ZARYS PRAWA CYWILNEGO Z UMOWAMI W ADMINISTRACJI

Przepisy prawa cywilnego kształtują stosunek cywilno-prawny.

Prawo cywilnego praktycznie nic nie znaczyło do roku 1989.

Zasadnicze cechy stosunku cywilno-prawnego:

1. Równorzędność stron stosunku cywilno-prawnego (są sobie równe, nie ma wyższości, hierarchicznego podporządkowania, strony są partnerami - nie wpływają na nich statusy majątkowe; pozwala to odróżnić stosunek cywilno-prawny od innych stosunków).

2. Swoboda w ich kształtowaniu - autonomia woli stron

• Swoboda w podjęciu decyzji, co do wstąpienia w stosunek cywilno-prawny,

• Swoboda w wyborze kontrahenta,

• Swoboda w ustaleniu treści tego stosunku);

Autonomia woli ma też swoje granice wynikające z treści stosunku oraz z zasad współżycia społecznego. Stosunki cywilno-prawne charakteryzują się brakiem przymusu państwowego; państwo nie ingeruje w nie. Ale na żądanie którejkolwiek ze stron może taka ingerencja państwa nastąpić.

3. Mają na ogół charakter majątkowy (a więc są mierzalnymi, np. za pomocą pieniądza; toteż można ustalić wartość stosunku cywilno-prawnego. Ochronie prawa cywilnego podlegają także wartości niemajątkowe, tzn. dobra osobiste, tj. cześć, dobre imię itp. Oraz stosunki rodzinno-prawne.

Źródła stosunków cywilno - prawnych

Stosunki prawne wynikają ze zdarzeń prawnych:

• Fakty (niezależne od woli osób, mają niewielkie znaczenie dla stosunku cywilno-prawnego, np. urodzenie)

• Działania (zdarzenia zależne od woli, ma na nie wpływ osoba, z którą są związane):

1. Działania zmierzające do wywołania skutków prawnych, stany faktyczne:

• Czynności prawne,

• Konstytutywne orzeczenia sądu, wynika z nich ustanie zmiana, lub powstanie stosunku np. orzeczenie rozwodu, gdyż na jego mocy ustaje stosunek małżeński.

* decyzja administracyjna, jest ich niewiele, są to decyzje, które oddziałują na stosunek cywilno-prawny, np. wywłaszczenie.

1. Działania nieukierunkowane na powstanie skutków prawnych, ale mimo to te skutki powstają - czyny niedozwolone (w istocie swej ustawodawca wiąże obowiązek naprawienia szkody).

Czynności prawne - to stany faktyczne obejmujące, co najmniej jedno oświadczenie woli; obustronne oświadczenie woli to po prostu umowa.

Systematyka prawa cywilnego

Podział pandektowy prawa cywilnego:

1. Część ogólna prawa cywilnego (przepisy, które mają zastosowanie do jakichkolwiek stosunków prawnych, przepisy mające zastosowanie ogólne).

2. Prawo rzeczowe (zbiór przepisów określających prawa względem rzeczy; ich przedmiotem jest rzecz; jeśli chodzi o prawo rzeczowe to jest to lista zamknięta - to ustawodawca określa te listę praw: własność, użytkowanie wieczyste, prawa rzeczowe ograniczone, zobowiązania)

Prawa rzeczowe ograniczone - nasz ustawodawca uznał, że są to: służebność, użytkowanie, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, zastaw oraz hipoteka

Zobowiązania to przepisy dotyczące stosunku cywilno-prawnego, w którym występuje:

• Wierzyciel - osoba uprawniona do żądania spełnienia świadczenia przez dłużnika; prawo wierzyciela to wierzytelność.

• Dłużnik - osoba zobowiązana do zadośćuczynienia tego żądania; musi spełnić świadczenie; dłużnik ma dług.

Wierzytelność i dług to te same rzeczy, ale zależy to od punktu widzenia. Najczęściej wierzytelności wynikają z umów.

3. Spadki (ten zespół przepisów, które określają przejście majątku wskutek śmierci)

4. Prawo rodzinne przepisy określające zawieranie małżeństwa, stosunki między rodzicami a dziećmi, przysposobieniu, opiece, kurateli itp.)

5. Prawo handlowe (przepisy, które dotyczą przedsiębiorcy, określające ustrój tego przedsiębiorcy, (jeśli działa w formie spółki), przepisy określające czynności dokonywane przez przedsiębiorcę)

6. 
   Prawo papierów wartościowych (przepisy określające to dobro, jakim jest papier wartościowy)

7. Prawo autorskie

8. Prawo wynalazcze

Źródła prawa cywilnego:

Kodeks Cywilny (1964); cztery działy:

1. Część ogólna

2. Prawo rzeczowe (własność i inne prawa rzeczowe)

3. Zobowiązania

4. Spadki

Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy

Kodeks Postępowania Cywilnego - o postępowaniu w sprawach cywilnych, jak i egzekucji i nie tylko.

Ustawy określonych działów w sprawach stosunków cywilno - prawnych, np. Ustawa o hipotece z 1982 r.

Elementy stosunku cywilno - prawnego

• Podmioty - osoby fizyczne, osoby prawne, ułomne osoby prawne

• Przedmiot

• Treść

Osoba fizyczna

Osobą fizyczną jest każdy z nas, bo osoba fizyczna to po prostu człowiek. Osoba fizyczna posiada:

• Zdolność prawną

• Zdolność do czynności prawnych

Zdolność prawna

To możliwość bycia stroną-możliwość nabywania praw i zaciągania obowiązków. Przysługuje ona od chwili urodzenia. „Każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną” (art. 8 par. 1. KC).

Nasciturus - dziecko poczęte, zgodnie z art. 8 KC dziecko poczęte nie ma zdolności prawnej, co oznaczałoby, że jeśli dziecko urodzi się po śmierci ojca to nie ma prawa do spadku po nim, nie może dziedziczyć. Toteż w zakresie korzyści dziecko poczęte - Nasciturus - powinno być traktowane jak dziecko narodzone (wywodzi się to jeszcze ze starożytnego Rzymu). Jest to zdolność prawna OGRANICZONA(obejmuje jedynie możliwość nabywania praw) i zdolność prawna WARUNKOWA (gdyż trzeba brać pod uwagę także fakt, że dziecko może urodzić się martwe), - bo zależy od urodzenia się dziecka żywego. Nasciturus ma, więc zdolność prawną, ale ocenia się to po urodzeniu żywego dziecka „[domniemanie żywego narodzenia] W razie urodzenia się dziecka domniemywa się, że przyszło ono na świat żywe”.

Zdolność prawna wygasa w chwili śmierci (udokumentowanej). Dowodem na wygaśnięcie zdolności prawnej jest karta zgonu i akt zgonu (sporządzany przez kierownika Urzędu Stanu Cywilnego). Dowody te są wydawane, gdy są zwłoki.

Co się dzieje ze zdolnością prawną w przypadku zaginięcia?

W tej kwestii wyróżniamy 2 instytucje:

1. Uznanie za zmarłego (art.29-32 KC)

2. Sądowe stwierdzenie zgonu (art. 535 KPC)

W obu przypadkach orzeka sąd. Są to odmienne instytucje, gdyż różnią się przesłankami.

Ad.1 - Uznanie za zmarłego zależy od 2 okoliczności:

• Zaginięcie

• Upływ czasu (na ogół potrzeba 10 lat, aby zaginioną osobę uznać za zmarłą, choć niekiedy ustawodawca pozwala na uznanie za zmarłego wcześniej (art. 29, 30 KC), a niekiedy trzeba więcej czasu, - jeżeli zaginie dziecko, które nie ukończyło 13 lat, to trzeba czekać do czasu, kiedy ukończyłoby 23 lata - liczy się od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło zaginięcie; w przypadku roku przestępnego, gdy zaginięcie nastąpiło 29 lutego, a w przyszłym roku tej daty nie będzie, to liczy się ostatnio dzień miesiąca, czyli w tym przypadku 28 luty, czyli o zaginięciu można mówić od końca roku kalendarzowego, w którym to zaginiecie nastąpiło, a dokładnie rzecz biorąc może to być rozpatrywane nie 31 grudnia, lecz 1 stycznia).

Skutki uznania za zmarłego - są takie same jak w przypadku śmierci.

Otwarcie spadku tej osoby, następnie przejście praw względem majątku osoby zmarłej na jego spadkobiercę; gdy osoba uznana za zmarłą była w związku małżeńskim to następuje ustanie tego małżeństwa.

W instytucji uznania za zmarłego sąd musi wskazać na datę tej „śmierci”. Są 2 sposoby ustalania:

1. Całkowite - chwila najbardziej prawdopodobnej śmierci ( w oparciu o materiał dowodowy sąd powinien dociec tego)

2. Częściowe - może być ustalona poprzez przyjęcie dnia terminu, z którego upływem uznanie za zmarłego stało się możliwe.

Gdy po uznaniu za zmarłego osoba taka jednak się odnajdzie, sąd jest zobowiązany wydać orzeczenie uchylające uznanie za zmarłego. Uznany za zmarłego może żądać zwrotu tego, co otrzymali spadkobiercy. Zwrot ten będzie wykonany na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu (spadkobierca nie musiał się liczyć z obowiązkiem zwrotu; jeżeli to roztrwonił, to nie musi zwracać, ale jeśli oszczędzał, to musi oddać ^{[ tak ma Zuzia ]} ). W przypadku, gdy małżonek osoby uznanej za zmarła wstąpi w nowy związek małżeński, a jednak osoba taka się odnajdzie, to ustawodawca uznał, że owo drugie małżeństwo nie zostaje unieważnione. Jest jednak wyjątek: to drugie małżeństwo nie będzie skuteczne, gdy owi małżonkowie wiedzieli w dniu ślubu, że osoba uznana za zmarła jednak się odnalazła, że żyje.

Ad.2 - Sądowe stwierdzenie zgonu

To drugi sposób, który prowadzi do ustania zdolności prawnej. W tym przypadku musi zaistnieć tylko 1 przesłanka:

Śmierć osoby zaginionej jest niewątpliwa (to jest podstawa wydania orzeczenia stwierdzającego jej śmierć; ta niewątpliwość nie oznacza odnalezienia zwłok, jest to zwyczajnie wysokie prawdopodobieństwo zgonu - np. człowiek tonie, są świadkowie, którzy to widzą, ale nie udaje się wyłowić zwłok, woda nie oddaje zwłok.

W przypadku tej instytucji nie trzeba upływu czasu, aby sądowo stwierdzić zgon.

Skutki sądowego stwierdzenia zgonu: Śmierć (podobnie jak w przypadku uznania za zmarłego).

Inaczej niż w przypadku instytucji uznania za zmarłego uchwala się chwilę śmierci (art. 535 KPC). Sąd musi dokładnie dociec, ze względu na tok zdarzeń, chwilę śmierci. Gdy jest to niemożliwe może ustalić chwilę najbardziej prawdopodobną.

Gdy osoba uznana za umarłą w wyniki sądowego stwierdzenia zgonu się odnajdzie, następuje uchylenie orzeczenia sądowego stwierdzenia zgonu.

Zdolność do czynności prawnych

Jest to zdolność do nabywania praw, zaciągania obowiązków, ale wskutek własnego działania, polegającego na dokonaniu czynności prawnej, czyli złożeniu oświadczenia woli (potrzebna jest wola, co najmniej 1 osoby, jak chociażby w przypadku spadku; ale z reguły są potrzebne, co najmniej 2 osoby - np. zawarcie umowy własności, - co tez wymaga złożenia oświadczenia woli. Zdolność do czynności prawnych nie każdemu przysługuje w jednakowym stopniu. Wyróżniamy 3 rodzaje zdolności do czynności prawnych:

1. Brak zdolności do czynności prawnych

2. Ograniczona zdolność do czynności prawnych

3. Pełna zdolność do czynności prawnych

Są 2 konieczności wpływające na zakres zdolności do czynności prawnych (art. 13):

• Wiek (13-18 lat - ograniczona, od 18 lat - pełna)

• Ubezwłasnowolnienie (następuje mocą orzeczenia sądu [w I instancji właściwy jest Sąd Okręgowy orzekający w składzie 3 sędziów zawodowych]. Do sądu o ubezwłasnowolnienie może wystąpić: małżonek osoby, która ma być ubezwłasnowolniona; jej krewni w linii prostej, a z linii bocznej tylko rodzeństwo ma takie prawo; przedstawiciele ustawowi - np. opiekun; prokurator

Ubezwłasnowolnienie

Ubezwłasnowolnienie może być dokonane tylko w interesie osoby ubezwłasnowolnionej. Nie może być środkiem szykany. Ubezwłasnowolnienie ma prowadzić do zabezpieczenia interesów osoby ubezwłasnowolnionej.

Może być:

1. Całkowite

Łącznie muszą wystąpić 3 przesłanki:

• Ukończenie 13 roku życia przez osobę ubezwłasnowolnioną

• Osoba ta jest chora psychicznie, niedorozwój umysłowy i inne zaburzenia

• Osoba ta nie jest w stanie prowadzić swoich spraw

Skutki prawne: ustanowienie opiekuna, brak zdolności do czynności prawnych.

2. Częściowe

Art. 16. § 1. Osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw.

§ 2. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę.

Przesłanki:

• Choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy i inne zaburzenia

• Ukończenie 18 roku życia przez osobę ubezwłasnowolnioną

• Jej zaburzenia nie będą tak dogłębnymi; ustalenie potrzeby pomocy w prowadzeniu spraw tej osoby

Skutki prawne: ustanowienie prokuratora, ograniczona zdolność do czynności prawnych.

Omówienie rodzajów zdolności do czynności prawnych:

1. Brak zdolności do czynności prawnych (0 - 13 lat).

To osoby do 13 roku życia, a także osoby ubezwłasnowolnione całkowicie

Art. 12. Nie mają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie ukończyły lat trzynastu, oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie.

Istnieją 3 przesłanki ważności czynności prawnych osób nieposiadających tej zdolności:

• Musi to być umowa - czynność prawna dwu stronna

• Ustalenie wykonania tej umowy - umowa będzie ważna w chwili wykonania

• Umowa nie może być rażąco krzywdząca

Wykonanie umowy jest przesłanką jej ważności.

2. Ograniczona zdolność do czynności prawnych (13 - 18 lat)

To osoby od 13 do 18 roku życia, a także osoby częściowo ubezwłasnowolnione oraz osoby posiadające doradcę tymczasowego (doradca tymczasowy to osoba, która jest wyznaczana na czas postępowania sądowego o ubezwłasnowolnienie, jest to osoba o charakterze tymczasowym. Skutkiem posiadania takiego doradcy jest ograniczona zdolność do czynności prawnych)

Art. 15. Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają małoletni, którzy ukończyli lat trzynaście, oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo.

Trzy grupy czynności prawnych z punktu widzenia ich dokonania przez osoby posiadające ograniczoną zdolność do czynności prawnych:

• Czynności prawne, których dokonanie będzie wymagało zgody ich przedstawiciela ustawowego - są to czynności prawne o charakterze zobowiązującym (powiększenie pasywów )lub rozporządzającym(pomniejszenie aktywów)

Na ogół czynności prawne, a zwłaszcza umowy, rodzą zobowiązania - z umów wynikają zobowiązania dla jednej lub obu stron. Dokonanie takiej czynności prawnej przez osobę posiadającą ograniczoną zdolność do czynności prawnych może odbyć się tylko za zgodą przedstawiciela ustawowego (rodzice, opiekun). Zgoda przedstawiciela ustawowego na dokonanie czynności prawnej przez osobę posiadającą ograniczoną zdolność do czynności prawnych może być wyrażona przed zawarciem umowy, w jej trakcie, a także po zawarciu umowy (potwierdzenie).

Gdy osoba posiadająca ograniczoną zdolność do czynności prawnych zawrze umowę, ale nie otrzyma zgody przedstawiciela ustawowego, to umowę taką charakteryzuje bezskuteczność zawieszona - jest to skutek zawarcia umowy przez osobę o ograniczonej zdolności bez zgody opiekuna, (przykład: 17-latek kupuje rower - umowa jest skuteczna, gdy kupuje go wraz z rodzicami. Zaś w przypadku, gdy kupna dokonuje sam, to sprzedawca tak naprawdę nie może mieć pewności, iż dokonał transakcji, bo umowa bez przedstawiciela ustawowego obarczona jest bezskutecznością zawieszoną, toteż rodzic (opiekun) w każdej chwili może przyjść do sklepu i oświadczyć, że nie wyraził zgody na kupno roweru).

• Czynności prawne, które osoba posiadająca ograniczoną zdolność do czynności prawnych, może dokonywać samodzielnie.

Osoba prawna może, mocą określonych przepisów, samodzielnie dokonywać pewnych czynności.

• Czynności prawne wyodrębnione z punktu widzenia osób posiadających ograniczoną zdolność do czynności prawnych, których osoby te nie mogą wykonywać, nawet za zgodą przedstawiciela ustawowego.

Są to czynności, w przypadku, których ustawodawca zastrzega posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych, np.:

Art. 944.

§ 1. Sporządzić i odwołać testament może tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych.

§ 2. Testamentu nie można sporządzić ani odwołać przez przedstawiciela.

Wyjątek:, Jeżeli np. 17 - letnia dziewczyna wstąpi w związek małżeński za zgoda sądu, to jest osobą posiadającą pełną zdolność do czynności prawnych.

3. Pełna zdolność do czynności prawnych

To osoby mające ukończone 18 lat i które nie są ubezwłasnowolnione. Osoby te mogą zawierać wszelkie umowy.

Art. 11. Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności.

Osoba prawna

Osoba prawna to jeden z rodzajów podmiotów prawa cywilnego. Osobę prawną definiuje się zazwyczaj, jako trwałe zespolenie ludzi i środków materialnych w celu realizacji określonych zadań, wyodrębnione w postaci jednostki organizacyjnej wyposażonej przez prawo (przepisy prawa cywilnego) w osobowość prawną. Taka jednostka organizacyjna ma wtedy pełnię podmiotowości prawnej, w szczególności nabywa zdolność prawną oraz zdolność do czynności prawnych (atrybuty przysługujące osobom fizycznym z racji samego istnienia). Wśród osób prawnych nauka prawa (nie samo prawo) rozróżnia dwa rodzaje:

• Korporacje (związki osób) - mają wyznaczony cel, sposób jego osiągnięcia i będą go realizowały, ich sens tkwi w porozumieniu osób tworzących taką osobę prawną; porozumienie osób miałoby być ich istotą; charakteryzują się członkostwem (na ogół może podlegać zmianie, czyli wstąpienie lub wystąpienie z korporacji), strukturą władzy (byłyby tworzone władze wykonawcze, kontrolne, stanowiące, tworzą one odpowiednie organy osoby prawnej [art. 38-osoba prawna musi działać przez swoje organy, jeśli brak organów ustanowiony zostaje kurator, który dąży do powstania brakującego organu -art. 42 ] - w spółce akcyjnej walne zgromadzenie akcjonariuszy, rada nadzorcza, zarząd), rządzeniem się własnymi przepisami (mają własne prawo, które byłoby przez nią tworzone, czyli tzw. prawo korporacyjne, które należy odróżnić od prawa powszechnie obowiązującego; jest tworzone przez same korporacje; są to statuty prawne, uchwały; prawo to może być bardzo rozbudowane

• Fundacje (masy majątkowe) - jednostka organizacyjna powstająca przez wyodrębnienie majątku tzn. masy majątkowej; ich sens tkwi w wyodrębnieniu majątku, który byłby przeznaczany dla tych osób prawnych; przykładem są fundacje, przedsiębiorstwa państwowe; nie wchodzi tu w rachubę członkostwo; fundacja ma utrwalony swój skład, bo są one tworzone przez fundatorów i nie ma z niej wyjścia bądź wstąpienia; charakteryzuje się odpowiednią strukturą władz i własnym prawem

Osoba prawna jest tworem abstrakcyjnym - nie istnieje namacalnie. W związku z tym w nauce prawa istnieją dwie grupy teorii wyjaśniające istotę osoby prawnej:

• Teorie fikcji - negują realny byt osoby prawnej

• Teorie realnego bytu osoby prawnej - w szczególności teoria ograniczona (von Girkiego) - osoba prawna to taki sam twór jak osoba fizyczna, osoba prawna jest uczłowieczona. Obecnie jest to zjawisko społeczne, które jest normatywne i spycha teorie fikcji na margines.

Art. 33. Osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną.

Sposoby powstawania osób prawnych

1. System aktów organów władzy (powstanie tak państwowa osoba prawna). Powstają decyzją organu państwowego np. Sejmu na mocy ustawy, albo Rady Ministrów na mocy rozporządzenia.

2. System koncesyjny - osoba prawna powstaje z inicjatywy jej założycieli, którzy potrzebują jednak koncesji (zgody).

3. System normatywny - założyciele osoby prawnej spełniają wymagania określone w akcie normatywnym. Nie jest potrzebna żadna zgoda odpowiedniej władzy. Liczy się tu inicjatywa osób, które ją tworzą, np. spółki z o.o., partie polityczne, stowarzyszenia itp.

Osoby prawne podlegają rejestracji - najczęściej podlegają wpisowi do KRS-u. KRS prowadzony jest w odpowiednim systemie informacyjnym - wpis może być dokonany w dowolnym miejscu, wyciągi z tego rejestru mogą być dokonywane w każdym sądzie rejonowym(Jego poprzednikiem był rejestr handlowy prowadzony w postaci ksiąg. Aby wejrzeć w taki rejestr, to trzeba było udać się do sądu, w którym znajdowała się odpowiednia księga.).

W ramach krajowego rejestru sądowego (sądy rejonowe) są tworzone 3 rejestry:

1. Rejestr przedsiębiorców (wpisy dotyczące osób prawnych, które prowadzą działalność gospodarcza lub zawodową)

2. Rejestr organizacji społecznych (powstawanie nie w celach gospodarczych np. stowarzyszenia, fundacje, związki zawodowe itp.)

3. Rejestr niewypłacalnych dłużników

Rejestracji nie podlegają:

• Skarb Państwa

• Gminy

Trzy rodzaje organów:

• Zarządzające (kierujące, podejmujące decyzje, np. dyrektor przedsiębiorstwa, zarząd spółki akcyjnej lub spółki z o.o.) - prowadzą bieżące sprawy osoby prawnej i reprezentują ją.

• Nadzorczo-kontrolne (np. rada nadzorcza) - sprawują nadzór i kontrolę.

• Uchwałodawcze/ stanowiące (np. walne zgromadzenie akcjonariuszy) - ustalają tzw. Prawo korporacyjne, czyli wewnętrzny ustrój danej osoby prawnej.

Jakie organy ma posiadać osoba prawna będą zawarte w odpowiednich przepisach ustrojowych osoby prawnej - przepisy powszechnie obowiązujące zawarte w kodeksie spółek handlowych oraz przepisy statutowe.

