SKRYPT v2.0 - Geomorfologia, Geomorfologia


Geomorfologia

SKRYPT

v2.0

materiały dostępne dla kierunku geografia (2010)

przez pocztę naszą i grupę facebookową radośnie wysyłane

ku chwale Ojczyzny zebrał i w miarę sensownie

w sesji „jesiennej” (-30°C…) 2012 ogarniał:

Jacek Mucha

;)

Spis treści:


Część A - pytania

Część B - pytania

Część C - pytania

Część D - pytania

Część E - pytania

Część F - pytania

Część G - kopie z rożnych materiałów

Część H - zestawienia czynnik-proces-forma


//na podstawie tabel Natalii Dąbek

Od Autora ;)

  1. Stok to nie to samo co zbocze. Stoki przynależą do wzniesień terenu, a zbocza do obniżeń. Mówiąc o zboczu „patrzymy z dołu”, mówiąc o stoku „z góry” - na tej zasadzie krawędź doliny jest i stokiem i zboczem. Termin zależy od kontekstu (wyjaśnienie w skrypcie).

  2. Jest różnica między erozją denną a wgłębną. Denna żłobi t y l k o osady, a wgłębna wcina się wgłąb podłoża koryta.

  3. Deniwelacja to nie głębokość (wyjaśnienie w skrypcie).

  4. Zestawienia zamieszczone w części H trzeba z głową poprawić ;) Wcale nie dlatego,
    że nie miałem już czasu ich poprawianie :P

  5. Na studiach człowiek dowiaduje się, że abrazja jest nie tylko morska, ale też i rzeczna ;) Generalnie procesy, które dotąd znaliśmy występują też w innych miejscach - mówi się o nich dlatego, że mechanizmy ich działania pozostają co najmniej bardzo zbliżone.

  6. Klasyfikacja osuwisk jest istotna. Generalnie należy się zaprzyjaźniać z rycinami.

  7. Posiadanie Skryptu nie zwalnia od myślenia ;) Krytyczne uwagi z chęcią przyjmę, żeby poprawić Skrypt. Do uwag szukajcie źródeł i wysyłajcie mi. Jak nie zdążę przed egzaminem, to poprawi się dla przyszłych pokoleń ;) Powodzenia na egzaminie ;)

  8. CZĘŚĆ A

1. Podaj rodzaje deglacjacji:

arealna

frontalna

subakwalna (zbiorników - podwodna)

z oscylacjami nasunięć

2. Podaj właściwości podłoża, dzięki którym jest ono odporne.

Skład chemiczny i mineralny

Struktura - wielkość i forma składników

Tekstura - porowatość

Uławicenie (stratyfikacja) -> wyst. ławic w skałach: np. w łupkach

Uszczelinienie

3. W jakich dziedzinach zachodzą i czym się charakteryzują:

a) cieczenie - dziedzina subtropikalna (wg Büdela) - spełzywanie grubej warstwy zwietrzeliny pod warstwą roślinności

b) soliflukcja - dziecina peryglacjalna - spełzywanie wierzchniej warstwy gruntu umożliwione przez rozmarzanie wielol. zmarzliny

c) spełzywanie - dziedzina klimatu umiarkowanego - przemieszczanie się wierzchniej warstwy gruntu w dół stoku pod wpływem siły ciężkości

4. Wyjaśnij pojęcia:

a) ałłasy - forma w dziedzinie peryglacjalnej powstała na skutek wytopienia klina lodowego. W miejscu klina pozostała woda, która wypełnia otwór do powierzchni gruntu (efekt jak na zdjęciu na grupie facebook'owej)

b) Stożek usypiskowy - nagromadzenie zwietrzeliny najczęściej u wylotu żlebów. Powstałe przez transport dnem żlebu zwietrzeliny powstałej przez działalność wietrzenia fizycznego ( = stożek piargowy).

c) krzywa erozyjna (krzywa równowagi) - krzywa o spadku zmniejszającym się z biegiem rzeki. Wyróżnia się odcinek młody (skalisty), dojrzały (aluwialny, wyrównany) i bazę erozyjną (ujście). Taka krzywa tworzy profil podłużny rzeki.

5. Opisz rodzaje koryt rzecznych (pytanie mało sensowne - chyba chodziło o doliny rzeczne, albo po prostu o typy rzek wg biegu)

proste - o przebiegu prostym
meandrowe - z zakolami powstałymi przez działanie erozji bocznej i akumulacji
roztokowe - w szerokiej dolinie, rzeka płynie wieloma korytami, występowanie łach przez deponowanie materiału
anastomozujące - jak w roztopowych z wyjątkiem tego, że łachy przechodzą w wyspy porośnięte roślinnością

//również podział na uregulowane i nieuregulowane

6. Narysuj fragment rzeźby o inwersyjnej budowie geologicznej.

0x08 graphic
0x01 graphic

7. Podaj główne cechy wyróżniające góry wysokie (chodzi o kryteria Trola):

- występuje obszar ponad górną granicą lasu

- występuje plejstoceńska granica wieloletniego śniegu

- występują aktywnie procesy glacjalne lub peryniwalne

8. Czym różni się Hamada od Seriru?

Hamada jest pustynią kamienistą a serir żwirową. Różnica polega więc na rozmiarach materiału tworzącego powierzchnię pustyni.

9. Jakie procesy geomorfologiczne dominują w selvie, a jakie na sawannie?

//Za klasyfikacją proc. geomorfo. H. Posera i J. Hagedorna ('74):

Selwa - intensywne procesy fluwialne i ruchy masowe

Sawanna - procesy fluwialne i spłukiwanie

10. Podaj warunki dużej erozji lodowcowej:

Metodą kombinowaną:

- na tyle duży opad śniegu, żeby spowodował powiększanie się lodowca. Wtedy może powiększać się jęzor i intensywniej żłobić rynnę lodowcową

- na tyle wysoka temperatura, żeby spowodowała topnienie lodowca i intensywne krążenie wód w/pod jęzorem, które żłobią dno rynny

- w przypadku lodowca np. z jęzorem gruzowo-lodowym - szybkie tempo wytapiania

Podobno powinno być tak:

- duża miąższość lodowca

- duży udział rumoszu/materiału skalnego/moreny środkowej (zwał jak zwał… ) w objętości lodowca

- szybkie tempo wytapiania

11. Opisz deflację.

Proces polega na wywiewaniu drobnego materiału z powierzchni płaskich i tworzenie przez to bruków deflacyjnych. Wiatr ma pewną wartość progową (ten termin lubi Krzemień ;) ) materiału, który może przetransportować - powyżej pewnej średnicy i masy ziaren deflacja nie działa. Materiał, który pozostał tworzy bruk deflacyjny.

rodzaje deflacji:

trakcja - ciągnięcie

saltacja - zmienne

suspensja - w zawieszeniu

CZĘŚĆ B

1. Jakie wyróżniamy formy terenu?
 płaskie - równiny, płaskowyże

Wklęsłe - depresje, niecki, doliny, kotliny, itp.

Wypukłe - góry, wzgórza, pagórki itp.

Mieszane

2. Jakie wyróżniamy rodzaje rzeźby?

denudacyjna, krasowa, fluwialna, glacjalna (kombinacje glacjalnej i fluwialnej, typu fluwioglacjalna i odwrotnie), eoliczna, litoralna, formy antropogeniczne

3. Wymień procesy morfogenetyczne (wg mnie pytanie sugeruje bardzo ogólną odpowiedź).
 proc. endogeniczne, egzogeniczne, antropopresja

4. Wymień cykle wyróżnione przez Davis'a. Cotton'a i Trol'a.
 Davis - klimatu umiarkowanego, suchego, zimnego

Cotton - sawannowy, półsuchy, strefy gorącej wilgotnej

Trol - peryglacjalny

ALE: Davis'a jest też denudacyjny cykl rozwoju stoku przez jego stopniowe spłaszczanie (w przeciwieństwie do Pencka - cofanie). Pytanie, czy chodzi o tego samego Davis'a ;) Z podręcznika wynika, że w obu przypadkach mowa o W. Davis'ie, więc moim zdaniem taka odpowiedź też powinna być zaliczona, bo pytanie jest mało precyzyjne - trzeba podać >jakiś< cykl.

