PORADNICTWO ZAWODOWE W RESORCIE EDUKACJI, wypracowania


WSTĘP

Poradnictwo zawodowe w Polsce podporządkowane jest dwóm resortom:

Jak dotąd brak informacji o prywatnych firmach, które specjalizowałyby się w świadczeniu odpłatnych usług z zakresu poradnictwa zawodowego. Działają natomiast firmy komercyjne, które świadczą usługi z zakresu doradztwa personalnego, tzn. usługi związane z doborem wysoko kwalifikowanych kadr dla potrzeb pracodawców.

PORADNICTWO ZAWODOWE W RESORCIE EDUKACJI

Akty prawne

Podstawowym aktem prawnym, z którego wynika konieczność organizacji i wspierania poradnictwa zawodowego przez władze publiczne w Polsce jest Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku.

Aktami prawnymi regulującymi kwestie poradnictwa w resorcie edukacji są:

Instytucje i doradcy zawodowi

Usługi z zakresu poradnictwa zawodowego realizowane są przez specjalne placówki - poradnie psychologiczno-pedagogiczne. Podkreślić należy, że placówki te odpowiedzialne są za udzielanie szeroko rozumianej pomocy psychologiczno-pedagogicznej, w tym m.in. usług z zakresu poradnictwa zawodowego dzieciom i młodzieży, a także udzielają rodzicom i nauczycielom pomocy związanej z wychowywaniem i kształceniem dzieci i młodzieży.

Na terenie kraju w roku 2000 działało 590 poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym 6 specjalistycznych placówek zajmujących się głównie, bądź wyłącznie poradnictwem zawodowym. Liczbę poradni w poszczególnych województwach przedstawia poniżej rys.1.

Rys.1. Liczba poradni psychologiczno-pedagogicznych w poszczególnych

województwach

0x08 graphic

Jak widać liczba poradni w poszczególnych województwach jest dość zróżnicowana, wiąże się to głównie z gęstością zaludnienia oraz liczbą szkół w tych rejonach.

Liczba doradców zawodowych pracujących w poradniach psychologiczno-pedagogicznych kształtuje się na poziomie około 1500 osób. Wszyscy doradcy posiadają wykształcenie wyższe i legitymują się co najmniej dyplomem magistra. Ponad 30% doradców ukończyło studia podyplomowe z zakresu orientacji i poradnictwa zawodowego.

Główną grupę doradców zawodowych (ok.90%) stanowią pedagodzy i psycholodzy. Większość z nich (ok.60%) systematycznie podnosi swoje kwalifikacje w czasie krótkich szkoleń i kursów doskonalących, głównie z zakresu przygotowania ucznia metodami aktywnymi do wyboru zawodu i startu zawodowego, orzecznictwa zawodowego, technik diagnostycznych itd. Zdecydowaną większość doradców stanowią kobiety (90,2%).

Rodzaj i zakres świadczonych usług

Zgodnie z zadaniami statutowymi poradnie psychologiczno-pedagogiczne odpowiedzialne są za świadczenie usług w następujących dziedzinach:

Jak widać poradnictwo zawodowe to jedno z kilku zadań realizowanych przez poradnie. Obejmuje ono udzielanie dzieciom i młodzieży pomocy w wyborze kierunku kształcenia i zawodu oraz w planowaniu kariery zawodowej.

Najważniejsze realizowane tutaj działania, to:

schorzeniami i problemami zdrowotnymi,

zawodoznawczych lub centrach informacji zawodowej,

Na szczególną uwagę zasługują zajęcia warsztatowe z uczniami. Celem tych zajęć jest kształtowanie u uczniów takich umiejętności, jak: poznanie samego siebie, ocena własnych możliwości, uzyskiwanie właściwej informacji zawodowej, podejmowanie decyzji, prezentowanie siebie w różnych sytuacjach, aktywne poszukiwanie pracy. Zajęcia te prowadzone są na każdym poziomie kształcenia z uczniami, którzy kończą szkołę i stają przed kolejnym wyborem szkoły, kierunku kształcenia zawodowego bądź zawodu.

Doradcy zawodowi w realizacji swoich zadań korzystają z szeregu różnego rodzaju informacji. Poradnie psychologiczno-pedagogiczne dysponują obecnie informacjami o:

Znacznym wsparciem dla poradni jest wyposażenie ich w niektóre materiały informacyjne opracowane i wydane przez Krajowy Urząd Pracy, takie jak np. siedmiotomowy Przewodnik po Zawodach zawierający charakterystyki 542 zawodów.

W pracy diagnostycznej doradcy zawodowi stosują głównie testy psychologiczne. Najczęściej stosuje się testy badające sprawność intelektualną, osobowość, testy zainteresowań, testy badające uzdolnienia specjalne, testy pedagogiczne. Jednak wyposażenie doradców w tym zakresie wymaga poprawy, zwłaszcza zaś wprowadzenia nowych narzędzi lub przynajmniej opracowania aktualnych norm. Cenne było wdrożenie, w 1999 roku, do praktyki poradnictwa zawodowego, zakupionych przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, testów J. L. Hollanda: Kwestionariusza Preferencji Zawodowych (KPZ) i Zestawu do Samobadania (ZdS). Techniki te zostały pozyskane na potrzeby urzędów pracy przez Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej, a następnie znormalizowane i zaadaptowane do polskich warunków w roku 1997.