Działanie organu będzie uważane za działanie samej osoby prawnej.

Przepisy ustrojowe zawierają również kompetencje organów osoby prawnej.

Podział osób prawnych

Ze względu na charakter mienia, jakie posiada, osoby prawne dzielimy na:

1. Państwowe osoby prawne

2. Samorządowe osoby prawne

3. Prywatne osoby prawne

Mienie to prawa majątkowe np. własność, wierzytelność. Ogół praw majątkowych określonej osoby to jej mienie.

Art. 44. Mieniem jest własność i inne prawa majątkowe.

1. Państwowe osoby prawne

Szczególną pozycje ma Skarb Państwa, w istocie samo państwo, ale ze względu na posiadane mienie. Skarb Państwa jest tu partnerem. Działa nie przez organy takie jak u innych osób prawnych, ale przez organy władzy państwowej. Organy te są zdatne do działania w zakresie stosunków cywilno - prawnych. Użycie organu zależy od przyznanych mu kompetencji. Działanie organu administracji jest działaniem samego państwa.

Ponadto Skarb Państwa jest jedyną osoba prawną, którą wskazuje Kodeks Cywilny. Ani nie powstaje, ani nie ustaje - nie podlega upadłości. Mienie niepodlegające Skarbowi Państwa należy do innych państwowych osób prawnych. Takimi osobami prawnymi są na przykład państwowe przedsiębiorstwa, szkoły wyższe, spółki skarbu państwa. Takie wyodrębnienie nie jest mieniem Skarbu Państwa. Po likwidacji takiej osoby prawnej jej mienie wraca do Skarbu Państwa.

2. Samorządowe osoby prawne

W ich posiadaniu będzie mienie samorządowe (zwane także komunalnym).

Samorządowe osoby prawne:

• Jednostki samorządu terytorialnego (gmina, powiat, województwo)

• Osoby prawne utworzone przez jednostki samorządu terytorialnego

Mienie samorządowe należy nie tylko do gminy, ale także do osób prawnych utworzonych przez te gminy.

Wójt może upoważnić swojego zastępcę lub inną upoważniona osobę do samodzielnego dokonywania czynności na rachunek gminy.

W przypadku zaciągnięcia zobowiązań pieniężnych dla skuteczności dokonanej czynności potrzebna jest kontrasygnata skarbnika gminy.

3. Prywatne osoby prawne

• Spółki handlowe (nie państwowe ani samorządowe)

• Stowarzyszenia

• Spółdzielnie

• Kościoły, związki wyznaniowe

• Niepaństwowe szkoły wyższe

Ułomne osoby prawne

To jednostki organizacyjne:

• Negatywne - jednostki organizacyjne, które nie maja osobowości prawnej

• Pozytywne - jednostki organizacyjne, którym nadano zdolność prawną i zdolność sądową

Jednostki te nie mają krótkiej nazwy normatywnej nadanej przez ustawodawcę. Najczęściej nazywa się je ułomnymi osobami prawnymi, ale także niepełnymi lub ustawowymi.

Jednostki te są bardzo podobne do osób prawnych i można w stosunku do nich odpowiednio stosować przepisy dotyczące osób prawnych - z uwzględnieniem różnic.

Ułomne osoby prawne podlegają rejestracji. Powstają na ogół z chwilą wpisania do odpowiedniego rejestru - najczęściej KRS-u.

Nie działają one poprzez organy, ale na ogół poprzez swoich członków. Członkowie mają szczególną pozycję. Za zobowiązania ułomnej osoby prawnej odpowiadają jej członkowie. Jest to odpowiedzialność osobista(majątek członka), nieograniczona(za wszelkie zobowiązania) oraz subsydiarna(zależy od niewypłacalności osoby prawnej). Wierzyciel ułomnej osoby prawnej musi najpierw dochodzić zaspokojenia z jej majątku, a dopiero, gdy będzie to niemożliwe, może go dochodzić z majątku członka osoby prawnej.

Przykłady są spółki handlowe osobowe: spółka jawna, spółka komandytowa, spółka partnerska, oraz spółka komandytowo - akcyjna. Charakterystyczną osobą prawną są wspólnoty mieszkaniowe tworzone przez właścicieli lokali.

3 grupy jednostek organizacyjnych:

1. Posiadające osobowość i zdolność prawną - są osobami prawnymi

2. Posiadające zdolność prawną, ale niemające osobowości prawnej;

3. Nieposiadające ani zdolności prawnej ani osobowości prawnej, np. spółki cywilne. Wspólnicy spółki cywilnej są zobowiązani solidarnie. Spółka nie może zaciągać zobowiązań, ale może dojść do wspólnego zobowiązania wspólników spółki.

Prawo podmiotowe

Prawo cywilne występuje w co najmniej 2 znaczeniach:

1. znaczenie, które wskazuje na przepisy regulujące stosunki cywilno-prawne (znaczenie przedmiotowe)

2. rozumiane jako określenie uprawnień przysługujących danej osobie ze względu na pozostawanie przez nią w określonym stosunku prawnym (znaczenie podmiotowe); ogół uprawnień danej osoby, jej uprawnienia, np. kupującego, właściciela; chodzi o to, jak przedstawia się sytuacja prawna danej osoby; podstawa do wyprowadzenia tego, co istotne, a mianowicie wyprowadzenia prawa danej osoby

Określenie sytuacji prawnej danej osoby będzie możliwe po sięgnięciu do przepisów.

Kategoria prawo podmiotowe jest bardzo złożona. Są różne koncepcje co do objaśnienia czym jest to prawo podmiotowe, czyli ogół uprawnień danej osoby. Niektórzy dochodzili do ustalenia, że jest to moc woli, która miałaby być nadana przez ustawodawcę, prawnie chroniony interes. Dobrze jest je też rozumieć jako możliwości postępowania w dany sposób. Prawo podmiotowe proponuje, aby kojarzyć je z tą możliwością, przyznaną i zabezpieczoną przez normę prawną i wynikającą z określonego stosunku prawnego. Miałaby to być możliwość postępowania, czyli to jak może się zachować określona osoba. Jakieś zachowanie byłoby bliżej prawnie oznaczone, byłoby możliwością, czyli w rzeczy samej uprawnieniem określonej osoby, która mogłaby w określony sposób zachować się. Jeśli podjęłaby takie zachowanie, to wynikałoby, że jest ono dozwolone. Stąd też prawo podmiotowe można oznaczyć jako funkcjonalnie ze sobą powiązane uprawnienia danej osoby. W przypadku prawa podmiotowego nie chodzi o „wór” z uprawnieniami, lecz te uprawnienia miałyby być ściśle powiązane z określonym stosunkiem prawnym.

Normatywne postacie praw podmiotowych:

1. roszczenia - charakteryzują się tym, iż polegają na żądaniu, które może kierować osoba uprawniona do innej osoby, aby ta inna osoba zachowała się w określony sposób; przykład - roszczenie zwrotu utraconej rzeczy;

2. prawo podmiotowe kształtujące (uprawnienia) - sam uprawniony swoim zachowaniem urzeczywistni uprawnienie; uprawniony nie zwraca się do nikogo, bo wystarczy tylko jego zachowane; niezwykle silna postać prawa podmiotowego; przykład - prawo odstąpienia od umowy (strona, której takie uprawnienie przysługuje składa oświadczenie woli i decyduje o zerwaniu umowy)

3. zarzuty - polegają na możliwości przeciwstawienia się osobie uprawnionej; będzie z nich korzystała jedna ze stron stosunku cywilno-prawnego wobec drugiej, która względem niej ma uprawnienie; najczęściej identyfikuje je dłużnik, który będzie podejmował trud ustalenia, czy nie ma on jakiś zarzutów wobec swojego wierzyciela;

Nabycie prawa podmiotowego:

1. nabycie uprawnień - dwojako:

• nabycie pierwotne - do niego dochodzi bez względu na to, czy uprawnienie istniało i przysługiwało określonej osobie; np. nabycie własności w drodze zasiedzenia

• nabycie pochodne (wtórne) - polega na przeniesieniu prawa, a więc w tym wypadku niezbędne będzie ustalenie osoby, której prawo przysługuje i jej działania polegającego na zbyciu prawa; mamy tu do czynienia ze zbywcą i nabywcą (może on otrzymać tyle praw ile miał zbywca)

Wykonywanie prawa podmiotowego

Wykonywanie uprawnień polega na czynnościach, zarówno faktycznych, jak i czynnościach prawnych. Właściciel uprawniony do korzystania z gruntu, może przekopywać ziemię na jego działce. Będzie dokonywał określonych czynności faktycznych. Wykonywanie prawa podmiotowego poprzez czynność prawną może polegać na obciążeniu gruntu hipoteką.

Co określa treść prawa podmiotowego? Przepis prawny(art. 140)

(art. 5)

Od społecznego przeznaczenia prawa zaczyna ustawodawca wskazanie, co trzeba brać pod uwagę przy określaniu danego zachowania. Są tu pozostałości socjalizmu, gdzie przywiązywano uwagę do tego, kto i w jakim celu działa, patrząc na przeznaczenie określonego prawa. Kryterium jest obecnie zastępowane innymi określeniami, np. dobry zwyczaj, uczciwy obrót itp. Uchybienie tym regułom wywołuje bardzo daleko idący skutek prawny. Działanie polegające na wykonywaniu uprawnienia określonego danym przepisem prawnym, ale sprzeczne ze wskazanymi kryteriami jest uważane za nie podlegające ochronie. Jeżeli z takim działanie będzie związane np. powstanie szkody u innej osoby, to powiemy, że to działanie było niezgodne z prawem, czyli bezprawne, i powstanie obowiązek naprawienia szkody. Nie każde wykonywania prawa zasługuje na ochronę.

Przepis ten może być stosowany tylko w tej sytuacji, która go uzasadnia. Uzasadnienie zależy od:

1. tego, czy przepis prawny w sposób szczegółowy określa wykonywanie określonego uprawnienia czy nie;

2. na niego będzie mogła się powołać osoba, która sama przestrzega reguł pozaprawnych (zasada czystych rąk);

3. te reguły pozaprawne mogą być środkiem obrony (będą wskazywane poprzez zarzut jako przeciwstawienie się osoby uprawnionej), ale nie mogą być rozumiane jako środek ataku (nie mogą być podstawą żądania, ustalenia istnienia określonego uprawnienia - określa je ustawodawca w przepisach prawa, również same osoby poprzez treść czynności prawnych)

Rodzaje praw podmiotowych:

1. ze względu na ich skuteczność - nie jest to podział ostry:

• - bezwzględnie skuteczne - są skuteczne wobec każdego; na każdym miałby spoczywać obowiązek nie przeszkadzania w ich wykonywaniu; przykład - własność i inne prawa rzeczowe, prawa osobiste (dotyczące dóbr osobistych)

• względne - nie są skuteczne wobec każdego, tylko wobec określonej osoby; przykład - wierzytelność (wierzyciel może się zwrócić tylko do określonej osoby

• ze względu na przenaszalność

• przenaszalne zbywalne

• przenaszalne niezbywalne

Ochrona dóbr osobistych

Art.23 Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.

Art. 24 § 1. Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

Dobra osobiste podlegają ochronie, realizowanej nie tylko przez przepisy prawa cywilnego, ale też innych gałęzi prawa ( w szczególności prawa karnego).

Ochrona dóbr osobistych

Nie ma zamkniętego zbioru dóbr osobistych. Dobra osobiste charakteryzują się

• Są ściśle związane z osobą. Wraz z nią powstają i istnieją tak długo jak ta osoba.

• Są to dobra o charakterze niemajątkowym, nie można ustalić ich wartości

• Podlegają ochronie realizowanej poprzez prawa osobistości.

Przedmiotem praw osobistych są dobra osobiste.

Art. 23. Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.

Przesłanki ochrony dóbr osobistych:

• Ustalenie istnienia dobra osobistego

• Ustalenie naruszenia albo, co najmniej zagrożenia naruszenia dobra osobistego.

• Ochrona będzie wchodziła w rachubę, jeżeli naruszenie będzie bezprawne (oznacza uchybienie porządkowi publicznemu, naruszenie przepisów prawa lub zasad współżycia społecznego)

Ustawodawca wprowadził obowiązek bezprawności działania lub zaniechania, a więc przerzucił ciężar dowodu z pokrzywdzonego na naruszyciela; osoba pokrzywdzona powinna wskazać tylko dobro, które zostało naruszone, nie musi zaś dochodzić jego bezprawności - będzie to zadaniem naruszyciela - musi on udowodnić, że jego działanie nie było bezprawne.

Uprawnienia osoby zagrożonej naruszeniem dobra osobistego lub której dobro osobiste zostało naruszone:

• Żądanie zaniechania działania, którego wynikiem miało być naruszenie dobra osobistego

• Roszczenie o usunięcie skutków naruszenia dobra osobistego poprzez odpowiednie działanie(m.in. przeprosiny, sprostowanie w gazecie itp.)

• Żądanie odszkodowania, czyli naprawienie szkody majątkowej poszkodowanego, która wyniknęła z naruszenia dobra osobistego (np. szkoda majątkowa)

• Żądanie zadośćuczynienia, czyli wynagrodzenie szkody niemajątkowej, jaką jest np. krzywda, ból; zadośćuczynienie będzie polegało na żądaniu zapłaty określonej kwoty pieniężnej, - czyli teoretycznie przeliczenie bólu na pieniądze. Ale ustawodawca przyjął, że zadośćuczynienie miałoby wchodzić w rachubę tylko w przypadkach bliżej określonych w ustawie. Zadośćuczynienie wchodzi w rachubę, gdy przepis szczególny na to pozwala - art. 444, 445, 446.

• Gdy doszło do naruszenia ciała

• Gdy wywołany jest rozstrój zdrowia - także bez naruszenia ciała,

• Pozbawienie wolności

• Kwalifikowane uwiedzenie - art. 445 §2

• W razie śmierci osoby bliskiej

• Żądanie zapłaty odpowiedniej sumy na wskazany cek społeczny - art. 448

• Żądanie ustalenia naruszenia dobra osobistego - powództwo ustalające - art. 189 k.p.c.

Art. 43 Przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych stosuje się odpowiednio do osób prawnych.

Czynności prawne

Czynności prawne to takie stany faktyczne, które obejmują, co najmniej jedno oświadczenie woli.

Oświadczenie woli to przejaw woli zmierzający do wywołania określonych skutków prawnych. Wyróżniamy dwa elementy, które składają się na oświadczenie woli:

1. WEWNĘTRZNY - decyzja osoby, która miałaby złożyć oświadczenie woli, ale ta decyzja miałaby być nieznaną otoczeniu, miałaby być wewnętrznym przeżyciem osoby.

2. ZEWNETRZNY - ujawnienie, uzewnętrznienie tej decyzji, zakomunikowanie otoczeniu w jakikolwiek sposób, przez jakiekolwiek zachowanie.

Oba te elementy stanowią o oświadczeniu woli (nie same decyzje, ale musi ta wola być zakomunikowana).

Oświadczenie woli to każde zachowanie, które ujawnia wole w sposób ostateczny. Oświadczenie nie musi być złożone słownie. Może to być np. gest, ale także może ono być złożone w postaci elektronicznej.

Art. 60. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli).

Oświadczenie woli to ujawnienie chęci dokonania skutków prawnych, ma być przejawem woli zmierzającym do wywołania określonych skutków prawnych.

Wymagania (art. 61):

1. ma być zrozumiałe - możliwe do rozpoznania dla innych, zapewne przez tych, do których jest kierowane

2. powinno być złożone swobodnie - miałaby ta swoboda oznaczać brak przymusu fizycznego; kiedy tak przymus fizyczny ma miejsce, to nie ma oświadczenia woli;

3. powinno być złożone na serio - powinno zawierać chęć wyrażenia woli

Podział czynności prawnych:

1. ze względu na ilość elementów, które miałyby o nich stanowić

• konsensualne - wyczerpują się samymi oświadczeniami woli; są dominujące; np. umowa najmu, dzierżawy; umowa najmu jest zawierana mniejsza z tym w czyich rękach pozostaje rzecz, która miałaby zostać wynajęta

• realne - o realności będzie stanowiło wydanie rzeczy; oprócz oświadczenia woli jest to wymagane; np. umowa użyczenia (art. 710 KC); dokonanie takiej czynności miałoby oznaczać złożenie zgodnych oświadczeń woli przez strony oraz oddanie rzeczy będącej przedmiotem użyczenia; rzecz musi wyjść z rąk użyczającego

• ze względu na ilość stron

• jednostronne - wyczerpują się oświadczeniem woli jednej strony; np. testament, przyrzeczenie publicznie

• dwu- lub wielostronne - wymagają więcej niż jednego oświadczenia woli; powinny być zgodne oświadczenia woli; umowa to czynność prawna dwustronna; zaistnieje wtedy, kiedy co najmniej dwie osoby się porozumieją; wielostronne wymagają więcej niż dwóch osób do swojego zaistnienia, np. przy zawarciu umowy spółki lub pożyczki; szczególną czynnością wielostronną są uchwały kolegialnych organów, czyli takich organów osoby prawnej, które składają się z więcej niż 2 osób, np. uchwały walnych zgromadzeń akcjonariuszy, zarządu; podjęcie uchwały wymaga złożenia oświadczenia woli

• ze względu na skutki prawne

• zobowiązujące - będą prowadziły do zobowiązania się przez osobę lub osoby składające oświadczenie woli; wzrosną ich pasywa; np. umowy dla każdej ze stron, choć niekiedy tylko jedna z nich będzie zaciągała zobowiązania; w przypadku umowy sprzedaży każda ze stron zaciąga zobowiązanie; w przypadku umowy darowizny zobowiązanie zaciąga darczyńca;

• rozporządzające - będą prowadziły do przeniesienia prawa, jego zbycia bądź obciążenia, np. prawo własności nieruchomości może być obciążone hipoteką; prawo, które przysługuje jednej osobie miałoby przejść na inną; można powiedzieć, iż te czynności prowadzą do pomniejszenia aktywów osoby dokonującej rozporządzenia;

• zobowiązująco -rozporządzające - są o podwójnym skutku; np. sprzedaż; dojdzie do pomniejszenia aktywów (sprzedawca) i powiększenia pasywów (kupujący)

• upoważniające - nie są ani zobowiązującymi, ani rozporządzającymi; natomiast pozwalają na działanie w cudzej sferze prawnej; np. pełnomocnictwo; mocodawca nie wyzbywa się praw, nie jest w nich ograniczony; pełnomocnik może działać w jego sferze prawnej, czyli dokonywać czynności prawnych w jego imieniu; kolejnym przykładem jest przekaz (art. 921¹ KC)

• ze względu na przysporzenie (uzyskanie korzyści)

• odpłatne - korzyść miałaby być uzyskana przez każdą ze stron; np. umowy sprzedaży, najmu

• nieodpłatne - korzyść miałaby być uzyskana przez jedną ze stron; np. umowa użyczenia, umowa darowizny; rzadziej występują; korzyści mają charakter majątkowy, mierzalny; są słabiej chronione

• ze względu na wpływ przyczyny (łac. causa) na ważność czynności prawnej

• przyczynowe (kauzalne) - charakteryzują się tym, że będą one ważne tylko wtedy, kiedy będzie istniała ważna przyczyna ich dokonania; brak przyczyny spowoduje w tym wypadku nieważność czynności prawnej; np. wystawienie weksla lub czeku; przyczyna może mieć różną postać, np. chęć obdarowania

• oderwane (abstrakcyjne) - dla ich ważności nie ma znaczenia istnienie przyczyny; czy ona jest czy jej nie ma, to i tak na jedno wychodzi, czynność prawna jest ważna; miałyby wejść w rachubę tylko wtedy, kiedy ustawodawca tak postanowi; np. przyjęcie przekazu

Może nastąpić rozbieżność między elementami. Są to wady oświadczenia woli, mają charakter normatywny - art. 821 i następne.

Wady oświadczenia woli

Wady te wskazywałby na pewne zakłócenia, wątpliwości między decyzją a jej ujawnieniem. Wady oświadczenia woli mają charakter normatywny, gdyż są bliżej oznaczone przez ustawodawcę.

1. Brak świadomości lub swobody w podjęciu decyzji i wyrażeniu woli

2. Pozorność

3. Błąd

4. Podstęp

5. Groźba

6. Wyzysk

Podział wad oświadczenia woli ze względu na skutki prawne, które wywołują:

1. Powodujące nieważność bezwzględną czynności prawnych - to dwie pierwsze wady: pozorność, brak świadomości lub swobody w podjęciu decyzji i wyrażeniu woli. Każdy, w każdym czasie będzie mógł się na nie powołać, czyli wskazać na czynności prawne dotknięte wadą; nie podlegają one konwalidacji - nie wywołują skutków prawnych(uważnieniu, uzdrowieniu)

2. Powodujące wzruszalność(względna nieważność) - błąd, postęp, groźba, wyzysk; na wady te będzie się mogą powołać ściśle określona grupa osób, w określonym czasie. Czynność prawna nie jest nieważna, możliwe jest tylko jej wzruszenie, czyli powołanie się na wadę oświadczenia woli.

1. Brak świadomości lub swobody w podjęciu decyzji i wyrażeniu woli

Art. 82. Nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych.

Może wynikać z choroby psychicznej, niedorozwoju mózgowego, bądź też z jakiegokolwiek innego zaburzenia czynności psychicznych, nawet takich, które miałby mieć charakter przemijający, np. upojenie alkoholowe. Niezależnie od tego, z jakiego powodu wynikałaby owa nieświadomość, czynność prawna zawarta przez taka osobę jest nieważna.

2. Pozorność

Pozorność to inaczej kłamstwo. Dla zaistnienia tej wady muszą zaistnieć trzy przesłanki:

• Oświadczenie woli jest składane drugiej stronie

• Oświadczenie woli jest złożone za zgodą drugiej strony - wie o pozorności

• Oświadczenie zostało złożone dla pozoru, czyli strony nie chcą żadnych skutków prawnych albo chcą skutków prawnych, ale innych niż wynikające ze złożonego oświadczenia woli.

Skutki - Czynność ukryta może być ważna, ale tylko wtedy, kiedy przy sposobności dokonywania czynności pozornej doszło do zachowania wszelkich wymagań stawianych tej czynności, która została ukryta.

Nikt nie może przekazać więcej praw, aniżeli sam posiada. Ale istnieje tu odstępstwo. Osoba trzecia, która ma za kontrahenta stronę czynności pozornej może nabyć prawo lub być zwolnioną z obowiązku. Między osobami tymi musi dojść do czynności prawnej - odpłatna umowa, a osoba nabywająca musi zrobić to w dobrej wierze - nie wiedzieć, że jego kontrahent jest stroną czynności pozornej.

Ochrona osób trzecich przed skutkami czynności prawnej pozornej.