5. Wymień regiony morfogenetyczne wg Budel'a.

  1. Strefa glacjalna

  2. Stefa subpolarna intensywnego formowania dolin

  3. Stefa tajgi - formowanie dolin w regionie permafrostu

  4. Strefa pozazwrotnikowa spowolnionego formowania dolin

  5. Stefa subtropikalna - formowania rzeźby mieszanej, region etezyjny

  6. Strefa subtropikalna - formowania rzeźby mieszanej, region monsunowy

  7. Strefa sucha, zimna - konserwowania i wgłębiania zrównań oraz formowania pedymentów

  8. Strefa sucha ze zrównaniami fluwio-eolicznymi

  9. Strefa podzwrotnikowa intensywnego formowania zrównań

  10. Strefa podzwrotnikowa częściowego formowania zrównań

6. Wymień strefy morfoklimatyczne

//wg Tricart'a i Cailleux'a:

zimna, leśna średnich szerokości geograficznych, sucha i półsucha niskich i średnich szer. geogr.,

podzwrotnikowa, regiony górskie

7. Jakie wyróżniamy niziny.

//Niestety, ale tylko za Wiki (http://pl.wikipedia.org/wiki/Nizina), choć uważam, że dobrze napisali:

Położenie względem kontynentu: podbrzeżne lub kontynentalne

Kryterium wysokościowe: płaskie, faliste (deniwelacje do 30m), pagórkowate (deniw. do 60m)

Kryterium genetyczne: pochodzenia morskiego, rzecznego, lodowcowego i fluwioglacjalnego, eolicznego

8. Podaj różnice pomiędzy dziedziną glacjalną, a peryglacjalną (wg mnie).

W dziedzinie peryglacjalnej występuje rozmarzanie wieloletniej zmarzliny, intensywne procesy: mrozowe (częste przejścia przez 0°C), eoliczne, fluwialne, ruchy masowe, termoerozja, termokras, może występować soliflukcja…

W dziedzinie glacjalnej wyst. erozja glacjalna, niwacja, procesy eoliczne, duże obszary pokryte są przez lodowce
 i lądolody (zimne i ciepłe), temperatura pozwala na retencję śniegu i przekształcanie w firn, itp.

9. Wyjaśnij pojęcia:

dziedzina borealna - średnie temp. roczne z przedziału -9°C do +3°C, opady 260-1530mm, umiarkowane

działanie mrozu, słabe działanie procesów eolicznych, wg Hagedorna i Possera intensywne zmywanie, procesy fluwialne i termoerozja, występuje borealny las iglasty (tajga). Wg innych klasyfikacji strefa „umiarkowana bardzo chłodna i wilgotna”.

detersja - wygładzanie podłoża przez materiał moreny dennej w lodowcu (dokładniej pewnie w jęzorze)

detrakcja - wyrywanie z podłoża bloków i okruchów skalnych przez lodowiec (zapewne geneza głazów

narzutowych)

krasowienie - jeden z procesów wietrzenia chemicznego, polegający na rozpuszczaniu podłoża przez kwaśny

węglan wapnia CaCO3. Poza wapieniami zachodzi w marglach, dolomitach, gipsach, anhydrycie i halicie. Tworzy formy powierzchniowe (np. ospę krasową, leje, uwały, polja, mogoty, ponory, doliny krasowe, kras wieżowy) i podziemne (jaskinie z szatą naciekową, kanały, studnie, jeziora). Co istotne: wywierzyska są źródłami o krasowej genezie.


//Prywatnie uważam, że poljo jest formą zarówno powierzchniową jak i podziemną ;) Bo przecież ma struktury nad i pod powierzchnią gruntu ;)

pseudokras - [wg Migonia - str. 288] formy powierzchniowe lub podziemne wyglądem podobne do typowych

krasowych, ale nie powstałe przez rozpuszczanie, np. żłobki w skałach granitowych, kotły wietrzeniowe, obniżenia bezodpływowe o kształcie lejkowatym, suche doliny, jaskinie szczelinowe i rumowiskowe powstałe na skuter ruchów masowych.

korazja - proces polegający na szlifowaniu, żłobieniu, zdzieraniu i wygładzaniu powierzchni skał (podłoża

skalnego) wskutek uderzeń ziaren piasku niesionego przez wiatr. Forma powstała, to np. grzyb skalny.

jardangi - [wg Klimasza - duże wydanie str. 829] forma powstała przez korazję, ostre „grzebienie” oddzielające

bruzdy korozyjne żłobione w skałach słabo scementowanych przez wiatry o stałym kierunku (dlatego zawsze jeden ciąg jardangów jest pochylony w tę samą stronę). Rozróżnia się formy małe i duże. Małe mają od kilku cm do 2m wys. i do kilkunastu m długości, duże sięgają do 200m wys.
i ciągną się kilometrami.

kras zielony - [wg Klimasza - duże wyd. str. 578] inaczej nazywany poddarniowym, formy krasowe powstałe

pod pokrywą zwietrzelinowo-darniową

egzaracja - proces zdzierania podłoża przez czoło lodowca. Chociaż głownie po detrakcji pozostają zagłębienia,

z których zostały usunięte późniejsze głazy narzutowe, po egzaracji też takie pozostają, tylko mniejsze.

pingo - pagórkowate formy powierzchni terenu, charakterystyczne dla obszarów wieloletniej zmarzliny. Mają

wysokość do 80 m i średnicę do 400 m. Tworzą je soczewki lodu gruntowego, powstającego w wyniku zamarzania wody przenikającej ku górze z głębiej położonych warstw gruntu.

Dwa typy genetyczne pingo:

Sula - (poroh, próg, szypot,  szum) - rodzaj poprzecznego progu skalnego w korycie rzeki, zbudowanego ze skał znacznie odporniejszych na erozję, nie powodujących jednak powstania swobodnego spadku wody jak wodospad. Mianem porohów najczęściej określa się progi na Dnieprze i Dniestrze.

10. Wymień rodzaje stoków (pytanie jest niesprecyzowane, można podać wiele różnych podziałów… wybrałem ten, o który wg mnie może chodzić - ten podział był omawiany na ćwiczeniach z Metod Badania Rzeźby)

//wg kryterium nachylenia i użytkowania:

  1. słabo nachylone 0,3-2°

  2. umiarkowanie nachylone 2-7°

  3. silnie nachylone 7-15°

  4. strome15-35°

  5. bardzo strome 35-55°

  6. urwiste 55-90°

  7. przewieszone (np. klify) >90°

11. Podaj różnice pomiędzy penepleną, a pedypleną (poprawna na jakieś 95% ;))

Peneplena zgodnie z teorią Davis'a o rozwoju stoku występuje w strefach wilgotnych, a pedyplena wg Penck'a w suchych. Pedyplena tworzy się z pedymentów.

//Wiki rzecze (odpowiada to teorii Penck'a):
Pedyment - zrównana powierzchnia o niewielkim spadku (od 1° do 10°), rozciągająca się u podnóża stromego stoku, powiększająca się wskutek jego cofania i zrównywania przez wietrzenie i erozję wodną epizodyczną potoków. Pedymenty są wykształcone w twardej skale podłoża i pokryte tylko cienką warstwą osadu. Są przede wszystkim strefą transportu materiału z gór do kotlin górskich. Pedymenty powszechnie występują zwłaszcza na obszarach suchych i półsuchych.

14. Wymień formy krasowe na powierzchni ziemi

ospa krasowa, leje, uwały, polja, mogoty, ponory, doliny krasowe, kras wieżowy, wywierzyska

15. Wymień formy krasu podziemnego

jaskinie, pomniejsze formy w jaskiniach, kanały, studnie, jeziora.

16. Jakie skały ulegają krasowieniu?

Poza wapieniami zachodzi w marglach, dolomitach, gipsach, anhydrycie i halicie

17. Podaj różnice między pojęciami: deniwelacja i głębokość.

Wg mnie termin głębokość stosuje się go głównie do określania różnego typu poziomów/obiektów umiejscowionych pod czymś, np. powierzchnią wody lub gruntu - np. mówi się, że ryba pływa na danej głębokości, poziom spodic zaczyna się na danej głębokości, itp. Natomiast deniwelacja w zasadzie pokrywa się z wysokością względną, czyli mówimy o obiektach znajdujących się względem danego miejsca nad nim - np. stoimy na przełęczy i mówimy,
że szczyt przed nami ma wg mapy 200m deniwelacji.
Poniżej opis deniwelacji wg Wiki (moim zdaniem dosyć sensowny). Ale mówi się też, że dolina ma daną głębokość - czyli z założenia ma ją względem wzniesienia - patrzymy na nią z góry (pytanie, czy mówi się poprawnie… ).

[termin ten] oznacza generalnie zróżnicowanie morfologiczne powierzchni lub jej nachylenie. Powierzchnia zdeniwelowana czy też powierzchnia, na której występują deniwelacje, nie jest płaska ani pozioma. Deniwelacje,
czyli morfologiczne zróżnicowanie powierzchni, możemy oceniać, stosując skalę względną (np. niewielkie, znaczne, wyraźne) lub podając je dokładniej w jednostkach wysokości (ściślej długości) dla jakiegoś obszaru między najwyższym a najniższym hipsometrycznie punktem opisywanej powierzchni (np. 600 m) albo między punktami o najmniejszej i największej amplitudzie (względnej różnicy wysokości między kulminacją i depresją dwóch sąsiadujących ze sobą przeciwstawnych form morfologicznych) (np. 20 - 80 m).


18. Wymień typy wybrzeży morskich.

[wg Klimasza - wydania dużego, str. 880]:

Wysokie-głębokie - strome, wys. i głęb. >10m

Wysokie-płytkie - strome, przechodzące w plażę lub platformę abrazyjną o głębokości poniżej 5m

Płaskie-głębokie - płaskie, opadające w strefie sublitoralnej stromo w kierunku otwartego morza

Płaskie-płytkie - płaskie, zanurzająco się stopniowo i łagodnie pod poziom morza

//inne - za: http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=143 - w Klimaszach w i ę c e j przykładów

fiordowe, szkierowe, riasowe, dalmatyńskie, mierzejewo-zalewowe, lidowo-lagunowe. Rozróżnia się

też na niskie i wysokie (plaża, klif)

19. Czym różni się klif żywy, od klifu martwego?

Różnica polega na położeniu klifu w lub poza strefą oddziaływania fal morskich. Jeżeli jest w strefie,
jest dalej kształtowany, czyli żywy.