Dość skromne jest wyposażenie poradni w środki techniczne typu kserograf, komputer, magnetowid, rzutnik, fax. Niewielki też jest dostęp do internetu.

Usługi poradnictwa zawodowego realizowane są we współpracy z wieloma różnymi instytucjami. Poradnie psychologiczno-pedagogiczne współpracują przede wszystkim z placówkami oświatowymi, tj. kuratoriami oświaty, szkołami ponadpodstawowymi i wyższymi, wojewódzkimi ośrodkami metodycznymi i innymi placówkami doskonalenia nauczycieli. Utrzymywane też są kontakty z pracownikami naukowymi wyższych uczelni, m.in. Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Uniwersytetu Wrocławskiego, Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu i Uniwersytetu Łódzkiego, a także wyższych szkół pedagogicznych w Częstochowie, Bydgoszczy czy Zielonej Górze.

Inne instytucje współpracujące z poradniami to - zakłady kształcenia zawodowego, rzemiosło, ochotnicze hufce pracy, kurie biskupie, wojewódzkie sztaby wojskowe, spółdzielnie inwalidów, instytucje resortu zdrowia (medycyny szkolnej i medycyny pracy) oraz wspomagające przygotowanie młodzieży do podjęcia pracy (wojewódzkie i powiatowe urzędy pracy).

Odbiorcy usług

Zgodnie z zadaniami statutowymi opieką i pomocą poradni psychologiczno-pedagogicznych objęte są dzieci i młodzież w wieku 0 - 19 lat. Bezpośrednie wsparcie ze strony poradni w zakresie różnego rodzaju pomocy uzyskuje około 7% całej populacji z uprawnionej grupy wiekowej w Polsce.

Działania w zakresie orientacji i poradnictwa zawodowego powinny towarzyszyć dzieciom i młodzieży przez cały okres ich edukacji (zgodnie z założeniami reformy oświaty). Jednak w praktyce działania te najintensywniej realizowane są w stosunku do tych grup wiekowych, które znajdują się w okresie tranzycji tj. przejścia ze szkoły ogólnokształcącej do kolejnych szczebli kształcenia bądź pracy, a zatem adresowane są głównie do uczniów klas kończących poszczególne etapy edukacji.

PORADNICTWO ZAWODOWE W RESORCIE PRACY

Akty prawne

Podstawą prawną regulującą działalność urzędów pracy w zakresie poradnictwa zawodowego jest Ustawa z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (Dz. U. z 1997 r. Nr 25, poz. 128 z późniejszymi zmianami) oraz wynikające z niej Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 lutego 2000 r. w sprawie szczegółowych zasad prowadzenia pośrednictwa pracy, poradnictwa zawodowego, organizowania szkoleń bezrobotnych, tworzenia zaplecza metodycznego dla potrzeb informacji i poradnictwa zawodowego oraz organizowania i finansowania klubów pracy (Dz. U. Nr 12, poz. 146, art. 36).

Instytucje i doradcy zawodowi

Zadania z zakresu poradnictwa zawodowego wynikające z Ustawy z dnia 14 grudnia 1994r. i pochodnych aktów prawnych są realizowane przez 373 powiatowe urzędy pracy oraz 51 centrów informacji i planowania kariery zawodowej.

Doradcy zawodowi zatrudnieni w powiatowych urzędach pracy (460 doradców w kraju) udzielają pomocy wszystkim zainteresowanym poradnictwem klientom w rozwiązywaniu ich problemów zawodowych. Doradcy zawodowi udostępniają klientom rzeczywiste i obiektywne dane o możliwościach kształcenia i szkolenia, o zawodach oraz rynku pracy. Pomagają klientom w określeniu ich postaw wobec złożonych sytuacji życiowych, poznaniu możliwych opcji i konsekwencji ich wyboru. Doradcy pomagają klientom w poszukiwaniu pracy m.in. poprzez utrzymywanie łączności z pracodawcami oraz prowadzenie treningów autoprezentacji. Doradcy zawodowi mający dyplom psychologa posiadają uprawnienia do świadczenia klientom usług psychologicznych obejmujących m.in. badania testowe, interpretację wyników testów, opracowanie opinii psychologicznej w celu wykorzystania wyników badań w procesie doradczym. Mają także uprawnienia do prowadzenia na rzecz pracodawców, doboru kandydatów do pracy na stanowiska wymagające szczególnych predyspozycji psychofizycznych. W strukturze powiatowego urzędu pracy jedno lub wieloosobowe stanowisko pracy doradcy zawodowego jest bezpośrednio powiązane ze stanowiskiem specjalisty ds. szkolenia bezrobotnych, co ułatwia rozpoznawanie potrzeb szkoleniowych osób bezrobotnych oraz dobór odpowiednich dla nich kierunków i form szkolenia zawodowego. Doradcy zawodowi współpracują z instytucjami edukacyjnymi (poradniami psychologiczno - pedagogicznymi, szkołami i ośrodkami szkolenia zawodowego dorosłych), pracodawcami, biurami karier szkół wyższych oraz prowadzą negocjacje z instytucjami na rzecz i w imieniu klienta.

Uczestniczą także w wielu działaniach związanych z przygotowaniem młodzieży uczącej się do wejścia na rynek pracy. Doradcy zawodowi powiatowych urzędów pracy współpracują z doradcami zawodowymi centrów informacji i planowania kariery zawodowej wojewódzkich urzędów pracy.