Sprzedaż samochodu Sprzedaż tego samego samochodu

A----------------------------B-----------------------------C

Sprzedaż samochodu z A do B to czynność prawna pozorna. Sprzedaż samochodu z B do C odbywa się już uczciwie, mimo że B jest oszustem. C będzie pełnoprawnym właścicielem samochodu, jeżeli:

• C dokonał czynności prawnej z B

• Ta czynność ma być odpłatna, (jeżeli będzie nieodpłatna to czynność prawna będzie nieważna)

• Czynność prawna w dobrej wierze (C nie wie, że B jest oszustem)

Jeżeli zostały spełnione w/w warunki C zostanie pełnoprawnym właścicielem, nawet jeśli B tak naprawdę właścicielem tego samochodu nigdy nie był.

Reasumując: osoba trzecia może nabyć prawa od osoby, która była stronną czynności pozornej (jeżeli między tymi osobami dochodzi do czynności prawnej odpłatnej). Osoba trzecia musi działać w dobrej wierze, tzn. nie może wiedzieć, że jej kontrahent jest stroną czynności prawnej pozornej.

3. Błąd

Błąd to nic innego jak mylne wyobrażenie o rzeczywistym stanie rzeczy.

Przesłankami błędu prawnie skutecznego są:

• Musi dotyczyć treści czynności prawnej (np. strony umowy, przedmiot umowy)

• Musi być istotny, - gdy możliwe jest stwierdzenie, że strona nie złożyłaby oświadczenia woli, gdyby znała rzeczywisty stan. Gdy oświadczenie woli kierowane jest do drugiej strony to, a czynność prawna jest odpłatna to niezbędna jest ocena zachowania drugiej strony. Przesłanki, gdy druga strona:

• Wiedziała o błędzie,

• Z łatwością mogła go wykryć,

• Wywołała błąd choćby ze swej winy.

Skutki błędu - błądzący może uchylić się od skutków prawnych swojego oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu. Wystarczy złożyć oświadczenie woli o uchyleniu się od tego błędu. Błądzący ma uprawnienia kształtujące. Oświadczenie takie powinno być pisemne - dla celów dowodowych i ma być przedstawione najpóźniej rok po wyryciu błędu. Jest to termin zawity, ponieważ po jego upływie wygasa uprawnienie błądzącego.

4. Podstęp( art. 86)

Podstęp to kwalifikowana postać błędu, bo błąd ten miałby być wywołany przez drugą stronę i to świadomie, albo nawet wywołany przez osobą trzecią, o czym jednak osoba druga wie i korzysta; szczególnie naganne zachowanie ze strony kontrahenta. W przypadku podstępu nie mają znaczenia przesłanki błędu. Trzeba wykazać, że druga strona postąpiła w naganny sposób. Nie ma znaczenie czy zachowanie było istotne czy nie. Skutki podstępu są takie jak i w przypadku błędu - oświadczenie o uchyleniu się od podpisanego oświadczenia.

5. Groźba

Art. 87. Kto złożył oświadczenie woli pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, ten też może uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia, jeżeli z okoliczności wynika, że mógł się obawiać, iż jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe.

Groźba polega na tym, że złożenie oświadczenia woli może nastąpić w stanie obawy wobec osoby lub mienia - dotyczy stanu obawy, co do osoby lub mienia. Obawa ta może być o mienie innej osoby, o inną osobę. Aby groźba miała znaczenie prawne trzeba dociec:

• Bezprawności groźby - dotyczy bezprawności celu (określona osoba wywołuje stan obawy dla osiągnięcia celu, który jest bezprawny) jak i bezprawności środka (użycie środka, do którego określona osoba nie jest uprawnioną).

• Powagi groźby - istotne jest czy ocena ma być dokonana z punktu widzenia subiektywnego czy obiektywnego. Dominuje subiektywna ocena skutku oświadczenia woli złożonego pod wpływem groźby(Sąd Najwyższy też tak postępuje) - osoba jest uprawnioną do uchylenia się od swojego oświadczenia woli przez inne oświadczenie - ma na to rok od czasu ustania stanu obawy. Oświadczenie to powinno być złożone na piśmie.

Skutki groźby są takie jak podstępu czy błędu.

6. Wyzysk

Wyzysk jest już określony w księdze III. Wyzysk może dotyczyć tylko umów wzajemnych.(Każda strona umowy świadczy w takim samym wymiarze - ekwiwalentnie)

Przesłanki:

1. Przesłanka obiektywna - dysproporcja świadczeń (rażąca, czyli widoczna bez dociekania).

2. Przesłanka subiektywna po stronie osoby wyzyskanej - przez ustalenie przymusowego położenia, niedołęstwa lub niedoświadczenia.

3. Przesłanka subiektywna po stronie wyzyskującego - trzeba ustalić świadomość wyzysku (musi wiedzieć o rażącej dysproporcji świadczeń i przymusowym położeniu, niedołęstwie lub niedoświadczeniu wyzyskanego)

Skutki prawne:

Uprawnienia wyzyskanego:

1. Może żądać wyrównania świadczeń - może ono polegać na zmniejszeniu świadczenia wyzyskanego lub na zwiększeniu świadczenia wyzyskującego.

2. Może żądać unieważnienia umowy - wyzyskanemu przysługuje roszczenie, które miałoby prowadzić do unieważnienia umowy z mocy prawa. Przy wyzysku nie występuje nieważność, wyzyskany ma do niej roszczenie. Wyzyskany ma na to 2 lata od zawarcia umowy.

Forma czynności prawnych

Czynności prawne muszą obejmować oświadczenia woli, które mogą być wyrażone w różny sposób (nawet gestem); tak, więc czynność prawna może być dokonywana w dowolnej formie. Są od tego odstępstwa, które mogą wynikać z woli stron - mogą od siebie więcej wymagać, albo tez w woli ustawodawcy (z mocy prawa). Wymaga to zachowania formy szczególnej.

Forma szczególna:

1. Forma pisemna zwykła

2. Forma pisemna z data pewną

3. Forma pisemna z podpisem urzędowo poświadczonym

4. Forma aktu notarialnego

1. Forma pisemna zwykła( art. 78)

Dochowanie tej formy polega na:

-Sporządzeniu dokumentu, który zawiera oświadczenie lub oświadczenia stron czynności prawnej.

-Na dokumencie potrzebne są podpisy osób, których oświadczenia woli są w nim zawarte - podpis to znak własnoręczny. Postać podpisu nie jest określona przepisami - jest to funkcja identyfikacyjna. Podpis zamyka także składanie oświadczenia woli - funkcja końcowa.

2. Forma pisemna z data pewną (art. 81 oraz art. 329)

Data jest pewna, gdy na dokumencie jest jakiejkolwiek urzędowa wzmianka, np. ustanowienie zastawu na prawach. Data pewna rzadko wchodzi w rachubę.

3. Forma pisemna z podpisem urzędowo poświadczonym

Forma pisemna zwykła i urzędowo poświadczony podpis. Osobę poświadczającą określa zwykle ustawodawca, na ogół jest to notariusz, np. zbycie przedsiębiorstwa.

4. Forma aktu notarialnego

Akt notarialny jest sporządzany przez notariusza i jest to dokument obejmujący treść oświadczeń woli osób, których oświadczenia są objęte tym dokumentem, ich podpisami i podpisem notariusza. Notariusz przechowuje takie oświadczenie, a osobom zainteresowanym może wydać tylko odpis, na którym jest podpis tylko notariusza. Taki odpis ma moc oryginału.

Pod jakim rygorem może być zastrzeżona forma szczególna?

Wyróżniamy 3 rygory:

• Rygor nieważności (ad solemnitatem) oznacza, iż czynność prawna dokonana bez zachowania wymagań, co do formy jest nieważna (nie rodzi skutków prawnych).

• Rygor dla celów dowodowych (ad probactione) oznacza, iż dokonanie czynności bez zachowania formy szczególnej nie spowoduje nieważności, lecz powstaną utrudnienia dowodowe. Strony, bowiem w razie sporu nie mogą skorzystać z dwóch środków dowodowych a mianowicie:

• Przesłuchania stron

• Zeznań świadków

Co do zasady oba środki dowodowe są wyłączone.

• Rygor dla wywołania określonych skutków prawnych oznacza, iż w razie uchybienia znamion, co do formy, czynność prawna jest ważna, wszelkie środki dowodowe wchodzą w rachubę, ale strony nie osiągną wszystkich skutków prawnych, które wynikały z czynności prawnej.

Kiedy wchodzi w rachubę określony rygor?

Rygor nieważności wchodzi w rachubę, gdy:

• Wyraźnie wynika to z brzmienia przepisu prawa zastrzegającego formę szczególną, np. oświadczenie poręczyciela

• Gdy wymaga jest forma szczególna inna niż pisemna zwykła bez oznaczenia rygoru

Rygor dla celów dowodowych wchodzi w rachubę, gdy:

• Zastrzeżona jest w przepisie szczególna zwykła forma pisemna bez oznaczania rygoru

Rygor dla wywołania określonych skutków prawnych wchodzi w rachubę, gdy:

• Z przepisu zastrzegającego formę szczególną będzie wynikało jakiś skutków prawnych strony nie osiągną

PRZEDSTAWICIELSTWO

Przedstawicielstwo polega na możliwości dokonywania czynności prawnych przez przedstawiciela w imieniu i na rachunek osoby reprezentowanej. Przedstawiciel nie działa w imieniu własnym, lecz w imieniu osoby, którą reprezentuje.

Czynność prawna dokonywana przez przedstawiciela będzie bezpośrednio pociągać skutki prawne dla reprezentowanego.

Dwa źródła umocowania przedstawiciela:

• Z mocy ustawy (art.866) - przedstawiciel ustawowy, takim przedstawicielem są np. rodzice. Przedstawicielem ustawowym może być też wspólnik spółki cywilnej, który jest przedstawicielem innych wspólników.

• Z woli reprezentowanego(art. 734). Jest to pełnomocnik ustanowiony przez mocodawcę, który daje upoważnienie do dokonywania czynności w imieniu i na rzecz reprezentowanego.

Dla ustanowienia pełnomocnika wystarczy oświadczenie woli mocodawcy - czynność prawna jednostronna, upoważniająca, bo wynika z niej upoważnienie pełnomocnika do dokonywania czynności prawnych w imieniu i na rzecz mocodawcy. Tak ustanowiony pełnomocnik jest zobowiązany do działania dla mocodawcy (jest tylko upoważniony). Nie jest też to czynność rozporządzająca, bo mocodawca nie przenosi na pełnomocnika swoich praw. Jest to jedynie upoważnienie. Mocodawcy może zależeć, aby pełnomocnik był zobowiązany do działania w imieniu i na jego rzecz. W związku z tym dokonywana jest jeszcze inna czynność wynikająca ze stosunku podstawowego. Tym innym podstawowym stosunkiem prawnym może być zlecenie.

Zleceniobiorca zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla zleceniodawcy. Aby skutki prawne czynności dokonywanej przez zleceniobiorcę mogły dotyczyć zleceniodawcy potrzebne jest pełnomocnictwo. Ustawodawca przyjmuje, że zleceniobiorca jest pełnomocnikiem zleceniodawcy.

Innym stosunkiem może być umowa o pracę (np. sprzedawca jest pełnomocnikiem właściciela sklepu). Pełnomocnik może posługiwać się dokumentem dla ustalenia, że może działać w cudzym imieniu i na cudzą rzecz. Taki dokument zawsze musi być sporządzony.

Rodzaje pełnomocnictw:

• Ogólne

• Rodzajowe

• Szczegółowe (szczególne)

• Prokura

PEŁNOMOCNICTWO OGÓLNE (art. 98)

Pełnomocnik taki jest umocowany tylko do dokonywania czynności zwykłego zarządu. Czynności te polegają na czynnościach, które zmierzają do zachowania dotychczasowego stanu. Niewiele, więc może pełnomocnik ogólny. Pełnomocnictwo ogólne powinno być udzielane na piśmie (pod rygorem nieważności).

PEŁNOMOCNICTWO RODZAJOWE

Do dokonywania czynności prawnych określonego rodzaju. Z takiego pełnomocnictwa korzysta np. ekspedientka w sklepie. Dotyczy umów określonych przez mocodawcę.

PEŁNOMOCNICTWO SZCZEGÓŁOWE (SZCZEGÓLNE)

Polega na ścisłym oznaczeniu przez mocodawcę czynności, jakie ma ten pełnomocnik dokonywać. Pełnomocnictwo rodzajowe i szczegółowe powinno być udzielane w takiej formie, jaka jest zastrzeżona dla ważności czynności prawnej, której ma dokonać pełnomocnik. Pełnomocnik może być umocowany do kupna nieruchomości.

PROKURA (art.109¹)

Prokura jest szczególnym pełnomocnictwem handlowym. Cechy:

• Pełnomocnikiem (prokurentem) nie może się posłużyć każdy.

• Prokury może udzielić tylko przedsiębiorca podlegający obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców. Nie może się, więc posłużyć prokurą przedsiębiorca, który sam prowadzi przedsiębiorstwo - przedsiębiorca indywidualny.

W ustawie jest określony zakres umocowania prokurenta, który jest umocowany do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Obejmuje, więc wszystkie czynności, jakie może dokonywać sam przedsiębiorca dotyczące przedsiębiorstwa. Nie są skuteczne wobec osób trzecich. Ograniczenia w umocowaniu prokurenta: do pewnych czynności niezbędne jest odrębne umocowanie prokurenta, np. do zbycia przedsiębiorstwa lub nieruchomości wchodzących w jego skład.

Prokurenta ustanawia się w formie pisemnej zastrzeżonej pod rygorem nieważności. Ustanowienie prokury nie wyczerpuje się na pisemnym oświadczeniu mocodawcy, ale podlega ta prokura wpisowi do rejestru przedsiębiorców. Wpis ten ma wielkie znaczenie praktyczne. Wyciąg z takiego rejestru będzie na ogół służył do identyfikacji prokurenta:

1. ustaleniu czy przedsiębiorca objęty określonym rejestrem ma prokurenta

2. kto tym prokurentem jest.

Prokura może wystąpić w 2 postaciach:

1. Samoistnie - prokurent może działać bez udziału innych osób

2. Łącznie - prokurent nie będzie mógł działać samodzielnie lecz wraz z innym prokurentem lub prokurentami.

Prokura musi być udzielona na piśmie pod rygorem nieważności. Udzielenie i wygaśnięcie prokury przedsiębiorca powinien zgłosić do rejestru przedsiębiorców.

Rzekomy pełnomocnik to osoba, która działa bez umocowania albo działa poza granicami umocowania. Trzeba ustalić, czy pełnomocnik dokonał czynności prawnej jednostronnej - wtedy ta czynność jest nieważna. Czynność dwustronna (umowa) nie jest nieważna, lecz dotknięta jest bezskutecznością zawieszoną. Umowy zawarte przez rzekomego pełnomocnika będą skutecznymi, jeśli reprezentowany je potwierdzi. Potwierdzenie może nastąpić w każdym czasie - uprawnienie kontrahenta do wyznaczenia reprezentowanemu terminu do potwierdzenia umowy - art. 103 §2. Jeżeli po upływie terminu nie dojdzie do potwierdzenia to kontrahent staje się wolny - nie wiąże go umowa, którą zawarł za pośrednictwem rzekomego pełnomocnika. Rzekomy pełnomocnik nigdy nie staje się stroną umowy, którą zawierał nie we swoim imieniu i nie na swoją rzecz. Jeżeli nie dojdzie do potwierdzenia kontrahent może mieć dwa roszczenia:

1. O zwrot (tego, co świadczył z wykonania tej umowy).

2. Roszczenie odszkodowawcze; naprawienie szkody, którą poniósł przez to, że zawarł umowę nie wiedząc o braku umocowania. Naprawić szkodę ma rzekomy pełnomocnik.

Substytucja

Czy pełnomocnik może ustanowić dalszego pełnomocnika dla swojego mocodawcy?

Art. 106. Pełnomocnik może ustanowić dla mocodawcy innych pełnomocników tylko wtedy, gdy umocowanie takie wynika z treści pełnomocnictwa, z ustawy lub ze stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa.

Pełnomocnik nie może ustanowić dalszego pełnomocnika, czyli substytuta.

Zakaz substytucji nie jest bezwzględny. Odstępstwa:

• Może być dopuszczona substytucja, jeżeli tak wynika z treści umocowania.

• Z mocy prawa (ustawy), art. 91 KPC; zakres umocowania pełnomocnika procesowego, który może ustanowić dalszego pełnomocnika procesowego

• Z treści stosunku podstawowego może wynikać prawo substytucji, np. z umowy o pracę.

Czy pełnomocnik może być drugą stroną czynności, którą to czynność dokonuje dla mocodawcy? Czy pełnomocnik może być umocowany przez obie strony czynności prawnej? Czy pełnomocnik może dokonywać czynności z samym sobą?

Art. 108. Pełnomocnik nie może być drugą stroną czynności prawnej, której dokonywa w imieniu mocodawcy, chyba, że co innego wynika z treści pełnomocnictwa albo, że ze względu na treść czynności prawnej wyłączona jest możliwość naruszenia interesów mocodawcy. Przepis ten stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy pełnomocnik reprezentuje obie strony.

Zakaz dokonywania takich czynności. Pełnomocnik nie może dokonywać czynności prawnych będąc jednocześnie po obu jej stronach. Mamy jednak 2 odstępstwa:

1. Co innego może wynikać z treści pełnomocnictwa.

2. Odstępstwo może wynikać ze względu na treść czynności prawnej; wyłączona jest możliwość naruszenia interesu mocodawcy.

Podobieństwo przedstawicielstwa do innych instytucji

Podobieństwo między przedstawicielstwem a reprezentowaniem przez organ osoby prawnej

Występuje podobieństwo między tymi instytucjami.

Art. 38. Osoba prawna działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i w opartym na niej statucie.

Osoby prawne działają poprzez swoje organy, działanie organu jest działaniem osoby prawnej, oznacza to, iż organ nie jest przedstawicielem osoby prawnej. Kiedyś przyjmowano, że osoba prawna nie ma zdolności do czynności prawnych. Na gruncie obowiązujących przepisów nie powinno budzić wątpliwości, że osoba prawna posiada zdolność do czynności prawnych. Osoby prawne mogą nabywać prawa i zaciągać zobowiązania własnym działaniem, którym jest działanie jej organów.

Organ to w istocie swej sama osoba prawna, wobec czego organ nie jest przedstawicielem. Bezpodstawne byłoby stosowanie przepisów o przedstawicielstwie do organów. To stwierdzenie byłoby prawdziwe gdyby przepisy stosowane były wprost. Mogłyby być jednak odpowiednio stosowane do organów osoby prawnej. Przepisy o przedstawicielstwie są zdecydowanie bardziej rozbudowane. Nie ma przepisu, który zakazywałby dokonania określonej osobie prawnej czynności prawnej, w której miałby wystąpić jednocześnie jako organ określonej osoby prawnej oraz jako osoba działająca we własnym imieniu, np. członek zarządu chciałby zawrzeć umowę ze spółką, w której zarządzie się znajduje.

Dochodzi czasem do odpowiednich zastosowań tych przepisów, które mają zadanie wypełnić lukę w prawie.

Nie ma przeszkody, aby osoba prawna posługiwała się przedstawicielem. Osoba prawna może mieć pełnomocnika, ale ten przedstawiciel musi być odpowiednio umocowany. Nie można utożsamiać przedstawiciela z organem.

Podobną instytucją do przedstawicielstwa jest POSŁANIEC. Nie jest on bliżej określony w przepisach, w kodeksie cywilnym, nie brakuje jednak sytuacji, w których występuje.

POSŁANIEC to osoba, która przenosi cudzie oświadczenie woli, czyli osoba, która chce złożyć oświadczenie woli posługuje się inną, aby ta inna osoba dokonała przeniesienia gotowego już oświadczenia woli, (np. Poczta lub jakakolwiek inna firma kurierska. Listonosz nie jest przedstawicielem, pełnomocnikiem osoby, której oświadczenie woli tkwi w przesyłce. Przenosi on jedynie wolę osoby, nie składa on oświadczenia woli.)

Różną instytucją od przedstawicielstwa jest ZASTĘPSTWO POŚREDNIE. Zastępca pośredni to osoba, która składa oświadczenie na cudzy rachunek, ale we własnym imieniu. Przedstawicielstwo działa w cudzym imieniu, zastępstwo pośrednie we własnym imieniu. Wspólne jest to, że obydwie te instytucje na cudzy rachunek. Skutki prawne powstają dla osoby, którą reprezentują.

- KOMISANT jest typowym zastępcą pośrednim ( firma inwestycyjna również). Komisant to jedna ze stron umowy komisu, a drugą stroną umowy komisu jest KOMITENT.

Komisant zobowiązuje się wobec komitenta, że będzie działał na rachunek komitenta, ale we własnym imieniu ( może to być zobowiązanie komisanta do zbywania rzeczy komitenta lub do zdobywania rzeczy dla komitenta. Za każdym razem wychodzi na to, że jest potrzebna osoba trzecia, z którą komisant zawierałby umowy kupna- sprzedaży. Umowy sprzedaży miałyby być zawierane przez komisanta na rachunek komitenta, skutki zawieranych umów powstawałyby u komitenta. Komisant nie wskazuje osobie trzeciej, kto jest komitentem. Jest to istotna instytucja zastrzeżona dla obrotu gospodarczego. KOMISANT TO NIE PRZEDSTAWICIEL.

Przedawnienie

Jedna z dawności, która jest związana z upływem czasu (rodzi to różne skutki prawne). Upływ czasu szkodzi uprawnionemu. Inne dawności to: przemilczenie, zasiedzenie, terminy zawiłe.

Przedawnieniu podlega (jest jego podmiotem) określa art. 117§ 1 k.c. Przedmiotem przedawnienia są tylko roszczenia, takie, które mają charakter majątkowy. Przedawnienie nie dotyczy roszczeń niemajątkowych.

Przedmiotem przedawnienia nie są też inne normatywne postacie praw podmiotowych

( zarzut i uprawnienia kształtujące).

Występują takie roszczenia majątkowe, które nie podlegają przedawnieniu, gdyż występują wyjątki przewidziane w ustawie.

Termin przedawnienia( art.118 i art. 119) → przedawnienie następuje po upływie pewnego czasu, trzeba się liczyć z bliżej określonym w ustawie okresem, który ma dzień początkowy i końcowy. Termin przedawnienia określa ustawodawca. Terminy przedawnienia nie mogą być zmienionymi przez czynności prawną, na ogół to będzie 10 lat. Mogą wchodzić w rachubę także inne terminy bliżej określone w przepisach szczególnych, np. roszczenia o środki okresowe ( o alimenty) termin 3 lata. Dłuższe roszczenia - art. 442 - roszczenia z tytułu czynów niedozwolonych.

Od kiedy biegnie termin przedawnienia?

Art. 120 § 1. Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie.

Wymagalność roszczenia zdecyduje o rozpoczęciu biegu terminu przedawnienia. Wymagalność miałaby oznaczać możliwość skorzystania z roszczenia.