20. Czym różni się selva od sawanny?

Selwa

Sawanna

Obszar wilgotny.

Temp 12- 30 C Opady 630 - 1270mm

Dominuje planacja nad rozcinaniem

Głównie wietrzenie chemiczne.

Hydracja - uwodnienie - łączenie minerałów z wodą.

Hydroliza - rozkład minerałów na kwaśne i zasadowe, wyługowanie.

Kadimizacja - szybki rozkład skalenia

Lateryzacja - tworzenie czerwonych poziomów laterytowych

Ruchy masowe i fluwialne

Kwasy humusowe z roślinności - wietrzenie chemiczne

Cieczenie, osuwanie, rozczłonkowanie, krasowienie

Dwie pory roku - sucha i deszczowa

Podłoże pokryte częściowo przez roślinność

Spłukiwanie materiału do den dolin

Erozja denna większa

Spełzywanie

Procesy eoliczne

Wietrzenie chemiczne mniejsze

Procesy fluwialne

Opancerzanie pokryw - zatrzymywanie soli

21. Podaj piętra roślinności w Tatrach.

0x01 graphic

23. Wymień rodzaje procesów eolicznych.

Pytanie sugeruje podział na erozyjne i akumulacyjne. Erozyjne: korazja (żłobienie) i deflacja (wywiewanie), akumulacyjne po prostu akumulacja eoliczna. Dla uzupełnienia mamy jeszcze transport eoliczny.

24. Jakie muszą być spełnione warunki, aby mogły występować procesy eoliczne?
Warunkiem wystąpienia procesów eolicznych jest obecność w podłożu drobnoziarnistego, luźnego nie utrwalonego przez roślinność, suchego materiału mineralnego oraz osiągnięcie przez wiatr prędkości wystarczającej do jego uruchomienia i przemieszczania.

25. Wymień rodzaje wietrzenia.
Chemiczne i fizyczne, biologiczne => szerzej na Wiki: http://pl.wikipedia.org/wiki/Wietrzenie

26. Co to są:

-Proces przyboju/ kipieli klifowej

-Proces przyboju/ kipieli plażowej

Przybój - wahadłowy ruch wody od brzegu i do brzegu, wywołany załamaniem się fali na płytkiej wodzie przybrzeżnej, czyli uderzanie fal o brzeg zbiornika wodnego.

W przypadku klifów proces będzie powodował abrazję, tworzył nisze i platformy abrazyjne,
zaś w przypadku plaż podejrzewam, że chodzi o ich nadbudowę, o to, że fale nanoszą materiał pochodzenia morskiego na plażę (w sumie też liczne śmieci, glony, orki do uwolnienia, itp. ;) )

CZĘŚĆ C

1. Wymień procesy mające miejsce w korytach rzek dziedziny peryglacjalnej

Klimasz rzecze, że w rzece w dziedzinie peryglacjalnej działalność erozyjna osiąga duże rozmiary,
o czym informuje ilość i jakość materiału przez nią niesionego. W porze letniej obciążenie zawiesiną wód proglacjalnych jest na tyle duże, że określa się te wody jako mleko lodowcowe.

Czyli: erozja denna, wgłębna, boczna, transportacja, w dolnych biegach depozycja, redepozycja. W dziedzinie peryglacjalnej często występują koryta roztokowe, więc wszelkiego typu sedymentacja jest tu wskazana do wymienienia ;)

2. Na jakich użytkach spłukiwanie osiąga maksymalne wartości?

Na nachylonych polach uprawnych z roślinami okopowymi

3. Uszeregój skały według twardości: [rosnąco]

-bazalt 4

-wapień 2

-margiel 3

-less 1

4. Dlaczego dziedzinę lasów borealnych raz zalicza się do klimatu umiarkowanego, a raz do zimnego?

???


5. Narysuj i opisz próg strukturalny.

0x08 graphic
0x01 graphic

6. Wyjaśnij pojęcia:

polia - forma krasowa (w sumie i powierzchniowego i podziemnego) powstała przez zapadnięcie się systemu jaskiń

krasowych. duże kotlinowate zagłębienie o wyrównanym dnie, ograniczonym ze wszystkich stron wyraźnymi zboczami. Występują na obszarach zbudowanych ze skał wapiennych.

osuwisko aktywne - takie, które posiada nad niszą szczeliny nawiązujące swoim przebiegiem do przebiegu

niszy. Jeżeli szczeliny się powiększają, nie ma wątpliwości, że osuwisko jest aktywne. (wg mnie w pytaniu o to chodzi, ale jeżeli by się napisało, że np. rynną przemieszcza się jeszcze jęzor - w sensie jest fizycznie aktywny - to powinni nawet bardziej uwzględnić ;) Ale chyba chodzi o te szczeliny ;)

nisza lodowcowa - element cyrku (karu) lodowcowego pełniący taką samą funkcję jak nisza osuwiskowa.

W niszy lodowcowej rozpoczyna się gromadzenie śniegu i tam początek bierze lodowiec.

sufozja - jeden z procesów denudacyjnych polegający na wypłukiwaniu cząstek gleby o małych przekrojach

kanałami pod powierzchnią gleby. Formą po tym procesie są kanały sufozyjne.

7. Podaj różnice w modelowaniu obszarów suchych i półsuchych.

//Metodą kombinowaną:

W obszarach suchych podstawową rolę w modelowaniu odgrywają procesy eoliczne, jeżeli pojawia się spłukiwanie dogrywa bardzo dużą rolę. Powstałe formy są ostrokrawędziste, znaczna przewaga wietrzenia fizycznego.
W obszarach półsuchych rola wiatru zmniejsza się, częściej występują procesy fluwialne i ruchy masowe, powstałe formy są bardziej obłe niż na obszarach suchych, wietrzenie fizyczne i proc. eoliczne mają mniejsze znaczenie.

8. Wymień formy powstałe w wyniku niszczącej działalności lodowca.

Cyrki lodowcowe, doliny U-kształtne, doliny przewieszone, doliny boczne, mutony, wygłady lodowcowe,

rysy, bruzdy

9. Wymień rodzaje wydm.

Paraboliczne

Barchany

Poprzeczne

Podłużne

Gwiaździste


10. Wymień warunki dla rozwijania się teras (znowu pytanie jakich teras - czy rzecznych, czy rolniczych? A przecież rodzajów teraz jest znacznie więcej)

Głównym czynnikiem warunkującym rozwój teras rzecznych jest występowanie przynajmniej erozji

dennej i bocznej a także agradacji, czyli zasypywanie koryta. Powstawaniu teras sprzyja także erozja wgłębna (rzeźbiąca w podłożu skalnym - denna rzeźbi w osadach).

A rolniczych… pewnie nachylenie stoków pod kątem do 15°, urodzajne jeszcze niezerodowane gleby, wysoki popyt na produkty roślinne, można kombinować ;)

CZĘŚĆ D

1. Na czym polegają zgodności wysokości wylotów jaskiń?

wyloty jaskiń nawiązują do teras - poziomy jaskiń nawiązują do dawnego dna doliny , więc rozwój jaskiń powiązany jest z tworzeniem teras i rozwojem doliny

2. Jak powstają kotły eworsyjne?

Kotły eworsyjne powstają na skutek działania ruch wirowego zstępującego wody na dno zbiornika.

Często towarzyszą występowaniu wodospadów.

//Wiki rzecze:

Proces eworsji polega na drążeniu naturalnych zagłębień (mis, kotłów i rynien eworsyjnych) w dnie cieku wodnego (potoku, rzeki) wskutek abrazyjnej działalności pionowych zstępujących lub poziomych przydennych wirów wody, zwykle niosącej drobniejszy lub grubszy materiał rumowiskowy. Eworsja zachodzi szczególnie u stóp wodospadów i progów wodnych (wiry pionowe) oraz w krętych korytach rzek w miejscach zwanych strefami wymuszania, w których główny nurt przerzuca się z jednego brzegu na drugi (wiry poziome).

Eworsja zachodzi także w ciekach podziemnych na obszarach krasowych. Przy tym w okresach, w których podziemne korytarze są całkowicie wypełnione płynącą wodą pod ciśnieniem hydrostatycznym, formy eworsyjne powstawać mogą również w ścianach oraz stropach korytarzy, zwłaszcza w miejscach, w których te się zwężają.

Proces eworsji podłoża skalnego mogą wywoływać również wody spływające pod lodowcami lub spadające szczelinami lodowcowymi, które niosą materiał skalny. Powstające wówczas w podłożu formy zwane są garncami lodowcowymi lub marmitami.

3. Czym uwarunkowany jest kierunek przebiegu rynien glacjalnych?

//Wg mnie:

Przede wszystkim uwarunkowany jest pierwotnym ukształtowaniem terenu (górskiego),
w którego dolinach przemieszczają się pod wpływem siły ciężkości i przyrostu masy śniegu jęzory lodowcowe.