Doradcy w Centrach

Na podstawie porozumienia zawartego w 1994 r. pomiędzy Ministerstwami Pracy Polski i Niemiec powstały w Polsce centra informacji zawodowej. Realizacją tego przedsięwzięcia zajmował się Federalny Urząd Pracy Niemiec i Krajowy Urząd Pracy w Polsce. W efekcie tej współpracy centra polskie stanowią adaptację podobnych instytucji działających w niemieckim systemie służb zatrudnienia. W 1999 roku z istniejących dotąd centrów informacji zawodowej utworzono sieć centrów informacji i planowania kariery zawodowej. Posiadają one status samodzielnych wydziałów wojewódzkich urzędów pracy.

Zatrudniona tam kadra doradców średnio około 5 osób w jednym Centrum świadczy także specjalistyczną pomoc tym grupom klientów, którzy nie mogli jej otrzymać w powiatowych urzędach pracy. W związku z otwartą formułą usług Centra ukierunkowane są na różne grupy klientów, na osoby bezrobotne, zagrożone bezrobociem i poszukujące pracy. Doradcy zawodowi prowadzą w nich poradnictwo indywidualne, zajęcia grupowe, udostępniają informację zawodową, świadczą także specjalistyczne usługi w zakresie planowania kariery zawodowej. Pomagają klientom realniej ocenić szansę uzyskania pracy, wybrać właściwy kierunek rozwoju zawodowego, wzmocnić własną atrakcyjność na rynku pracy oraz wspierają ich w wysiłkach skierowanych na zdobycie i otrzymanie odpowiedniego zatrudnienia. Poprzez ocenę zawodową z wykorzystaniem m.in. metod psychologicznych, zasobów informacji oraz doświadczeń zawodowych klientów doradcy zawodowi pomagają im rozwiązywać problemy związane z zatrudnieniem. Ważnym zadaniem doradców Centrum jest gromadzenie, aktualizowanie, opracowywanie i upowszechnianie informacji zawodowej o zasięgu regionalnym (udostępnianie publikacji obejmujących problematykę szkolenia zawodowego osób dorosłych, rynku pracy, oczekiwań pracodawców wobec kandydatów do pracy, itp.).

Istotnym elementem pracy doradców jest także działalność dotycząca popularyzowania w społeczeństwie usług w zakresie poradnictwa zawodowego poprzez współudział w organizacji imprez, takich jak: Targi Pracy, Targi Edukacyjne, Targi Przedsiębiorczości, Giełdy Pracy, Dni Kariery czy Salony Studenta.

Popularyzacji usług z zakresu poradnictwa zawodowego służą również witryny internetowe. Warto jeszcze dodać, że 16 Centrów zlokalizowanych w miastach - siedzibach województw pełni funkcje koordynujące rozwój poradnictwa zawodowego na terenie województwa.

W urzędach pracy zatrudnionych jest łącznie 703 doradców zawodowych, w tym 460 doradców w powiatowych urzędach pracy i 243 w centrach informacji i planowania kariery zawodowej. Doradcy posiadają ukończone studia wyższe. Wśród doradców 41,1% ma wykształcenie pedagogiczne, 16,4% socjologiczne, 15,5% psychologiczne i 25% inne wyższe. Charakter pracy doradcy zawodowego dla dorosłych wymaga interdyscyplinarnej wiedzy i specyficznych umiejętności. Stąd wykształcenie wyższe (również kierunkowe) nie zawsze jest wystarczające do wykonywania zadań na odpowiednim poziomie.

Rys. 2. Lokalizacja Centrów Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Polsce

0x08 graphic
Rodzaj i zakres świadczonych usług

Struktura poradnictwa zawodowego dla dorosłych jest trójpoziomowa. Doradcy zawodowi pracują w powiatowych urzędach pracy podporządkowanych administracji samorządowej tj. starostom. Doradcy zawodowi pracują też w centrach informacji i planowania kariery zawodowej wojewódzkich urzędów pracy i ich filiach - podporządkowanych marszałkom samorządu wojewódzkiego. Zapleczem metodycznym dla doradców zawodowych w urzędach pracy było funkcjonujące do końca marca 2002 r. Centrum Metodyczne Informacji i Poradnictwa Zawodowego Krajowego Urzędu Pracy.

Zgodnie z obowiązującymi regulacjami prawnymi, zadania doradców zawodowych zatrudnionych w urzędach pracy obejmują:

Oprócz wymienionych zadań, w rozporządzeniu zawarto także zadania dla centrów informacji i planowania kariery zawodowej - wyspecjalizowanych jednostek organizacyjnych wojewódzkich urzędów pracy. Zadania te obejmują:

Metody poradnictwa zawodowego i zasoby informacji

Podstawową metodą pracy doradców zawodowych urzędów pracy z klientami w ramach poradnictwa indywidualnego jest rozmowa doradcza, przebiegająca zgodnie ze ściśle określonymi fazami i z wykorzystaniem specyficznych technik. W poradnictwie dla osób bezrobotnych wykorzystuje się również „Metodę Edukacyjną” oraz „Kurs Inspiracji”. Stosowanie przez doradców zawodowych tych metod pomaga zwłaszcza osobom długotrwale bezrobotnym i zagrożonym bezrobociem określić własną sytuację zawodową w kontekście zmieniających się potrzeb rynku pracy i opracować indywidualny plan działania. Niektórzy przeszkoleni doradcy, wykorzystują w pracy z bezrobotnymi zaadaptowaną, francuską metodę „Bilans kompetencji”, która poprzez ocenę kompetencji, zainteresowań i potencjału zdolności umożliwia klientowi dokonywanie zmiany własnej sytuacji zawodowej.