Niekiedy ustawodawca określa to w przepisie szczególnym art. 390 § 3.

Termin ten rozpoczyna się od dnia wymagalności roszczenia. Termin może ulec zawieszeniu lub może przybrać postać przerwy.

Zawieszenie biegu terminu przedawnienia wejdzie w rachubę w sytuacjach bliżej określonych art. 121 k.c. Np., co do roszczeń, które przysługują wobec rodziców - termin przedawnienia jest zamierzony od chwili ustania władzy rodzicielskiej.

Skutkiem zawieszenia biegu terminu przedawnienia jest to, że przez czas trwania zawieszenia nie biegnie termin przedawnienia. Dla ustalenia przedawnienia należy wziąć pod uwagę okres, który upłynął przed zawieszeniem jak i ten, który upłynął po zawieszeniu.

Przeszkoda w postaci przerwy w biegu terminu przedawnienia - art. 123 k.c.

1. Przez każdą czynność prawną podjętą przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznania spraw lub egzekwowanie roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia roszczeń. Przerwa miałaby wyniknąć przez dokonanie czynności przez osobę, która ma roszczenie, przed odpowiednim organem. Do przerwy może doprowadzić osoba, której przysługuje roszczenie.

2. Uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje. Uznanie roszczenia następuje poprzez dłużnika. Uznanie tak jak każde inne oświadczenie woli nie musi być wyraźnie, może być również dorozumiane. Uznanie roszczenia nie musi polegać na wyraźnym sformułowaniu tego przez dłużnika.

3. Przez wszczęcie mediacji. Mediacje będą podejmowane z inicjatywy oby stron.

Skutkiem przerwy w biegu przedawnienia jest to, że termin przedawnienia zaczyna biec od nowa, nie liczy się czas, który upłynął przed przerwą.

Skutek przedawnienia jest to możliwość podniesienia przez osobę, do której kierowane jest roszczenie zarzutu przedawnienia. Tzn. art. 117 § 2kc może uchylić się ona o zaspokojenia, a więc od zadośćuczynienia w roszczeniu, które wobec niej jest kierowane. Przedawnienie jest uwzględnione tylko na wniosek uprawnionego, nie jest uwzględnione ono z urzędu. Sąd nie ma obowiązku ustalić czy roszczenie uległo przedawnieniu. Przedawnienie szkodzi osobie posiadającej roszczenia. Jeśli uprawniony przez długi czas nie dochodzi tego, co mu się należy to powinien liczyć się z utratą roszczenia ( upływ czasu może zawierać dowody.)

W wyniku upływu terminu przedawnienia wygasa odpowiedzialność, ale zostaje dług. Dług, za który nie ponosi odpowiedzialności dłużnik nazywa się zobowiązaniem naturalnym (niezupełne) - dług bez odpowiedzialności.

Osoba, której przysługuje zarzut przedawnienia może się go zrzec. Zrzeczenie się zarzutu przedawnienia nie może nastąpić przed upływem terminu przedawnienia.

Po upływie terminu przedawnienia możliwym jest:

• Zadośćuczynienie roszczeniu

• Zrzeczenie się zarzutu przedawnienia

• Podniesienie zarzutu przedawnienia

Nie jest możliwe dochodzenie takiego roszczenia przed sądem-dopiero kiedy dojdzie do podniesienia zarzutu przedawnienia.

Terminy zawite - terminy, które nie są wyrażone przepisami ogólnymi kodeksu cywilnego. Są przepisy, które określają przypadki terminu zawitego.

Trzeba ustalić dwie podstawowe rzeczy:

1. Terminy zawite dotyczą wszelkich uprawnień normatywnych, czyli zarówno roszczenia jak i uprawnień kształtujących. Mogą dotyczyć wszelkich postaci podmiotowych. Są to terminy krótsze niż terminy przedawnienia.

2. Skutki prawne terminu zawitego - w wyniku upływu terminu zawitego wygasa uprawnienie. Wszystko ulega wygaśnięciu- nie tylko odpowiedzialność jak i dług.

Gdy czytamy o wygaśnięciu uprawnienia to mamy do czynienia z terminem zawitym, np. art.344 § 2 - mówi o tym, że po upływie roku nastąpi wygaśnięcie owego roszczenia.

Art. 88- uprawnienia błądzącego - terminy zawite, bo nastąpi wygaśnięcie uprawnień. To nie długość, ale skutek upływu terminu decyduje o tym czy jest przedawnienie czy termin zawity.

Prawo rzeczowe

Prawo, które charakteryzuje się tym, że dotyczy rzeczy. Art.45 k.c. - określa co jest rzeczą. Rzecz to przedmioty materialne, czyli wyodrębnione części przyrody mające charakter samoistny, np. powietrze nie jest rzeczą, ale np. woda lecąca z kranu tak.

Prawa rzeczowe to:

1. Własność

2. Użytkowanie wieczyste

3. Prawa rzeczowe ograniczone - art. 244 k.c.

• Użytkowanie

• Służebność

• Zastaw

• Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu

• Hipoteka

Rzeczy dzielą się na dwie grupy:

1. Nieruchomości

2. Ruchomości - rzeczy ruchome

Nieruchomości - nieruchomością są grunty, czyli części powierzchni ziemskiej

Art.46§1Nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności.

Wynikają z oznaczeń geodezyjnych, są określone odpowiednimi mapami.

Nieruchomości budynkowe.

Art. 48 k.c. Częściami składowymi będą zarówno budynki jak i wszelkie inne urządzenia, które są na trwałe związane z gruntami. Ten, kto jest właścicielem gruntu jest też właścicielem budynku i wszystkiego, co z tym gruntem jest związane.

Nieruchomość lokalowa

Art.191 k.c. - Własność nieruchomości rozciąga się na rzecz ruchomą, która została połączona z nieruchomością w taki sposób, że stała się jej częścią składową.

Budynek a nawet jego części mogą być odrębnymi nieruchomościami, odrębnymi od gruntu, tylko wtedy gdy wynika to z przepisów szczególnych. Obok nieruchomości gruntowych są też nieruchomości budynkowe i nieruchomości lokalowe. Będą wchodziły w rachubę, gdy odnajdziemy przepis, który będzie stanowić o ich indywidualnym traktowaniu.

Ruchomości - rzeczy ruchome

Wszelkie inne rzeczy niż nieruchomości. Definicja ruchomości jest definicją negatywną.

Część składowa Reczy - art. 47 - nie może być przedmiotem własności i innych praw rzeczowych.

Pożytki - dochody, jakie dostaje rzecz, np.: czynsz. Art. 53 i następne.

Są to prawa bezwzględnie skuteczne, skuteczne wobec wszystkich osób erga omnes.

Zamknięta jest liczba tych praw, nie mogą być swobodnie tworzone. Występują w takich postaciach, o jakich przesądził ustawodawca:

Rozróżnienie rzeczy:

• rzeczy oznaczone co do tożsamości - mają właściwości przypisane tylko określonej rzeczy, np. rzeczy używane,

• rzeczy oznaczone tylko co do gatunku - posiadają właściwości pewnej grupy rodzajowej rzeczy, np. rzeczy nowo wytworzone.

POSIADANIE

Posiadanie nie jest prawem, jest faktem. Jest to taki stan faktyczny, który jest prawem chroniony. Będzie to taki stan faktyczny, w którym trzeba wyodrębnić dwa elementy:

1. Element fizyczny (korpus) - polega na władaniu rzeczą.

2. Element psychiczny (animus) - ustalenie odpowiedniego nastawienia osoby, która włada rzeczą, (czyli ma ją). Chodzi o jej wyobrażenie, co do uprawnień, które ma względem rzeczy. Dwa rodzaje:

Można wyodrębnić 2 rodzaje posiadania (zaliczane do elementu psychicznego):

1. Samoistne- art. 336 k.c. Polega na władaniu rzeczą jak właściciel. Charakteryzuje się tym, że osoba, która ma rzecz, postępuje jak właściciel.

2. Zależne- polega na władaniu rzeczą nie tak jak właściciel, ale w sposób odpowiadający innemu niż własność prawu względem rzeczy, np. jak użytkownik, jak najemca.

Dzierżenie - art. 338 - władanie rzeczą za kogoś innego. Korzystanie ma na celu wypełnienie obowiązków. Typowym dzierżycielem jest pracownik, który niejednokrotnie ma określone rzeczy, które są mu powierzone przez pracodawcę. Dzierżenie jest stanem podobnym do posiadania, ale zasadnicza różnica będzie tkwiła w woli tego, który ma rzecz. Jeżeli ten, co ma rzecz, włada nią dla siebie, to znaczy, że jest posiadaczem. Jeśli włada nią nie dla siebie, to jest dzierżycielem.

Domniemanie dotyczące posiadania ( pewne fikcje, które miałyby służyć posiadaczowi)

Art.339 k.c.!!

1. Domniemanie, że osoba, która rzeczą faktycznie włada jest posiadaczem - domniemanie posiadania.

2. Domniemanie, że osoba jest posiadaczem samoistnym

3. Domniemanie wynikające z art. 341 k.c., domniemanie zgodności posiadania z prawem

4. Domniemanie dobrej wiary posiadacza wynikające z art. 7 k.c.

5. Domniemanie wynikające z art.340 k.c., domniemanie nieprzerwanego posiadania, czyli ciągłości posiadania.

Domniemanie oznacza, że ten, kto myśli inaczej ( przeciwnie) musi liczyć się z ciężarem dowodu. Osoba, która ma rzecz nie musi być jej posiadaczem - art. 338 k.c. Jest to władanie nie dla siebie, tylko władanie za inną osobę.

Ochrona posiadania dzieli się na środki:

1. Ochrony pozasądowej (Jest to tzw. ochrona własna posiadania)

• Obrona konieczna art. 343 §1 k.c.

• Samopomoc art.343 § 2 k.c.

Obrona konieczna to odparcie bezprawnego zamachu(tu: na rzecz). Sytuacja naruszenia posiadania, ale obrona konieczne ma miejsce, gdy naruszenie nie zostało jeszcze dokonane (trwa). W celu odparcia można również użyć przymusu.

Samopomoc stosowana jest, gdy doszło już do naruszenia posiadania. Ma prowadzić do przywrócenia stanu sprzed posiadania, poprzez własne działanie posiadacza.

Przy naruszeniu nieruchomości przy przywróceniu posiadania stosowanie przemocy czy przymusu fizycznego nie wchodzi w rachubę.

Przy ruchomościach możliwe jest zastosowanie nawet przemocy, ale tylko, gdy:

• Samopomoc jest podjęta natychmiast po naruszeniu

• Posiadaczowi grozi niebezpieczeństwo niepowetowanej szkody.

1. Ochrony sądowej.

Są to roszczenia, jakie przed sądem może przedstawić posiadacz posesoryjnie (art. 344) lub o wstrzymanie budowy.

[Legitymacja czynna polega na wskazaniu osoby, której służy to roszczenie. Może z niego korzystać każdy posiadacz, nawet ten, który władałby rzeczą niezgodnie z prawem, np. złodziej.

Osoba, wobec której kieruje się roszczenie, posiada legitymację bierną. Będzie to osoba, która dokonała naruszenia lub na której korzyść doszło do naruszenia.]

Roszczenie posesoryjne - w sytuacji naruszenia posiadania przez utratę rzeczy lub w innej postaci jak zakłócenie posiadania. Roszczenie posesoryjne jest objęte terminem zawitym. Roczny termin dla jego wykonania jest objęty sankcją niewykonania roszczenia. Roszczenie to jest o:

• Zaniechanie naruszeń

• Przywrócenie stanu poprzedniego.

Roszczenie to przysługuje posiadaczowi, nawet takiemu, któremu wykazano posiadanie niezgodne z prawem. Jest to niezależne od złej wiary. Roszczenie może być kierowane:

• Przeciwko osobie, która dokonała naruszenia

• Przeciwko osobie, na której korzyść dokonano naruszenia

Osoba taka może bronić się powołując się na prawomocne orzeczenie stwierdzające, że stan powstały w wyniku naruszenia posiadania jest zgodny z prawem.

Przeniesienie posiadania (art. 348-351)

Możliwa jest umowa o przeniesienie posiadania między posiadaczem a osobą, która ma się nim stać.

WŁASNOŚĆ

To najpełniejsze z praw rzeczowych. Treść własności - uprawnienia przysługujące właścicielom - art. 140 - przysługują mu dwa zasadnicze uprawnienia:

1. Uprawniony jest do korzystania z rzeczy, czyli do jej używania, pobierania pożytków (art.53 i następne).

2. Uprawniony jest do rozporządzania rzeczą - miałoby polegać na przeniesieniu prawa, jego zbyciu, obciążeniu (ustanowienie prawa rzeczowego ograniczonego), a nawet jego zniesieniu.

Własność nie jest prawem absolutnym. Uprawnienia może realizować w takich granicach, jakie będą wyznaczone: ustawami, zasadami współżycia społecznego, ze społeczno- gospodarczego przeznaczenia prawa, - po co danej osobie przysługuje prawo własności (art.. 5).

Nabycie własności ma polegać na:

1. Przeniesieniu własności

2. Zasiedzeniu

3. Inne niż przeniesienie lub zasiedzenie

• Przeniesienie własności (nabycie własności w sposób pochodny [wtórny])

Przeniesienie własności następuje w drodze umowy, której stronami będą zbywca i nabywca.

Umowa taka może przenosić własności lub zobowiązywać do jej przeniesienia. Umowa zobowiązująca( art. 155 §1) to np.: umowa sprzedaży. Charakteryzuje się ona:

• Podwójnym skutkiem, wynika z niej:

• Skutek obligacyjny - zobowiązujący. Czyli zbywca będzie zobowiązany do przeniesienia własności na nabywcę

• Skutek rozporządzający (rzeczowy) - Polega na przejściu własności ze zbywcy na nabywcę.

Od tego istnieją odstępstwa:

• Z woli strony, czyli na przykład z umowy mógłby by wynikać jedynie skutek obligatoryjny

• Z mocy ustawy, czyli kiedy ustawodawca wprowadza odstępstwa o tym, że obowiązywałby jedynie skutek obligatoryjny - np. art. 157.

Warunek może być rozumiany również, jako zdarzenie przyszłe i niepewne. Czyli jeżeli w umownie będzie zastrzeżony warunek to nie będzie ona czyniła nabywcę właścicielem, nawet, jeżeli warunek się spełni. Wówczas będzie potrzebna dodatkowa umowa, tutaj umowa o przeniesieniu własności.

• Umowa ta ma charakter konsensualny. Wystarczające będą oświadczenia woli. Dla przeniesienia własności nie będzie to wystarczające:

• W przypadku rzeczy oznaczone, co do gatunku

• W przypadku rzeczy przyszłych

Dla przeniesienia tych rzeczy niezbędne będzie przeniesienie posiadania.

• Umowa jest zatwierdzona w dowolnej formie o ile nie jest zastrzeżona rygorem.

Wchodzi w życie, gdy umowa o przeniesieniu własności ogranicza się do skutku obligatoryjnego. Jest zawierana również z innych przyczyn - zapis, bezpodstawne wzbogacenie oraz inne zdarzenie, z którym ustawodawca łączy taki skutek.

Właściwości:

• Umowa jest kazualną - ustawa wskazuje konkretne przyczyny będące podstawą przeniesienia własności. Zapis - nie jest przepisem! Zapis będzie dotyczył spadkobierców, czyli spadkobierca może zawrzeć umowę z osobą, która uczyniła zapis jego dotyczący. Umowa ta ma przyczynę w zapisie.

• Przeniesienie własności nieruchomości musi być w formie aktu notarialnego, w którym niezbędne jest wskazanie przyczyny przeniesienia własności.

• Zasiedzenie ( nabycie w sposób pierwotny)

• Nieruchomości

Art. 172 § 1. Posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat 20 jako posiadacz samoistny chyba, że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie).

§ 2. Po upływie lat 30 posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.

Przesłanki:

• Samoistne posiadanie nieruchomości - art. 336

• Upływ czasu - miałoby to trwać przez 20 lub 30 lat. Długość będzie zależała od dobrej wiary posiadacza. Dobrą wiarę się domniemywa, zaś oznacza ona, że interesujący nas posiadacz byłby w mylnym wyobrażeniu, co do przysługujących mu uprawnień, lecz byłoby to spowodowane (usprawiedliwione) okolicznościami danego przypadku - w tradycyjnym rozumieniu. Jeżeli posiadacz nieruchomości będzie w złej wierze będzie właścicielem po 30 latach.

• Ruchomości

Przesłanki:

• Samoistne posiadanie

• Upływ 3 lat

• Dobra wiara - posiadacz w złej wierze nie będzie właścicielem ruchomości

W przypadku ruchomości może nastąpić sądowe nabycie własności. Ma ono charakter deklaratywny - oznakuje to co już miało miejsce z mocy prawa.

Pojęcie dobrej wiary

Art.7 Jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary.

Nie trzeba jej wykazywać, ale może zostać podniesiony zarzut przeciwny. Pojęcie dobrej wiary jest różnie rozumiane. Tradycyjne rozumienie dobrej wiary oznacza, że wejdzie w rachubę wtedy, kiedy posiadacz jest w mylnym wyobrażeniu co do przysługujących mu uprawnień, ale miałoby to wyobrażenie usprawiedliwiać okoliczności danego przypadku. Pytanie o dobrą wiarę jest stawiane wobec tzw. nieformalnego nabywcy (zawarcie umowy nie w formie aktu notarialnego). Taki posiadacz samoistny miałby stać się właścicielem po 20 latach. Zła wiara nie przekreśla zasiedzenia.

Nabycie rzeczy od osoby nieuprawnionej( art. 169)

Ograniczenie to nie dotyczy pieniędzy i dokumentów na okaziciela ani rzeczy nabytych na urzędowej licytacji publicznej lub w toku postępowania egzekucyjnego.

Zbywcą miałaby być osoba, która nie jest uprawniona do rozporządzania rzeczą. Nie jest właścicielem ani pełnomocnikiem właściciela.

Ochrona własności

Polega ona na:

• Roszczeniu windykacyjnym

• Roszczeniu negatoryjnym

• Roszczeniu uzupełniającym

Roszczenie windykacyjne( art. 222 § 1)

Z roszczenia tego może korzystać właściciel, współwłaściciel i użytkownik wieczysty. Będzie kierowane wobec osoby, która włada rzeczą. Będzie ono przysługiwało, gdy właściciel będzie tracił rzecz. Roszczenie to jest roszczeniem o zwrot rzeczy i tylko rzeczy. Nie ma tu znaczenia dobra, czy też zła wiara.

Roszczenie negatoryjne (art. 222 § 2)

Legitymacja czynna jest taka sama jak w roszczeniu windykacyjnym, zaś bierna służy wobec osoby, która naruszyła własność w inny sposób niż pozbawienie rzeczy, również osoby, na korzyść, której nastąpiło naruszenie. Roszczenie to jest roszczeniem o przywrócenie stanu zgodnego z prawem, a ponadto zaniechania naruszeń w przyszłości, może to polegać np.: na immisja chart.144. Roszczenia te wymagają tytułów prawnych. Ulegają one przedawnieniu, ale nie wtedy, kiedy dotyczą nieruchomości.

Roszczenia windykacyjne i negatoryjne ulegają przedawnieniu w wypadku ruchomości.

Nie ulegają przedawnieniu te roszczenia, jeśli dotyczą nieruchomości (art. 223 § 1)

Roszczenie uzupełniające

Art. 224 i następne. Są to roszczenia o rozliczenie między właścicielem a posiadaczem rzeczy.

Współwłasność

Sytuacja, w której jest kilku właścicieli jednej rzeczy.

Rodzaje współwłasności:

• Łączna

• W częściach ułamkowych

Współwłasność łączna

1. Nie ma ona charakteru samoistnego, czyli współwłaściciele łączni muszą pozostawać w określonym stosunku osobistym, innym niż współwłasność np.: małżonkowie, którzy pozostawaliby we współwłasności majątkowej, wspólnicy spółki cywilnej.

2. Uczestnictwo w tej współwłasności nie jest wyrażone ani ułamkiem, ani żadną inną wielkością

3. Udziałem w tej współwłasności nie można rozporządzać, czyli nie można jej przenosić itp.

4. Współwłasność ta trwa tak długo jak stosunek osobisty, w jakim pozostają jej współwłaściciele.

Współwłasność ułamkowa

1. Ma charakter samoistny

2. Udział w tej współwłasności jest wyrażony ułamkiem

3. Współwłaściciel może rozporządzać swoim udziałem, czyli dokonać zbycia, obciążenia bez zgody innego współwłaściciela

4. Współwłasność trwa tak długo, jak będą tego chcieli współwłaściciele. Każdy z nich może wystąpić z żądaniem zniesienia tej współwłasności

5. Każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do korzystania z rzeczy wspólnej w takim samym zakresie, w jakim da się pogodzić z korzystaniem przez innych współwłaścicieli

6. Każdy ze współwłaścicieli zobowiązany jest do zarządu rzeczy wspólnej:

• Zarząd zwykły - podejmowanie czynności zwykłego zarządu względem rzeczy wspólnej, wymaga zgody większości współwłaścicieli.

• Zarząd przekraczający zarząd zwykły - np.: zbycie rzeczy - potrzebna będzie jednomyślność

7. Każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do zachowania wspólnego prawa - np.: skradziono rzecz, ale nie muszą się zbierać wszyscy

8. Żądanie zniesienia współwłasności

Współwłaściciel nie może być pozbawiony tego prawa, może dojść do wyłączenia tego prawa na jakiś czas. Może się to odbyć:

• W drodze umowy

• Na drodze sądowej

Sposoby zniesienia:

• Podział fizyczny rzeczy, jeśli na to pozwala

• Podział cywilny - sprzedaż rzeczy wspólnej i podział pieniędzy

• Objęcie przez jednego ze współwłaścicieli pozostałych części, spłacając jednocześnie pozostałych.

• ustalenie własności lokalu (bardzo szczególne)

Własność lokali - ustawa z 24.06.1994 o własności lokali.

Lokal może być odrębną nieruchomością tylko wtedy, kiedy jest samoistnym - odrębnym od gatunku.

Będzie to:

• Izba

• Zespół izb, które są na trwałe wyodrębnionymi w danym budynku. Przeznaczenie jest dowolne, np.: mieszkalne, użytkowe.

Sposoby wejścia w posiadanie:

1. Umowa - na przykład pomiędzy współwłaścicielami

2. Jednoosobowa czynność prawna - może się to odbyć mocą samego oświadczenia właściciela nieruchomości, co najmniej dwóch lokali, której właścicielem pozostaje ta osoba.

3. Mocą orzeczenia sądu - wtedy, gdy:

• Jest brak porozumienia pomiędzy współwłaścicielami lokali

• Za żądanie któregokolwiek ze spadkobierców

Wnioski i orzeczenia muszą być wyrażone w postaci aktu notarialnego oraz musi być wpis do księgi wieczystej.

