżące, jądro podstawne)

• Ośrodki pnia mózgu (pole brzuszne nakrywki, miejsce sinawe, istota szara okołowodociągowa)

• Regulacja zachowań emocjonalnych

• Afektywna pamięć i uczenie się

• Analiza wrażeń węchowych

Układ hipokampa:

• Zakręt hipokampa i hak

• Formacja hipokampa (hipokamp, kora śródwęchowa, zakręt zębaty)

• Zakręt tasiemeczkowy

• Nawleczka szara

• Strzępek

• Sklepienie

Jądra podstawy:

• Prążkowie (jądro ogoniaste i skorupa)

• Gałka blada

• Jądro półleżące

• Jądro niskowzgórzowe

• Istota czarna

• Funkcje:

• Regulacja aktywności ruchowej

• Motoryczne uczenie się

• Utajone uczenie się

• Uszkodzenie - Parkinson, Huntington, Tourette

Istota biała półkul:

• Włókna kojarzeniowe (asocjacyjne) łączą okolice w jednej półkuli

• Włókna międzypółkulowe - odpowiadające sobie okolice w obu półkulach

• Włókna projekcyjne (rzutowe) - korę i głębsze struktury

Spoidło wielkie:

• Największe skupisko włókien spoidłowych

• Łączy odpowiadające sobie obszary w obu półkulach

Dyskoneksja:

• Kalosotomia - spoidło wielkie lub wybrane szlaki

• Komisurotomia - spoidło wielkie, przednie i hipokampa

WYKŁAD 2 - 12.10.2010

Historia:

• 3000 lat p.n.e. - Papirus Chirurgiczny Edwina Smitha

• Związek mózg-zachowanie

• Obserwowanie współwystępowania zaburzeń funkcji z uszkodzeniami mózgu

Gdzie jest dusza? - Historia:

• 460-377 p.n.e. - Hipokrates

• II w. n.e. - Galen - gaz psychiczny

• IV/V w. n.e. - św. Augustyn - Doktryna Komorowa

• XVI w. - Wezaliusz - rozwój neuroanatomii

• XVII w. - Kartezjusz - szyszynka

Lokalizacjonizm kontra antylokalizacjonizm:

• Gall - frenologia - osobne organy mózgowe zawiadują poszczególnymi funkcjami psychicznymi (np. idealizm, destrukcyjność, miłość małżeńska) + guzy na czaszce

• Flourens - ekwipotencjalność różnych obszarów mózgu

• Koncepcje wąskolokalizacyjne - próby dokładnego umiejscowienia odpowiedników strukturalnych (ośrodków) wszystkich funkcji psychicznych, nawet najbardziej złożonych

• Koncepcje antylokalizacyjne - odrzucenie przestrzennych zależności między funkcjami psychicznymi a mózgiem, łączenie funkcji psychicznych z działaniem mózgu jako całości

Mózgowe podstawy mowy - XIX w.:

• Broca - „mówimy lewą półkulą” - funkcje ekspresji mowy w tylnej części lewego płata czołowego

• Wernicke:

• Recepcja mowy w lewym, górnym zakręcie skroniowym

• Obszar, po uszkodzeniu którego wystąpiło zaburzenie jakiejś funkcji jest ośrodkiem tej funkcji

Koncepcja układu funkcjonalnego:

• Dynamiczna lokalizacja funkcji

• Funkcjonalne zróżnicowanie ośrodków i ich wzajemne współdziałanie:

• Ścisłą lokalizację mają funkcje elementarne

• Funkcje złożone wymagają współpracy wielu ośrodków

• Przy uszkodzeniu jednego składnika czasem jego funkcje mogą zostać przejęte (przynajmniej częściowo) przez inne

Dyskoneksje:

• Zaburzenia mogą być spowodowane nie tylko uszkodzeniem ośrodka, ale także przerwaniem połączeń między ośrodkami:

• Wewnątrzpółkulowa (afazja przewodzenia)