Podstawową metodą pracy doradców zawodowych urzędów pracy z indywidualnymi klientami jest rozmowa doradcza, przebiegająca zgodnie ze ściśle określonymi fazami i etapami z wykorzystaniem specyficznych technik. Ogólnie można stwierdzić, że w wyniku rozmowy doradca otrzymuje niezbędne informacje o sytuacji klienta przebiegu jego kariery szkolnej, warunkach zdrowotnych, zainteresowaniach i oczekiwaniach związanych z zawodem. Doradca i klient wspólnie planują dalsze kroki postępowania w myśl "porady realizacyjnej". Rozmowę kończy wspólne ustalenie planu działania dla klienta.

Doradcy zawodowi w urzędach pracy dysponują nowymi narzędziami do pomiaru zainteresowań: Zestawem do Samobadania (ZdS) i Kwestionariuszem Preferencji Zawodowych (KPZ) J. Hollanda. Kwestionariusza Preferencji Zawodowych używają doradcy z wykształceniem psychologicznym. Narzędzia te są aktualnie stosowane przez amerykańskie służby zatrudnienia. Adaptacji kulturowej tych metod oraz badania standaryzacyjne dokonał zespół naukowców Uniwersytetu Jagiellońskiego. Badania obejmowały wybrane grupy klientów i prowadzone były przez psychologów w kilkunastu urzędach pracy. W urzędach pracy aktualnie wdrażana jest również Bateria Testów Uzdolnień Ogólnych (BTUO) stosowana przez amerykańskie służby zatrudnienia. Podobnie jak w odniesieniu do kwestionariuszy zainteresowań J. Hollanda, tak i wobec testów uzdolnień ich adaptacji kulturowej dokonał zespół naukowców Uniwersytetu Jagiellońskiego.

W oparciu o wynik tego testu można prognozować powodzenie zawodowe klientów. Oprócz Baterii Testów Uzdolnień Ogólnych wykorzystywane są w poradnictwie zawodowym inne testy psychologiczne.

Doradcy z wykształceniem psychologicznym mogą wykorzystywać inne narzędzia psychologicznego pomiaru: Baterię Testów APIS-P, Baterię Testów APIS-Z, Inwentarz Stanu i Cechy Lęku (ISCL), Kwestionariusz Osobowości Eysencka (EPQ-R), Kwestionariusz Temperamentu - Formalna Charakterystyka Zachowania (FCZ-KT) do diagnozy podstawowych cech temperamentalnych. Narzędzia te pozwalają sporządzać diagnozę potencjału zdolności, zainteresowań i cech osobowościowo-temperamentalnych z punktu widzenia, zarówno planowania kariery zawodowej klienta, jak i doboru zawodowego.

Począwszy od 1996 roku wdrażane są w urzędach pracy dwie metody poradnictwa zawodowego służące rozwiązywaniu problemów osób bezrobotnych: francuska "Metoda Edukacyjna" i metoda duńska znana jako "Kurs Inspiracji".

"Metoda Edukacyjna" sytuuje osobiste doświadczenie klienta w centrum aktywności doradczej, poszerza jego wiedzę dotyczącą świata zawodów, pomaga określić własną sytuację zawodową w kontekście zmieniających się potrzeb rynku pracy i ustalić indywidualny plan działania.

"Kurs Inspiracji'' jest skuteczną metodą wykorzystywaną w pracy z osobami długotrwale bezrobotnymi i zagrożonymi długotrwałym bezrobociem. Metoda ta wzmacnia motywację i aktywność bezrobotnych w realistycznym budowaniu swojego planu zawodowego.

We współpracy z ekspertami francuskimi wybrani doradcy poznali także metodę tworzenia "Bilansów Kompetencji". Metoda ta pozwala osobom pracującym a także bezrobotnym i poszukującym pracy, analizować własne doświadczenia zawodowe i przemyśleć relacje, które utrzymują ze swym środowiskiem zawodowym. W trakcie wielogodzinnej współpracy doradcy i klienta zostają ustalone kompetencje zawodowe klienta, który - z myślą o ich wykorzystaniu - podejmuje próbę zmiany swojej sytuacji zawodowej.

Różnorodność problemów klientów, z jakimi spotykają się doradcy zawodowi urzędów pracy, stała się impulsem do przygotowania i wyposażenia doradców zawodowych w odpowiednie i jednolite w skali kraju zbiory informacji zawodowej, metody i techniki pracy.

Doradcy zawodowi urzędów pracy dysponują ujednoliconymi w skali kraju zasobami informacji zawodowych do których należą:

Doradcy zawodowi dysponują także programem komputerowym „Doradca 2000” udostępnianym klientom na 538 stanowiskach komputerowych (w skali kraju). Program ten umożliwia wielowymiarowe analizowanie świata zawodów, pobudza klienta do autorefleksji i wzmacnia jego aktywność, pozwala na przygotowanie się do podjęcia trafnej decyzji zawodowej.

