pielegniarstwo pediatryczne wyklady czesc 2(5-11 tematy), materiały na studia pielęgniarskie


5.PIELĘGNOWANIE DZIECKA Z CHOROBĄ ZAKAŹNĄ

Ostre choroby zakaźne stanowią największy odsetek zachorowań wśród dzieci, głównie w wieku przedszkolnym i szkolnym. Niebezpieczne są one w skupiskach dziecięcych takich jak: żłobki, przedszkola, szkoły, gdzie drobnoustroje łatwo przenoszą się z dziecka na dziecko.

Choroba zakaźna- to proces biologiczny zachodzący w organizmie ludzkim lub zwierzęcym w następstwie działania chorobotwórczego czynnika biologicznego, którym mogą być: wirusy, bakterie, grzyby, riketsje.

Do najczęstszych chorób zakaźnych wieku dziecięcego należy:

Krótka charakterystyka najczęstszych chorób zakaźnych wieku dziecięcego.

ODRA (RUBEOLA)

Choroba zakaźna wirusowa, którą przechodzi się raz w życiu. Pojawia się epidemicznie. Wirus rozmnaża się w układzie oddechowym, po zakażeniu drogą kropelkową. Do zakażenia może dojść poprzez kontakt bezpośredni np. dotyk (głównie w początkowym stadium choroby).

Objawy. W przebiegu odry wyróżniamy:

Okres wylęgania: choroby od chwili zakażenia do momentu pojawienia się początków wysypki trwa 9 - 14 dni zwykle jest bezobjawowy, a do pierwszych objawów kataralnych tylko 10 - 11 dni. Chory jest zaraźliwy przed wystąpieniem wysypki około 5 dni a 4 dni po jej wystąpieniu.

Okres nieżytowy : rozpoczyna się gorączką, nieżytem nosa, zapaleniem spojówek z lekkim obrzękiem powiek i światłowstrętem ( „ oczy królicze”), zapaleniem gardła i krtani, suchym , męczącym kaszlem. W 2-3 dniu tego okresu pojawiają się tzw. plamki Fiłatowa i Kopika (punkcikowate białe plamki, otoczone czerwoną obwódką, umiejscowione na błonie śluzowej policzków).

Okres wysypkowy: wysypce towarzyszy wzrost temperatury ciała(do 40º C) pogorszenie samopoczucia chorego dziecka, pojawia się niekiedy duszność, sinica, przyspieszenie tętna, charakterystyczna wyraźna senność i apatia (dziecko „przesypia” odrę).

Wysypka rozpoczyna się na twarzy i za uszami, potem pojawia się na skórze szyi, górnej części klatki piersiowej i pleców, w końcu obejmuje cały tułów i kończyny.

Charakter wysypki się zmienia od nielicznych, rozsianych, małych, ciemnoróżowych plamek, potem stają się grudkami, które się zlewają się ze sobą pokrywając całe ciało jedynie pozostawiając białe pasma (tzw .skóra lamparcia). Wysypka niknie w takiej kolejności, w jakiej się pojawiła.

Stopień ciężkości wiąże się ze stopniem zlewania i zasięgiem wysypki.

W łagodnej postaci wysypka nie ma tendencji do zlewania się, w ciężkiej jest zlewna,pokrywa całą skórę, może być wybroczynowa.

Okres zdrowienia: wraz ze zblednięciem wysypki ustępuje kaszel, temperatura ciała powraca do normy i następuje okres zdrowienia, który trwa kilka dni.

Powikłania: zależą od zjadliwości wirusa i odporności osobniczej chorego dziecka. Najczęstsze to: zapalenie płuc, ucha środkowego i krtani.

Powikłania neurologiczne należą do najgroźniejszych i występują częściej niż w innych chorobach wysypkowych a są to: zapalenie mózgu, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie rdzenia kręgowego, zapalenia wielonerwowe czy nerwów czaszkowych.

Podostre stwardniające zapalenie mózgu (LESS), rozwijające się po wielu latach od przechorowania odry (ok.5-8 lat), a kończące się śmiercią jest uważane za następstwo ukrytego zakażenia wirusem odry, który w stanie utajenia przebywa w komórkach gospodarza.

Leczenie: odry niepowikłanej jest objawowe. Obejmuje spoczynkowy tryb życia dziecka, dietę łatwo strawną z dużą ilością płynów, obniżanie gorączki. Dziecko powinno leżeć w łóżku i mieć zapewniony spokój. Pokój powinien być przyciemniony, jeśli dziecko źle reaguje na światło.

W przebiegu odry dziecko zwykle ma obniżone łaknienie, nie należy zmuszać go do jedzenia, a jedynie zachęcać do picia. Należy podawać płyny i potrawy raczej chłodne 9 soki owocowe, kompoty, kisiele, surowe owoce), często i w niewielkich ilościach.

Zalecana jest codzienna kąpiel, również w okresie gorączki i mimo utrzymującej się wysypki. Sprawia to dziecku ulgę i obniża temperaturę.

Przekrwienie oczu łagodzimy stosując kilka razy dziennie ciepłe okłady z rumianku.

OSPA WIETRZNA (VARICELLA)

częsta, bardzo zakaźna choroba, której przebieg u dzieci jest zwykle łagodny. Przechodzi się ją raz w życiu. Ospa jest wywołana przez wirusa Herpes zoster, który po latach utajenia może wywołać półpasiec.

Okres wylęgania choroby wynosi 14-23 dni. Pierwsze objawy to niewielka gorączka i bóle głowy, w następnym dniu wysypka.

Chory jest zakaźny od dnia poprzedzającego wystąpienie wysypki i do 6 dni od jej pojawienia się.

Wysypka składa się z czerwonych plamek z pęcherzykiem w środku, pęcherzyki pojawiają się w rzutach. Pęcherzyki mogą tworzyć się wszędzie: na błonach śluzowych jamy ustnej, w uchu , na oku, na tułowiu, we włosach. Po kilku dniach wykwity przysychają w strupki i stopniowo ustępują. Wysypka w okresie schnięcia pęcherzyków wybitnie swędzi.

Powikłania (rzadkie): zapalenie nerek, zapalenie mózgu z ataksją (rozwija się w 3-8 dobie po pojawieniu się wysypki).