• Międzypółkulowa (apraksja spoidłowa)

• Mieszana (aleksja bez apraksji)

Podwójna dysocjacja funkcji:

• Objaw A występuje przy uszkodzeniach struktury X, ale nie przy Y, podczas gdy objaw B ujawnia się przy uszkodzeniu Y, a nie X

• Uszkodzenie X, powodujące wyłączenie danego czynnika, zaburza wszystkie funkcje wymagające go, ale inne są nienaruszone

Zespoły neuropsychologiczne:

• Zbiór charakterystycznych objawów powstałych w wyniku neurologicznego schorzenia lub uszkodzenia OUN

• Diagnoza nastawiona na poszukiwanie pewnych wzorców, objawów - hipotezy

• Większość zespołów neuropsychologicznych jest wywoływana przez zakłócenie kilku mechanizmów mózgowych - niejednoznaczność danych

Metody badania mózgu:

• Dane kliniczne:

• Obserwowanie współwystępowania zaburzeń zachowania i funkcji psychicznych z uszkodzeniami mózgu (procesy chorobowe, urazy, operacje chirurgiczne)

• Uszkodzenia mają najczęściej charakter niezamierzony, incydentalny, zgromadzone dane są niejednorodne (uszkodzenie u każdego pacjenta jest zwykle nieco inne)

• Zdjęcia RTG

• Tomografia komputerowa

• Emisyjna tomografia pozytonowa (PET)

• Komputerowa tomografia emisyjna pojedynczego protonu (SPECT)

• Arteriografia (angiografia)

• Rezonans magnetyczny (MRI)

• Funkcjonalny rezonans magnetyczny (fMRI)

Elektrofizjologiczne metody badania mózgu:

• EEG - badanie czynności bioelektrycznej, zapis toniczny, fale mózgowe - rytmy alfa, beta, theta, gamma itd.)

• ERP (event-related potentials)

• Zmiany fazowe, tzw. potencjały wywołane

• Uśrednianie zapisu z wielu powtarzanych prób

• MEG - magnetyczny odpowiednik EEG - zmiany w polu magnetycznym tkanki mózgowej

Podstawowe rodzaje uszkodzeń mózgu:

• Urazy czaszkowo-mózgowe

• Zaburzenia krążenia mózgowego

• Guzy śródczaszkowe

• Choroby zwyrodnieniowe

• Ogólnomózgowe zaburzenia neuropsychologiczne

• Specyficzne zaburzenia neuropsychologiczne

Urazy czaszkowo- mózgowe:

• Typowe źródła urazów: wypadki komunikacyjne, postrzały, pobicia, upadki

• Lokalizacja uszkodzenia (stłuczenia) przy gwałtownym hamowaniu: w miejscu uderzenia i po stronie przeciwległej

• Urazy pierwotne: wstrząśnienie (chwilowa utrata przytomności, niepamięć wsteczna i następcza), stłuczenie półkul, stłuczenie pnia mózgu, zranienie, krwotok

• Urazy wtórne: zmniejszenie dopływu krwi i tlenu, obrzęk mózgu

Zburzenia krążenia mózgowego:

• Przejściowe napady niedokrwienne - nawracające napadowo, krótkotrwałe deficyty neurologiczne, spowodowane przez miejscowe niedokrwienie

• Udar niedokrwienny (zawał mózgu) - całkowita niedrożność tętnicy wskutek zablokowania przez złogi miażdżycowe (zakrzep, zator), niekiedy powstałe w odległych miejscach (zwłaszcza w lewej komorze i w lewym przedsionku serca)

• Udar krwotoczny - wylew krwi do miąższu półkuli mózgowej objętych krwotokiem, ucisk i przemieszczenie tkanek sąsiednich, krwiak, obrzęk mózgu, wzmożone ciśnienie śródczaszkowe

• Krwotok śródczaszkowy - wywołany przez pęknięcie tętniaka lub połączenia tętniczo-żylnego (patologiczne struktury w budowie naczyń będące efektem wad rozwojowych)