Przedmiot własności lokali musi mieć przestrzeń zamknięta. Oprócz nich w tej przestrzeni będą także części wspólne. Ma to tworzyć wspólną nieruchomość. Jej części nie są wyodrębnione.

Wszystkie części nieruchomości, w której doszło do wyodrębnienia lokali, które nie są częścią lokali, będą tworzyły oddzielną nieruchomość.

Prawa właściciela lokalu

• Własność lokalu

• Udział we wspólnej nieruchomości - będzie on odpowiedni do stosunku powierzchni jego lokalu wobec powierzchni wszystkich lokali - ułamkiem.

Właściciele lokali w danym budynku lub ich zespoły tworzą wspólnotę mieszkaniowa, do której miałoby należeć zarządzanie tą wspólnotą przez nich bądź zarząd powołany w tym celu. Członkowie tej wspólnoty, która będzie ułomną osobą prawną, ponoszą odpowiedzialność osobistą, ale ograniczoną za zobowiązania zaciągnięte przez wspólnotę.

Ograniczona - proporcjonalna do udziału w nieruchomości wspólnej.

Subsydiarna - członkowie ułomnej osoby prawnej ponoszą odpowiedzialność, która będzie zależeć od niewypłacalności tej wspólnoty, - czyli jeśli jedna osoba jest niewypłacalna to druga będzie odpowiadać swoim majątkiem.

Użytkowanie wieczyste

Kodyfikacja - ustawa z 1997 o gospodarce nieruchomościami.

Po raz pierwszy ustawa o tym wydano jeszcze przed wejściem w życie kodeksu cywilnego. Część z tych przepisów została zawarta w kodeksie, ale nie wszystkie (art.232 i następne).

Przedmiot - będą to tylko nieruchomości gruntowe. Nieruchomości te miałyby być własnością Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego (gminy, powiatu, województwa). Użytkowanie wieczyste nie dotyczy więc gruntów, których właścicielami są osoby fizyczne lub inne państwowe osoby prawne niż Skarb Państwa. Użytkowanie wieczyste ma służyć korzystaniu z gruntów Skarbu Państwa i gruntów samorządowych przez inne osoby.

Podmiot, - kto posiada:

• Skarb Państwa

• Jednostka samorządu terytorialnego

Powstanie:

1. W drodze umowy pomiędzy właścicielem gruntu a osoba, która ma być użytkownikiem wieczystym (osoba fizyczna, osoba prawna, ułomna osoba prawna). Umowa ta zawiera:

• Cel oddania gruntu w użytkowanie wieczyste, - jeśli użytkownik postępować będzie niezgodnie z celem będzie możliwe rozwiązanie umowy

• Ustalenie czasu trwania tego prawa - nie mniej niż 40 lat, zazwyczaj do 99 lat. Można go wydłużać lub skracać.

• Określenie opłaty na rzecz właściciela, a obciążające użytkowników wieczystych

• Strony mogą stanowić również o przeznaczeniu własności rzeczy znajdujących się na terenie gruntu. Wówczas użytkownik wieczysty będzie miał prawo: użytkowania wieczystego gruntu oraz własności nieruchomości budynkowej. Jeżeli użytkownik wzniesie budynek na gruncie użytkowania wieczystego to właścicielem staje się wtedy użytkownik wieczysty.

Umowa o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste jest zawierana między właścicielem gruntu, a taką osobą, która ma stać się jej użytkownikiem wieczystym. Użytkownikiem wieczystym może być każdy. Niezbędne jest ponad tą umowę wpis do księgi wieczystej. Wpis ten ma charakter konstytutywny, a więc bez niego nie ma tego prawa.

Uprawnienia użytkownika wieczystego:

• Może z niego korzystać z wyłączeniem właściciela

• Może rozporządzać swoim prawem użytkownika wieczystego - np.: może sprzedać to prawo.

Użytkownik wieczysty przy wykonywaniu swego prawa musi liczyć się z:

• treścią umowy

• przepisami ustaw

• zasadami współżycia społecznego.

Prawo użytkowania wieczystego wygasa:

• z upływem czasu, na jaki zostało ustalone

• w przypadku konfuzji, czyli kiedy użytkownikiem wieczystym stanie się właściciel gruntu

• w razie rozwiązania umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste - może nastąpić nie tylko za zgodą obu stron, ale może również do niego dojść wskutek wypowiedzenia dokonanego przez właściciela gruntu

2. Z mocy prawa - przez uwłaszczenie państwowe osoby prawne uzyskują prawo wieczystego użytkowania. Z takim prawem wystąpiły również spółdzielnie oraz organizacje społeczne.

Prawa rzeczowe ograniczone

Prawa na rzeczy cudzej

Prawami takimi poza kodeksem cywilnym, (użytkowanie, służebność, zastaw - art. 244) istnieją prawa omówione w ustawach. Są to:

• Hipoteka

• Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu

W przypadku wszystkich tych praw:

• Właściciel rzeczy

• Osoba posiadająca dane, ograniczone prawo rzeczowe

Użytkowanie art. 252 kc

Przedmiotem mogą być jakiekolwiek rzeczy oznaczone, co do tożsamości lub jedynie gatunku (tu wchodzi w rachubę użytkowanie niewłaściwe, nieprawidłowe). Przedmiotem mogą być również rzeczy służące do produkcji - środki trwałe. Powstanie prawa użytkowania następuje w drodze umowy zawieranej pomiędzy właścicielem rzeczy a osobą, która ma stać się użytkownikiem. Użytkownikiem może być każdy. Ma 2 uprawnienia:

• uprawnienie do używania rzeczy

• uprawnienie do pobierania pożytków, które daje rzecz.

Prawo użytkowania zapewnia środki do utrzymania.

Prawo to jest niezbywalne.

Użytkowanie można przenieść na osobę trzecią. Oznacza to, że ktoś inny będzie wykonywać prawo przysługujące właścicielowi. Jest to prawo rzeczowe ograniczone oraz czasowe. Jeżeli nie użytkuje przez 10 lat prawo to wygasa. Czas trwania jest do ustalenia przez same strony. Jeżeli użytkownikiem jest osoba fizyczna, to prawo to będzie wygasało z chwilą śmierci tej osoby. Prawo to nie będzie do spadku, nie podlega dziedziczeniu.

Użytkowanie niewłaściwe (art. 264 KC)

Ma za przedmiot pieniądze lub rzeczy, ale oznaczone tylko co do gatunku. W przypadku rzeczy oznaczonych co do gatunku oddanych w użytkowanie dojdzie do dwóch szczególnych następstw prawnych:

• użytkownik takich rzeczy staje się ich właścicielem - może z nimi postępować tak jak właściciel, a więc może nawet te rzeczy zużyć

• użytkownik nie będzie zobowiązany do zwrotu rzeczy, które otrzymał do użytkowania, tylko takich samych rzeczy co do ilości, jakości, gatunku, które zostały mu oddane w to użytkowanie - nie te rzeczy, tylko takie same będzie zwracał użytkownik temu, kto oddawał te rzeczy w użytkowanie (właścicielowi)

Służebność np. 285kc

To bardzo istotne prawo rzeczowe ograniczone służące do wzmocnienia nieruchomości kosztem innej nieruchomości. Służebność dotyczy zatem jedynie nieruchomości.

Służebność polega na tym, że:

• Właściciel własnej nieruchomości będzie uprawniony do korzystania z nieruchomości obciążonej. Służebność czynna - np.: przepędzanie bydła

• Właściciel nieruchomości obciążonej będzie zobowiązany do niepodejmowania określonych działań względem własnej nieruchomości. Służebność bierna

• Właściciel nieruchomości obciążonej będzie zobowiązany do niewykonywania określonych uprawnień, które ma wobec nieruchomości władnącej. Służebność bierna

Źródła służebności:

• W wyniku umowy pomiędzy właścicielami nieruchomości władnącej a nieruchomości obciążonej, zachowana w formie aktu notarialnego; musi być ta służebność wpisana do księgi wieczystej z tego powodu, że takie prawo będzie mogło być wykonywane z pierwszeństwem przed prawem, które wpisane do księgi wieczystej nie jest

• Mocą orzeczenia sądu może powstać w szczególności służebność drogi konieczne (art.145). Dochodzi do tego wtedy, gdy:

• Z danej nieruchomości nie ma dostępu do drogi publicznej

• Na danej nieruchomości nie ma dostępu do jej zabudowań

Sąd określi również wynagrodzenie dla właściciela nieruchomości obciążonej.

• Mocą decyzji administracyjnej - rzadko. Powstaje najczęściej w przypadku wywłaszczenia.

• W wyniku zasiedzenia, które nie prowadziłoby do nabycia własności, ale służebności. Przesłanki: posiadanie służebności (zachowanie tak jak osoba, która posiada służebność) oraz upływ czasu (20 lub 30 lat w zależności czy posiadacz będzie w dobrej lub złej wierze)

Rodzaje służebności:

1. Gruntowa - każdy, kto staje się właścicielem nieruchomości władnącej

2. Osobista - może służyć ściśle oznaczonej osobie fizycznej, istotne jest to, że jest ona niezbywalna(z tym że może być wykonywana tylko osobiście)

Różnica między nimi będzie dotyczyła osobistych uprawnień

Służebność mieszkaniowa - dochodzi do niej w związku z darowizną. Może tu dojść do zastrzeżenia, co do służebności.

3. Służebność przesyłu (art.49) -Występuje, gdy w nieruchomości znajdują się urządzenia służące do przesyłu - prądu, wody, gazu, itp. Te części nieruchomości składowe nie wchodzą w skład nieruchomości, lecz tego, co przesyła, np.: prąd - zakład energetyczny. Przedsiębiorca dokonujący przesyłu jest zobowiązany do zawarcia umowy z właścicielem nieruchomości o ustanowienie służebności przesyłu. Obowiązek taki ciąży też na właścicielu nieruchomości. W umowie dochodzi do wyznaczenia wysokości wynagrodzenia należnego właścicielowi nieruchomości obciążonej urządzeniami przesyłu. Jeżeli zaś przedsiębiorca nie będzie chciał się na to zgodzić, wówczas właściciel może zwrócić się do sądu.

Prawa zastawnicze

Służą do zabezpieczenia wierzytelności. Wierzytelność to stosunek jaki zachodzi między wierzycielem (osobą uprawnioną do żądania świadczenia) a dłużnikiem (osobą zobowiązaną do zadośćuczynienia temu żądaniu wierzyciela). Dłużnik ponosi odpowiedzialność osobistą, czyli odpowiada wszystkim co ma. Wierzycielem może być bank, a kredytobiorca to dłużnik.

1. Zastaw kodeksowy

2. Zastaw rejestrowy

3. Hipoteka

Prawa te mają charakter akcesoryjny, czyli są ściśle związane z wierzytelnością, którą zabezpieczają. Było by to zabezpieczenie wierzytelności określoną rzeczą. Są trzy rodzaje powiązania pomiędzy prawem rzeczowym, a wierzytelnością, czyli akcesoryjnym:

• Prawo zastawnicze może powstać dopiero, jeśli będzie wierzytelność

• Przeniesienie prawa zastawniczego jest możliwym tylko przy zastosowaniu wierzytelności, którą zabezpiecza

• Wygaśnięcie wierzytelności będzie pociągało za sobą wygaśnięcie prawa zastawniczego.

Zastaw kodeksowy (art. 306 i następne)

Przedmiotem będą rzeczy ruchome oraz prawa zbywalne (np.: akcje).

Zastaw powstaje:

• W wyniku umowy pomiędzy właścicielem rzeczy obciążonej zastawem(zastawca) oraz wierzycielem (zastawnik), jest to czynność realna - wymaga wydania rzeczy przez zastawcę zastawnikowi lub osobie trzeciej, z którą się porozumieli. Zastawnik nie jest uprawniony do korzystania z rzeczy.

• Z mocy prawa - np.: art. 670 najemca ma obowiązek płacenia wobec wynajmującego czynszu.

Zastaw polega na tym, że wierzyciel mógłby dochodzić zaspokojenia z rzeczy objętej zastawem:

• Bez względu na to czyją stała się własnością

• Będzie mógł to czynić z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi

W jaki sposób wierzyciel uzyska należność z zastawu? Miało by dojść do zaspokojenia zastawnika z rzeczy zastawu w drodze egzekucyjnej. To zaspokojenie może nastąpić w trybie postępowania egzekucyjnego, czyli poprzez działania komornika. Zastawnik musi ponieść dodatkowe koszty. On ani nie staje się jego właścicielem, ani też nie może dokonać sprzedaży z wolnej ręki.

Zastaw rejestrowy (ustawa z 1996 o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów)

Zastaw rejestrowy powstaje w wyniku dwóch działań:

• Zawarcie umowy zastawniczej między właścicielem rzeczy a wierzycielem. Powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności.

• Dokonanie wpisu do rejestru zastawu - rzecz pozostaje w rękach właściciela. Rejestry prowadzą sądy rejonowe miast stołecznych województw.

Zaspokojenie zastawnika z rzeczy obciążonej w zakładzie nie musi być w trybie postępowania egzekucyjnego. Tu wchodzi w grę sposób określony w umowie zastawniczej. W szczególności może tu być przejęcie własności rzeczy przez zastawnika.

Różnice zasadnicze, które służą ustaleniu zasadniczych cech zastawu rejestrowego:

1. sposób powstania ( opisany powyżej)

2. mogą strony umowy o zastaw (zastawca i zastawnik) uzgodnić inny sposób zaspokojenia zastawnika z rzeczy obciążonej zastawem, inny od tego, który dotyczy zastawu kodeksowego

Zastawca i zastawnik mogą ustalić, że nie w trybie postępowania egzekucyjnego miałoby dojść do zaspokojenia zastawnika, tylko w inny sposób, a mianowicie poprzez przejęcie rzeczy przez zastawnika. Innymi słowy, w umowie o zastaw rejestrowy strony mogą ustalić, że jeżeli zastawnik nie zostanie zaspokojony, nie otrzyma od swojego dłużnika to, co mu się należy, to staje się właścicielem obciążonej rzeczy i może postępować tak jak jakikolwiek właściciel (może korzystać z rzeczy, rozporządzać nią).

W przypadku zastawu rejestrowego wejdzie w rachubę to, co jest niewyobrażalne przy zastawie kodeksowym, czyli sprzedaż rzecz z wolnej ręki, która miałaby być dokonywana przez zastawnika.

Hipoteka

To zabezpieczenie bliżej określone ustawą z 1982 roku. Jest to jedno z praw zastawniczych. Przedmiotem hipoteki są przede wszystkim nieruchomości - nie może być na rzeczach ruchomych. Możliwe jest też jej ustalenie na udziale we współwłasności w części ułamkowej nieruchomości. Ponadto można ją ustanowić na użytkowaniu wieczystym(na prawie a nie na gruncie). Hipoteka może być ustanowiona na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu oraz innych podmiotach ograniczonych - spółdzielcza prawo do lokalu oraz spółdzielcze prawo do domu. Hipoteka może też być ustanowiona na wierzytelności zabezpieczonej hipoteką (hipoteka na hipotece).

Powstanie hipoteki:

• W drodze umowy - hipoteka umowna

• Zawarcie umowy między wierzycielem, tzn. wierzycielem hipotecznym, a właścicielem nieruchomości (nie musi być to sam dłużnik). Zwykle jest to akt notarialny, natomiast wierzyciel swoje oświadczenie może wyrazić w dowolnej formie

• Wpis do księgi wieczystej. Powstanie hipoteki jest do tego zależne. Skuteczność wpisu jest od momentu złożenia wniosku i niego.

• Przez orzeczenie sądu - hipoteka przymusowa. Powstaje w skutek żądania wierzyciela w sądzie, aby nieruchomość dłużnika została obciążona hipoteką. Wydawane jest orzeczenie o tym, że określona hipoteka ma powstać, powstaje ona jednak również wtedy, gdy zostanie wpisana do księgi wieczystej - też potrzebny jest wpis. Nie każdy wierzyciel może zwrócić się o hipotekę. Wierzyciel musi mieć tytuł wykonawczy, czyli tytuł egzekucyjny z klauzulą wykonalności. (Art. 776 i art. 777 KPC)

Tytuł egzekucyjny - prawomocne orzeczenie sądu lub akt notarialny, w którym dłużnik poddaje się egzekucji.

Treść hipoteki, - co daje wierzycielowi.

Generalnie hipoteka, daje to, co ma zastawnik. Wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to czyją własnością się stała. Ma także pierwszeństwo przed wierzycielami osobistymi właściciela danej nieruchomości. Zaspokojenie odbywa się w trybie postępowania egzekucyjnego.

Z art. 65 nowej ustawy wynika, że zabezpieczona może być określona wierzytelność wynikająca z oznaczonego stosunku prawnego. Jest więc potrzebne bliższe oznaczenie samej wierzytelności, ale winno ono być dokonane poprzez wskazanie tego stosunku prawnego, w którym ma pozostawać wierzyciel hipoteczny ze swoim dłużnikiem. W rezultacie może to doprowadzić do tego, że hipoteką będą zabezpieczone nie tylko aktualnie istniejące wierzytelności, ale i takie, które powstaną w przyszłości w ramach tegoż oznaczonego stosunku prawnego, tak więc nie tylko kredyt, który został udostępniony przez bank (wierzyciela) jakiemuś kredytobiorcy, ale również i kredyty, które będą powstawały (dawały szansę korzystania ze środków banku oznaczonemu kredytobiorcy).

Ta wierzytelność niekoniecznie musi był wyrażona w pieniądzu polskim. Wierzytelność zabezpieczona hipoteką może być również wyrażona obcym pieniądzem. Sama hipoteka może być wyrażona w obcej walucie.

Wygaśnięcie hipoteki

Standardowo hipoteka wygasa wtedy, kiedy wygasa wierzytelność nią zabezpieczona. Wygaśnięcie hipoteki nie spowoduje zmiany miejsca pozostałych hipotek. Jedna nieruchomość byłaby obciążona kilkoma hipotekami. Ta hipoteka, która była wpisana na drugim miejscu wygasła, bo jej wierzyciel dostał to, co mu się należało. Według obowiązujących przepisów, hipoteka, która była na trzecim miejscu, nie znajdzie się na drugim miejscu. Mimo wygaśnięcia hipoteki, pozostałe pozostają na swoich miejscach. Spowoduje to tylko zwolnienie miejsca, a dyspozycje w tym zakresie będą należały do właściciela obciążonej nieruchomości. Właściciel obciążonej nieruchomości może zdecydować, czy na zwolnione miejsce wejdzie nowa hipoteka, czy też któraś z dotychczasowych hipotek.

Księgi wieczyste

Są prowadzone dla nieruchomości, a nie dla właścicieli. Zajmu sie się tym sąd rejonowy miejsca położenia nieruchomości. Księgi wieczyste są bliżej oznaczone w ustawie z 1982 o księgach wieczystych i hipotece. Księgi te są jawne i występują w dwóch postaciach:

1. Księgi materialnej

2. Księgi zdematerializowanej - zapis w systemie informatycznym

Ustrój ksiąg wieczystych - cztery działy:

1. Opis nieruchomości

2. Właściciel/właściciele nieruchomości

3. Wpisy o obciążeniach nieruchomości (np.: służebność itd., z wyłączeniem hipoteki)

4. Wpisy dotyczące hipoteki

Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych - stanowi o ochronie nabywcy nieruchomości w drodze czynności prawnej. Może on działać w zaufaniu do treści wpisów w księdze.

Może nastąpić rozbieżność między stanem faktycznym, stanem prawnym, a wpisem do odnośnie właściciela - nowy właściciel nie dokonał wpisu

Jeżeli ten nabywca zechce sprzedać nieruchomość to i tak nowy nabywca będzie mógł stać się właścicielem.

Zobowiązania

To stosunek prawny, który zachodzi między wierzycielem a dłużnikiem. Wierzyciel to osoba uprawniona do żądania świadczenia, a dłużnik ma je spełnić. To uprawnienie wierzyciela nazywa się wierzytelnością. Wierzytelność jest prawem względnym. Wierzyciel może bowiem kierować swoje żądanie tylko do ściśle oznaczonej osoby, a nie tak, jak np. właściciel czy też jakakolwiek inna osoba, której służy prawo bezwzględnie skuteczne, która mogłaby żądać odpowiedniego zachowania od każdego. Wierzytelność nie jest prawem skutecznym wobec każdego, nie wobec erga omnes, tylko wobec oznaczonej osoby.

Obowiązek dłużnika to dług, a więc obciąża nie kogokolwiek tylko jego. Obowiązek ten oznacza, że dłużnik ponosi odpowiedzialność za zaspokojenie wierzyciela. Ta odpowiedzialność dłużnika jest odpowiedzialnością osobistą, co oznacza, że dłużnik ponosi odpowiedzialność wszystkim, co ma, całym swoim majątkiem. Inną jest odpowiedzialność tzw. dłużnika rzeczowego, który ponosi odpowiedzialność, ale tylko oznaczonym przedmiotem, określoną rzeczą albo innym bliżej określonym dobrem. Zastawca jest dłużnikiem rzeczowym. Zastawnik nie może się zaspokoić ze wszystkiego, co ma zastawca. Nie może prowadzić egzekucji z całego majątku zastawcy. Zastawnik będzie mógł się tylko zaspokoić z tej rzeczy zastawcy, która została obciążona zastawem.

Świadczenie jest powinnym zachowaniem się dłużnika, najczęściej związane z jakimś dobrem. Może polegać na działaniu. W świadczeniu należy dostrzec nie tylko samo określone zachowanie się dłużnika, ale też i określone dobro, które będzie niezbędne, aby doszło do zaspokojenia wierzyciela.

Świadczenia dzielą się na (podział ważniejszy):

1. Świadczenia pieniężne - polegają na zapłacie - jest ona spłaceniem świadczenia. Jednostkę pieniężna określa państwo, a pieniądz może mieć postać materialna - znaki pieniężne, lub zdematerializowaną - zapisy na rachunku bankowym dokonywane w systemach informatycznych. Ta forma wymaga obciążenia rachunku dłużnika i uznaniu rachunku wierzyciela.

Wierzyciel nie może odmówić zapłaty w formie pieniężnej, ale nie ma przeszkody by porozumiano się w innej formie.

Można mówić o wartości pieniądza:

• Nominalnej - nadawana przez państwo.

• Rynkowej - mierzona siłą nabywczą pieniądza

Art. 358¹ § 1 - zapłata dokonana przez dłużnika powinna być w wartości nominalnej zobowiązania, chyba, że przepisy stanowią inaczej.

Waloryzacja - odrzucenie zobowiązania pieniężnego. Może być:

• Waloryzacja umowna - Art. 358¹ §2. Poprzez odpowiednie zastrzeżenie w umowie - inny miernik niż pieniądz. Osiąga się to przez klauzule waloryzacyjne:

• Towarowa - zapłata ustalona za pomocą wartości określonego towaru.