4. Jakie jest umiejscowienie zasięgu moren (w tym pytaniu chodziło o wały morenowe):

a) czołowych - odpowiada najdalszemu zasięgowi jęzora lodowcowego.

b) spiętrzonych - jęzor lodowca cofał się, po czym wrócił, ale bliżej niż do miejsca swojego maksymalnego

zasięgu. Ponieważ nasuwał się ponownie po materiale, który pozostawił, kiedy się znów zatrzymał miał już pewien zapas materiału a dodatkowo i tak pozostawił nowy wał moreny czołowej. W efekcie wał morenowy został spiętrzony.

5. Co wpływa na działalności lodowca?

//wg mnie:
Temperatura, opad śniegu, siła ciężkości, nachylenie terenu, energia geotermalna, wybuchy wulkanów

(Jökulhlaup), …

6. Na czym polega inwersja rzeźby?

BYŁO

7. Wymień procesy denudacyjne:

osuwanie, spełzywanie, soliflukcja, cieczenie, obrywanie, odpadanie, saltacja, działalność lodu włóknistego, wymywanie, ablacja, sufozja, spłukiwania (bruzdowe i warstwowe), spływy powierzchniowe w większej skali (gruzowo-śniegowe, gruzowo-błotne, wodno-śniegowe)

8. Wymień formy powstałe w wyniku detrakcji

Głazy narzutowe, rynny i misy lodowcowe

9. Wymień typy lodowców:

Cyrkowe, alpejskie, piedmontowe, dendrytyczne, fieldowie, kontynentalne przechodzące na szelf



10. Scharakteryzuj formy przeobrażone przez lodowiec.

Formy takie mogą być: wygładzone przez lodowiec (mutony), porysowane przez ciągnięty przez niego materiał, poszerzone i pogłębione (doliny U-kształtne), …

11. Wymień typy wulkanów:

CZĘŚĆ E

1. Wymień typy dolin lodowcowych.

U-kształtna, zawieszona, przewieszona, boczna

2. Na czym polega abrazja rzeczna?

//wg mnie abrazję powinno się kojarzyć z morzem - tworzy się nisza i platforma abrazyjna, cofają się klify (przynajmniej tak było za czasów liceum :P). Myślę, że w tym pytaniu może chodzić raczej o erozję wsteczną lub denną, czy wgłębną. Te rodzaje erozji były już omawiane.

Ale ponoć poprawnie termin ten (abrazja) stosuje się też przy rzekach (Vademecum Operona):
Nadłupywanie skał budujących dno koryta rzeki na skutek szorowania materiałem okruchowym.
Formy: rynny abrazyjne, otoczaki. Skały krystaliczne odsłonięte na dnie rzeki odporne na abrazję tworzą katarakty, osadowe tworzą żebra skalne lub szypoty.

3. Powierzchnia zrównań- teoria Penck'a.

Wg Penck'a „powierzchnia zrównania końcowego” (Klimasz - edycja duża, str. 301) jest końcowym etapem rozwoju stoku cofającego się równolegle. Istota problemu jest taka, że w teorii Penck'a stok spłaszcza się od dołu, przy czym generalnie ściana stoku cofa się równolegle cała. Wg mnie przypomina to zasadę osuwania pakietów w osuwiskach rotacyjnych: najpierw zjeżdża cały najbardziej zewnętrzny pakiet (ułożenie nawiązuje do przebiegu stoku), później ten, który wtedy jest najbardziej zewnętrznym, itd. U Davis'a grzbiety są zaokrąglone - tutaj nie.

4. Wymień formy egzaracyjnej działalności lodowcowej.

Jest to niszcząca działalność lodowca polegająca na wyrywaniu z podłoża bloków i okruchów skalnych (detrakcja) oraz ścieraniu się (detersja) wleczonych okruchów i skał podłoża przez przesuwający się lodowiec. W wyniku egzaracji powstają m.in. barańce i żłoby lodowcowe, np. w Skandynawii, w Alpach.

5. Spłaszczenia na zboczach dolin wyciętych w obszarach o budowie płytowej.

???

6. Jakie procesy tworzą:

ślepe doliny - współudział procesów fluwialnych i procesów denudacyjnych w skałach nierozpuszczalnych (http://pl.wikipedia.org/wiki/Dolina_%C5%9Blepa)
//ALE: lepsze wytłumaczenie w Klimaszu - edycji dużej na str. 590 pod ryc. 434 ;) - jest
formą krasową! -> rzeka wpływa do ponoru

gleby strukturalne - segregacji, pęcznienia, kontrakcji i soliflukcji, działających w obrębie warstwy czynnej z wieloletnią zmarzliny (http://pl.wikipedia.org/wiki/Grunty_strukturalne)

stożki usypiskowe - odpadanie materiału, transportacja, depozycja

kemy - akumulacja materiału morenowego w szczelinach i zagłębieniach lądolodu

mogoty - kras wieżowy

7. Podaj definicje:

stok - najbardziej powszechny element rzeźby powierzchni Ziemi. Nazywamy tak każdą nachyloną powierzchnię rozpościerającą się między kulminacją wzniesienia a płaskim podnóżem lub korytem cieku.

terasa rzeczna - rozcięte dno dawnego koryta rzecznego

8. Wymień:

przyczyny erozji rzecznej - transportowanie przez rzekę materiału żłobiącego dno jej koryta,

stosunkowo duży spadek rzeki, siła ciężkości,

przyczyny powstawania osuwisk - przekroczenie wartości progowych opadów powodujących uaktywnienie powierzchni poślizgu, podcięcie stoku przez erozję, nadmierne obciążenie stoku przez zabudowę, trzęsienia ziemi, wibracje związane np. z robotami ziemnymi, zbytnie obciążenie ruchem samochodów, eksplozje w kamieniołomach

warunki deflacji - klimat suchy (znaczna przewaga parowania nad opadami), duża prędkość wiatru, występowanie zwietrzeliny o bardzo małych przekrojach ziaren, względnie płaski teren

warunki rozwijania rzeźby krawędziowej - występowanie słabo nachylonych pokryw osadowych naprzemian większej i mniejszej odporności oraz zróżnicowanych procesów erozyjnych i denudacyjnych

przyczyny powstawania przełomów rzecznych (Klimasz 2002 str. 119-122):

a) przelanie się wód rzecznych przez wzniesienie lub naturalną przeszkodę - przełom przelewowy

b) rzeka, która ma większy spadek lub większą ilość wody rozcina grzbiet górski o rabuje dorzecze innej bardziej „leniwej” rzeki - przełom regresyjny (erozji wstecznej)

c) sieć rzeczna rozwinęła się na powierzchni zbudowanej z luźnych osadów, pod którymi są zagrzebane góry, wyżyny, pagóry a nawet zbocza dolin starych - przełom epigenetyczny

d) tempo procesów erozyjnych nadąża (lub jest szybsze) za procesami endogenicznymi (podnoszeniem terenu) - w skutek czego powstaje np. „przełamane wzniesienie” (taki roboczy termin ;) ) - przełom antecedentny

e) dolina rozcina w poprzek wał moreny czołowej, który został utworzony przez rzekę proglacjalną (wypływająca spod lodowca) - przełom odziedziczony

f) rzeka płynie przez dolinę poprzeczną zbudowaną ze skał bardzo odpornych - przełom strukturalny (wąskie dno i strome zbocza)

g) w obszarze o rzeźbie zrębowej następuje odpreparowanie rowu tektonicznego - przełom pozorny

h) inna rzeka rabuje rzece przełomowej obszar źródłowy położony powyżej przełomu - przełom martwy

9. Podaj różnice pomiędzy (//wg mnie):

Profilami dolin rzecznych i lodowcowych - dolina rzeczna ma generalnie profil wklęsły, natomiast lodowcowa uproszczony (na wykresie nawiązujący do przeciwprostokątnej w trójkącie opartym na osiach układu - w końcu w praktyce bardziej tak by to wyglądało… ;) )

Debrzą i wciosem - wcios w przeciwieństwie do debrzy jest stale odwadniany i wcina się w podłoże.
Obie formy mają profil „V” i stosunkowo duży spadek.

odpadaniem i obrywaniem - różnica jest ilościowa: odpadają małe okruchy skalne, a obrywają się duże masy skalne

wydmą paraboliczną i barchanem - ramiona wydmy parabolicznej oparte są na roślinności i zwrócone przeciwnie do kierunku wiatru, stok dowietrzny jest szerszy. Powstaje na obszarach, gdzie wody podziemne zalegają płytko. Barchan przeciwnie (+ nie ma roślinności)

10. Czym jest spowodowany schodowy układ karów lodowcowych?

Układ taki spowodowany jest stopniowym podwyższaniem plejstoceńskiej granicy wieloletniego śniegu.

11. O czym świadczy istnienie abrazyjnych teras morskich?

Istnienie tych teras świadczy o dawnych zasięgach mórz i oceanów.

12. Czym jest spowodowane wynurzenie wybrzeża?
 //Wg mnie:

Ruchami endogenicznymi, ustąpieniem lądolodu, zmianami wysokości poziomu morza

13. Rozwój żlebu (Klimasz 2002, str. 213)

Tworzenie się żlebu rozpoczyna się w szczelinach skalnych, głownie pionowych, wzdłuż których najszybciej postępuje wietrzenie i odpadanie. Stała i rosnąca dostawa gruzu do tych zagłębień doprowadza do ich pogłębiania i tworzenia rynny korozyjnej. W żłobieniu dna rynny biorą udział oprócz materiału skalnego także woda opadowa i roztopowa, śnieg, lawiny śnieżne. System żlebów tworzy rynnę zbiorczą, do której uchodzą rynny zbiorcze.