Guzy śródczaszkowe:

• Glejak - złośliwa menda

• Oponiak - łagodny, ale bardzo duży

• Gruczolak przysadki

• Guzy przerzutowe

Choroby zwyrodnieniowe:

• Przewlekłe i postępujące zmiany patologiczne w tkance nerwowej mózgu

• Prowadzą do demencji (otępienia) - obniżenie poziomu i dezorganizacja funkcji psychicznych

• Choroba Alzheimera - demencja korowa

• Choroba Parkinsona - demencja podkorowa

• Stwardnienie rozsiane (sclerosis multiplex - SM)

WYKŁAD 3 - 19.10.2010

Ogólnomózgowe zaburzenia neurologiczne:

• Zaburzenia procesów uwagi

• Spowolnienie psychoruchowe

• Zaburzenia myślenia pojęciowego

• Zaburzenia pamięci

• Zaburzenia dynamiki emocji

Zaburzenia procesów uwagi:

• Trudności z koncentracją, zwiększona rozpraszalność uwagi

• Ograniczenia pojemności i przerzutności uwagi

Spowolnienie psychoruchowe:

• Obniżone tempo wykonywania czynności

• Wolniejsza identyfikacja bodźca

• Dłuższy wybór odpowiedzi / reakcji ruchowej

• Zwolnione tempo przetwarzania poznawczego

• Perseweracje - trwałość zachowania uwarunkowanego przez poprzedni bodziec, nieadekwatnego do nowej sytuacji

Zburzenia myślenia pojęciowego:

• Trudności z definiowaniem pojęć, klasyfikacją obiektów i zjawisk wg abstrakcyjnego, nadrzędnego kryterium

• Trudności z przewidywaniem i planowaniem konsekwencji własnych działań

• Poczucie bezradności w nowych sytuacjach

Zburzenia pamięci:

• Dezintegracja procesów zapamiętywania, przechowywania i przypominania zdarzeń przed schorzeniem, zdarzeń bieżących

• Zazwyczaj zmniejszają się z upływem czasu (gdy są związane z przemijającymi problemami, np. z urazem)

Zaburzenia dynamiki emocji:

• Niestałość (labilność) emocjonalna

• Niedostosowanie siły reakcji emocjonalnych w stosunku do wyzwalających ją bodźców (nadaktywność lub inaktywacja)

• Nieadekwatność reakcji emocjonalnych do sytuacji i własnych przeżyć (np. patologiczny śmiech i płacz)

• Przewaga emocjonalności negatywnej: lęk, depresja

• Obniżenie wrażliwości emocjonalnej w interakcjach społecznych, brak empatii

Specyficzne zaburzenia neuropsychologiczne:

• Afazje (zaburzenia mowy):

• Ruchowa (Broki) - zaburzenia ekspresji mowy

• Czuciowa (Wernickego) - zaburzenia odbioru mowy

• Mieszana (ruchowo-czuciowa) - zaburzenia nadawania i odbioru mowy

• Globalna - skrajna i głęboka postać mieszanej; mutyzm - całkowita niezdolność do ekspresji mowy

• Agnozje specyficzne modalnie (trudności w rozpoznawaniu bodźców danej modalności przy braku defektów sensorycznych):

• Wzrokowe - przedmiotów (błędna identyfikacja, prozopagnozja - nie rozpoznawanie twarzy)

• Słuchowe - afazja czuciowa (rozpoznawanie słów - lewa półkula); amuzja (dźwięki muzyczne - prawa półkula)

• Dotykowa (astereognozja)

• Agnozje niespecyficzne modalnie (trudności w odbiorze i analizie informacji w złożonym kontekście sytuacyjnym):

• Zespół pomijania stronnego - ignorowanie bodźców pochodzących z jednej strony (zwykle prawej)

• Anozognozja - zaburzenie percepcji swojego stanu w formie ignorowania własnych zaburzeń

• Zespoły amnestyczne:

• Zespół Korsakowa - trudności w przyswajaniu nowych informacji i przypominaniu sobie informacji z przeszłości, zachowana pamięć bezpośrednia i wcześniej utrwalone umiejętności; spowolnienie myślowe, dezorientacja, stany lękowe i majaczeniowe, konfabulacje, brak inicjatywy i spontaniczności, stępienie emocjonalne

• Obustronny zespół hipokampa - niemożność trwałego zapamiętania jakiejkolwiek nowej informacji (H.M.)