• Indeksowa - wskazują uwarunkowania ekonomiczne, np.: średnie wynagrodzenie

• Walutowa (kursowa) - rozmiar zapłaty w pieniądzu polskim jest ustalany wg kursu złotego względem jakiejś innej waluty.

• Waloryzacja sądowa - Art. 358¹ §3. Może o nią wystąpić i dłużnik i wierzyciel. Przesłanki:

• Ustalenie, że doszło do znacznej zmiany w sile nabywczej pieniądza - np.: inflacja

• Rozważenie interesu obu stron

• Zbadanie czy nie jest to niezgodne z zasadami życia społecznego

Występujący może żądać:

• Zmiany wysokości świadczenia pieniężnego

• Zmiany sposobu spłacenia świadczenia

Odsetki to wynagrodzenie za korzyści z czyichś pieniędzy. Mogą być umowne - ustalone przez stronę, maksymalne odsetki ustalone przez ustawodawcę nie mogą przekraczać w stosunku rocznym czterokrotnej wysokości stopy kredytu lombardowego NBP. Jeżeli odsetki przekraczają maksimum, należą się odsetki maksymalne. Odsetki mogą też być ustawowe - wynikające z rozporządzenia Rady Ministrów. Odsetki mają charakter akcesoryjny - są ściśle związane z zobowiązaniem głównym np.: suma pożyczki), dzielą więc los zobowiązań w związku z którym powstały. Są jednak świadczeniem okresowym i ulegają przedawnieniu po 3 latach.

2. Świadczenia niepieniężne - są bardzo różne.

Inny podział świadczeń

1. Świadczenia jednorazowe

2. Świadczenia okresowe

3. Świadczenia ciągłe

Świadczenia jednorazowe

Spełnienie przez jednorazowe zachowanie się dłużnika, np.: zapłata ceny

Świadczenie okresowe

Polegają na zachowaniu się dłużnika ci pewien czas np.: zapłata czynszu. Jest tu też inne przedawnienie.

Świadczenia ciągłe

Dłużnik przez pewien czas musi w określony sposób postępować. Np.: wynajmujący na pewien czas oddaje rzeczy najmu.

3. Świadczenia

1. Podzielne - art. 379 §2, świadczenie podzielne to takie, które może być spełnione w częściach bez istotnej zmiany właściwości świadczenia.

2. niepodzielne - świadczenie niepodzielne definiuje się a contrario.

Konsekwencją tego rozróżnienia jest to, że jeśli jest kilku dłużników, to w przypadku świadczenia podzielnego każdy z nich będzie obciążony odpowiednią częścią tego świadczenia.

Zobowiązania solidarne (art. 366 i następne) charakteryzują się tym, że jest kilku dłużników lub kilku wierzycieli. Te zobowiązania charakteryzują się przede wszystkim tym, że każdy z dłużników solidarnych będzie ponosił odpowiedzialność za całe zobowiązanie.

Art.369 Zobowiązanie jest solidarne, jeżeli to wynika z ustawy lub z czynności prawnej.

Są 2 źródła solidarności:

1. przepis prawa - trzeba poszukać przepisu, który taką odpowiedzialność wprowadza

Art. 370 Jeżeli kilka osób zaciągnęło zobowiązanie dotyczące ich wspólnego mienia, są one zobowiązane solidarnie, chyba że umówiono się inaczej. Wprowadzenie odpowiedzialności solidarnej zostało uczynione w tym przepisie.

Bardzo ciekawy przykład solidarności wynikającej z ustawy określa art. 441 §1. Jeżeli kilka osób ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym, ich odpowiedzialność jest solidarna. Jeżeli jest kilku sprawców szkody, to każdy z nich musi się liczyć z obowiązkiem pełnego odszkodowania.

2. wola stron- z umowy ma wynikać, że dłużnicy będą dłużnikami solidarnymi. Od każdego z nich można dochodzić wszystkiego. Jeżeli takiej klauzuli nie będzie, to mamy do czynienia ze świadczeniem podzielnym, a więc każdy z dłużników będzie odpowiadał za jakąś część tego świadczenia.

Jeżeli jeden z dłużników zaspokoi wierzyciela, czyli spełni świadczenie należne wierzycielowi, to będzie mógł zwrócić się do pozostałych dłużników z tzw. roszczeniem zwrotnym (regresowym). Jest to roszczenie o zwrot pewnej części tego, co świadczył.

Każdy z dłużników solidarnych może bronić się wobec wierzyciela nie tylko własnymi zarzutami, ale również i tymi, które przysługują pozostałym dłużnikom. Dłużnik solidarny może podnosić zarzuty, które ma inny dłużnik solidarny.

Odszkodowanie, jako świadczenie

Jest to świadczenie, które należy się poszkodowanemu. Polega na wynagrodzeniu szkody.

Przesłanki roszczenia odszkodowawczego:

1. Zidentyfikowanie zdarzenia prawnego, z którym wiąże się obowiązek naprawienia szkody. Może wynikać z prawa albo z umowy.

2. Powstanie szkody

3. Istnienie związku przyczynowego między punktami 1 i 2

Szkoda - to uszczerbek w dobrach prawnie chronionych. Może mieć charakter majątkowy lub niemajątkowy.

Szkoda niemajątkowa, to krzywda, której wynagrodzeniem jest zadośćuczynienie.

Szkoda majątkowa to(361§2):

• Strata, - o co został pomniejszony majątek poszkodowanego(na zasadzie porównania stanu wcześniejszego i obecnego)

• Korzyść, którą poszkodowany by uzyskał gdyby nie doszło do zdarzenia

Tylko normalne następstwa zdarzenia są brane pod uwagę przy wyznaczaniu odszkodowania.

Poszkodowany może liczyć na takie odszkodowanie, które jest normalnym następstwem sytuacji jaka zaistniała.

Sposób wynagrodzenia szkody - art. 363

Poszkodowany może żądać:

• Przywrócenia stanu poprzedniego

• Zapłaty odpowiedniej sumy

Wybór postaci wynagrodzenia dokonuje poszkodowany

Źródła powstania zobowiązania:

1. Czynności prawne - zarówno jednostronne, jaki i wielostronne; najczęściej będą to umowy

2. Czyny niedozwolone - to różnorodne stany faktyczne bliżej określone przez ustawodawcę, np. art. 415 i następne

3. Bezpodstawne wzbogacenie - to stan, kiedy doszło do uzyskania korzyści majątkowej bez tytułu prawnego (bez podstawy prawnej); tu mamy wzbogaconego i zubożonego; zubożony będzie mógł żądać od wzbogaconego zwrotu korzyści (art. 405 i następne)

Sposoby zawarcia umowy

1. Oferta

2. Przetarg

3. Negocjacje

4. Umowa przedwstępna

Oferta

To stanowcza propozycja zawarcia oznaczonej umowy. Nie każda propozycja miałaby prowadzić do umowy(art. 71- zaproszenie do zawarcia umowy). W każdym razie nie każda propozycja jest ofertą. Składa ją oferent, więc jest to jednostronna czynność prawna. Konieczna treść oferty:

• Istotne postanowienia umowy, która za pomocą oferty jest zawierana. Przede wszystkim wskazują one na charakter umowy. Bez nich nie ustalimy, co to za umowa - postanowienia przedmiotowo istotne. Są to też postanowienia podmiotowo istotne mówiące o tym, co jest istotne dla stron.

• Może być skierowana do oznaczonego adresata lub do nieokreślonego bliżej kręgu osób np.: towar z oznaczoną ceną w miejscu publicznym jest ofertą.

Adresat oferty to oblat. Adresatem oferty może być oznaczona osoba (ad certam personam) albo nieoznaczony krąg osób (ad incertam personam). Oferta może być kierowana wręcz do wszystkich.

Zasadą jest, że nie może on zmienić treści oferty. Jeżeli oblat zmienia ofertę to staje się oferentem. Jeżeli zmiany nie zmieniają istotnie treści oferty to są one dopuszczalne bez zmiany ról oferenta i oblata.

Oferent jest związany ofertą. Znaczy to, że nie może się z niej wycofać ani jej odwołać. Znaczy to też, że decyzję o zawarciu umowy podejmuje oblat.

Należy zwrócić uwagę na 2 aspekty związania ofertą:

1. oferent nie może się wycofać ze złożonej oferty, nie może jej odwołać - nie wchodzi w rachubę to, że oferent, gdy już złoży ofertę będzie się od niej uchylał;

2. decyzja o zawarciu umowy jest po stronie oblata (adresata oferty) - czy dojdzie do zawarcia umowy nie jest zależne od oferenta, tylko od oblata; oferent czeka w istocie swej na decyzję adresata oferty, który może przyjąć albo nie przyjąć, ale w tej alternatywie mieszczą się decyzje oblata; oferent oddaje się w ręce oblata, który decyduje o zawarciu umowy.

Czas związania ofertą:

Termin może wynikać z treści oferty, nie jest to jednak konieczne. Jeżeli termin nie wynika z treści oferty to:

• Gdy oferent i oblat są w bezpośrednim kontakcie, oferta przestaje wiązać, gdy nie zostanie niezwłocznie podjęta przez oblata

• Gdy oferta jest składana między nieobecnymi np.: za pomocą przesyłki pocztowej; to przestaje ona wiązać, kiedy w zwykłym toku czynności oferent mógłby otrzymać niezwłoczną odpowiedź oblata.

Odwołanie oferty art.66²

W stosunkach między przedsiębiorcami oferent może to zrobić tylko, gdy oblat jeszcze nie wysłał odpowiedzi na jego ofertę. Ofertę można odwołać, jeśli oświadczenie oferenta o odwołaniu dotrze do oblata przed ofertą lub najpóźniej razem z nią - odnosi się to do wszystkich oświadczeń woli.

Do zawarcia umowy dochodzi z chwilą przyjęcia oferty, - gdy oferent dowie się, że oblat przyjął ofertę; lub jeśli oblat zacznie realizować umowę. Miejscem zawarcia umowy jest miejsce zamieszkania lub siedziby oferenta.

Przetarg

Tu także występują oferent i oblat, ale tu osobą aktywną, organizatorem przetargu jest oblat - zaprasza on do składania ofert.

Przetarg jest dokonywany pisemnie. Forma ustna nazywana jest aukcją lub licytacją. Przetarg oraz aukcja to pewne procesy.

Etapy:

1. Ogłaszanie przetargu aukcji przez organizatora. Musi ono zawierać:

• Czas

• Miejsce

• Przedmiot przetargu (warunki przetargu nie muszą być ogłoszone, chociaż oczywiście mogą)

• Wskazanie gdzie dostępny jest regulamin przetargu

W regulaminie często znajduje się lista osób, jakie mogą w nich uczestniczyć. Przetargi dzielą się na otwarte i zamknięte.

Wyznacza się wadium - art. 70⁴ - może ono uzależnić uczestnictwo w przetargu. Może ono oznaczać zapłatę oznaczonej sumy przez uczestnika lub na ustanowieniu odpowiedniego zabezpieczenia zapłaty określonej sumy (rzeczowego lub nierzeczowego). Wadium dyscyplinuje uczestników przetargu oraz organizatora. Jeżeli uczestnik uchyla się od zawarcia umowy to traci wadium. Jeśli robi to organizator, zwraca podwójne wadium.

2. Składanie ofert przez uczestników

Uczestnik jest związany ofertą tak długo aż otrzyma on zawiadomienie o jej niepowodzeniu (przetargu). W przypadku aukcji związanie trwa do chwili złożenia korzystniejszej oferty.

3. Wybór oferty, a więc zawarcie umowy

Umowa zawarta jest z chwilą zawiadomienia uczestnika o powodzeniu jego oferty. W przypadku aukcji jest to moment dokonania przybicia.

Aukcja

Ustny odpowiednik przetargu, jest prowadzona „na gębę”.

Przy przetargu i aukcji chodzi o pewien proces, którego efektem miałoby być zawarcie umowy. Stąd wyróżnia się 3 etapy przetargu oraz aukcji:

1. ogłoszenie przetargu lub aukcji - jest dokonywane przez organizatora przetargu, osobę, która zapraszałaby do składania jej ofert; pochodziłoby to zaproszenie od oblata; art. 70¹ §2.

Z ogłoszenia powinno wynikać gdzie, kiedy i co będzie przedmiotem przetargu, bądź aukcji. W tym ogłoszeniu może również się znaleźć wskazanie warunków przetargu bądź aukcji, czyli regulaminu, który byłby opracowywany przez organizatora przetargu, który miałby obowiązywać w trakcie jego trwania. Te warunki nie muszą być zamieszczone w ogłoszeniu. Jest możliwe również wskazanie w ogłoszeniu sposobu udostępnienia tychże warunków, czyli podanie adresu, gdzie są wyłożone broszury zawierające ten regulamin lub strona internetowa, na której będą te warunki dostępne. Ogłoszenie o przetargu może być lapidarne lub obszerne. Tak samo jest w przypadku aukcji.

2. składanie ofert przez uczestników przetargu - w przypadku uczestników przetargu będą one składane na piśmie, zaś w przypadku aukcji ustnie; w tym wypadku należy dociec jak długo oferent będzie związany ofertą złożoną na przetargu - musi się on liczyć z tym, że będzie on związany tak długo, jak długo nie otrzyma zawiadomienia wysłanego przez organizatora przetargu do niego o jego niepowodzeniu; w przypadku aukcji jej uczestnik przestanie być związany złożoną ofertą już wtedy, kiedy dojdzie do złożenia korzystniejszej oferty

3. wybór oferty, czyli zawarcie umowy - w przypadku przetargu nastąpi to z chwilą zawiadomienia uczestnika o jego powodzeniu, o wyborze jego oferty; nie sam akt wyboru, bo z reguły uczestnicy przetargu nie są obecni przy dokonywaniu wyboru, tylko zawiadomienie uczestnika o wyborze jego oferty określi chwilę zawarcia umowy; w przypadku aukcji będzie to z chwilą przybicia art. 70²§2.

Ten, który przyjmuje składane oferty ma młotek i kowadełko. Jak uderzy jednym w drugie, to następuje przybicie. Miałoby ono znaczyć zawarcie umowy.

Negocjacje

Negocjacje to inaczej rokowania. Polegają na uzgodnieniu treści przyszłej umowy przez obie strony, wymagają, więc czasu i są drogie, dlatego stosuje się je rzadko. Są prowadzone według planu.

Umowa jest zawarta z chwilą porozumienia(art. 72§1 ), co do wszystkich postanowień podejmowanych w negocjacjach. Może to prowadzić do łatwego zerwania negocjacji, mogą być podejmowane bez intencji zawarcia umowy. Strona winna takiej sytuacji ma obowiązek odszkodowania. Jest to odpowiedzialność in culpa contrahento.

Umowa przedwstępna

Do zawarcia dochodzi, gdy strony chcą zawrzeć umowę, ale odwlekają ją w czasie. Zawiera ona zobowiązanie do zawarcia umowy ostateczne. Może być to jednostronne zobowiązanie - druga strona ma jedynie możliwość; lub dwustronne zobowiązanie - każda strona jest jednocześnie zobowiązana i uprawniona. O tej umowie stanowi art. 389, 390.

Elementy obowiązkowe:

Musi zawierać tylko istotne postanowienia mowy przyszłej. Nie musi być zawarty termin jej zawarcia, chociaż może być wskazany. Jeśli nie ma wskazania to trzeba ustalić, czy umowa jest jednostronnie czy dwustronnie zobowiązująca. Jednostronnie - ta strona jest uprawniona do wyznaczenia terminu. Dwustronnie - pod uwagę brany jest termin wyznaczony wcześniej.

Zzgodnie z § 2 art. 389 trzeba było by nam odróżnić sytuacje:

1. umowa przedwstępna byłaby jednostronnie zobowiązująca, a więc tylko jedna ze stron tej umowy byłaby zobowiązana do zawarcia umowy ostatecznej, natomiast byłaby jedynie uprawnioną do żądania zawarcia takiej umowy - takie umowy przedwstępne można nazywać opcjami, czyli umowami jednostronnie zobowiązującymi

2. umowa przedwstępna byłaby dwustronnie zobowiązująca, co miałoby w istocie znaczyć, że każda ze stron byłaby nie tylko zobowiązana do zawarcia umowy przyszłej, ale każdej z nich przysługiwać będzie również uprawnienie do żądania zawarcia takiej umowy

Skutki umowy przedwstępnej

Jest to dociekanie sytuacji, kiedy strona zobowiązana do zawarcia umowy przyszłej będzie się uchylała od wypełnienia swoich obowiązków. Będzie odmawiała zawarcia umowy przyrzeczonej. Zidentyfikować należy 2 uprawnienia, które ma w takiej sytuacji ta druga strona, wierna umowie przedwstępnej:

• Słaby - strona przyrzeczona do zawarcia umowy uchyla się od tego. Strona może dochodzić odszkodowania ze względu na szkodę, którą poniosła przez to uchylenie się.

• Mocny - żądanie zawarcia umowy przyrzeczonej. Żądania przedstawione są sądowi, a jego orzeczenie będzie zastępowało oświadczenie woli uchylającej się strony. Strona, której odmówiono zawarcia umowy może się z tym zwrócić do sadu. Wymagania, które są stawiane ważności umowy przyrzeczonej są wykonywane już przy zawarciu umowy przedwczesnej(art.64).

Nie zawsze art.390 §2 ma zastosowanie. Zgodnie z nim, ten skutek mocniejszy w postaci żądania zawarcia umowy ostatecznej wejdzie w rachubę tylko wtedy, kiedy umowa przedwstępna będzie zadośćczyniła wymaganiom ważności przewidzianym dla umowy ostatecznej, tej przyrzeczonej. Umowa przedwstępna miałaby odpowiadać warunkom ważności umowy przyrzeczonej. To najczęściej będzie oznaczało dociekanie w jakiej formie ze względu na ważność miałaby być zawarta umowa przyrzeczona i czy te wymogi zostały zachowane przy powstawaniu umowy przedwstępnej.

Umowa przedwczesna sprzedaży nieruchomości ma formę pisemną. Jeśli strona uchyla się od zawarcia tej umowy można upominać się o odszkodowanie, ale nie można zadąć zawarcia umowy ostatecznej - umowa przedwstępna nie ma formy aktu notarialnego.

Zawieranie umów za pomocą wzorca umownego

Wzorzec umowny to różne dokumenty opracowywane przez jedną ze stron. Np.: regulaminy, formularze, wzory umów. Pozwalają one bliżej określić sytuację stron. Sama umowa może być prostsza.

Art. 384 - wzorzec umowny jest wiążący w drugą stronę, jeśli zostanie wydany przy zawarciu umowy - zostanie wręczony drugiej stronie. Tak nie musi być, gdy chodzi o stosunku prawne w ramach, których przyjęte jest posługiwanie się wzorcami, np.: stosunki bankowe. Nie trzeba tu doręczenia, wystarczy, że druga strona może z łatwością zapoznać się z treścią wzorca umownego.

Nie jest to jednak dopuszczalne w sytuacji, gdy strona jest konsumentem. Trzeba doręczyć mu wzorzec. Konsument nie musi natomiast otrzymywać wzorca przy zawieraniu umów powszechnie zawieranych w drobnych, powszechnych sytuacjach życia codziennego.

Art.22¹ Za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Treść umowy

Postanowienia

• Przedmiotowo istotne (Essentialia negotii) - charakteryzują się tym, że w oparciu o nie, będzie możliwe ustalenie typu umowy i jej charakteru, natury. Poprzez ustalenie charakteru umowy, jej typu, dojdzie np. do określenia przepisów, które miałyby do niej zastosowanie. Te szczególne przepisy miałyby zastosowanie do poszczególnych umów, wyodrębnianych ze względu na postanowienia przedmiotowo-istotne. W umowie sprzedaży takimi postanowieniami będzie oznaczenie przedmiotu sprzedaży i ceny. Jeżeli strony określą model samochodu, to będzie wiadomo o jaki pojazd chodzi. Dojdą do ustaleń w zakresie ceny. Postanowienia przedmiotowo-istotne miałyby służyć oznaczeniu charakteru, typu zawieranej umowy.

• Podmiotowo istotne (Accidentalia negotii) - one służą wyrażeniu szczególnych interesów stron umowy. W oparciu o te postanowienia, nie sposób byłoby dociekać jaką to umowę strony zawierają. Będą to takie postanowienia, które mogą tkwić w jakiejkolwiek umowie, a miałyby służyć interesom stron.

Typowe zastrzeżenia podmiotowo istotne:

• Zastrzeżenie warunku

• Zastrzeżenie zadatku

• Prawo do odstąpienia od umowy

• Odstępne

• Kara umowna

• Odsetki

Nie jest to pełne wyliczenie. Są to typowe zastrzeżenia, z którymi można się spotkać.

Może dojść do zastrzeżenia, że powstawanie lub ustanie skutków prawnych umowy zależy od zdarzenia przyszłego i niepewnego.

Warunek(art. 89 i następne) to także jakiekolwiek postanowienie umowy.

Z terminem `warunek' można się spotkać w różnych kontekstach:

1. warunek jako jakiekolwiek postanowienie w umowie

2. warunek jako tylko takie zastrzeżenie co do powstania lub ustania skutków prawnych w zależności od zdarzenia przyszłego i niepewnego (ścisłe tego słowa znaczenie)

3. warunek jako zdarzenie przyszłe i niepewne (w rozumieniu technicznym; chodzi o kontekst tego terminu, w którym miałby on znaczyć nie samo zastrzeżenie w treści czynności prawnej, umowy, tylko oznaczenie, określenie pewnego zdarzenia kwalifikowanego dwójnasób - przyszłego [jeszcze się nie zdarzyło] i niepewnego [miałoby się zdarzyć, ale nie jest to pewne])

Warunek:

• Zawieszający - trzeba nadejścia zdarzenia przyszłego i niepewnego dla zaistnienia skutków prawnych

• Rozwiązujący - dochodzi tu do ustania skutków prawnych w wyniku zdarzenia przyszłego i niepewnego.

Termin - zdarzenie przyszłe, ale pewne. W treści umowy można zawrzeć zastrzeżenia, co do terminu.

Zastrzeżenie zadatku

Zadatek służy wzmocnieniu umowy, bo dodatkowo mobilizuje dłużnika do spełnienia świadczenia. To takie zastrzeżenie umowne, które jest skuteczne tylko wtedy, kiedy dojdzie do wręczenia zadatku. Zadatek to (art. 394):

• Zastrzeżenie w treści umowy

• Określona suma pieniężna lub rzecz, które mają być wręczone przy dokonaniu zastrzeżenia (przy zawarciu umowy)

Może to być świadczenie oparte na rzeczach oznaczonych co do gatunku, ale mogą to też być rzeczy oznaczone co do tożsamości

Zadatek ma charakter realny - nie wystarczy jego określenie, a niezbędne jest jego wręczenie. Rzeczy oddawane, jako zadatek powinny być wymienione.