14. Formy pradolinne (Klimasz - wydanie duże, str. 721-725)

Stożki sandrowe, glacifluwialne, równiny sandrowe, płaskie stożki napływowe, wąskie doliny proglacjalne, terasy sandrowe,

15. Stadia rozwojowe teras rzecznych włożonych częściowo (nie sięgających dna skalnego)

//chodzi o cykl 6-cio fazowy - Klimasz 2002, str. 123-124)

  1. faza erozji bocznej

  2. faza agradacji częściowej

  3. faza erozji dennej

  4. faza erozji bocznej rzeki meandrującej lub wieloramiennej (roztokowej)

  5. faza agradacji częściowej (ale do niższej wysokości)

  6. faza erozji dennej do pewnej głębokości

16. Stadia rozwojowe doliny rzecznej z udziałem procesów denudacyjnych.

//wg mnie [na podstawie Klimasza - edycju dużej, str. 409 i okolice ;)]:

gardziel/jar -> wcios -> wcios prosty -> wcios rozwarty -> dolina płaskodenna (lub płaskodenna o dnie agrdacyjnym) - > dolina wklęsłodenna -> dolina nieckowata

//procesy denudacyjne wskazują na agradację/depozycję w dolinie, więc najpierw musi być rozcinana, a później zasypywana, przy czym materiał zasupujący powinien pochodzić głównie ze zboczy doliny - profil poprzeczny będzie coraz szerszy i zbocza będą nachylone pod coraz niższym kątem - taki mój tok rozumowania ;)

17. Formy akumulacji krasowej poza jaskiniowej

//Kras poza jaskiniowy: kras nagi (na powierzchni skał rozpuszczalnych), kras zielony, kras zakryty (pod pokrywą osadów przepuszczalnych).

W zasadzie przychodzą mi do głowy tylko żebra krasowe i mogoty…

18. Wybrzeża morskie o rzeźbie glacjalnej.

Fiordowe, fermowe (http://pl.wikipedia.org/wiki/Wybrze%C5%BCe_ferdowe), szkierowe

//dalmatyńskie chyba nie…

19. Formy abrazji rzecznej

BYŁO

20. W jakich strefach klimatycznych zachodzi spłukiwanie pokryw warstwowych?

tropikalnej, zwrotnikowej, podzwrotnikowej, umiarkowanej, peryglacjalnej (rzadko, ale jednak)

//Nie zachodzi tylko w glacjalnej

21. Wyjaśnij pojęcia:

krzywa równowagi rzek - do uzyskania takiego profilu podłużnego dąży każda rzeka. Jest to typowy profil wklęsły.

deglacjacja realna - powierzchniowe zanikanie lodowca, zachodzące równomiernie od góry; lodowiec nie zachowuje swojej zwartości, pozostają bryły martwego lodu zazwyczaj pokryte moreną powierzchniową.

22. W wyniku jakich procesów powstały:

Drumlin - powstały na skutek przesuwania się lodowca po podłożu z gliny zwałowej i modelowania tej gliny przez wgniatanie jej do szczelin podlodowych, bądź też przez okrycie gliniastym płaszczem morenowym, starszych, podłużnych, piaszczysto-żwirowych form podłoża.

Oz - osadzanie piasku i żwiru przez wody płynące: pod lądolodem lub w jego długich szczelinach

Kem - osadzanie piasków, mułów i żwirów w szczelinach i zagłębieniach w obrębie lądolodu, martwego lodu, bądź między sąsiednimi lobami lodowca przez wody roztopowe (kem fluwioglacjalny) lub wody stojące (kem limnoglacjalny)

//Lepsze wytłumaczenie w Klimaszewskim/Migoniu, to niestety jakieś lipne próby z Internetu :P

23. Warstwowy rozwój koryta roztokowego

//wg Klimasza 2002, str. 105 - chyba o to chodzi…

  1. rozrastanie się łachy bocznej lub środkowej => boczna migracja koryta

  2. usypywanie łachy => zaczopowanie koryta i zmuszenie rzeki do wybrania innego

  3. lokalne pogłębienie nowego, czynnego koryta

24. Wymień formy krasu kopiastego

//inaczej kras wieżowy - mogoty, twardzielce, ostańce - to w zasadzie wszystko to samo

28. Porównaj:

stożek glacifluwialny- sandrowy

stożki glacifluwialne występują w górach, a sandrowe na niżu

terasa rzeczna włożona- akumulacyjna wcięta

//Pytanie jakby trochę mało precyzyjne, bądź raczej podchwytliwe - ale zapewne chodzi o różnicę między terasami włożonymi częściowo a całkowicie (Klimasz - edycja duża, str. 467, ryciny u góry):

Włożona częściowo - nie sięga do dna skalnego. Każda następna oparta jest na poprzedniej

Włożona całkowicie - każda z nich docina się do podłoża skalnego

29. Występowanie haków zboczowych

hakiem zboczowym nazywa się zagięcie wychodni warstwy skalnej, które następuje zgodnie z nachyleniem stoku pod ciężarem pełznącej pokrywy zwietrzelinowej (Klimasz - edycja duża, str. 246, ryc. na str. 245)

30. Schodowy układ powierzchni zrównań

Świadczy o policykliczności rzeźby - jej kilkukrotnemu odmładzaniu. Występowanie takiego układu powierzchni zrównań nie świadczy do policykliczności powierzchni zrównania.
(na podstawie: Klimasz - edycja gruba, str. 509 + http://pl.wikipedia.org/wiki/Rze%C5%BAba_policykliczna)

31. Tworzenie gleb poligonalnych

powstają w warunkach klimatu zimnego, przy rocznych sumach opadów w granicach 150-300mm. . Mają kształt wieloboków o średnicy kilku metrów, które przylegają do siebie na zasadzie plastrów miodu. Partie zewnętrzne wieloboków zawierają grubszą frakcję osadu. Geneza gleb poligonalnych, wiązana jest ze zmianą objętości przez zamarzający grunt.
Z partii wybrzuszonych cięższe ziarna zsuwają się na zewnątrz. Na obrzeżach takich terenów występują mchy, porosty i nieliczne trawy, z których szczątków powstaje płytki poziom próchniczny. Gleby te występują na terenach arktycznych i górskich, natomiast w Polsce można je spotkać w Tatrach i Sudetach.

32. Profil stożka usypiskowego (poprzeczny czy podłużny? A może w planie? :P)

0x08 graphic
0x01 graphic

CZĘŚĆ F

0x08 graphic
1. Narysuj i opisz powstawanie klifu.




Forma utworzona wskutek podmywania brzegu przez fale (procesu abrazji) zachodzącego u jej podstawy na styku z platformą abrazyjną.

2. Wymień procesy kształtujące stok w klimacie umiarkowanym

Ruchy masowe, denudacja, procesy fluwialne, działalność wody opadowej, wietrzenie fizyczne, chemiczne, biologiczne.
//Wszystko, co można spotkać w naszym klimacie i dotyczy stoku

3. Narysuj osuwisko konsekwentne.

0x01 graphic
Takie, którego warstwy skalne nawiązują przebiegu do powierzchni stoku. W sensie prawie równolegle.

4. Wymień rodzaje układu sieci rzecznej.

Widlasty, kratowy, dendryczny, pierzasty, promienisty zbieżny, promienisty rozbieżny,

5. Scharakteryzuj zlodowacenia Polski wg Majskiego

interglacjał eemski

interglacjał mazowiecki

interglacjał ferdymandowski

interglacjał przemyski

6. Narysuj przekrój poprzeczny przez dolinę akumulacyjną i denudacyjną.

//akumulacyjna o poziomicach obłych, łagodnie przechodzących w koryto doliny,
denudacyjna o poziomicach nawiązujących mocno do dolin V-kształtnych - gwałtowniejsze przejście w koryto doliny

7. Na czym polega asymetria doliny? (wg Klimasza edycji dużej - str. 416)

W profilu poprzecznym doliny zbocza po jednej stronie są nachylone pod innym kątem i dłuższe/krótsze, niż po drugiej => większy kąt odpowiada krótszemu stokowi. Może być to efekt:

  1. podcinającej działalności rzek

  2. różnej intensywności procesów stokowych

    1. odporności warstw skalnych i ich upadów

    2. warunków mezo- i mikroklimatycznych

  3. rożnej intensywności procesów tektonicznych

8. Od czego zależy typ i przebieg procesów masowych?

Budowy geologicznej podłoża, kąta nachylenia stoku, klimatu, intensywności opadów, ilości i jakości (chodzi głównie o głębokość korzeni) roślinności porastającej stok => intensywności spłukiwania, formy użytkowania stoku.