• Apraksje:

• Ideomotoryczna (wyobrażeniowo-ruchowa) - trudności w wykonywaniu ruchów imitujących wykonywanie danej czynności (np. mycie zębów) przy zachowanej zdolności wykonania tej czynności w warunkach naturalnych

• Ideacyjna (wyobrażeniowa) - trudności w wykonywaniu czynności złożonych przy zachowanej zdolności wykonania poszczególnych elementów zadania (zaburzona realizacja sekwencji)

• Oralna - trudności w wykonywaniu ruchów ust (dmuchanie, kasłanie, przełykanie), współwystępuje z afazją ruchową

• Konstrukcyjno-przestrzenna - trudności z rozwiązywaniem zadań przestrzennych

• Zaburzenia emocji i osobowości:

• Związane z uszkodzeniem struktur podkorowych (np. uszkodzenie ciała migdałowatego - zanik lęku)

• Związane z uszkodzeniem płatów czołowych:

• Pseudodepresja - apatia, inercja, utrata inicjatywy

• Zaburzenie kontrolowania i hamowania reakcji

• Nieprzestrzeganie zasad współżycia społecznego

• Dezorganizacja spontanicznej celowej aktywności

• Labilność nastroju - nagłe napady stanów euforii, depresji

• Deficyt samoświadomości, brak samokrytycyzmu

PŁATY CZOŁOWE

Phineas Gage - 13.09.1848 - wypadek; przypadek opisał James Harlow; Phineas zachorował z powodu zakażenia, wyzdrowiał po 2 miesiącach, ale jego osobowość zmieniła się zupełnie; 13 lat później zmarł na skutek intensywnych ataków padaczkowych => zespół płata czołowego

Płaty czołowe - okolice:

• Ruchowa - ruchy podstawowe

• Przedruchowa - programy ruchowe

• Przedczołowa boczna - planowanie, działanie celowe

• Przedczołowa podstawno-przyśrodkowa (nadoczodołowa) - aktywność i emocjonalność

• Broki - mowa

Płaty czołowe:

• Pola pierwszorzędowe - okolica ruchowa:

• Reprezentacja ruchów oddzielnych grup mięśniowych

• Bezpośrednio powiązane z ośrodkami ruchowymi mięśni szkieletowych w pniu mózgu i rdzeniu kręgowym - kontrlateralnie

• Uszkodzenie prowadzi do niedowładów (zwykle jednostronnych - po stronie przeciwnej do miejsca uszkodzenia)

• Pola drugorzędowe - okolica przedruchowa:

• Wykonywanie złożonych ruchów, wymagających współdziałania różnych grup mięśniowych

• Tworzenie i realizacja programów ruchowych

• Regulacja procesów wegetatywnych (krążenie) - energetyczne wspomaganie czynności ruchowych

• Uszkodzenie prowadzi do apraksji - trudności w wykonywaniu złożonych zespołów ruchów

• Pola trzeciorzędowe - okolica przedczołowa:

• Zlokalizowana na przednim biegunie płatów czołowych

• Liczne połączenia z innymi strukturami mózgu (korowymi i podkorowymi)

• Kontrola pracy całego mózgowia, większości czynności psychicznych i fizjologicznych

• Dojrzewa częściowo w okresie rozpoczęcia nauki szkolnej, pełną dojrzałość osiąga w wieku adolescencji lub wczesnej dorosłości (21 lat)