Skutki prawne zadatku mogą być określone przez strony, ale jeśli strony tego nie uczynią, to stosuje się skutki wynikające ze zwyczaju. Najczęściej jednak wchodzą w grę skutki wynikające z przepisu - art. 394.

Gdy doszło do niewykonania umowy przez stronę, która dała zadatek, druga strona może odstąpić od umowy i zatrzymać zadatek.

Gdy do niewykonania dojdzie ze strony przyjmującego zadatek, druga strona może odstąpic od umowy i żądać zadatku w podwójnej wysokości.

Umowne prawo odstąpienia - art. 395

Mocą zastrzeżenia jedna lub każda ze stron może odstąpić od umowy. Osłabia to umowę.

Prawo odstąpienia wykonywane jest przez oświadczenie uprawnionego. Wystarczy, że jest to zakomunikowane. Nie jest konieczna akceptacja.

Skutki odstąpienia od umowy - umowę uważa się za niezawartą. Rodzi to obowiązek każdej ze stron do zwrotu tego, co otrzymała od drugiej.

Odstępne(art.396)

Także osłabia umowę, chociaż nie tak jak prawo odstąpienia. Polega ono na możliwości odstąpienia od umowy, ale za zapłatą określoną kwotą. Nie dokonuje się go przez złożenie oświadczenia, wymaga ono jednoczesnej zapłaty. Odstąpienie od umowy będzie dopiero skuteczne wtedy, kiedy dojdzie do zapłaty. Samo złożenie oświadczenia woli przez uprawnionego nie wystarczy.

Kara umowna

Art. 483 - służy wzmocnieniu umowy. Określa obowiązek strony, która ma spełnić świadczenie niepieniężne do uiszczenia kary umownej. Nie ma kar umownych przy świadczeniach pieniężnych.

Odsetki

Wzmacniają umowę. Wchodzą w rachubę przy opóźnieniu przy spełnieniu świadczenia pieniężnego.

Art. 385¹ - niedozwolone klauzule umowy. Chronią one interesy konsumenta. To postanowienia, które:

• Są sprzeczne z dobrymi obyczajami

• Rażąco naruszają interesy konsumenta

• Są uzgodnione indywidualnie z klientem

• Nie dotyczą świadczenia głównego

Art. 385² - wskazuje typowe przypadku postanowień niedozwolonych - katalog otwarty.

Art. 479³⁶ - i następne k.p.c. Dotyczą postępowania w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone.

Do sądu może wystąpić nie tylko strona umowy, ale każdy, kto według oferty mógłby zawrzeć daną umowę. Może to być nawet organizacja, do której zadań należy ochrona konsumentów. Sąd okresowy w Warszawie - Wydział ochrony konsumenta, prowadzi rejestr niedozwolonych klauzul, które miały miejsce.

Swoboda umów (art. 353¹)

Prawo cywilne charakteryzuje swobodą nie tylko co do podjęcia decyzji o wstąpieniu w stosunek cywilnoprawny, wyboru drugiej strony, ale i samego kształtowania treści stosunku cywilnoprawnego. Swoboda przy zawarciu umowy miałaby oznaczać:

1. swobodę w podjęciu decyzji o zawarciu umowy

2. swobodę w wyborze kontrahenta

3. swobodę w kształtowaniu treści zawieranej umowy.

Nie ma zamkniętego katalogu umów. Umowy będą takimi, jak tego strony chcą. Strony swobodnie kształtują to, co w umowie. Z tego tytułu ze względu na treść umowy, można wyodrębnić:

1. umowy nazwane - umowy, co do których istnieją zwarte zespoły przepisów bliżej te umowy określające, np. umowa sprzedaży, umowa o dzieło

2. umowy nienazwane - umowy, co do których trzeba będzie się liczyć z tym, że nie znajdzie się przepisów wprost bezpośrednio do nich stosowane; szczególną grupę wśród nich stanowią umowy mieszane, których postanowienia odpowiadają różnym umowom nazwanym

Choć jest swoboda w kształtowaniu treści umowy, to należy mieć świadomość, że nie jest ona absolutna. Ustawodawca w art. 353¹ wprowadził 3 istotne ograniczenia:

1. treść umowy nie może być sprzeczna z przepisami prawa - nie można uchybiać temu, co wynika z ustaw

2. treść umowy nie może być sprzeczna z zasadami współżycia społecznego - czyli z regułami etycznymi, moralnymi; reguły te mają takie samo znaczenie, jak przepisy prawa

3. umowy nie mogą uchybiać w swej treści naturze zobowiązania - muszą być zgodne z charakterem powstałego zobowiązania.

Wykonanie umowy

Wykonanie umowy polega na spełnieniu świadczenia(świadczeń). Wierzyciel miałby być zaspokojony poprzez otrzymanie należnego mu świadczenia pewnie spełnianego przez dłużnika. Umowa powinna więc polegać na ustaleniu świadczeń należnych jednej czy też każdej ze stron. Wykonanie umowy powinno być zgodne z tym ustaleniem (pacta sunt servanda - umowy wiążą i trzeba je wykonać tak, jak zostało to ustalone między stronami).

Pacta sunt servanda nie ma charakteru absolutnego. Jest złamana klauzulą rebus sic stantibus, czyli zmiana umowy ze względu na istotną zmianę stosunków, w których pozostają strony umowy. Rebus sic stantibus można wyrazić jako „ze względu na wypadek/przypadek”. Nasz ustawodawca najdobitniej to wyraził w art. 357¹.

Możliwe jest, że którakolwiek ze stron zwróci się do sądu, aby on wprowadził wzmiankowane zmiany, które mogą polegać nie tylko na zmianach co do samego świadczenia, ale mogą być tak dalekosiężne, że spowodują rozwiązanie umowy, jej ustanie. Byłoby to możliwe jeżeli kumulatywnie (łącznie) będą spełnione 3 następujące przesłanki (okoliczności ważące w tym wypadku o zastosowaniu klauzuli rebus sic stantibus):

1. miałaby być istotna zmiana stosunków - taka zmiana powstawałaby po zawarciu umowy, czyli kiedy zawierano umowę nic nie świadczyło o tym, że dojdzie to istotnej zmianie; miałaby być następstwem tego co się stało po zawarciu umowy;

2. ustalenie, że powstawałaby groźba rażącej straty

3. sąd musi rozważyć interesy obu stron, a nawet uwzględnić zasady współżycia społecznego

Należy ustalić, czy tylko dłużnik może spełnić świadczenie czy też może posłużyć się innymi osobami, gdzie ma dojść o wykonania świadczenia, w jakim czasie oraz co powinien świadczyć dłużnik.

Regułą jest, iż dłużnik nie musi spełniać świadczenia osobiście. Osobiście będzie zobowiązany świadczyć wtedy, kiedy:

1. wynika to z treści zobowiązania

2. z ustawy

3. z charakteru samego świadczenia.

Z art. 356 § 2 będzie wynikało, że wierzyciel nie może odmówić przyjęcia zapłaty dokonywanej przez osobę trzecią działającą bez porozumienia z dłużnikiem. Jeżeli wierzyciel odmówi przyjęcia świadczenia od tej osoby trzeciej, to popadnie w zwłokę. Niejednokrotnie będzie trudno dociekać, dlaczego ta osoba trzecia miałaby spełniać świadczenie, którym nie jest obciążona i mało tego miałaby jeszcze to czynić bez porozumienia z samym dłużnikiem. Przykład - rodzic wypełnia zobowiązanie swojego dziecka, bo będzie chciał by doszło tam do wypełnienia jakiegoś długu. Wierzyciel nie może wybrzydzać co do tego, że świadczenie ma nie od tej osoby, która jest jego dłużnikiem. Wyszłoby na to, że wierzyciel ma przyjąć zapłatę, mniejsza z tym, czy do niej dochodzi z uzgodnieniem z dłużnikiem. Warto tu wyrazić regułę legitymacyjną co do wypełnienia zobowiązania jaką jest to, iż wierzyciel ma otrzymać świadczenie od dłużnika, który to dłużnik nie jest uprawniony do żądania wykazania przez wierzyciela, iż może żądać świadczenia. Innymi słowy, dłużnik ma znać swojego wierzyciela i nie może on się ociągać ze spełnieniem świadczenia, oczekując że wierzyciel wykaże swoje uprawnienie.

Do miejsca spełnienia świadczenia trzeba wyodrębnić 2 sytuacje:

1. tam, gdzie strony się co do tego umówiły - jest zapisane w umowie,

2. kiedy w umowie nie zostanie określone - weszłyby w rachubę co najmniej 2 miejsca, w których powinno dojść do spełnienia świadczenia(art.. 454):

• miejsce zamieszkania lub siedziba wierzyciela - wierzycielem może być osoba fizyczna lub osoba prawna; ta sytuacja nazywa się długiem oddawczym, bo dłużnik powinien pójść do wierzyciela i oddać mu to, co mu się należy

• miejsce zamieszkana lub siedziba dłużnika - jest to dług odbiorczy; wierzyciel odbierałby to, co mu się należy

Regułą prawa polskiego będzie dług odbiorczy.

Kiedy powinno dojść do spełnienia świadczenia?

Należy wyodrębnić 2 sytuacje:

1. wynika to z treści zobowiązania - strony określają termin spełnienia świadczenia;

2. z treści zobowiązania nie wynika ten termin

Powstanie istotne pytanie - kiedy powinno dojść do spełnienia świadczenia - art. 455

Dłużnik miałby świadczyć dopiero wtedy, kiedy wierzyciel go wezwie, na wezwanie wierzyciela. Wezwanie może być dokonane w dowolnej postaci. Nie ma wymagań co do formy, a więc może np. ustne, ale najczęściej wierzyciel dokonujący wezwania wyśle pismo.

Jeżeli wierzyciel będzie zachowywał się biernie i nie wystąpi wspomnianym wezwaniem, to należy mieć świadomość, że dłużnik nie musi spełniać świadczenia. To wezwanie dopiero zdecyduje, że dłużnik powinien przystąpić do spełnienia świadczenia. W takim przypadku dłużnik powinien świadczyć niezwłocznie po dokonanym wezwaniu. Niezwłoczność będziemy rozumieć jako działanie bez uzasadnionego opóźnienia. Nie musi oznaczać natychmiastowości. Gdyby było wezwanie do zapłaty miliona złotych, to trzeba dać dłużnikowi czas, aby spełnił to świadczenie. Niezwłoczność będzie liczona dopiero wtedy, kiedy wierzyciel wystąpi z wezwaniem.

Co ma świadczyć dłużnik

Wynika to z treści zobowiązania, ale nie zawsze zobowiązanie jest tak klarowne, że chodzi o rzeczy oznaczone co do gatunku. Jakiej jakości miałyby one być: najwyższej, średniej, niskiej? Jeżeli strony tego nie określiły, to trzeba szukać odpowiedniego przepisu (art.357).

Miałyby to być rzeczy średniej jakości. To bardzo ważne ustalenie. Jeżeli wierzycielowi będzie zależało na rzeczach oznaczonych co do gatunku wysokiej jakości, to powinien zadbać o wyraźne tego oznaczenie w umowie. Jeżeli nie będzie tego zapisu, to dłużnik może spełnić świadczenie poprzez wydanie mu rzeczy średniej jakości.

Surogaty wykonania zobowiązań

Sytuacja, w której wygasa zobowiązanie, chociażby wierzyciel nie dostał określonego świadczenia

1. Potrącenie - kompensacja

2. Świadczenie w miejsce wykonania

3. Odnowienie - nowacja

4. Złożenie świadczenia do depozytu sądowego

5. Zwolnienie z długu

Potrącenie(compensatio)

Może ono być:

• Określone w umowie

• Wynikać z przepisów prawa - ustawowe, art. 498 i następne

Przesłanki:

• Trzeba byłoby, aby dwie osoby były względem siebie jednocześnie dłużnikami i wierzycielami w co najmniej dwóch stosunkach prawnych, np.: A pożyczył 1 mln B, zaś B sprzedał samochód A

• Świadczenia miałyby być wymagalnymi

• Obie wierzytelności mogłyby być dochodzonymi przed sądem - są zaskarżalnymi

• ustalenie jednorodności świadczeń - świadczenia miałyby być tego samego rodzaju, a więc np. świadczenia miałyby polegać na zapłacie

Okoliczności muszą wystąpić łącznie, kumulatywnie

Potrącenia można dokonać poprzez oświadczenie woli przez którąkolwiek ze stron (zaczerpnięte z Niemiec). W związku z tym dojdzie do wygaśnięcia wierzytelności, ale w rozmiarze wierzytelności niższej, np.: A - B oddaje 400 tysięcy złotych, bo tyle kosztował samochód, który sprzedał.

Moc oświadczenia woli będzie liczona nie od chwili jego złożenia, tylko od tej chwili, którą ustalimy, że już było możliwe potrącenie. X miał dokonać zwrotu pożyczki 01.03, Y zapłaty za Mercedesa 15.03, a dzisiaj 24.03. Y składa oświadczenie o potrąceniu. Wyszłoby na to, że obie wierzytelności były wymagalne 15.03. (wtedy jest możliwe dokonanie potrącenia). Choć dzisiaj Y składa oświadczenie o potrąceniu, ale jego moc będzie liczona wstecz, czyli od 15.03. Będzie to miało skutek w zakresie odsetek.

Skutki potrącenia

W wyniku potrącenia wygasają (podlegają umorzeniu) obie wierzytelności w takim samym rozmiarze, bo do wysokości wierzytelności niższej. Potrącenie prowadzi do redukcji zobowiązań, a tym samym świadczeń. Ta racjonalność potrącenia tkwi w tym, że z co najmniej 2 różnych świadczeń zostaje jedno (pozostała część tego wyższego). Bardzo często w obrocie gospodarczym określone osoby rozliczają się między sobą w drodze potrącenia. Jest to nazywane rozliczeniem saldami. Za każdym razem będzie chodziło o takie racjonalne postępowanie, jakim byłaby redukcja świadczeń.

Może nastąpić sytuacja, w której będzie większa ilość wierzytelności - zasada pozostaje ta sama.

Świadczenie w miejsce wykonania (art. 453)

Dłużnik za zgodą wierzyciela spełni inne świadczenie niż to, które zostało ustalone między nimi - zostaje on zaspokojony. Skutkiem będzie wygaśnięcie zobowiązania pierwotnego.

Odnowienie art. 506

Może polegać na tym, że:

• Dłużnik za zgoda wierzyciela zobowiąże się spełnić inne świadczenie niż dotychczasowe - jedynie zobowiązuje się.

• Dłużnik za zgodą wierzyciela zobowiązuje się spełnić to samo świadczenie, ale na innej podstawie prawnej, np.: najpierw jest mowa o sprzedaży a teraz o umowie najmu

Odnowienie powinno być wyrażone, nie domniemywa się go. Aneks wprowadzany do treści zobowiązania nie oznacza, że jest odnowienie. Otrzymanie czeku czy weksla powoduje, iż wierzyciel posiada dwa tytuły wierzytelności, ale nie jest to odnowienie (art. 506§2).

Skutkiem będzie wygaśnięcie dotychczasowego (pierwotnego) zobowiązania - powstaje nowe (wtórne). To bardzo daleko idący skutek. W szczególności oznacza on, że wygasną też zabezpieczenia, które były ustanowione co do pierwotnego zobowiązania. Wszystko między stronami będzie się układało tak, jak uzgodniono w odnowieniu, czyli w treści nowego zobowiązania. Stąd jest to bardzo daleko idące ustalenie.

Złożenie świadczenia do depozytu sądowego art. 463

Sytuacja, w której dłużnik składa oświadczenie do depozytu sądowego, a nie spełnia go do rąk właściciela. Tak może postąpić dłużnik tylko w przypadkach wskazanych przez ustawodawcę. Np.:, Jeżeli wierzyciel nie chce pokwitować spełnienia świadczenia, wówczas dłużnik może je oddać do depozytu sądowego, jeśli osoba zmarła i należy spełnić świadczenie, ale nieznany jest adres wierzyciela (art.467).

Skutek jest taki, jakby dłużnik świadczył wierzycielowi z tym jednak, że dłużnik może podjąć to świadczenie złożone do depozytu sądowego. Jeżeli je podejmie, to oczywiście niweczy skutki poprzednio wspomniane, czyli nie będzie uważany za zwolnionego z długu. Składając świadczenie do depozytu sądowego zwalnia się z długu.

Zwolnienie z długu art. 508

Zwolnienie z długu nie wyczerpuje się samym oświadczeniem wierzyciela zwolnienia swojego dłużnika z długu, dłużnik musi wyrazić na to zgodę. Jeśli do tego dojdzie to wygaśnie zobowiązanie, chociaż wierzyciel nie otrzymał świadczenia.

Zmiana wierzyciela/dłużnika

Zmiana wierzyciela - może ona wynikać z:

• Przelewu (cesji) - art.509 i następne

Umowa zawierana przez wierzyciela z osobą trzecią, która nabywa jego wierzytelność. Umowa zawierana jest przez cedenta - zbywcę wierzytelności; oraz cesjonariusza - nabywcę wierzytelności. Umowa ta dochodzi do skutku bez udziału dłużnika. Dłużnik posiada ochronę polegającą na tym, że dłużnik wobec cesjonariusza może podnosić takie zarzuty, jakie miał wobec cedenta. Dłużnik może wobec cesjonariusza dochodzić potrącenia nawet w sytuacji, kiedy nie wchodziłby osobisty zarzut potrącenia wobec nabywcy.

• Wstąpienia w miejsce zaspokojonego wierzyciela

Zamiast dłużnika świadczenia spełniłaby osoba trzecia. Osoba trzecia może stać się nowym wierzycielem dotychczasowego dłużnika, ale tylko w przypadkach określonych w ustawie. Osoba trzecia która ponosi odpowiedzialność osobistą bądź pewnymi przedmiotami - zastawca. Zastawca wstąpi w miejsce zaspokojonego wierzyciela. Nie każdy kto spełni świadczenie za dłużnika będzie występował w miejsce wierzyciela.

Zmiana dłużnika - wynika z:

• Przyjęcia długu art. 519

Przejęcie długu miałoby oznaczać, że przejmujący miałby stawać się dłużnikiem na miejsce dotychczasowego Wynika z umowy w dwojaki sposób:

• Umowa zawierana przez dłużnika z osobą trzecią - przejemcą, za zgoda wierzyciela

• Umowa zawierana pomiędzy wierzycielem a przejemcą za zgodą dłużnika. Zobowiązanie dotychczasowego dłużnika wygaśnie.

Dla wierzyciela jest bardzo istotne, kto jest jego dłużnikiem, czy jest wypłacalny.

Przedmiotem tutaj nie jest prawo, lecz obowiązek. Umowa o przejęcie długu nie jest umową rozporządzającą. W tym wypadku nie następuje przeniesienie żadnego prawa. Jest to umowa, z której miałby wynikać tylko obowiązek przejemcy do spełnienia świadczenia z jednoczesnym zwolnieniem z długu dotychczasowego dłużnika. Takie umowy w obrocie są rzadko zawierane.

• Przystąpienia do długu.

Wynikać będzie z ustawy - art. 55⁴ nabywca przedsiębiorstwa przystępuje z mocy samego prawa do długu, który ma zbywca w związku z przedsiębiorstwem. Można to osiągnąć również w drodze umowy, którą zawiera dłużnik z przystępujący do długu za zgoda wierzyciela oraz przystępujący z wierzycielem za zgoda dłużnika.

Przystąpienie do długu miałoby znaczyć wzmocnienie zobowiązania polegające na zwielokrotnieniu dłużników. Objawi się nam co najmniej 2. Przystąpienie do długu będzie również charakteryzowało tym, że dotychczasowy dłużnik nie jest zwolniony z długu. Obok niego pojawia się nowy dłużnik. Nie jest to zamiast. W naszym Kodeksie cywilnym nie ma przepisów o umownym przystąpieniu do długu. Możliwa jest umowa o przystąpienie do długu. Będzie to wynikało z tego, że:

1. jest swoboda umów (353¹ KC)

2. taka umowa wzmacnia pozycję wierzyciela poprzez wspomniane zwielokrotnienie dłużników.

Umowami o przystąpienie do długu byłyby:

1. umowy zawierane pomiędzy wierzycielem a osobą trzecią (przystępującą do długu) - wymagają one zgody dotychczasowego dłużnika

2. umowy zawierane pomiędzy dłużnikiem a osobą trzecią (przystępującą do długu) - wymagają zgody wierzyciela

Umowa o świadczenie na rzecz osoby trzeciej - art. 393

To nie wierzyciel będzie otrzymywał świadczenie, lecz osoba trzecia. Przyjmuje się, że w braku innego zastrzeżenia umowy to osoba trzecia otrzymuje świadczenie od dłużnika. Osoba trzecia miałaby być upoważniona tylko do otrzymania świadczenia, a niewyposażoną w jego roszczenie. Świadczenie nie może być odwołalnym ani zmienionym, jeżeli osoba trzecia oświadczyła, że chce z zastrzeżenia skorzystać.

Jest to konstrukcja prawna.

Stosunek prawny między wierzycielem a osoba trzecią nazywany jest stosunkiem waluty. Może być tak, że wierzyciel jest dłużnikiem osoby trzeciej. Wierzyciel posiada środki pokrycia wobec swojego wierzyciela - stosunek pokrycia.

Występuje tu redukcja świadczeń - wystarczy jedno świadczenie, aby pokryć oba stosunki.

Skutek - spełnienie świadczenia przez dłużnika działa na oba stosunki - waluty oraz pokrycia.

Oddziaływać w taki znaczeniu, że spełnienie świadczenia na rzecz osoby trzeciej spowoduje jednoczesne umorzenie stosunku pokrycia i stosunku waluty w wysokości jednego spełnionego świadczenia.

Umowa o świadczenie przez osobę trzecią - art. 391

W umowie dojdzie do zastrzeżenia, że osoba trzecia zaciągnie określone zobowiązanie albo spełni określone świadczenie. W tym wypadku mamy do czynienia z wierzycielem i dłużnikiem oraz zastrzeżeniem, które będzie dotyczyło osoby trzeciej. Ma wzmocnić to zobowiązanie, ponieważ wierzyciel może wystąpić wobec osoby trzeciej, aby spełniła określone świadczenie albo, co najmniej zaciągnęła określone zobowiązanie. Jeżeli osoba trzecia będzie się od tego uchylała to ten, który uczynił takie przyrzeczenie będzie musiał się liczyć z odpowiedzialnością za szkodę, którą poniesie wierzyciel. Czyli dłużnik staje się gwarantem, iż osoba trzecia zachowa się w określony sposób.

Umowa o zwolnieniu dłużnika - art. 392

Osoba trzecia miałaby się zobowiązać wobec dłużnika, że zwolni go z obowiązku świadczenia. Dłużnik zawiera umowę z osobą trzecią z mocy, której jest ona (osoba trzecia) związana zobowiązaniem.