WYSYPKA NAGŁA, gorączka trzydniowa (EXANTHEMA SUBITUM)

Choroba wirusowa, zwana potocznie trzydniówką.

Atakuje przeważnie dzieci w wieku od 0.5 do 3 lat. Występuje sporadycznie, chociaż zdarzają się epidemie. Jednorazowy atak zapewnia dożywotnią odporność. Często jest mylona z odrą.

Pierwszym objawem jest gwałtowny atak wysokiej gorączki przekraczającej 40 º C, może wystąpić lekki katar . Gorączka utrzymuje się około 3 dni. Czwartego dnia nagle ustępuje. Pod koniec choroby na ciele, głównie na tułowiu, rzadziej na twarzy pojawia się wysypka w postaci jasnoczerwonych plamek, które znikają po upływie1 lub 2 kolejnych dni nie pozostawiając przebarwień na skórze.

RÓŻYCZKA (RUBELLA)

Choroba spowodowana zakażeniem wirusowym. Często o bardzo łagodnym przebiegu.

Okres inkubacji trwa14-21 dni. Zakażone dziecko rozsiewa wirusa drogą kropelkową podczas kaszlu i kichania, od pierwszych objawów choroby do 3 dnia od wystąpienia wysypki.

Objawy: dziecko czuje się niezbyt dobrze. Ma umiarkowaną temperaturę ciała oraz czerwoną, plamkowatą wysypkę, która trwa od kilku godzin do 3 dni. Węzły chłonne są powiększone (zwłaszcza w okolicy podpotylicznej szyi).

Powikłania (rzadkie): zapalenie stawów, zapalenie mózgu, trombocytopenia, uszkodzenie lub obumarcie płodu (u ciężarnych).

ŚWINKA - ZAPALENIE ŚLINIANKI PRZYUSZNEJ(PAROTITIS EPIDEMIKA)

Choroba wirusowa, do której dochodzi drogą kropelkową, głównie przez zawierającą wirusy ślinę.

Cechuje się długim okresem wylęgania, który trwa od 16-21 dni.

Objawy: choroba zaczyna się od stopniowego narastania temperatury ciała i złego samopoczucia. Pojawia się ból uszu, gardła a następnie dochodzi do powiększenia się ślinianek przyusznych - jednej lub obu. Dziecko skarży się na ból przyusznic, uszu. Ma trudności w połykaniu, żuciu i mówieniu z tego powodu dziecko unika jedzenia i picia, jama ustna staje się wysuszona, częściowo z powodu odwodnienia a częściowo z powodu zmniejszonej ilości produkowanej śliny. Język jest obłożony. Choroba może również dotyczyć ślinianek podżuchwowych.

Powikłania: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie najądrza i jąder (rzadko występuje przed wiekiem pokwitania).

PŁONICA - SZKARLATYNA (SCARLATINA)

Choroba wywołana przez paciorkowiec hemolizujący grupy A (Streptococcus haemoliticus), który wywołuje również chorobę reumatyczną i kłębuszkowe zapalenie nerek.

Okres wylęgania trwa 2- 4 dni.

Objawy: najpierw występuje zapalenie migdałków, podwyższona temperatura ciała oraz złe samopoczucie. Na całym ciele pojawia się delikatna, punkcikowata wysypka z wyjątkiem twarzy. Wysypka ma kolor czerwony a zmiany bledną po ich uciśnięciu. Na policzkach pojawiają się typowe zaczerwienienia, które powodują szkarłatny wygląd twarzy dziecka. Typowy dla płonicy jest „malinowy język” początkowo pokryty grubą warstwą białego nalotu, który znika po 4-5 dniach i ma wygląd czerwonej poziomki po ustąpieniu wysypki następuje złuszczenie naskórka, zwłaszcza na dłoniach i stopach. Powiększają się węzły chłonne na karku.

Powikłania: zapalenie ucha środkowego, zapalenie węzłów chłonnych szyi, zapalenie błony śluzowej nosa, zapalenie zatok obocznych nosa, choroba reumatyczna i ostre zapalenie nerek jest rzadkim powikłaniem.

KRZTUSIEC (PERTUSSIS)

Długotrwała choroba układu oddechowego wywołana pałeczką Bordetella pertussis, szczególnie niebezpieczna u niemowląt, które nie mają odporności na tę chorobę.

Okres wylęgania trwa około 7 dni (od 6 do 21 dni).

Objawy: choroba rozpoczyna się okresem nieżytowym i drażniącym kaszlem, po 7-14 dniach kaszel się nasila i przybiera charakter napadowy. Po napadzie kaszlu pojawia się świst wdechowy, odkrztuszanie lepkiej wydzieliny i wymioty. Niemowlęta miewają napady kaszlu z bezdechem, w czasie którego sinieją. Podczas napadów kaszlu dochodzi do powstawania wylewów i wybroczyn na spojówkach i skórze twarzy oraz obrzęków na twarzy. W ciągu doby może pojawić się od kilku do kilkunastu napadów kaszlu, które są uciążliwe w nocy. Po 3-4 tygodniach siła i częstość kaszlu maleje, stopniowo dochodzi do wyzdrowienia.

Powikłania: odoskrzelowe zapalenie płuc, encefalopatia krztuścowa: drgawki, zaburzenia świadomości, uszkodzenia nerwów czaszkowych, niedowład kończyn.

ZAKAŻENIA ROTAWIRUSOWE

Choroba zakaźna spowodowana przez rotawirusy wywołujące biegunkę u niemowląt.

Okres wylęgania wynosi 36-48 godzin, rozsiewanie wirusa utrzymuje się jeszcze przez 2-5 dni po ustąpieniu biegunki a czasami i dłużej. Do zakażenia dochodzi za pośrednictwem brudnych rąk, podczas epidemii szpitalnych, a także w ośrodkach opieki dziennej (żłobki). Najczęściej chorują dzieci pomiędzy 0.5 a 2 rokiem życia.

Objawy: gorączka, wymioty bez domieszki żółci i obfite, wodniste, niecuchnące stolce, ponadto może wystąpić nieżyt nosa, zaczerwienienie błony bębenkowej lub tylnej ściany gardła.