Może powinno być coś jeszcze ;) np. zmniejszenie kąta naturalnego spoczynku warstw skalnych (idea jak przy zmianie temp. punktu rosy), ale to jakby ktoś już nie miał pomysłów ;)

9. Wymień rodzaje i scharakteryzuj ruchy morza.

Pływy - wywołane przyciąganiem Księżyca i Słońca (kwadraturowe i syzygijne),

prądy morskie - (ciepłe i zimne) wywołane różnicami temperatur, ruchem obrotowym Ziemi, występowaniem wiatrów stałych bądź zasoleniem,

falowanie - powodowane przez wiatr lub trzęsienia Ziemi

10. Podaj genezę (pochodzenie) materiału plażowego.

Akumulacja morska i/lub działalność abrazji - moim zdaniem

11. Wymień typy osuwisk:

Konsekwentne (strukturalne, zwietrzelinowe, szczelinowe)

Insekwentne

Subsekwentne

Rotacyjne

Delapsywne

Detruzywne

Ślizgowe - zsuwy

//stokowe, zboczowe, w niszy, klifowe

12. Czym różnią się obszary wysoko od średnio górskich?

Występowanie plejstoceńskiej granicy wieloletniego śniegu… po raz kolejny chodzi o kryteria Trola wyróżniania gór wysokich

14. Podaj przykłady działalności lodowców górskich

BYŁO wcześniej na wielu przykładach.

15. Czym sie różni rzeźba o tej samej budowie geologicznej w klimacie suchym i wilgotnym?

CZĘŚĆ G

[kopie wybranych materiałów]

Zagadnienia mogą się powtarzać z omówionymi powyżej, nie sprawdzałem ich dokładnie, ale w takim wypadku generalnie wierzyłbym temu, co jest wyżej ;)

1. Od czego zależy przebieg rozwoju i tempo modelowania lądów

2. Podział Ziemi na strefy i dziedziny wg Tricart'a i Cailleux'a

a) Strefa zimna

b) strefa leśna średnich długości geograficznych

c) strefa sucha i półsucha średnich i niskich szerokości geogr

d) strefa międzyzwrotnikowa

e) regiony górskie

3 . Typy wulkanów

4. Formy przeobrażenia lodowców górskich:

5. 5 Zlodowaceń Polski wg Mojskiego

interglacjał eemski

interglacjał mazowiecki

interglacjał ferdymandowski

interglacjał przemyski

6. 6 typów lodowców

7. Formy powstałe w wskutek detrakcji.

wyorywanie blokow i okruchow z podloza skalnego

- mutony

- kotly

- misy

- rynny lodowcowe

8. Przyczyny poprzecznej asymetrii doliny

9. Od czego zależy typ i przebieg ruchów masowych:

10. 4 piętra roślinności w górach

11. Czym uwarunkowane są długotrwałe ruchy morza:

12. Pochodzenie materiału plażowego

13. Rodzaje Teras

14. Przełomy rzeczne

15. Regiony morfoklimatyczne Budela (1997)

16. Typy pustyń wg Pietrowa:

17. Podział strefy zimnej:

18. Etapy rozwoju rzeźby (Penc i Davis)

(bierze pod uwagę tylko procesy egzogeniczne):

1.stadium młodociane

-rzeki konsekwentne i doliny niewyrównane

-najwyższe wzniesienia obniżone

słabo wykształcone doliny

rzeźba słabo zerodowana

2.s. dojrzale

- rzeki konsekwentne i subsekwentne

- duża erozja

- kaptaż

- znaczne obniżanie rzeźby

3. s. zgrzybiale

- następuje zrównanie i powstaje peneplena

penck (bierze pod uwagę procesy egzo i endogeniczne):

1.wypietrzanie równa się erozji (słaby rozwój rzeźby)

2. wypiętrzanie mniejsze od erozji rosną wysokości względne

3. wypiętrzanie jest większe od erozji (rosną wys. bezwzględne czyli obszar zostaje wynoszony)

19. Charakterystyka zimnych lodowców

20. Osuwiska konsekwentne(ślizgowe) warstwowe

21. Wieczna zmarzlina - permafrost występowanie

Występuje na obszarach o klimacie zimnym: polarnym, subpolarnym i wysokogórskim. Przy średniej temp. roku -1 do -4 sporadycznie, -4 do -8 jest nieciągła, poniżej -8 ciągła. Permafrost ma zawsze temp. poniżej 0. Występuje np. na Syberii, Alasce i w Kanadzie.

22. Krasowienie w jakim klimacie największe:

Kras w Polsce:

Tatry Zachodnie i Jura Krakowsko- Częstochowska

23. Asymetria litograficzna

Polega na asymetrycznej budowie zboczy doliny, z powodu różnej ich budowy geologicznej np. rodzaju skał sposobu ich ułożenia itp. W związku z czym procesy nie zachodzą jednakowo w obrębie obu zboczy.

Egzamin C

1. Procesy sekularne i ich rola w rozwoju rzeźby:

degradują stok i obniżają jego pow.

spłukiwanie, spełzywanie, deflacja

2. Czym zajmuje się geomorfologia dynamiczna

Bezpośrednie pomiary natężenia procesów procesów terenie badanie skutków procesów rzeźbotwórczych, badanie zdarzeń w laboratorium badania kameralne. Porównywanie zdjęć lotniczych i map różnych okresów-metoda indukcyjna

3. Wymień 8 procesów denudacyjnych

spełzywanie

spłukiwanie

obrywanie

osuwanie

odrywanie

detersja

detrakcja

ablacja

4. Podaj 3 czynniki wpływające na dużą erozję lodowca

5. Od czego zależy odporność podłoża

6. Na czym polegają zasadnicze różnice w rzeźbie obszaru o tej samej budowie geologicznej w klimacie suchym i wilgotnym

Sucho

Wilgotno

Przewaga wietrzenia fizycznego

Przewaga wietrzenia chemicznego

Formy ostrokrawędziste

Formy łagodne, owalne

Spłukiwanie: Duża rola

Spłukiwanie: mała rola

Duża erozja stoków

Mała erozja stoków

Duża działalność wiatru (korozja, deflacja)

Mała działalność wiatru

8. Czynnik - proces - forma

wiatr - korazja - jardang

grawitacja - odpadanie - stożek usypiskowy

śnieg - niwacja - nisza niwalna, bruk niwalny

woda falująca - abrazja - klif

woda spływająca pod powierzchnią -wymywanie- sufozja

lodowiec - deglacjacja - kemy

9. Wyjaśnij terminy:

Pingo - bułgunniach, hydrolakkolit, kriolakkolit, lakkolit lodowy - pagórkowata forma ukształtowania powierzchni ziemi, charakterystyczna dla terenów wiecznej (wieloletniej) marzłoci. Jest to stożkowaty pagór lodowy o wys. do 50 m i średnicy do 400 m. Tworzy go soczewka lodu gruntowego, powstającego w wyniku zamarzania wody przenikającej ku górze z głębiej położonych warstw gruntu (lód iniekcyjny), pokryta grubą warstwą zamarzniętych osadów. Osady te sezonowo mogą rozmarzać, ale tylko w przypowierzchniowej części.

Barchan, wydma sierpowata - rodzaj ruchomej wydmy o półksiężycowatym kształcie i ramionach wysuniętych zgodnie z kierunkiem wiatru (w stronę zawietrzną), charakterystyczny dla pustyń piaszczystych, pozbawionych roślinności. Gdy kilka barchanów połączy się powstaje wydma wałowa. Wąskie ramiona przemieszczają się Szybciej niż część centralna wydmy. Barchany często łączą się ze sobą, tworząc długie piaszczyste wały, które niosą nazwę wydm wałowych. Ciągną się one nie raz setki kilometrów. Typowe barchany są niskie i mają do 15 m wysokości.

Muton, baraniec - forma ukształtowania powierzchni ziemi: rodzaj pagórka, wyniosłości skalnej o wysokości od kilkunastu centymetrów do kilkudziesięciu metrów, powstająca w wyniku egzaracji podłoża skalnego przez poruszający się po nim lodowiec. Mutony odznaczają się charakterystycznym podłużnym kształtem, co związane jest z kierunkiem ruchu lodowca

Terasa rzeczna - to fragmenty dawnych rozciętych den dolinnych. Zaznaczają się w obrębie zboczy dolin oraz w obrębie szerokich den dolinnych. Terasa składa się z 3 elementów: równiny terasowej stanowiącej fragment płaskiego dna doliny rzecznej; stoku terasy stanowiącej zbocze odmłodzonej części doliny oraz załomu oddzielającego równinne od stoku ówczesnej, starej doliny. Wyróżniamy terasy skaliste, osadowe.

11. Wymień 4 typy deglacjacji

13. Jakie procesy geomorfologiczne dominują w Selwie a jakie na Sawannie

Selwa

Sawanna

Obszar wilgotny.

Temp 12- 30 C Opady 630 - 1270mm

Dominuje planacja nad rozcinaniem

Głównie wietrzenie chemiczne.

Hydracja - uwodnienie - łączenie minerałów z wodą.

Hydroliza - rozkład minerałów na kwaśne i zasadowe , wyługowanie.