• Planowanie i realizacja czynności dowolnych i celowych

• Długofalowe programy działań i ich realizacja

• Wykrywanie i korygowanie błędów w wykonywanych czynnościach

• Ocena konsekwencji podejmowanych działań

• Podejmowanie decyzji

• Wgląd, samoocena, autorefleksja

• Myślenie abstrakcyjne

WYKŁAD 4 - 26.10.2010

Płaty czołowe - ciąg dalszy

Zespół płata czołowego - pierwsza grupa objawów (osobowość i emocjonalność):

• Dezintegracja elastyczności i płynności zachowania: objawy kompulsji, stereotypii, sztywności zachowań

• Pseudodepresja: apatia, inercja, bezwład psychiczny, utrata inicjatywy, zdolności do podejmowania działania

• Labilność nastroju: napady euforii, depresji, niepokoju

• Płytka emocjonalność (płaski afekt) - wobec siebie i innych

• Zaburzenia kontrolowania i hamowania reakcji: zachowania impulsywne, nieadekwatne emocjonalnie, rozhamowanie werbalne, seksualne, wesołkowatość

• Nieadekwatna ocena sytuacji społecznych

• Nieprzestrzeganie zasad współżycia społecznego (np. brak dystansu, zachowania wulgarne lub agresywne)

• Brak samokrytycyzmu

• Brak troski o przyszłość

Zespół płata czołowego - druga grupa objawów (sfera intelektualna):

• Upośledzenie integracji zachowania w czasie - zaburzenia wykonywania sekwencji ruchów / działań

• Trudności w tworzeniu i realizacji planów

• Zaburzenia myślenia abstrakcyjnego

Zespół płata czołowego - odmienna grupa objawów w zależności od miejsca uszkodzenia:

• Zespół grzbietowo-boczny (połączenia z okolicą asocjacyjną tylnej kory):

• Trudności w planowaniu, sztywność, kompulsje

• Zespół podstawno-przyśrodkowy, orbitalny (połączenia z układem limbicznym):

• Zachowania impulsywne, nieadekwatne emocjonalnie

Adynamia czołowa:

• Obustronne uszkodzenie przyśrodkowej części płatów

• Przerwanie połączeń z pniem mózgu - zakłócenie mechanizmu aktywacji

• Ograniczenie spontanicznych zachowań, ruchów, wypowiedzi, przy zachowaniu reaktywności na bodźce

• Mutyzm akinetyczny - brak reagowania przy pozornym stanie czuwania

Amnezja czołowa:

• Trudność w korzystaniu z zapamiętanych informacji, wynikająca z zaburzenia regulacji funkcji psychicznych i monitoringu

• Trudność w równoczesnym zapamiętaniu kilku faktów

• Zachowane zapamiętywanie proste - pamięć bezpośrednia pozostaje niezaburzona (łatwe przypominanie cyfr, figur)

• Uczenie dowolne ograniczone, ale informacje często powtarzane zostają zachowane w pamięci

Konfabulacja:

• Błędne odpowiedzi na pytania, które sprawiają wrażenie zmyślonych:

• Konfabulacja chwilowa - opowiadanie o faktach z życia w zniekształcony sposób (błędy przypominania) - brzmi prawdopodobnie

• Konfabulacja fantastyczna - opowiadanie o sobie w sposób znacznie odbiegający od rzeczywistości (np. wątki wielkościowe) - nieprawdopodobne

• Przyczyny: niezdolność do hamowania nieprawidłowych reakcji, utrata krytycyzmu, zakłócone monitorowanie (detekcja i korekta błędnych wypowiedzi), brak samoregulacji działania

Zakłócenia oceny sytuacji:

• Paramnezja reduplikacyjna - przekonanie o występowaniu duplikatów różnych miejsc i osób

• Zespół Capgrasa - przekonanie, że osoby bliskie zostały zastąpione przez sobowtórów

• Zespół Cotarda - przekonanie, że jest się martwym, pozbawionym ciała, nieistniejącym

Zachowanie użytkownika:

• Zależność od kontekstu

• Wykonywanie sekwencji zachowań związanych z danym przedmiotem (np. grzebień - czesanie się) niezależnie od sytuacji, tylko dlatego, że przedmiot znajduje się w pobliżu

Zachowanie kolekcjonera:

• Zbieranie różnych przedmiotów, silne przywiązanie się do przedmiotów, zbieranie „wszystkiego”

Myślenie abstrakcyjne:

• Postawa konkretna - bezpośrednia odpowiedź na wymogi sytuacji

• Postawa abstrakcyjna - umiejętność abstrahowania, analizy i syntezy, kategoryzacji, wielotorowość

• Myślenie abstrakcyjne zaburzone w różnym stopniu, w zależności od lokalizacji i wielkości uszkodzenia

Rozwiązywanie problemów:

• 
  Wstępna eksploracja

• Poszukiwanie rozwiązań problem może wystąpić

• Myślowe sprawdzenie rozwiązania praktycznie na każdym

• Decyzja etapie

• Podjęcie działania

• Sprawdzenie efektów i ewentualna korekta

• Trudności w wykonywaniu zadań wymagających planowania: labirynty, zadania konstrukcyjne - poprawa przy dostarczeniu wzorca lub programu działania (sekwencja działań do realizacji)

• Problemy arytmetyczne - skupienie się na fragmencie danych

• Oceny szacunkowe - ile lwów jest w Krakowie?

Informacje zwrotne o błędach:

• Nieświadomość błędów - bezkrytyczna postawa wobec własnego działania

• Dostrzeganie błędów przy niemożności wykorzystania tej wiedzy do korekty zachowania - zniesienie funkcji regulacyjnej

Sztywność:

• Ograniczenie zdolności przechodzenia od jednego pojęcia / działania do innego w odpowiedzi na zmieniające się wymagania sytuacji

• Perseweracje (np. ruchowe, słowne)

• Bodziec tak silnie wzbudza system reakcji, że osoba nie potrafi zmienić sposobu reagowania

Zaburzenia mowy:

• Afazja Broki i transkorowa afazja ruchowa

• Trudność w znajdywaniu właściwych słów (zaburzone hamowanie)

• Ograniczenie spontanicznych wypowiedzi (adynamia werbalna w mowie i piśmie)

• Obniżenie płynności mowy

• Perseweracje (dotyczące zdań)

• Echolalia (dotyczące jednego, ostatniego słowa)

Aleksja czołowa (składniowa):

• Zaburzenia czytania przyimków i wyrazów określających wzajemne relacje

• Niemożność odczytania pojedynczych liter

• Zachowana umiejętność czytania rzeczowników i czasowników

• Zwykle towarzyszy afazji

Zaburzenia percepcji:

• Ograniczenie wstępnej eksploracji wzrokowej (zaburzenia przeszukiwania pola - fiksowanie wzroku w przypadkowym punkcie)

• Zaburzenia analizy złożonego materiału (Historyjki Obrazkowe - hipotezy impulsywne)

Apraksja czołowa:

• Zaburzenia wykonywania czynności ruchowych, spowodowane trudnościami w formułowaniu zamiarów i programu działania; deficytami monitorowania przebiegu czynności i dokonywania korekty

WYKŁAD 5 - 09.11.2010

Lobotomia i leukotomia:

• 1935 - Egas Moniz i Pedro A. Lima (pierwsza osoba, która operowała pacjentów Moniza) - nie było wtedy leków psychotropowych

• Walter Freeman - „standardowa procedura Freemana-Wattsa”

• 1949 - Nagroda Nobla dla Moniza za wynalezienie leukotomii

• Lobotomia - przecięcie istoty białej płatów czołowych, rozłączenie ich ze strukturami limbicznymi

• Już w neolicie dokonywano trepanacji czaszki - podwaliny psychochirurgii

• Freeman postanowił szerzej zastosować procedurę Moniza, był zwolennikiem zabiegów bardzo inwazyjnych - początkowo operował nożem (leukotomem) przez czaszkę, potem szpikulcem do lodu przez oczodół, bez znieczulenia (raził pacjentów prądem aż stracili przytomność); stosował tę metodę do weteranów wojennych, więźniów, również dzieci