Powikłania: odwodnienie z kwasicą

ZASADY POSTĘPOWANIA PERSONELU PIELĘGNIARSKIEGO PODCZAS PIELĘGNOWANIA DZIECKA Z CHOROBĄ ZAKAŹNĄ

i wkładać do pojemnika wyłożonego czerwonym workiem.

EDUKACJA RODZICÓW I OPIEKUNÓW DZIECKA DOTYCZĄCA:

1. prawidłowego odżywiania dziecka - wskazówki odnośnie pełnowartościowej diety,

przygotowanie i przechowywanie pokarmów,

2. prawidłowego pielęgnowania ciała dziecka - częstotliwości i sposobów wykonywania

zabiegów pielęgnacyjnych, preparatów zaleconych do stosowania,

3. prawidłowego stymulowania rozwoju psycho-ruchowego dziecka - wskazania w

zależności od wieku i możliwości dziecka.

SZCZEPIENIA OCHRONNE

Do dnia 31 października bieżącego roku w formie komunikatu Główny Inspektor Sanitarny przedstawia Program Szczepień Ochronnych na rok następny, który ogłasza w Dzienniku Urzędowym Minister Zdrowia.

Program Szczepień Ochronnych składa się z następujących części:

I. Szczepienia obowiązkowe - kalendarz szczepień.

A. Szczepienia obowiązkowe dzieci i młodzieży według wieku.

B. Szczepienia obowiązkowe osób narażonych w sposób szczególny na zakażenie.

II. Szczepienia zalecane - niefinansowane ze środków znajdujących się w budżecie

ministra właściwego do spraw zdrowia.

III. Informacje uzupełniające.

6.PIELĘGNOWANIE DZIECKA Z CHOROBĄ NOWOTWOROWĄ Z UWZGLĘDNIENIEM METOD TERAPII. OPIEKA PALIATYWNA NAD DZIECKIEM

Choroby nowotworowe:

Grupy ryzyka:

ROLA PIELĘGNIARKI:

Błędy popełniane przez rodziców:

Udzielanie wsparcia w zakresie:

Problemy pielęgnacyjne dzieci z chorobą nowotworową:

sfera somatyczna

sfera psychosomatyczna

LECZENIE BÓLU NOWOTWOROWEGO

Sposoby leczenia bólu nowotworowego:

FARMAKOLOGICZNE SPOSOBY:

pierwszy stopień- paracetamol + lek wspomagający (Naproxen, Ibuprofen)

drugi stopień - opioid (Tranadol) + lek nieopioidowy + lek wspomagający,

trzeci stopień - silny opioid (kodeina, Fentanyl) + lek nieopioidowy + lek wspomagający

OPIEKA PALIATYWNA

Pediatryczna opieka paliatywna to nowy kierunek w pediatrii. W Polsce prowadzi się ją w modelu domowym, a dzieckiem i jego rodziną opiekuje się zespół interdyscyplinarny.

Opieka paliatywna nad dziećmi to działanie holistyczne, które zawiera w sobie czynniki fizyczne, psychiczne, socjalne i duchowe. Jej celem jest poprawa jakości życia dziecka, która nie może polegać na przedłużaniu jego życia kosztem dodatkowych cierpień.

Opieka paliatywna może trwać kilka dni, miesięcy, a nawet wiele lat.

Grupy schorzeń nieuleczalnych:

Schorzenia nowotworowe stanowią mniejszość.

Pielęgniarka z racji swojego zawodu jest najdłużej i najczęściej przy ciężko chorym, wie o małym pacjencie najwięcej, potrafi zaspokoić jego stale zmieniające się potrzeby. Do zadań pielęgniarki należy wykonywanie zabiegów medycznych i pielęgnacyjnych a także nauczenie rodziny chorego wykonywanie podstawowych czynności, tj: karmienie, pojenie, technika zmiany pozycji, toaleta ciała w łóżku, technika zmiany opatrunku, nieprofesjonalny masaż, toaleta przeciwodleżynowa, zapobieganie zaparciom, postępowanie w przypadku wystąpienia biegunki i zaparć, zakładanie

i pielęgnacja wkłucia podskórnego, obsługa pompy infuzyjnej, technika przygotowania i podawania leków doustnych, podskórnych, we wlewach, podawanie leków przez cewnik zewnątrzoponowy. Wszystkie te zabiegi mają na celu poprawę jakości życia dziecka, pozwalają mu i jego rodzinie dotrwać we względnym dobrostanie do kresu życia.

Pielęgniarka będąc częstym gościem w domu chorego, może zdobyć jego zaufanie, towarzyszy jego rozterkom i lękowi.

Pielęgniarka często jest pierwszym powiernikiem najskrytszych życiowych tajemnic.

7.PIELĘGNOWANIE DZIECKA Z MÓZGOWYM PORAŻENIEM DZIECIĘCYM.

Dziecko niepełnosprawne potrzebuje takiego samego ciepła emocjonalnego i nakierowania matki, jak nieupośledzony rówieśnik. Wymaga jednak znacznie więcej czasu, więcej pomocy i większej wyrozumiałości. Jeżeli mu tego brakuje, wówczas dziecko niepełnosprawne nie potrafi sprostać wymogom otoczenia, dopasować się do niego w adekwatny sposób zgodnie ze swoimi możliwościami.

Mózgowe porażenie dziecięce jest zespołem objawów wynikających z różnych przyczyn etiologicznych, zaburzających przebieg ciąży, porodu i okres noworodkowy. Zespół ten łączy się ze stanem zdrowia i higieny matki nie tylko w ciąży, lecz w okresie ją poprzedzającym oraz może być uwarunkowany genetycznie.

Występowanie: 1.4 - 3.0 na 1000 żywo urodzonych dzieci, predyspozycja genetyczna,

ale w 30 -40% etiologia jest hipotetyczna.

Objawy kliniczne:

- u 30-40% chorych stwierdza się różnego stopnia upośledzenie umysłowe,

- padaczka u 35% chorych,

- 50% dzieci ma zaburzenia wzroku, a 25% słuchu.

Wieloprofilowe usprawnianie dziecka z MPD to:

Ogólnym celem jest wydobycie z każdego dziecka pełnego potencjału rozwojowego i osiągnięcie w możliwie najwyższym stopniu samodzielności i czynności życia codziennego, poziomu wykształcenia.