Ponadto doradcy zawodowi otrzymują różne zbiory informacji i publikacji np. katalogi, informatory, przewodniki, czasopisma zawierające informacje o zawodach, rynku pracy, placówkach szkolenia zawodowego dorosłych itp.

Odbiorcy usług

Poradnictwo zawodowe w urzędach pracy ukierunkowane jest na świadczenie usług dla różnych kategorii klientów, a zwłaszcza dla bezrobotnych i poszukujących pracy znajdujących się w różnych fazach swojego rozwoju zawodowego. Mogą to być osoby młode zamierzające wybrać zawód, jak i osoby z doświadczeniem zawodowym, które pragną zdobyć nowy zawód, a także osoby zagrożone utratą pracy lub mające trudności w jej uzyskaniu. Wielu klientów oczekuje także pomocy doradczej w zakresie poznania technik i nabycia umiejętności związanych z poszukiwaniem pracy.

Edukacja doradców

W Polsce, począwszy od 1997 r. istnieje możliwość kształcenia studentów na poziomie akademickim w zakresie poradnictwa zawodowego, według programu opracowanego przez Uniwersytet Łódzki, w ramach realizowanego przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Projektu Banku Światowego TOR#8.

Uczelnie kształcące doradców zawodowych są uczelniami o różnych profilach. W programach szkół wyższych poradnictwo zawodowe związane jest z psychologią lub pedagogiką.

Formy kształcenia doradców zawodowych na poziomie akademickim:

  1. kształcenie doradców zawodowych w ramach specjalności na studiach pedagogicznych dziennych licencjackich

  2. kształcenie doradców zawodowych w ramach specjalności na studiach pedagogicznych dziennych magisterskich uzupełniających

  3. kształcenie doradców zawodowych w ramach specjalności na studiach pedagogicznych zaocznych licencjackich

  4. kształcenie doradców zawodowych w ramach specjalności na studiach pedagogicznych zaocznych magisterskich

  5. kształcenie doradców zawodowych w ramach specjalności na studiach psychologicznych dziennych magisterskich

  6. kształcenie doradców zawodowych w ramach specjalności na studiach psychologicznych wieczorowych magisterskich

Niektóre uczelnie kształcą doradców stosując kilka form jednocześnie.

Kwalifikacje doradcze można zdobywać na następujących poziomach:

Główne uczelnie kształcące doradców zawodowych w Polsce to:

Krajowy Urząd Pracy stworzył również dla doradców zawodowych możliwości udziału w wewnętrznych szkoleniach specjalistycznych. Ponadto doradcy zawodowi powiatowych urzędów pracy uczestniczą w szkoleniach prowadzonych przez centra informacji i planowania kariery zawodowej wojewódzkich urzędów pracy oraz szkoleniach regionalnych.

Część doradców uczestniczyła w szkoleniach z udziałem ekspertów z Niemiec, Francji, USA, Danii i Szwecji organizowanych w kraju oraz w zagranicznych wyjazdach studyjnych. Wewnętrzne szkolenia specjalistyczne prowadzili przedstawiciele szkół wyższych, ministerstw oraz specjaliści z Krajowego Urzędu Pracy.

Doradcy zawodowi mają zapewnione warunki do samokształcenia kierowanego poprzez wykorzystywanie materiałów informacyjno-metodycznych przygotowywanych i upowszechnianych przez Centrum Metodyczne Informacji i Poradnictwa Zawodowego Krajowego Urzędu Pracy.

Doradcy zawodowi z poradni psychologiczno-pedagogicznych mogą liczyć na wsparcie metodyczne centralnych placówek MENiS - Centrum Metodycznego Pomocy Psychologiczno - Pedagogicznej oraz Krajowego Ośrodka Wspierania Edukacji Zawodowej. Placówki te oferują różnego rodzaju materiały i publikacje oraz różne formy doskonalenia.

Centrum Metodyczne Informacji i Poradnictwa Zawodowego Krajowego Urzędu Pracy

Ze względu na potrzebę pogłębienia działań metodycznych związanych głównie z koniecznością rozwoju profesjonalnej kadry doradców zawodowych w urzędach pracy, uruchomiono w 1998 roku w Krajowym Urzędzie Pracy Centrum Metodyczne Informacji i Poradnictwa Zawodowego, jako samodzielną komórkę funkcjonującą na prawach departamentu. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 lutego 2000r. Centrum Metodyczne Informacji i Poradnictwa Zawodowego Krajowego Urzędu Pracy stanowiło zaplecze metodyczne dla urzędów pracy oraz centrów informacji i planowania kariery zawodowej wojewódzkich urzędów pracy.

Do zadań Centrum należało:

  1. opracowywanie, gromadzenie i doskonalenie informacji zawodowych,

  2. opracowywanie, gromadzenie, doskonalenie i adaptacja metod i technik poradnictwa zawodowego,

  3. upowszechnianie informacji zawodowych, metod i technik poradnictwa zawodowego,

  4. opracowywanie programów i materiałów szkoleniowych oraz prowadzenie szkoleń dla doradców zawodowych i innych pracowników urzędów pracy w zakresie informacji zawodowej i poradnictwa zawodowego.

Centrum Metodyczne miało prawo do rekomendacji materiałów, metod i technik powiatowym urzędom pracy i centrom informacji i planowania kariery zawodowej wojewódzkich urzędów pracy.