Kadimizacja - szybki rozkład skalenia

Lateryzacja - tworzenie czerwonych poziomów laterytowych

Ruchy masowe i fluwialne

Kwasy humusowe z roślinności - wietrzenie chemiczne

Cieczenie

osuwanie

rozczłonkowanie

krasowienie

Dwie pory roku - sucha i deszczowa

Podłoże pokryte częściowo przez roślinność

Spłukiwanie materiału do den dolin

Erozja denna większa

Spełzywanie

Procesy eoliczne

Wietrzenie chemiczne mniejsze

Procesy fluwialne

Opancerzanie pokryw - zatrzymywanie soli

14. Krzywą erozyjna nazywamy:

wykres przedstawiający zależność miedzy rozmiarami erozji a masą wody

15. Obszary wysokogórskie można odróżnić od średniogórskich na podstawie 3 zasadniczych cech

17. Oricangas to:

zagłębienia związane z mechanicznym i chemicznym działaniem korzeni

18. W jakich dziedzinach morfoklimatycznych zachodzą:

19. Ałasy to:

obszerne zagłębienia w wieloletniej zmarzlinie

20. Typy koryt rzecznych

21. Typy erupcji wulkanicznych

22. Generacje form rzeźby w Europie Środkowej

wg Budela

  1. generacja pierwsza- załozenia trzeciorzędowe: less, plioceńskie gleby rezydualne z wierzenia chemicznego wapieni

  2. gleby peryglacjalne, głeboko wcięte doliny: doliny pokrywy, osafdy soliflukcja

  3. genercja późnoglcjalna (Mindel Riss Wurm)

  4. generacja młoda holoceńska i współczesna- mady piaski torfy

1. Od czego zależy przebieg rozwoju i tempo modelowania lądów

2. Podział Ziemi na strefy i dziedziny wg Tricart'a i Cailleux'a

a) Strefa zimna

b) strefa leśna średnich długości geograficznych

c) strefa sucha i półsucha średnich i niskich szerokości geogr

d) strefa międzyzwrotnikowa

e) regiony górskie

3 . Typy wulkanów

4. Formy przeobrażenia lodowców górskich:

5. 5 Zlodowaceń Polski wg Mojskiego

interglacjał eemski

interglacjał mazowiecki

interglacjał ferdymandowski

interglacjał przemyski

6. 6 typów lodowców

7. Formy powstałe w wskutek detrakcji.

8. Przyczyny poprzecznej asymetrii doliny

9. Od czego zależy typ i przebieg ruchów masowych:

10. 4 piętra roślinności w górach

11. Czym uwarunkowane są długotrwałe ruchy morza:

12. Pochodzenie materiału plażowego

13. Rodzaje Teras

14. Przełomy rzeczne

15. Regiony morfoklimatyczne Budela (1997)

16. Typy pustyń wg Pietrowa:

17. Podział strefy zimnej:

18. Etapy rozwoju rzeźby (Penc i Davis)

Davis

Spłaszczanie i wydłużanie

Penck

Cofanie ściany skalnej

19. Charakterystyka zimnych lodowców

20. Osuwiska konsekwentne(ślizgowe) warstwowe

21. Wieczna zmarzlina - permafrost występowanie

Występuje na obszarach o klimacie zimnym: polarnym, subpolarnym i wysokogórskim. Przy średniej temp. roku -1 do -4 sporadycznie, -4 do -8 jest nieciągła, poniżej -8 ciągła. Permafrost ma zawsze temp. poniżej 0. Występuje np. na Syberii, Alasce i w Kanadzie.

22. Krasowienie w jakim klimacie największe:

Kras w Polsce:

Tatry Zachodnie i Jura Krakowsko- Częstochowska

23. Asymetria litograficzna

Polega na asymetrycznej budowie zboczy doliny, z powodu różnej ich budowy geologicznej np. rodzaju skał sposobu ich ułożenia itp. W związku z czym procesy nie zachodzą jednakowo w obrębie obu zboczy.

Egzamin C

1. Procesy sekularne i ich rola w rozwoju rzeźby:

spłukiwanie, spełzywanie, deflacja

2. Czym zajmuje się geomorfologia dynamiczna

Geomorfologia dynamiczna zajmuje się czynnikami i procesami wpływającymi na rozwój rzeźby.

Bezpośrednie pomiary procesów, skutków procesów, badania laboratoryjne, zdjęcia lotnicze, mapy z różnych okresów

3. Wymień 8 procesów denudacyjnych

4. Podaj 3 czynniki wpływające na dużą erozję lodowca

5. Od czego zależy odporność podłoża

6. Na czym polegają zasadnicze różnice w rzeźbie obszaru o tej samej budowie geologicznej w klimacie suchym i wilgotnym

Sucho

Wilgotno

Przewaga wietrzenia fizycznego

Przewaga wietrzenia chemicznego

Formy ostrokrawędziste

Formy łagodne, owalne

Spłukiwanie: Duża rola

Spłukiwanie: mała rola

Duża erozja stoków

Mała erozja stoków

Duża działalność wiatru (korozja, deflacja)

Mała działalność wiatru

8. Czynnik - proces - forma

wiatr - korazja - jardang

grawitacja - odpadanie - stożek usypiskowy

śnieg - niwacja - nisza niwalna, bruk niwalny

woda falująca - abrazja - klif

woda spływająca pod powierzchnią -wymywanie- sufozja

lodowiec - deglacjacja - oz

9. Wyjaśnij terminy:

Pingo - bułgunniach, hydrolakkolit, kriolakkolit, lakkolit lodowy - pagórkowata forma ukształtowania powierzchni ziemi, charakterystyczna dla terenów wiecznej (wieloletniej) marzłoci. Jest to stożkowaty pagór lodowy o wys. do 50 m i średnicy do 400 m. Tworzy go soczewka lodu gruntowego, powstającego w wyniku zamarzania wody przenikającej ku górze z głębiej położonych warstw gruntu (lód iniekcyjny), pokryta grubą warstwą zamarzniętych osadów. Osady te sezonowo mogą rozmarzać, ale tylko w przypowierzchniowej części.

Barchan, wydma sierpowata - rodzaj ruchomej wydmy o półksiężycowatym kształcie i ramionach wysuniętych zgodnie z kierunkiem wiatru (w stronę zawietrzną), charakterystyczny dla pustyń piaszczystych, pozbawionych roślinności. Gdy kilka barchanów połączy się powstaje wydma wałowa. Wąskie ramiona przemieszczają się Szybciej niż część centralna wydmy. Barchany często łączą się ze sobą, tworząc długie piaszczyste wały, które niosą nazwę wydm wałowych. Ciągną się one nie raz setki kilometrów. Typowe barchany są niskie i mają do 15 m wysokości.

Muton, baraniec - forma ukształtowania powierzchni ziemi: rodzaj pagórka, wyniosłości skalnej o wysokości od kilkunastu centymetrów do kilkudziesięciu metrów, powstająca w wyniku egzaracji podłoża skalnego przez poruszający się po nim lodowiec. Mutony odznaczają się charakterystycznym podłużnym kształtem, co związane jest z kierunkiem ruchu lodowca

Terasa rzeczna - to fragmenty dawnych rozciętych den dolinnych. Zaznaczają się w obrębie zboczy dolin oraz w obrębie szerokich den dolinnych. Terasa składa się z 3 elementów: równiny terasowej stanowiącej fragment płaskiego dna doliny rzecznej; stoku terasy stanowiącej zbocze odmłodzonej części doliny oraz załomu oddzielającego równinne od stoku ówczesnej, starej doliny. Wyróżniamy terasy skaliste, osadowe.

Polio -

11. Wymień 4 typy deglacjacji

13. Jakie procesy geomorfologiczne dominują w Selwie a jakie na Sawannie

Selwa

Sawanna

Obszar wilgotny.

Temp 12- 30 C Opady 630 - 1270mm

Dominuje planacja nad rozcinaniem

Głównie wietrzenie chemiczne.

Hydracja - uwodnienie - łączenie minerałów z wodą.

Hydroliza - rozkład minerałów na kwaśne i zasadowe , wyługowanie.

Kadimizacja - szybki rozkład skalenia

Lateryzacja - tworzenie czerwonych poziomów laterytowych

Ruchy masowe i fluwialne

Kwasy humusowe z roślinności - wietrzenie chemiczne

Cieczenie

osuwanie

rozczłonkowanie

krasowienie

Dwie pory roku - sucha i deszczowa

Podłoże pokryte częściowo przez roślinność

Spłukiwanie materiału do den dolin

Erozja denna większa

Spełzywanie

Procesy eoliczne

Wietrzenie chemiczne mniejsze

Procesy fluwialne

Opancerzanie pokryw - zatrzymywanie soli

14. Krzywą erozyjna nazywamy:

wykres przedstawiający zależność miedzy rozmiarami erozji a masą wody

15. Obszary wysokogórskie można odróżnić od średniogórskich na podstawie 3 zasadniczych cech

17. Oricangas to:

zagłębienia związane z mechanicznym i chemicznym działaniem korzeni

18. W jakich dziedzinach morfoklimatycznych zachodzą:

19. Ałasy to:

obszerne zagłębienia w wieloletniej zmarzlinie

20. Typy koryt rzecznych

CZĘŚĆ H

[zestawienia czynnik - proces - forma]

czynnik

proces

forma

wulkanizm

krater

wulkanizm

stożek wulkaniczny

wulkanizm

erupcja?

kaldera

wulkanizm

erupcja?