Pielęgnowanie dziecka z MPD:

Gromadzenie danych:

Stan psychospołeczny:

Pielęgnowanie psychiatryczne.

Stan wiedzy dziecka i jego rodziny na temat:

Zakres umiejętności funkcjonalnych:

Inne :

Problemy pielęgnacyjne:

Padaczka:

Zakażenia dróg oddechowych:

Samoobsługa:

Brak wiedzy rodziców:

Brak współpracy:

Terapia:

- wczesna kompleksowa rehabilitacja dzieci w tym wczesna stymulacja rozwoju mowy

- leczenie farmakologiczne w porównaniu z rehabilitacyjnym spełnia rolę pomocniczą.

8. SPECYFIKA DZIECKA LECZONEGO CHIRURGICZNIE

Przygotowanie dziecka do operacji ma zapewnić jej pomyślny przebieg i ustrzec się przed powikłaniami pooperacyjnymi.

Zadania pielęgniarki przed operacją:

- do 6miesiąca 4 godziny na czczo,

- od 6 miesiąca do 3 roku życia 6 godzin na czczo (o północy mleko)

- od 3 roku życia od północy na czczo - 6 godzin.

Ważne w dniu operacji:

Na oddział dziecko może powrócić dopiero po zupełnym wybudzeniu się.

Transport powinien odbywać się na ogrzanym wózku, w bezpiecznej pozycji na boku.

Czynności pielęgniarki podczas przyjęcia dziecka z bloku operacyjnego

Po przywiezieniu dziecka w oddział:

Pielęgniarka ocenia:

układ oddechowy poprzez:

układ krążenia poprzez:

Stan świadomości:

układ pokarmowy poprzez:

Układ moczowy poprzez:

obserwacja opatrunku

obserwacja dziecka pod kątem bólu,

usprawnianie chorego dziecka.

Wskaźniki osiągnięcia celów opieki pielęgniarskiej:

Wybrane problemy pielęgniarskie:

Przez wiele lat u dzieci nie prowadzono postępowania przeciwbólowego, sądzono iż dzieci nie odczuwają bólu bądź nie pamiętają doświadczeń związanych z bólem w stopniu tak dużym jak dorośli. Na natężenie bólu pooperacyjnego wpływa nie tylko sam zabieg, ale wiele innych czynników psychologicznych, sytuacyjnych, środowiskowych, kulturowych, wychowawczych, emocjonalnych, rozwojowych, czy wcześniejsze doświadczenia związane z bólem.

Prawidłowa ocena nasilenia bólu u dzieci jest podstawowym warunkiem postępowania przeciwbólowego adekwatnego do odczuwanych dolegliwości. Dzięki niej pacjent jest odpowiednio leczony, poprawia się jego komfort fizyczny , a także psychiczny, zmniejsza się ryzyko powikłań, rekonwalescencja trwa krócej, krótsza hospitalizacja pacjenta, a rezultaty lepsze.

U najstarszych dzieci , które potrafią uszeregować natężenie bólu, najprostszym sposobem jest zastosowanie skali VAS, czy też skali numerycznej. Można stosować od np. 6 r.ż.

Pacjenci między 4-6 r.ż. potrafią już uszeregować natężenie bólu oraz porozumieć się z otoczeniem

w tej populacji można stosować skalę VAS, numeryczną, obrazkową, które skupiają się na subiektywnych odczuciach pacjenta.

Najwięcej trudności sprawia ocena dolegliwości bólowych u dzieci poniżej 3 r.ż. W tej populacji zaleca się stosowanie skali, które skupiają się na behawioralnych wskaźnikach odczuwania bólu. Stosując te skale należy korzystać z pomocy osoby, która dobrze zna dziecko i potrafi określić czy pacjent płacze z powodu odczuwania bólu, czy też z innych np. odczuwanie głodu, strachu.

Należy wybrać odpowiednie narzędzie do oceny bólu do odpowiedniej grupy wiekowej i stosować w regularnych odstępach czasu.

Poprawia to komfort pacjenta z powodu stosowania terapii przeciwbólowej adekwatnej do odczuwanych dolegliwości, przyczynia się do występowania mniejszej liczby powikłań pooperacyjnych oraz skraca hospitalizację.

9.SPECYFIKA PIELĘGNIARSTWA NEONATOLOGICZNEGO. CHOROBY I STANY ZAGRAŻAJĄCE ŻYCIU I ZDROWIU NOWORODKA

Ponad 80% noworodków rodzi się zdrowych, w terminie porodu, z prawidłową masą ciała i z ciąży o prawidłowym przebiegu, a 20% to noworodki z tzw. ryzyka okołoporodowego.

Okres noworodkowy trwa od urodzenia do 28 dnia życia.

Noworodek donoszony - urodzony między 38 a 42 Hbd (tydzień ciąży),

Wcześniak - urodzony przed 37 Hbd,

Przenoszony - urodzony po 42 Hbd.

Choroby wrodzone okresu noworodkowego mają różny mechanizm powstawania, mogą być następstwem przebytego zakażenia w łonie matki, wywołanego przez wirusy, bakterie, pierwotniaki, mogą być uwarunkowane genetycznie.

Głównymi przyczynami chorób wrodzonych są zakażenia powodujące uszkodzenie rozwijającego się płodu, do powstania wad rozwojowych, a także uraz okołoporodowy w czasie ciężkiego i przedłużającego się porodu.

Wcześniakiem nazywa się noworodka, który urodził się z ciąży trwającej dłużej niż 28 Hbd(tydzień ciąży), ale krócej niż 37 Hbd, z masą ciała co najmniej 1000 g, ale mniejszą niż 2500g, długością mniejszą niż 48 cm. Pod względem cech morfologicznych wcześniak różni się od noworodka donoszonego i z dystrofią wewnątrzmaciczną.

Głowa (1/3 długości ciała) jest mniejsza niż noworodka, obecne są ciemiączka boczne i tylne, uszy są miękkie. Skóra jest żywoczerwona, pokryta meszkiem płodowym, pomarszczona, twarz wcześniaka jest pełna zmarszczek i starcza.

U dziewczynek wargi sromowe duże nie pokrywają małych, a u chłopców jadra znajdują się w kanale pachwinowym.