Centrum Metodyczne aktualizowało zbiory informacji i przekazywało je bezpłatnie urzędom pracy. Działania te dotyczyły przede wszystkim tych form informacji, które mogły być realizowane na szczeblu centralnym, np. zestawy ulotek o zawodach, charakterystyki zawodów oraz program komputerowy „Doradca 2000”. Na potrzeby doradców zawodowych opracowywane były nowe publikacje zawodoznawcze, jak np. „Podręcznik oceny zawodów z punktu widzenia różnych rodzajów niepełnosprawności”. Niektóre materiały Centrum upowszechniało na swojej stronie Internetowej.

Ważną rolę spełniało Centrum Metodyczne w zakresie zapewniania urzędom pracy narzędzi psychologicznego pomiaru, m.in. „Baterii Testów Uzdolnień Ogólnych”, „Kwestionariusza Preferencji Zawodowych”, „Zestawu do Samobadania” J. Hollanda. Corocznie zaopatrywało doradców w materiały testowe. Organizowało również szkolenia dla nowozatrudnionych doradców zawodowych w zakresie stosowania testów. Centrum Metodyczne, wdrażało także metody poradnictwa zawodowego takie jak: „Kurs Inspiracji”, „Metoda Edukacyjna”, „Bilans Kompetencji” i inne. Pracownicy Centrum Metodycznego przygotowywali, opracowywali podręczniki i materiały oraz programy szkolenia doradców zawodowych a także prowadzili zajęcia dydaktyczne.

Centrum Metodyczne wiele uwagi poświęcało przygotowywaniu do druku publikacji z serii „Zeszyty informacyjno - metodyczne doradcy zawodowego”. Do chwili obecnej opublikowano 22 zeszyty.

Centrum Metodyczne prowadziło także działania związane z rozwojem poradnictwa zawodowego w wymiarze europejskim poprzez realizację projektów w ramach Programu Leonardo da Vinci. Szczególną rolę odegrał projekt Narodowe Centrum Zasobów Poradnictwa Zawodowego (NCZPZ). NCZPZ zostało utworzone na mocy porozumienia Krajowego Urzędu Pracy i Ministerstwa Edukacji Narodowej. Zadania związane z Narodowym Centrum Zasobów Poradnictwa Zawodowego realizowane były przez dwa zespoły robocze - jeden po stronie resortu Edukacji Narodowej zlokalizowany w Krajowym Ośrodku Wspierania Edukacji Zawodowej, drugi - w Centrum Metodycznym Informacji i Poradnictwa Zawodowego Krajowego Urzędu Pracy. Działania Narodowego Centrum Zasobów Poradnictwa Zawodowego były współfinansowane ze środków Komisji Europejskiej. Narodowe Centrum Zasobów Poradnictwa Zawodowego wspiera mobilność edukacyjną obywateli Europy poprzez gromadzenie, wymianę i udostępnianie informacji o możliwościach kształcenia i szkolenia zawodowego w krajach Europy. Zakłada promocję mobilności edukacyjnej młodzieży i osób dorosłych. W projekcie Narodowe Centrum Zasobów Poradnictwa Zawodowego uczestniczą wszystkie kraje Unii Europejskiej oraz kraje przedakcesyjne.

Realizowane zadania związane z europejskim aspektem poradnictwa zawodowego odnoszą się - w pierwszej kolejności do opracowania baz danych o możliwościach kształcenia i szkolenia zawodowego w Polsce i przekazania ich partnerom z krajów Unii Europejskiej, w drugiej zaś do stworzenia warunków dla polskich doradców zawodowych umożliwiających doskonalenie ich kwalifikacji zawodowych.

Ścisła współpraca z krajami Unii Europejskiej wymaga ze strony Polski przygotowania kompetentnej kadry doradców zawodowych, którzy będą świadczyli usługi w wymiarze europejskim. Centrum Metodyczne Informacji i Poradnictwa Zawodowego poczyniło pierwsze kroki w tym kierunku. Realizuje bowiem projekt w ramach Programu Leonardo da Vinci pt. „Transnacjonalne poradnictwo zawodowe”, mający na celu (docelowo) zorganizowanie studiów podyplomowych dla doradców zawodowych. W wyniku tego projektu opracowany zostanie program kształcenia w zakresie europejskiego poradnictwa zawodowego. Autorami programu, materiałów dla wykładowców oraz przewodnika dla słuchaczy będą naukowcy reprezentujący następujące szkoły wyższe: Uniwersytet Jagielloński (Polska), Uniwersytet i Wyższa Szkoła Administracji Pracy w Mannheim (Niemcy), Uniwersytet w Klagenfurcie (Austria) i Uniwersytet w Szeged (Węgry). Projekt wspierają urzędy pracy z tych krajów.

Działalność Centrum Metodycznego umożliwiała szersze włączenie się do projektów Programu Leonardo da Vinci doradców z urzędów pracy m.in. z Rzeszowa, Olsztyna, Białegostoku, Krakowa, Katowic, Gdańska itp.