maary

plutonizm

intruzja zgodna

sille - żyły pokładowe

plutonizm

intruzja zgodna

lakkolity

plutonizm

intruzja zgodna

lopolity

plutonizm

intruzja niezgodna

dajki

plutonizm

intruzja niezgodna

żyły kominowe

plutonizm

intruzja niezgodna

pnie wulkaniczne

plutonizm

intruzja niezgodna

batolity

plutonizm

intruzja niezgodna

nek

lodowiec niszczaca

detersja

rysy lodowcowe

lodowiec niszczaca

detrakcja

bruzdy lodowcowe

lodowiec niszczaca

detrakcja

zadziory lod.

lodowiec niszczaca

egzaracja

lodowiec niszczaca

muton

lodowiec przeobrażająca

kotły lod.

lodowiec przeobrażająca

żłoby

lodowiec przeobrażająca

doliny wiszące

lodowiec przeobrażająca

przełomy transfluencyjne

lodowiec

akumulacja

moreny

lodowiec

niszczenie/budowanie

drumliny

wody lodowcowe

akumulacja

stożek sandrowy

wody subglacjalne

erozja

garnki polodowcowe

wody subglacjalne

eworsja

kotły polodowcowe

wody subglacjalne

erozja glacjalna

rynny polodowcowe

wody proglacjalne

erozja

doliny nmarginalne

wody proglacjalne

erozja

doliny lateralne

wody proglacjalne

erozja

rynny przelewowe

wody proglacjalne

erozja

pradoliny

wody proglacjalne

erozja

pradolony konsekwentne

wody proglacjalne

erozja

pradoliny subsekwentne

wody lodowcowe

akumulacja

stożki glacifluwialne

wody lodowcowe

akumulacja

ozy

wody lodowcowe

akumulacja

ozy subakwatyczne

wody lodowcowe

akumulacja

ozy supraakwatyczne

wody lodowcowe

akumulacja

kemy

wody lodowcowe

akumulacja

kemy glacifluwialne

wody lodowcowe

akumulacja

kemy glacilimniczne

wody lodowcowe

akumulacja

kemy przetainowe

wody lodowcowe

akumulacja

jeziora

wody lodowcowe

akumulacja

zagłębienia glaciwytopiskowe

śnieg

niwacja

zagłębienia niwacyjne

śnieg

niwacja

nmiseczki niwacyjne

niwacja, siloflukcja, spłukiwanie

terasy kriopnanacyjne (antyplanacyjne, golcowe, niwacyjne)

mróz?

procesy mrozowe

gleby poligonanle

mróz?

procesy mrozowe

gleby strukturalne

mróz?

procesy mrozowe

pingo

mróz?

procesy mrozowe

palsa

mróz?

procesy wytopiskowe

Ałas

mróz?

soliflukcja

????

?

Bajdżarachy

krople deszczu

rospryzk

kratery

krople deszczu

rospryzk

piramidki ziemne

woda spływająca

spłukiwanie linijne i powierzchniowe

niecki zmywowe

woda spływająca

spłukiwanie linijne i powierzchniowe

pedymenty zmywowe

woda spływająca

spłukiwanie bruzdowe

żłobki desczowe

woda spływająca

spłukiwanie bruzdowe

rozdoły

woda spływająca

spłukiwanie bruzdowe

debrze

woda spływająca

spłukiwanie bruzdowe

wądoły

woda spływająca

spłukiwanie bruzdowe

wąwozy

woda podziemna

sufozja

wymoki

woda podziemna

sufozja

korytarze sufozyjne

wiatr

deflacja

rynny, wanny, misy

wiatr

deflacja

jamy, kieszenie, zagłębienia plastrowe

wiatr

deflacja

niecki deflacyjne, ostańce i bruki

wiatr

korazja

jardangi

wiatr

korazja

graniaki wiatrowe

wiatr

korazja

nisze i jamy

wiatr

korazja

przewieszki, okapy

wiatr

korazja

wygłady eoliczne, żłobki i jamy

wiatr

akumulacja

riplemarki (zmarszczki eol.)

wiatr

akumulacja

jezyki piaszczyzte

wiatr

akumulacja

wydmy

wiatr

akumulacja

barchany

wiatr

akumulacja

wydma poprzeczna

wiatr

akumulacja

wydma podłużna

wiatr

akumulacja

wydmy paraboliczne

wiatr

akumulacja

wydmy gwiździste

wiatr

akumulacja

Draa

wody fluwioglacjalne

 erozja

pradolina 

 wiatr

deflacja 

misa deflacyjna

wody płynące

erozja boczna

 starorzecze

 morze

 Zatopienie dolin U

Fiord

 Woda wzbogacona CO2

wytrącanie węglanu wapnia

 Kras

wody podziemne

 Wytrącanie CaCO3

Polje

 Prądy przybrzeżne

akumulacja 

Lido

 Wiatr

 Akumulacja eoliczna

pokrywy lessowe

 Wodospad

eworsja 

kocioł eworsyjny

morze

Abrazja

faleza 

Materiał skalny 

Wietrzenie i odpadanie 

stożek usypiskowy, PIARG

 Rzeka

Akumulacja 

stożek napływowy

morze

akumulacja 

platforma abrazyjna

 Wiatr

akumulacja

barchan

lodowiec górski

Egzaracja 

 Dolina U-kształna

 Wody fluwioglacjalne

akumulacja

Oz

lądolód

 akumulacja

drumliny

wiatr

korazja 

jardangi

wody podziemne

Kras - wytrącanie CaCO3 

stalagnat

 Prądy przybrzeżne

akumulacja

Lido

wody płynące

 Erozja wgłębna

dolina V-kształtna

 Wody fluwioglacjalne

Erozja wgłębna 

rynna lodowcowa

 wiatr

 korazja

ziarna eoliczne

 

Woda z CO2

 Krasowienie

Uwał

 rzeka

 Erozja wgłębna

kanion

lądolód

 ablacja

jezioro wytopiskowe (oczko)

Prądy przybrzeżne 

 Akumulacja

mierzeja

 Wiatr

 Akumulacja

wydmy paraboliczne

 Rzeka

erozja wgłębna

terasa

 Woda

 Kras - wytrącanie CaCO3

mogot

 rzeka

 Erozja wgłębna

katarakta

 Lodowiec górski (pole firnowe)

Erozja, taka trochę egzaracja 

cyrk (kar)

wiatr

 korazja

ripple marki

rzeka

 Erozja wgłębna

szypoty

 Szkielety korali

 Utwardzanie przez sole

rafa koralowa

 woda

rozpuszczanie węglanu wapnia

lej zapadliskowy

 rzeka

akumulacja

łacha środkowa

Wiatr 

 korazja

grzyb skalny

lądolód

akumulacja 

morena czołowa

 woda

 kras

wywierzysko

 Rafa Koralowa

 wynurzenie

atol

 Istnienie progu skalnego

 Koryto rzeki kieruje się na prób skalny

wodospad

 Wiatr

korazja

graniaki

 Wody fluwioglacjalne

 Akumulacja

kem

wody płynące

 Erozja rzeczna

przełom antecedentny

 Morze

Zalanie doliny rzecznej

liman

 Wody fluwioglacjalne

 Akumulacja

sandr

 woda

kras 

ponor

 Wiatr

deflacja 

bruk deflacyjny

 Lądolód

akumulacja

eratyki

morze

Abrazja 

nisza abrazyjna

 rzeka

 akumulacja

delta

 Wody podziemne

 kras

makarony i draperie

lodowiec górski

 egzaracja

doliny zawieszone

 Rzeka

Akumulacja - Erozja boczna 

starorzecze

 Morze

akumulacja

plaża

Czarną linią oznaczono przebieg warstw skalnych a czerwoną przerywaną aktualną rzeźbę terenu.

Wg Klimaszewskiego do inwersji rzeźby dochodzi przez odmłodzenie powierzchni zrównania ścinającej struktury fałdowe. Zrównanie odsłania wychodnie warstw o różnej odporności. Rozcinanie mniej odpornych warstw antyklinalnych podczas wypiętrzania doprowadza do utworzenia w nich dolin. Bardziej odporne warstwy synklinalne nie są rozcinane i z nich tworzą się późniejsze grzbiety.

Forma składa się z warstw o większej odporności znajdujących się w jej wierzchnich częściach
i warstw mniej odpornych zalegających niżej.

Próg może powstać np. przez wywianie lub zdenudowanie materiału pokrywającego warstwę o największej odporności oznaczoną na rysunku (+). Procesy, które doprowadziły do usunięcia wierzchowiny działają na odporniejsze części progu na tyle wolno, że doprowadzają do stosunkowo bardzo małych przemian - np. powstanie okapu na progu strukturalnym ( na rysunku „O”), czy powierzchni zrównania
(na rysunku „R”).

Próg składa się z podstawy Pp, czoła Cp i krawędzi K.

Potem mogą powstać wierzchołek W, okap O
i powierzchnia zrównania R. Płaska część wierzchnia Z nazywana jest zaprożem (za-progiem). Rozróżnia się zaproża akordantne i dyskordantne

Zaproże akordantne to takie, którego powierzchnia zgadza się z upadem warstw skalnych a w dyskordantnym występuje niezgodność

Wysilcie się :P To nie jest trudne :P

W planie pomyślcie jak ułożą się poziomice i przenieście to na profil poprzeczny a potem na podłużny.

W planie, w sensie na mapie hipsometrycznej.

Ten rysunek i tak w zasadzie wszystko wyjaśnia, jak na niego dobrze spojrzeć ;)


Wyszukiwarka