Charakteryzuje się małą aktywnością ruchową, dużo śpi i słabo reaguje na bodźce zewnętrzne.

Odruchy ssania i połykania są słabo wykształcone lub ich brak, co stwarza trudności w odżywianiu, a z powodu słabej regulacji temperatury ciała łatwo oziębiają się.

W pierwszych miesiącach życia rozwija się niedokrwistość i krzywica.

ZESPÓL ZABURZEŃ ODDYCHANIA (ZZO dawniej RDS):

To zespół objawów chorobowych, manifestujących się ostrą niewydolnością oddechową, występuje głównie u noworodków niedojrzałych, główna przyczyna zgonów wcześniaków, większa śmiertelność wśród chłopców.

W tym zespole występuje skłonność płuc do niedodmy z powodu braku surfaktantu (odpowiedzialnego za rozprężanie pęcherzyków płucnych).

Objawy zwykle pojawiają się w kilka minut po urodzeniu, charakterystyczny jest przyspieszony (>60/min), pogłębiony oddech, występuje stękanie dziecka. Narasta sinica, która nie ustępuje po podaniu tlenu.

Pojawiają się bezdechy i nieregularne oddechy.

Postępowanie: wczesna resuscytacja oddechowa, surfaktant, zmniejszenie zapotrzebowania na tlen, spokój, ochrona przed utratą ciepła, zapobieganie hipoperfuzji tkanek, normalizacja RR i wolemii, zapobieganie katabolizmowi: bilans wodny, CŻP, zapobieganie zakażeniom.

Powikłania: krwawienie dokomorowe w mózgu (60-70% noworodków z ZZO < 35Hbd), przetrwały przewód tętniczy (PDA), zakażenia.

ZESPÓŁ ASPIRACJI SMÓŁKOWEJ (MAS)

Zaburzenia oddychania związane z aspiracją płynu owodniowego zawierającego smółkę, dotyczy głównie noworodków donoszonych lub z ciąży przeterminowanej.

Objawy: zaburzenia oddychania różnego stopnia, nasilona hipoksemia, hiperkapnia w gazometrii, zielone wody płodowe, wykładniki przenoszenia płodu: zmniejszona masa ciała, zielonkawo podbarwiona pępowina, paznokcie, skóra. W obrazie rtg.: obraz zmienny, nieregularne ogniska niedodmy i nadmiernego upowietrzenia; w ciężkich postaciach - masywne zacienienia w obu płatach (burza śniegowa) z odcinkowym rozdęciem płuc i kardiomegalią.

Postępowanie: zapobieganie MAS: obserwacja położnicza kobiet z gestozą, monitorowanie KTG płodu, oczyszczenie górnych dróg oddechowych bezpośrednio po urodzeniu głowy dziecka, przed pierwszym wdechem, u noworodków podejrzanych o aspirację - oczyszczenie tchawicy w laryngoskopie zaraz po odpępnieniu. Dalsze postępowanie: OIOM stały monitoring, tlen, ogrzanie, glukoza, zabiegi fizykoterapeutyczne, ocena gazometrii, ewentualnie wentylacja mechaniczna, rtg klatki piersiowej, ewentualnie odbarczenie odmy, antybiotykoterapia, bilans płynowy.

WADY WRODZONE SERCA

Wady wrodzone serca u noworodków są złożone i najczęściej prowadzą do ciężkich lub zagrażających życiu zaburzeń układu krążenia.

Objawy: podstawowym objawem krążeniowym u noworodków jest sinica, która może występować jako objaw stały lub niestały (sinicze wady serca), występujący podczas wysiłku czy w stanach zapalnych układu oddechowego. Do innych objawów należą: przyspieszona akcja serca, duszność z przyspieszoną czynnością oddechową i zaburzeniami oddychania, obniżone napięcie mięśniowe, szmery nad sercem. Skrajna sinica występuje w pierwszej dobie po urodzeniu, a najpóźniej w 3 dobie. Częstym objawem występującym u noworodków i niemowląt z wrodzonymi wadami serca jest szybkie męczenie się przy karmieniu, które dla tych dzieci jest dużym wysiłkiem i przyczynia się do nasilenia sinicy i krztuszenia się. W czasie karmienia wymagają one odpoczynku, przerwy w karmieniu. Występują u nich nawracające zakażenia dróg oddechowych, świst krtaniowy, stany kurczowe oskrzeli. Leczenie: część wrodzonych wad serca może być leczona zachowawczo, inne muszą być operowane. W postępowaniu diagnostycznym i leczniczym bardzo ważne jest wczesne wykrycie wady.

DYSPLAZJA STAWÓW BIODROWYCH

Jest częstym zaburzeniem rozwoju panewki stawu biodrowego, stwierdzonym u noworodków już w szpitalu. Diagnozę stawia się na podstawie badania lekarskiego lub badania USG, lub rtg. W dysplazji stawu biodrowego stwierdza się ograniczenie ruchów odwodzenia w stawie, o różnym stopniu nasilenia. Dysplazja stawu biodrowego po stwierdzeniu przez lekarza może być leczona zachowawczo w domu.

ZNAMIONA BARWNIKOWE I NACZYNIOWE SKÓRY

Znamiona są wrodzonymi nieprawidłowościami rozwoju skóry, uwidoczniają się najczęściej w chwili urodzenia, a czasami później, w różnym wieku dziecka. Znamiona barwnikowe mogą być płaskie lub wyniosłe ponad powierzchnię skóry, gładkie lub pokryte włosami. Gdy znamię szybko rośnie, trzeba zasięgnąć porady lekarza, a jeśli nie powiększa się nie ma potrzeby.

Znamiona naczyniowe mają różną wielkość, występują w różnych miejscach i najczęściej stanowią defekt kosmetyczny. W miarę wieku dziecka bledną lub całkowicie znikają i nie wymagają leczenia.