Ponadto Centrum Metodyczne współpracowało z wieloma partnerami. Z uwagi na interdyscyplinarny charakter zadań najważniejszymi jego partnerami były szkoły wyższe. I tak m.in. z Uniwersytetem Jagiellońskim Centrum Metodyczne współpracowało w zakresie adaptacji i standaryzacji testów psychologicznych oraz w zakresie opracowywania programu kształcenia dla eurodoradców. Z kolei, współpraca z Uniwersytetem Łódzkim dotyczyła kształcenia i podnoszenia kwalifikacji doradców zawodowych. Współpraca z Centralnym Instytutem Ochrony Pracy - dotyczyła tworzenia charakterystyk zawodów. Centrum Metodyczne współpracowało także ze Stowarzyszeniem Doradców Szkolnych i Zawodowych RP w budowaniu modelu integracji doradców zawodowych poradni psychologiczno - pedagogicznych i urzędów pracy.

Dotychczasowe działania w Programie Leonardo da Vinci przyczyniły się do tego, że rośnie także liczba zagranicznych partnerów zainteresowanych współpracą z Centrum w dziedzinie poradnictwa zawodowego.

Kluby Pracy

Pierwsze kluby powstawały samorzutnie przed 1993 rokiem i działały według programów amatorsko opracowanych przez liderów. Następnie opracowano i upowszechniono w Systemie Urzędów Pracy jednolity modułowy program klubu, wypracowano standardy funkcjonowania klubu, a poprzez stałe finansowe wspieranie procesu tworzenia nowych placówek odnotowywano ciągły wzrost ich liczby. Wdrożono nowy program klubów pracy i program szkolenia liderów klubów (w oparciu o podręczniki Program Klubu Pracy i Umiejętności Lidera Klubu Pracy). Oba programy wypracowane zostały w ramach projektu Banku Światowego. Kluby pracy wyposażone zostały w nowoczesny sprzęt audiowizualny, zakupiony ze środków pożyczki, który ułatwia i uatrakcyjnia zajęcia. Program Klubu pracy był także udostępniany przez Krajowy Urząd Pracy instytucjom innym niż urzędy pracy zainteresowanym prowadzeniem klubów.

Klub pracy jest programem, którego głównym celem jest zwiększenie aktywności i skuteczności bezrobotnych w samodzielnym poszukiwaniu pracy. Przygotowuje bezrobotnych do powrotu na rynek pracy, a także wyposaża ich w umiejętności poruszania się na rynku pracy. Cele te są osiągane przez równoczesną intensywną pracę lidera klubu i uczestnika programu. Klub pracy oferuje osobom bezrobotnym i poszukującym pracy naukę praktycznych umiejętności, niezbędnych przy poszukiwaniu zatrudnienia lub wręcz uruchomienie procesu aktywizacji zawodowej. Zajęcia w klubie prowadzi lider klubu pracy, który pełni jednocześnie kilka ról:

- animatora i inspiratora - kreującego odpowiednią atmosferę w klubie, posiadającego wizję pomyślnej przyszłości dla każdego uczestnika klubu;

- doradcy - reagującego na ludzkie uczucia, oferującego wzmocnienie, wzbudzającego zaufanie;

- nauczyciela - przekazującego wiedzę i umiejętności.

Liderami klubów pracy w resorcie pracy są specjalnie przeszkoleni pracownicy urzędów pracy i są to doradcy zawodowi lub pośrednicy pracy.

Stworzono również możliwość korzystania z usług klubów pracy osobom niewidomym i niedowidzącym poprzez przygotowanie i upowszechnianie w Systemie Urzędów Pracy odpowiednich podręczników w brajlu.

W 2001 roku w skali kraju funkcjonowało 796 klubów pracy zorganizowanych przez powiatowe urzędy pracy oraz instytucje i organizacje z nimi współpracujące. W tej liczbie zawierają się wszystkie kluby pracy, które prowadziły działalność przez cały czas pozwalający na prowadzenie zajęć co najmniej z jedną grupą. W strukturach powiatowych urzędów pracy działało 657 klubów pracy. W zajęciach klubów pracy w 2001 roku uczestniczyło ogółem 51 tys. osób. Programem klubu pracy objęte były przede wszystkim osoby bezrobotne - 48,5 tys. W okresie 3 miesięcy od zakończenia zajęć w klubie pracy 7,5 tys. osób bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy podjęło pracę, a prawie 2,8 tys. osób podjęło szkolenie w celu uzupełnienia, podwyższenia lub zmiany kwalifikacji.

W 2001 roku działały 103 kluby pracy prowadzone przez 14 instytucji i organizacji, którym udostępniono podręczniki Program Klubu Pracy i Umiejętności Lidera Klubu Pracy. W zajęciach tych klubów uczestniczyło łącznie 9,3 tys. osób, w tym prawie 4,8 tys. osób bezrobotnych.

Biura Promocji Zawodowej Absolwentów Szkół Wyższych (Biura Karier)

Pierwsze Biuro Karier powstało w Polsce w 1993 r. przy Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu dzięki inicjatywie Johna C. Franksa, Dyrektora Biura Karier na Uniwersytecie w Hull w Wielkiej Brytanii i wsparciu Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej oraz Krajowego Urzędu Pracy.

W roku 1997 powstały także biura na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Uniwersytecie i Politechnice we Wrocławiu, Politechnice w Gliwicach, Krakowie, Kielcach, Akademii Ekonomicznej w Katowicach i Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie.

Biura Zawodowej Promocji Studentów i Absolwentów Szkół Wyższych (nazywane Biurami Karier) zadeklarowały wolę współpracy w ramach Ogólnopolskiej Sieci Biur Karier (OSBK). W jej skład weszła jedynie część z 32 działających na terenie kraju Biur Karier.