Leukotomia:

• Przecięcie istoty białej płatów czołowych - włókien wzgórzowo-czołowych

• Efekty pozytywne: eliminacja ruminacji, natręctw, kompulsji; obniżenie poziomu lęku i depresji

• Efekty negatywne:

• Płaski afekt, osłabienie emocjonalności

• Impulsywne zachowania

• Zaburzenia planowania (Klocki) i korzystania z informacji zwrotnych (Labirynty), sztywność (testy sortowania)

• Czołowe zaburzenia osobowości

• Padaczka pooperacyjna

• Nadwrażliwość na ból

• Obecnie stosuje się około 30 takich zabiegów w ciągu roku, tylko w najbardziej beznadziejnych przypadkach

Pacjent H.M. (Henry Molaison, zmarł w 2008 r.):

• Nie dające się opanować ataki padaczki

• 1953 - operacja obustronnego usunięcia przyśrodkowej części płatów skroniowych z ciałem migdałowatym i hipokampem

• Ogólny zespół amnestyczny - głęboka amnezja następcza, poważnie uszkodzona pamięć deklaratywna

• Do 16.r.ż. pamiętał dobrze, kolejne 11 lat tylko przebłyski (16-27), zatrzymał się więc na etapie szkoły średniej

• Miał wysoką inteligencję (112) - oznacza to, że pamięć nie zależy od inteligencji, ani inteligencja od pamięci

• Był pogodny, nie reagował lękiem ani złością (bo nie miał ciała migdałowatego, odpowiadającego za negatywne emocje)

• Mówił, że zawsze chciał zostać chirurgiem mózgu, podając za każdym razem inne powody

Pamięć deklaratywna:

• Tworzona przez pamięć epizodyczną i semantyczną (wiedza „że”)

• Dotyczy faktów, obiektów i zdarzeń oraz ich właściwości i zależności między nimi

• Zapisane informacje mogą zostać łatwo uświadomione i zwerbalizowane (wiedza jawna)

• Pamięć epizodyczna - zapis osobistego doświadczenia, zawierający uporządkowane w czasie zdarzenia, których byliśmy uczestnikami oraz ich kontekst (czas, miejsce, okoliczności) oraz towarzyszące im doznania

• Pamięć semantyczna - zapis znaczenia słów i pojęć oraz ogólnej, zwerbalizowanej wiedzy o świecie

Pamięć niedeklaratywna:

• Wiedza „jak”

• Dotyczy sposobów wykonywania czynności w określonych warunkach

• Zapisane informacje są zazwyczaj trudne do uświadomienia i zwerbalizowania lub całkowicie niedostępne świadomości (wiedza niejawna)

Zaburzenia amnestyczne - lokalizacja uszkodzeń:

• Płaty skroniowe i hipokamp - zespół Milner

• Struktury międzymózgowia (wzgórze, ciała suteczkowate):

• Zespół Korsakowa

• Amnezja po pęknięciu tętniaka

• Obustronna amnezja wzgórzowa

• Amnezja czołowa

Ogólny zespół amnestyczny (zespół Milner):

• Utrata możliwości zapamiętywania nowych informacji (zaburzona pamięć semantyczna i epizodyczna)

• Częściowa amnezja wsteczna

• Dość dobra pamięć zdarzeń odległych

• Zachowana pamięć krótkotrwała

• Zachowana pamięć utajona

• Normalny poziom inteligencji

• Obustronne i jednostronne (szczególnie półkula dominująca) uszkodzenia przyśrodkowej części płatów skroniowych i hipokampa w wyniku: operacji neurochirurgicznych, wirusowego zapalenia mózgu (opryszczka), zaburzeń krążenia mózgowego (tętnice mózgowe tylne) - np. zawał hipokampa

---