NIEKTÓRE CHOROBY NABYTE NOWORODKÓW ZWIAZANE Z URAZEM PORODOWYM

Ciężki poród połączony jest zawsze z komplikacjami mniej lub bardziej groźnymi dla noworodka, dochodzi często do uszkodzenia kości, stawów, nerwów i narządów wewnętrznych, są to uszkodzenia spowodowane czynnikami mechanicznymi. Niedotlenie mózgu zalicza się do najgroźniejszych uszkodzeń. Jeśli ma charakter ostry, dziecko rodzi się z objawami zamartwicy. Przebywa intensywne leczenie w szpitalu , a do domu jest wypisane, kiedy minął już stan zagrożenia życia. Może być niedużego stopnia, bez wyraźnych objawów klinicznych, a jego skutki niekiedy są odległe.

W warunkach domowych pod opieką lekarza prowadzi się leczenie tych stanów chorobowych poporodowych, które nie zagrażają życiu dziecku, a wymagają dłuższego leczenia. Obwodowe porażenie nerwu twarzowego - asymetria twarzy, widoczna w czasie płaczu i krzyku (zależy od liczby uszkodzonych gałązek nerwowych), obniżenie kata ust po jednej stronie, niedomykanie powieki po stronie porażonej. Leczenie: stosuje się masaże, fizykoterapię; porażenie utrzymuje się około 3-8 tygodni. Porażenie splotu barkowego - występuje w postaci porażenia górnego - niedowład lub porażenie mięśni ramienia lub przedramienia i porażenia dolnego - porażenie dłoni i przedramienia. Leczenie: stosowanie nagrzewań, masaży i kąpieli oraz wykonywanie ćwiczeń biernych w zakresie kończyny dotkniętej porażeniem. Złamanie obojczyka - czasami po kilku dniach podczas badania lekarskiego stwierdza się zgrubienie okostnej po stronie złamania, rzadko występuje ograniczenie ruchomości ręki po stronie złamanego obojczyka. Złamanie przebiega łagodnie i goi się szybko, nie pozostawiając następstw. Leczenie: polega na przybandażowaniu kończyny górnej do tułowia.

UOGÓLNIONE ZAKAŻENIA PŁODU/ NOWORODKA

Posocznica - zakażenie bakteryjne, wirusowe, pierwotniakowe lub grzybicze, któremu towarzyszy uogólniona odpowiedź zapalna ze strony organizmu. Obecna nazwa: UOGÓLNIONA REAKCJA ZAPALNA NA ZAKAŻENIE Częstość występowania: 2-5%, w obecności czynników ryzyka: 5-30%. Czynniki ryzyka posocznicy:

Śmiertelność: 5-50%, u wcześniaków z masą ciała < 1000 g - 80%. Około 10 razy większa u wcześniaków niż noworodków donoszonych. Śmiertelność zależy też od czasu zakażenia i wystąpienia objawów.

Objawy kliniczne uogólnionego zakażenia u noworodka:

OBJAWY WCZESNE:

OBJAWY PÓŹNE:

Leczenie: kompleksowe, antybiotyki o szerokim spektrum działania, immunoterapia, leczenie niewydolności oddechowej, postępowanie we wstrząsie, przeciwdziałanie obrzękowi mózgu.

POSTĘPOWANIE Z NOWORODKIEM BEZPOŚREDNIO PO URODZENIU

Odśluzowanie

Oznakowanie

Odpępnienie

Ogrzanie

Ocena wg. Skali Apgar. Miarodajna wyłącznie dla noworodków donoszonych.

Ocena w 1,3,5,10 i 15 minucie po urodzeniu:

10 - 8 pkt. - noworodek w stanie dobrym,

7 - 4 pkt. - noworodek w stanie średnim. Wymaga leczenia.

3 - 0 pkt. - noworodek w stanie ciężkim. Wymaga natychmiastowej resuscytacji lub reanimacji.

Zabieg Credego

Pomiary: waga, długość ciała, obwód głowy i klatki piersiowej.

ADAPTACJA NOWORODKA DO ŻYCIA POZAMACICZNEGO

Noworodek po porodzie traci komfortowe środowisko wewnątrzmaciczne, w którym miał optymalne warunki temperatury, wymiany gazowej, odżywiania, spokoju. Życie pozamaciczne wymaga wielu zmian funkcjonalnych, obejmujących:

Konieczność monitorowania podstawowych parametrów życiowych dla odróżnienia zaburzeń adaptacyjnych od stanów chorobowych:

FIZJOLOGICZNE ZABURZENIA ADAPTACYJNE U NOWORODKA

PIELĘGNOWANIE NOWORODKA

- pomiary noworodka: prawidłowy przyrost masy ciała - 15-30 g/dobę od 4-5 dnia życia,

prawidłowy przyrost obwodu głowy - 0,5 cm/tydzień

- codzienne zabiegi pielęgnacyjne: kąpiel,

pielęgnacja pępowiny i pępka,

pielęgnowanie skóry.,

- karmienie,

- test na fenyloketonurię i hipotyreozę,

- patronaż około 3 tygodnia życia,

- witaminy,

- werandowanie i spacery.

10. UWARUNKOWANIA I PROFILAKTYKA CHORÓB ALERGICZNYCH

Choroby alergiczne są jednymi z najczęściej występujących schorzeń w obecnych czasach. Wraz z rozwojem naszej cywilizacji, wzrostem higieny, zmianą trybu życia coraz więcej osób pada ich ofiarą.

Alergia może przyjmować różne postacie, od łagodnej formy kataru siennego po astmę, czasami samoistnie łagodnieje, czasem rozwija się w groźnym kierunku, zwłaszcza, że alergeny przez cały czas są wśród nas. Na razie nie znamy metody, by całkowicie wyleczyć alergię, ale możemy wyprzedzić alergię, poprzez unikanie alergenów albo odpowiednio wcześniej przyjmując leki lub stosując obie te metody jednocześnie.

Wybitny specjalista z dziedziny alergologii prof. Rafał Pawliczak nazwał alergię „ dżumą naszej cywilizacji”.

Istotą alergii jest nadmierna, nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego organizmu na występujące w środowisku substancje zwane alergenami, które u osób zdrowych nie wywołują żadnych oznak uczulenia.

Alergeny są zazwyczaj białkami wchodzącymi w skład komórek roślin lub zwierząt albo fragmentami substancji takich jak leki czy lateks. Organizm uczulonej osoby reaguje na kontakt z nimi produkcją swoistych IgE. W reakcjach alergicznych obserwuje się nadprodukcję IgE.