Porozumienie o powołaniu sieci zostało podpisane przez kierowników Biur w grudniu 1998r. Biura przystępujące do OSBK muszą spełniać pewne, ściśle określone standardy programowe, do których zalicza się m.in.:

Z pomocy Biur Karier korzystają przede wszystkim:

Pomoc udzielana studentom i absolwentom w aktywnym wejściu na rynek pracy polega na:

- prowadzeniu rozmów doradczych,

- zapoznawaniu z europejskimi standardami rekrutacji.

Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów z pracodawcami realizowane jest poprzez:

- przeprowadzanie naboru i preselekcji na zlecenie pracodawcy,

- urządzanie prezentacji firm na uczelniach,

Poradnictwo zawodowe w innych instytucjach

Poza instytucjami zatrudniającymi największą liczbę doradców w Polsce tj. urzędami pracy w resorcie pracy oraz poradniami psychologiczno-pedagogicznymi funkcjonującymi w resorcie edukacji, duże grupy doradców działają w ramach następujących instytucji:

  1. Ochotnicze Hufce Pracy (Voluntary Work Corps) - zatrudniają ok. 92 liderów klubów pracy, którzy pełnią rolę doradców,

  2. Kolejowa Agencja Aktywizacji Zawodowej ( Polish State Railways Agency for Retraining and Employment) - zatrudnia ok. 73 doradców,

  3. Wojskowe Centrum Aktywizacji Zawodowej w Warszawie (Military Outplacement Centre in Warsaw) - zatrudnia ok. 60 doradców zawodowych.

W ramach Ochotniczych Hufców Pracy działają Młodzieżowe Biura Pracy (49 plus 57 ich filii), które świadczą usługi m.in. w zakresie:

- udzielania pomocy pracodawcom w doborze pracowników na stanowiska pracy,

oraz działające w ich ramach Kluby Pracy OHP (92), które wykonują zadania w zakresie:

- informacji i poradnictwa zawodowego dla młodzieży szkół ponadpodstawowych, absolwentów i innych młodych bezrobotnych,

Odbiorcami usług OHP jest głównie młodzież bezrobotna i ucząca się (również z terenów wiejskich.). Kadra liderów klubów pracy/doradców jest szkolona poprzez szkolenia wewnętrzne.

Kolejowa Agencja Aktywizacji Zawodowej świadczy usługi w zakresie poradnictwa zawodowego i pośrednictwa pracy dla zwalnianych pracowników kolei państwowych, którzy tracą pracę w wyniku restrukturyzacji tej instytucji. Usługi te są nakierowane głównie na przekwalifikowanie byłych pracowników kolei poprzez m.in. organizację dla nich warsztatów umiejętności skutecznego poszukiwania i zdobywania pracy oraz przedsiębiorczości.

Kadra doradców zawodowych była dobierana z byłych pracowników administracyjnych i liniowych kolei, kadrę tę przeszkolono w specjalnie zaprojektowanym cyklu szkoleń.

Wojskowe Centrum Aktywizacji Zawodowej świadczy usługi z zakresu poradnictwa zawodowego i pośrednictwa pracy dla kadry żołnierzy zawodowych, która traci pracę w wyniku rekonwersji w wojsku. Odbiorcami usług tego Centrum są więc byli wojskowi, którzy zamierzają podjąć pracę w instytucjach cywilnych.

Osoby wykonujące pracę doradcy zawodowego w tej instytucji zdobywają kwalifikacje doradcy zawodowego poprzez udział w specjalnie zaplanowanych szkoleniach.

Jak widać z przedstawionego wyżej materiału poradnictwo zawodowe w Polsce realizowane jest w różnych typach instytucji i różnych sektorach. Podstawową rolę odgrywają placówki edukacji i pracy. Ogólna liczba doradców zawodowych przekracza 2,5 tys. osób. Poza nielicznymi wyjątkami są to wszystko specjaliści z wykształceniem wyższym. Doradcy świadczą usługi o zbliżonym charakterze adresowane do szerokiej grupy odbiorców.

Opracowanie przygotowano w kwietniu 2002 r. w oparciu o materiały m.in. Pani Grażyny Sołtysińskiej i Pana Włodzimierza Trzeciaka oraz inne zebrane w odnośnych instytucjach.

Tzn. zgodnym ze standardem usług urzędów pracy w zakresie poradnictwa zawodowego.

Metoda zaadaptowana z Francji

Metoda zaadaptowana z Danii

Prace nad wdrożeniem tej metody są kontynuowane

Prace nad testami realizowane były w ramach prowadzonego przez Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej

Projektu Banku Światowego, komponentu TOR # 8

General Aptitude Test Battery (GATB)

CMIiPZ funkcjonowało w strukturach KUP do końca marca 2002 r. Od kwietnia zespół Centrum i jego zadania

zostały przejęte przez MPiPS

Rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad prowadzenia pośrednictwa pracy, poradnictwa zawodowego,

organizowania szkoleń bezrobotnych, tworzenia zaplecza metodycznego dla potrzeb informacji zawodowej

i poradnictwa zawodowego oraz organizowania i finansowania klubów pracy

Informacja o działalności klubów pracy w 2001 roku, KUP Departament Standaryzacji Usług, Warszawa, marzec 2002r.

1

3

0x01 graphic


Wyszukiwarka