Kluczową rolę w procesach alergicznych odgrywają limfocyty Th2. Pełnią one funkcję nadzorującą, stymulują wytwarzanie przeciwciał IgE przez limfocyty B. Aktywują komórki tuczne, bazofile

i eozynofile.

Przebieg odpowiedzi immunologicznej organizmu na stymulację alergenem zachodzi w dwóch fazach. Pierwsza jest to rekcja natychmiastowa zachodząca kilka minut po stymulacji. Reakcja późna osiąga swoje apogeum w 6 do 10 godzin od kontaktu z alergenem.

Alergeny mogą wywołać m. in.: rozszerzenie naczyń krwionośnych i zwiększenie przepuszczalności ich ścian (pojawia się opuchlizna), skurcze mięśni oskrzelowych i zwiększenie wytwarzania się śluzu, wywołujące utrudnienia w oddychaniu, skurcze mięśni jelitowych z konsekwencjami (np. biegunką). Reakcje typu zapalnego powodują wystąpienie: pokrzywki, gorączki siennej itp.

Podczas ponownego kontaktu z tym samym alergenem uczulony organizm reaguje miejscowo poprzez pojawienie się zaczerwienienia na skórze, zwiększonego wydzielania oskrzelowego, zmniejszenia średnicy oskrzelików itd., reakcja ogólna organizmu to obniżenie ciśnienia krwi, trudności w oddychaniu itd. oraz uogólnione reakcje to wstrząs anafilaktyczny.

Leczenie: wyróżnia się trzy sposoby leczenia chorób alergicznych:

    1. unikanie ekspozycji na alergen (często dość trudne);

    2. przyjmowanie leków ograniczających najpoważniejsze i najbardziej upośledzające objawy;

    3. korzystanie ze swoistej immunoterapii.

Obecnie choroby atopowe (alergie) występują u 30% społeczeństwa. Najczęstsze postaci tych chorób to pyłkowica odnotowana u około 20% populacji, astma oskrzelowa występująca u 5 - 8% populacji. Atopowe zapalenie skóry, które występuje u kilku procent ogólnej populacji dziecięcej objawia się u poniżej 1% populacji dorosłych.

Uważa się, że nawet co trzecia osoba na świecie zmaga się z alergią, zwykle są to dzieci i osoby młode.

W zależności od regionu i płci cechy alergii deklaruje nawet do 40% Polaków, częściej chorują

mieszkańcy miast. Typowe objawy chorób alergicznych to m. in.: katar, łzawienie oczu, wysypka, duszność i biegunka.

Prawdopodobieństwo wystąpienia choroby atopowej u potomstwa, gdy atopia nie występuje u rodziców wynosi 12,5%. Ponadto osoby urodzone w miesiącach bezpośrednio poprzedzających sezon pylenia są bardziej narażone na wystąpienie alergii na pyłek roślin.

Na wystąpienie alergii mają wpływ zarówno czynniki genetyczne jak i środowiskowe.

Osoby obciążone dodatnim wywiadem rodzinnym posiadają większe ryzyko zachorowania na alergię. Spośród wszystkich alergików około 40 - 80% chorych jest obciążonych dziedzicznie.

Ryzyko wystąpienia choroby wynosi ok. 40% w przypadku istnienia nadwrażliwości typu I u jednego z rodziców, a około 60% gdy nadwrażliwość taką stwierdza się u obojga.

Większość alergii, zwłaszcza pokarmowych, ujawnia się we wczesnym dzieciństwie. Spowodowane jest to procesem dojrzewania, szkolenia i adaptacji układu odpornościowego.

Już w 1936r przebadano hipotezę o ochronnym wpływie karmienia naturalnego. Ochronną rolę pełnią przeciwciała IgG zawarte w matczynym mleku oraz zmniejszone narażenie na alergeny. Zapobiegawcza rola karmienia piersią jest szczególnie ważna w przypadku dodatniego wywiadu rodzinnego. Zaleca się, aby noworodki z rodzin obciążonych chorobami alergicznymi były karmione piersią przez okres minimum 4 - 6 miesięcy oraz zaleca się aby wprowadzać inne pokarmy od 5 miesiąca życia.

U osób obciążonych zaleca się wprowadzenie diety hipoalergicznej u karmiącej.

W przypadku, gdy dziecko musi być dokarmiane zaleca się preparaty mleko zastępcze o nieznacznym stopniu hydrolizy do okresu 12 miesięcy.

Zapobieganie alergiom pokarmowym chroni dziecko przed wystąpieniem innych chorób z grupy nadwrażliwości. Związane jest to ze zjawiskiem określanym mianem „marszu alergicznego”, czyli predyspozycji wiekowej do określonych manifestacji narządowych.

U niemowląt najczęściej są to dolegliwości ze strony układu pokarmowego, u 7 - 12 miesięcznych dominują objawy o typie wyprysku kontaktowego.

W wieku 2 - 3 lata dominuje astma, 4 - 7 rok życia zdominowany jest przez katar sienny, do którego dołącza astma w 8 - 14 roku życia.

Nie bez znaczenia pozostaje wpływ zanieczyszczenia środowiska, a zwłaszcza dymów i spalin.

Nie ma wątpliwości co do słuszności takich zaleceń jak wyłączne karmienie naturalne do 4 - 6 miesiąca życia, eliminacja dymu tytoniowego, ograniczenie ekspozycji na czynniki silnie alergizujące i drażniące czy też prewencja otyłości, mobilizacja do większej aktywności fizycznej. Szczegółowe zalecenia dotyczące stosowania diet eliminacyjnych, interwencji farmakologicznej, większej ingerencji w warunki środowiskowe powinny dotyczyć grup ryzyka.

W zależności od relacji czasowej między podjęciem działań prewencyjnych a fazą naturalnego rozwoju choroby atopowej wyróżniono:

      1. profilaktykę pierwotną adresowaną do populacji osób zdrowych, jej celem jest zapobieganie rozwojowi choroby;

      2. profilaktykę wtórną adresowaną do chorych, zmierzającą do zapobiegania występowaniu objawów i dalszego postępu choroby atopowej np. prewencja rozwoju astmy u chorych na atopowe zapalenie skóry;

      3. profilaktykę trzeciorzędową skierowaną do pacjentów z rozwiniętą chorobą przewlekłą, obejmującą działania zmierzające do zapobiegania zaostrzeniom

i dalszemu postępowi choroby.

Działania profilaktyczne mogą być prowadzone wielokierunkowo, ale powinny być poprzedzone rzetelną oceną rzeczywistej szkodliwości określonych czynników.

11. ZAKAŻENIA SZPITALNE W ODDZIAŁACH PEDIATRYCZNYCH

Zakażenia szpitalne stanowią obecnie jeden z bardzo istotnych problemów klinicznych, jest to również problem ekonomiczny, prawny i etyczny. Jest to zagadnienie z zakresu wielu dziedzin medycyny, różnych specjalności lekarskich i pielęgniarskich, mikrobiologii, farmakologii, higieny

i epidemiologii oraz administracji i finansów.

Według definicji pod pojęciem zakażenie szpitalne rozumiemy każde zakażenie, związane z pobytem w zakładzie opieki zdrowotnej (pacjent) albo pracą wykonywaną w tym zakładzie (personel), przy czym istotne jest, że stwierdzone zakażenie nie było w okresie wylęgania w momencie przyjęcia pacjenta do zakładu opieki zdrowotnej. Wspólne dla wszystkich zakażeń szpitalnych jest to, że do zakażenia doszło w warunkach szpitalnych.

O rozwoju zakażenia decyduje stan odporności organizmu i zjadliwość drobnoustroju. Objawy zakażenia mogą rozwinąć się jeszcze w czasie pobytu w szpitalu lub po wypisaniu do domu.

Istnieją różne postacie kliniczne zakażeń szpitalnych: od zakażeń miejscowych, zakażeń miejsca operowanego, zakażeń dotyczących jednego układu (np. moczowego, pokarmowego) aż po zakażenia uogólnione (posocznice).

Etiologia zakażeń szpitalnych jest różnorodna, dominują bakterie, w dalszej kolejności - wirusy

i grzyby.

Najczęściej wywołują zakażenia szpitalne następujące bakterie: gronkowce, paciorkowce, pałeczki Gram ujemne (Enterobacteriacae, Pseudomonas, Acinetobacter), beztlenowe laseczki Clostridium difficile, prątki Mycobacterium tuberculosis, szczególnym problemem są wielooporne szczepy bakterii - czynniki alarmowe np. MRSA, MRSE, ESBL.

Badania epidemiologiczne wykazują, że najczęściej zakażenia szpitalne występują u dzieci poniżej pierwszego roku życia, a u dzieci powyżej 10 roku życia zakażenia szpitalne występują z podobną częstością jak u ludzi dorosłych.

Do większości zakażeń dochodzi na oddziałach zabiegowych, intensywnej opieki medycznej oraz noworodkowych, szczególnie na oddziałach onkologicznych, gdzie przebywają dzieci z obniżoną odpornością.

Profilaktyka zakażeń szpitalnych na oddziałach pediatrycznych polega na podjęciu wielokierunkowych, celowanych działań, które dotyczą całego personelu oddziału i wszystkich jego pacjentów. Zakres tych działań musi obejmować także rodziców i inne osoby odwiedzające chore dzieci.

Najczęściej zakażenia szpitalne szerzą się z pacjenta na pacjenta - drogą bezpośrednią lub pośrednią, przez sprzęt i narzędzia medyczne oraz ręce personelu, z pacjenta na personel, rzadziej z pracownika na pacjenta.

Każdy pacjent stanowi potencjalne źródło zakażenia patogenami obecnymi w jego krwi, zagrożeniem mogą być również jego tkanki i płyny ustrojowe: wody płodowe, mleko kobiece, ślina, płyn mózgowo - rdzeniowy, płyn opłucnowy, otrzewnowy, osierdziowy, kał, mocz.

Niezwykle istotna jest ciągła edukacja personelu, wypracowanie prawidłowych nawyków w zakresie higieny oraz szczegółowe opracowanie zasad tzw. reżimu sanitarnego. Należy stworzyć warunki umożliwiające izolowanie pacjenta, który jest zakażony wieloopornymi szczepami bakterii oraz prowadzić działania do eradykacji bakterii, jakimi skolonizowany jest personel.

Likwidacja źródła zakażenia możliwa jest dopiero po zidentyfikowaniu takiego źródła i przerwaniu drogi przenoszenia (kontaktowa, powietrzna i pokarmowa). Źródłem może być pacjent, personel,

a także sprzęt, wyposażenie, woda, systemy wentylacji.

Drobnoustroje najczęściej przenoszone są przez brudne (skażone) ręce personelu oraz zanieczyszczony sprzęt medyczny., podobnie brudna odzież i obuwie personelu może sprzyjać zakażeniu. Wszystkie zabiegi i czynności powinny być przy pacjencie wykonywane przez personel w taki sposób aby uniknąć kontaktu własnej odzieży roboczej z bielizną pościelową i ciałem pacjentów, w sytuacjach gdy nie jest to możliwe (np. toaleta chorego, zmiana bielizny) należy dodatkowo ubrać fartuch ochronny.

Zakażenia w oddziałach noworodkowych to bardzo istotny problem kliniczny , jedna z głównych przyczyn ich zachorowalności i umieralności, niedojrzałość układu immunologicznego sprzyja uogólnionemu przebiegowi zakażenia. Najbardziej narażone są dzieci urodzone przedwcześnie, z niską masą urodzeniową, przebywające na oddziale intensywnej opieki medycznej.

Najważniejsze w rozwiązaniu tego problemu są : poprawa organizacji pracy na oddziałach noworodkowych, jak najkrótsze hospitalizacje na oddziałach intensywnej opieki oraz możliwie krótkotrwały pobyt w szpitalu zdrowych noworodków i ich matek po porodzie.

Zakażenia szpitalne stanowią jedną z głównych przyczyn zgonów dzieci z chorobą nowotworową, dlatego też pacjentów ze stwierdzoną neutropenią należy izolować i zaopatrzyć w leki przyspieszające odnowę układu granulocytarnego.

Jedną z najbardziej skutecznych metod zapobiegania zakażeniom szpitalnym uznaje się podnoszenie odporności pacjenta, co w szczególny sposób dotyczy dzieci i młodzieży.

19


Wyszukiwarka