Naruszenie umowy

Może być:

1. Niewykonanie - wierzyciel nie otrzyma określonego świadczenia

2. Nienależyte wykonanie - dłużnik spełnia świadczenie, ale nie takie jak powinien.

Nie ma różnicy w skutkach obu sytuacji. Wierzyciel ma prawo zadąć wykonania świadczenia, bądź żądać odszkodowania. Od wierzyciela zależy, z której możliwości skorzysta.

Przesłanki odszkodowania:

• Istnienie ważnej umowy

• Naruszenie umowy - niewykonanie albo nienależyte wykonanie - ma znaczenie przy ustalaniu wysokości szkody.

• Ustalenie szkody

• Związek przyczynowy - dłużnik ponosi odpowiedzialność tylko za normalne skutki swojego zachowania.

Dłużnik ponosi odpowiedzialność na zasadzie winy. Jednak nie za wszelkie zdarzenia dłużnik będzie odpowiadać. Jedynie za takie okoliczności, które nastąpiły z jego winy - okoliczności go obciążające.

Dłużnik ma dołożyć takiej staranności, jaka jest wymagana w stosunkach danego rodzaju

Domniemanie winy dłużnika - zachowanie, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność, to dłużnik musi wykazać okoliczności, które obaliłyby domniemanie.

3. Zwłoka dłużnika - uchybienie terminowi świadczenia

Jest kwalifikowane opóźnienie, czyli zawinione opóźnienie - uchybienie terminowi świadczenia, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności, opóźnienie zwykłe, za takie opóźnienie nie ma skutków prawnych, prócz świadczeń pieniężnych, przy których każde opóźnienie będzie rodziło skutki prawne - art. 481, w postaci odsetek. W wyniku zwłoki wierzyciel będzie mógł skorzystać z:

• Żądania spełnienia świadczenia

• Odszkodowania

• Szczególne uprawnienia tj. wykonanie zastępcze (świadczenie polegające na czynieniu) - wierzyciel może poszukać nowej osoby do spełnienia świadczenia na koszt zwlekającego, lecz wymaga to zgody.

4. Niemożliwość świadczenia

Można wyróżnić:

• Pierwotna niemożliwość, - gdy zawierana jest umowa - art. 387. Umowa taka od początku jest nieważna, nie można jej uzdrowić. Sytuacja taka ma miejsce, gdy umowa dotyczy czegoś wyłączonego z obrotu.

• Następcza niemożliwość - po zawarciu umowy. Gdy umowa była zawierana świadczenie było jeszcze możliwe. W takiej sytuacji:

• Niemożliwość wynika z okoliczności, za które dłużnik nie poniósł odpowiedzialności. Wtedy umowa wygasa, strony zwracają sobie to, co w związku z umową otrzymały

• Niemożliwość jest zawiniona przez dłużnika. W grę wchodzą normalne skutki naruszenia umowy.

Czyny niedozwolone

Obowiązek naprawienia szkody powstały między osobami, które dotychczas nie pozostawały w stosunku prawnym - w wyniku czyny niedozwolonego.

Czyn niedozwolony jest odrębnym źródłem zobowiązania do wynagrodzenia szkody.

Czyny niedozwolone - różnorodne stany faktyczne, z którymi ustawodawca wiąże obowiązek naprawienia szkody. Nie musi tu chodzić o naganne zachowanie. Uwagę zwraca się głownie na poszkodowanego, a nie na sprawcę, którego należałoby ukarać. Osobą zobowiązaną do wynagrodzenia szkody może być sprawca, ale może to też być osoba trzecia.

Podstawy odpowiedzialności za czyny niedozwolone:

1. Wina - naganne zachowanie się osoby (opis niżej)

2. Ryzyko - wyróżnienie przez ustawodawcę, kogo powinno obciążać wykonywanie pewnej działalności, - kogo ma obciążać ryzyko. Odpowiedzialnym może być bez winy, a za samo ryzyko powstania szkody. Miałyby one powstawać w związku z nich działalnością.

3. Słuszność - odpowiedzialnym można być, gdy reguły moralności i współżycia społecznego nakazują naprawienie szkody.

Grupy czynów niedozwolonych:

1. Odpowiedzialność za czyn własny

Z art. 415 wynika to, że sprawca ma wynagrodzić szkodę wyrządzoną z jego winy. Wina byłaby podstawą odpowiedzialności. Nie tylko zawinione działanie, ale i bezprawne jest źródłem odpowiedzialności. Bezprawność nie została wyrażona w art.415, ale nie znaczy, że należy ją pomijać. Stąd na gruncie prawa cywilnego wina obejmuje 2 elementy:

1. obiektywny - bezprawność rozumiana bardzo szeroko. Oznacza uchybienie nie tylko przepisom prawa, ale i zasadom współżycia społecznego (zasadom etycznym i moralnym). Bezprawność miałaby tkwić w samym pojęciu winy. Bezprawność z różnych powodów może być wyłączona przy obronie koniecznej, stanie wyższej konieczności, zgodzie poszkodowanego.(Ważna jest zgoda pacjenta na to, aby doszło do naruszenia ciała przez lekarza czy też inną osobę świadczącą usługi medyczne. Zgoda poszkodowanego eliminuje bezprawność).

2. Subiektywny - jest nim wina w rozumieniu węższym. Wina jest rozumiana na gruncie prawa karnego. jest to określona zarzucalność czyniona nie tylko w oparciu o stan cywilny, ale też i określoną normę prawną.

Oba te elementy muszą współgrać, aby przypisać winę. Te sytuacje są na ogół przejrzyste.

Art. 416 - odpowiedzialność na zasadzie winy wejdzie w grę również przy osobie prawnej. Działanie organów to działanie osoby prawnej. Jeżeli z działaniem organów będzie związane powstanie szkody, to nie ma przeszkody w dociekaniu odpowiedzialności nie organu, lecz osoby prawnej.

Brak poczytalności eliminuje postawienie zarzutu winy. Art. 425§ 2. Jednakże kto uległ zakłóceniu czynności psychicznych wskutek użycia napojów odurzających albo innych podobnych środków, ten obowiązany jest do naprawienia szkody, chyba że stan zakłócenia został wywołany bez jego winy.

Jeżeli określona osoba wprowadziła się w taki stan, to musi się liczyć z tym, że choć była niepoczytalna z obiektywnego punktu widzenia, jest możliwe postawienie jej zarzutu winy, a tym samym ustalenie jej odpowiedzialności.

Art 426 Małoletni, który nie ukończył lat trzynastu, nie ponosi odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę. Ten 13 rok życia to kwalifikacja zdolności do czynności prawnej. Młode osoby, które nie ukończyły 13 roku życia są wolne od odpowiedzialności.

Najistotniejsza jest tu też odpowiedzialność Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego za szkody powstałe w związku z wykonywaniem funkcji publicznych (władzy).

2. Odpowiedzialność za szkody dokonane przez inne osoby

Art. 427 wprowadza odpowiedzialność osób zobowiązanych do nadzoru nad tymi, którym nie można przypisać winy (osoby chore psychiczne, dzieci do lat 13). Ponoszą ją:

1. osoby do tego zobowiązane mocą przepisów prawa (ma to wynikać z ustawy) - rodzice względem dzieci(dzieci do lat 18 pozostają pod władzą rodzicielską; odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę);

2. osoby, które przyjęły to na siebie w drodze czynności prawnej (umowy) - zobowiązanie do opieki nad dzieckiem czy inną osobą, której nie można przypisać winy ze względu na stan psychiczny

3. osoby, które faktycznie i stale sprawują pieczę nad tymi osobami - chodzi o tzw. wychowańców, czyli dzieci, które byłyby pod stałą opieką określonych osób, które nie byłyby do tego zobowiązane umową lub przepisem prawa; nie chodzi tu o przysposobionego (tu jest z mocy prawa); chodzi o ustalenia nieformalne, które miałyby decydować o tym, że dana osoba byłaby pod stałym nadzorem innej.

Te osoby będą ponosiły odpowiedzialność na zasadzie winy. Jest to tzw. wina w nadzorze, a więc będą mogły zwolnić się od tej odpowiedzialności poprzez wykazanie braku swej winy. Będą tu różnorodne sytuacje.

Należy mieć świadomość, że wejdzie w rachubę niekiedy odpowiedzialność na zasadzie słuszności samej osoby sprawcy, któremu nie może być przypisana wina. Art. 428 - ważące jest tutaj porównanie majątków poszkodowanego i sprawcy. Może być tak, że dziecko-sprawca może mieć majątek, z którego można by bez przeszkód czerpać dla wyrządzenia szkody.

Wchodzi w grę ekskulpacja przez wskazanie, że opieka było sprawowana właściwie albo gdyby szkoda powstała także przy starannym nadzorze.

Odpowiedzialność osób, które powierzają.

Mamy tutaj do czynienia z odpowiedzialnością tej osoby, która posługuje się inną, choć nie pozostaje jej zwierzchnikiem. Powierza jej dokonanie określonych czynności, niezależnie czy są to czynności prawne, czy faktyczne (częściej).Art 429 Kto powierza wykonanie czynności drugiemu, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną przez sprawcę przy wykonywaniu powierzonej mu czynności, chyba że nie ponosi winy w wyborze albo że wykonanie czynności powierzył osobie, przedsiębiorstwu lub zakładowi, które w zakresie swej działalności zawodowej trudnią się wykonywaniem takich czynności. Nie zawsze powierzenie nosi ze sobą groźbę ponoszenia odpowiedzialności. Regułą będzie, że powierzający ponosi tę odpowiedzialność na zasadzie winy. Szkoda miałaby powstać przy wykonywaniu powierzonej czynności. Tą sytuację należy odróżnić od powstania szkody przy sposobności wykonywania powierzonej czynności. (np. tynkarz przy sposobności powierzenia znalazł się na placu budowy i okradł innych; za takie szkody powierzający nie będzie ponosił odpowiedzialności - szkoda u okradzionych powstała przy sposobności wykonywania powierzonych czynności złodziejowi. Nie były mu powierzone czynności co do okradania, lecz tynkowania.)

Podobnie przedstawia się sytuacja, gdy mamy do czynienia ze zwierzchnikiem i podwładnym. W razie szkody wywołanej przez podwładnego odpowiedzialność ponoszą podwładny i jego zwierzchnik. Podwładny to osoba, której powierzono dokonanie określonych czynności. Zwierzchnik to osoba, która może kierować, wychodzić z poleceniami wobec osoby, której powierza dokonanie określonych czynności. Zwierzchnik, mocą art. 430, ponosi zdecydowanie surowszą odpowiedzialność aniżeli odpowiedzialność powierzającego, który nie jest zwierzchnikiem. Zwierzchnik ponosi odpowiedzialność na zasadzie ryzyka, a więc nie obroni się wykazaniem braku swojej winy (winy w wyborze). Zwierzchnik ponosi odpowiedzialność niezależnie od winy. Zwierzchnik będzie ponosił tą odpowiedzialność tylko za zawinione działanie podwładnego. Wina to okoliczność wpływająca na ustalenie odpowiedzialności zwierzchnika, ale ma ona być rozumiana nie jako zarzucalność względem zwierzchnika, tylko podwładnego.

Zwierzchnik będzie ponosił odpowiedzialność, gdy:

1. nastąpi powierzenie czynności, które miałyby być dokonywane pod kierownictwem powierzającego

2. szkoda miałaby wyniknąć przy wykonywaniu powierzonych czynności

3. nastąpi ustalenie winy podwładnego.

Wszystkie muszą wystąpić kumulatywnie, a brak którejś z nich usuwa odpowiedzialność zwierzchnika.

Zwierzchnik może się zwolnić od odpowiedzialności na mocy egzomeracji.

3. Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez zwierzęta

Podmiotem odpowiedzialnym jest osoba, która chowa lub posługuje się zwierzęciem. Art. 431 - przepis ten nie dotyczy szkód wyrządzonych przez zwierzęta żyjące w stanie wolnym (dziki teren). Nie są one hodowlane lub pozostające pod pieczą określonej osoby.

Jest to odpowiedzialność wspomnianych osób na zasadzie winy. W istocie swej byłaby to swoistego rodzaju wina w nadzorze. Osoby te mogą się zwolnić od swej odpowiedzialności poprzez wykazanie braku winy.

Jeśli chodzi o wspomniane zwierzęta żyjące w stanie wolnym i szkody wyrządzone przez nie, to nie ma przepisu, który określa czyjąś za to odpowiedzialność. Ale takie można znaleźć w prawie łowieckim - związki łowieckie są zobowiązane wynagradzać szkody wyrządzone przez bliżej określone zwierzęta w uprawach rolnych.

Mogą być też źródłem szkody na mieniu czy też na osobie. Znajdzie się ją w przepisach kształtujących odpowiedzialność gminy, dopatrując się braku informacji o tym, że w danym lesie żyją również zwierzęta w stanie wolnym. Wyszłoby na to, że władze gminy powinny zadbać o to, aby osoby wchodzące do lasu miały świadomość, że żyją tam zwierzęta w stanie wolnym. Ma miejsce zaniechanie legislacyjne, bo nie ma odpowiednich informacji w tym zakresie. Usiłowanie znalezienia podmiotu, który miałby wynagrodzić szkodę może przyjąć różną postać.

4. Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez rzeczy

Art. 433 - szkody powstałe wskutek wypadnięcia, wylania albo nawet wyrzucenia rzeczy z pomieszczenia. Przepis ten najczęściej jest stosowany w takich sytuacjach sąsiedzkich, np. przy przelaniu wody z pomieszczenia usytuowanego piętro wyżej do tych niżej. Stosowanie tego przepisu było przez wiele lat wątpliwe. Przez długie lata twierdzono, że przepis mówi o takich przypadkach, kiedy mamy do czynienia z zewnętrznością (z pomieszczenia wydostaje się coś poza obręb budynku) a nie z wewnętrznością. Brakowało przepisu, który ratowałby zalanych przed szkodami, dawał im szansę dochodzenia odszkodowania. Odpowiedzialność w tym wypadku ponosi osoba, która zajmuje pomieszczenie. Ten, który w swoim mieszkaniu zorganizuje huczną imprezę musi się liczyć z tym, że za szkody powstałe z wyrzuceniem czegoś, będzie on ponosił odpowiedzialność. Może się zwolnić od tej odpowiedzialności poprzez egzomerację polegająca na wskazaniu, że szkoda powstała z wyłącznej winy innej osoby. Wskaże tego imprezowicza, który swoim zachowaniem zdecydował o tym, że coś spadło. Jest to odpowiedzialność na zasadzie ryzyka.

Taką też odpowiedzialność na zasadzie ryzyka będą ponosili samoistni posiadacze budynku za szkody związane z ich zawaleniem bądź oderwaniem się części budynku. Jest to inna sytuacja niż ta z art. 433, tu chodzi o art. 434. Od tej odpowiedzialności ma szansę uwolnić się posiadacz budynku wykazując to, że utrzymywał go w stanie należytym bądź też doszło do tego wskutek wad budowlanych (konstrukcyjnych).

5. Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez podmioty korzystające z sił przyrody.

Art. 435. Jest to sztandarowy przepis odpowiedzialności na zasadzie ryzyka. Wynika z niego odpowiedzialność prowadzącego przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w ruch siłami przyrody. Korzysta ono z tych sił, np. z energii elektrycznej. Trudno sobie wyobrazić przedsiębiorstwo, które nie korzysta z sił przyrody. To korzystanie miałoby być istotne dla ustalenia samego charakteru przedsiębiorstwa. Trzeba byłoby się liczyć z tym, że wspomniane osoby (te, które prowadzą owe przedsiębiorstwo) muszą się liczyć z tą odpowiedzialnością. Jest to odpowiedzialność za szkody związane z ruchem jego przedsiębiorstwa. Szkoda miałaby powstać nie w wyniku czegokolwiek, tylko wskutek ruchu przedsiębiorstwa. Za te szkody będzie ponosiła wspomniana osoba odpowiedzialność na zasadzie ryzyka. Jak wyliczono w tym przepisie, są 3 okoliczności, które zwolnią tę osobę od odpowiedzialności:

1. wyłączna wina poszkodowanego - nieszczęsny rzucił się pod pociąg

2. wyłączna wina osoby trzeciej - za nią prowadzący przedsiębiorstwo nie ponosi odpowiedzialności

3. wskutek siły wyższej - piorun z jasnego nieba lub inne okoliczności nagłe, zewnętrzne, nieprzewidziane, którym nie można zapobiec; nie każde zdarzenie zewnętrzne to siła wyższa; strajk w obrębie przedsiębiorstwa nie jest takim zdarzeniem.

Taką bardzo surową odpowiedzialność ponosi posiadacz mechanicznego środka komunikacji. Jest to środek, który jest wprowadzany w ruch za pomocą sił przyrody, np. spalanej benzyny. Nie ma tu mowy rowerzyście, który siłą własnych mięśni wprawia w ruch określony pojazd. Osoby te ponoszą odpowiedzialność na zasadzie ryzyka za szkody powstałe w związku z ruchem ich pojazdu. Pojazd miałby być w ruchu. Ważne jest dociekanie tego, kiedy pojazd jest w ruchu. Sąd Najwyższy: pojazd jest w ruchu od chwili podjęcia podróży do chwili osiągnięcia celu podróży. Pojazd jest w ruchu, kiedy osoby zamierzające nim podróżować, wchodzą do pojazdu, mimo nie uruchomienia silnika. W tymże ruchu pojazd będzie również wtedy kiedy zostanie zatrzymany nie tylko przy czerwonym świetle, ale i w sytuacji zjazdu na stację benzynową na zatankowanie. Ruch jest rozumiany w sposób zupełnie szczególny, ale miałoby to prowadzić do ustalenia, że jeżeli dojdzie do powstania szkody , to posiadacz tego pojazdu ponosi odpowiedzialność na zasadzie ryzyka. Od tej odpowiedzialności może tenże posiadacz pojazdu zwolnić wykazując wskazane wyżej okoliczności egzomeracyjne.

Ta odpowiedzialność obciąża zarówno posiadacza samoistnego, jak i zależnego. Dalekosiężność tej odpowiedzialności przesądziła o wprowadzeniu obowiązku ubezpieczenia co do tej odpowiedzialności. Ryzyko zakreślone art. 436 w istocie swej urealnione obowiązkiem ubezpieczenia, które obciąża posiadacza pojazdu. Realne jest wynagradzanie szkód powstałych u tych osób, które doznały tych szkód w związku z ruchem określonego pojazdu. Jest obowiązek ubezpieczeń OC (odpowiedzialności cywilnej). Nie ma obowiązku ubezpieczenia posiadacz pojazdu co do szkód, które on mógłby ponieść. Ubezpieczenie następstw nieszczęśliwych wypadków (NW) wchodzi w rachubę, ale to sam posiadacz oceni, czy chce się tym ryzykiem poniesienia szkód na sobie podzielić, czy też nie. Podobnie dotyczy to szkód, które mogą dotknąć sam pojazd. Chodzi o szkody, które miałby ponieść posiadacz pojazdu względem tego pojazdu, czyli tzw. ubezpieczenie Auto Casco.

Nie zawsze posiadacz pojazdu będzie ponosił odpowiedzialność na zasadzie ryzyka. W 2 przypadkach jego odpowiedzialność będzie na zasadzie winy, a więc zależną od postawienia zarzutu. Ma to miejsce:

• w razie szkód powstałych w wyniku zderzenia się pojazdów

Zderzenie pojazdów ma miejsce wtedy, kiedy oba pojazdy są w ruchu. Zderzenie od najechania łatwo jest odróżnić, bo jeden pojazd był w ruchu, a drugi wręcz przeciwnie. To, że jeden z pojazdów stoi na poboczu, nie będzie przeszkadzało w ustaleniu, że jest to zderzenie. Zderzenia będą wchodziły w rachubę przy tym rozumieniu ruchu zdecydowanie częściej niż w oparciu o fizykę. Wina będzie decydowała o ustaleniu obowiązku naprawienia szkody, która powstała u posiadacza tego drugiego pojazdu. Jeżeli szkoda powstaje nie w związku ze zderzeniem się pojazdu, to wchodzi w rachubę odpowiedzialność tak dalekosiężna, że kierowca nie musi wychodzić, bo i tak będzie płacić. przy winie trzeba dociec okoliczności, kto ponosi winę, czyje zachowanie może być podstawą do postawienia zarzutu winy. Posiadacz obciążony winą ma wynagrodzić szkodę drugiemu.

• w razie szkód powstałych u osób przewożonych z grzeczności.

Osoba przewożona z grzeczności jechała w tym samym kierunku, co kierowca. Odpowiedzialność przedstawia się podobnie. Jest to przewóz nieodpłatny. Ustawodawca przyjął mniej surową odpowiedzialność, bo posiadacz będzie ponosił odpowiedzialność wtedy, kiedy zostaną mu postawione zarzuty. Takie złagodzenie odpowiedzialności będzie dotyczyło osoby, która przewozi z grzeczności, ale nie będzie to miało znaczenia dla ustalenia odpowiedzialności innego posiadacza pojazdu względem osoby przewożonej z grzeczności znajdującej się w innym pojeździe. Ci inni muszą się liczyć, że mniejsza z tym czy ta osoba była przewożona z grzeczności, to będą wynagradzali jej szkodę na zasadach ogólnych.

Nieważne czy posiadacz pojazdu jest za kierownicą czy nie. Ta osoba z racji ustalenia, że jest posiadaczem pojazdu (często jest właściciel) musi się liczyć ze swoją odpowiedzialnością. Może być i tak, że oprócz tej osoby pojawi nam się druga - osoba kierująca pojazdem. Wówczas wejdzie w rachubę możliwość ustalenia odpowiedzialności różnych osób. Posiadacz będzie ponosił odpowiedzialność za sam fakt, że szkoda powstała z udziałem jego pojazdu, natomiast kierujący będzie ponosił odpowiedzialność według reguły ogólnej (art. 415 najczęściej), czyli na zasadzie winy za swój własny czyn.

Odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody wyrządzone na organach państwa

Ustawa z 1956 roku o odpowiedzialności funkcjonariuszy państwowych. Była to odpowiedzialność za czyn osoby trzeciej. Jednak Skarb Państwa ponosił odpowiedzialność za szkody zawinione. Była to odpowiedzialność za szkody przy wykonywaniu powierzonych czynności funkcjonariuszowi państwowemu Zmieniło się to na tle Konstytucji z 1997 roku. Obecnie nie ma wzmianki o funkcjonariuszu.

Przesłanki odpowiedzialności Skarbu Państwa - art. 417.

• Wykonywanie władzy publicznej

• Szkoda powstała przy wykonywaniu władzy publicznej

• Szkoda wyrządzona przez niezgodne z prawem czyny

• Jest to odpowiedzialność na zasadzie ryzyka wolna od ustaleń winy (mało tego, ta odpowiedzialność nie wymaga identyfikacji funkcjonariusza. Będzie ona wolna od zarzutu winy kierowanego do samego funkcjonariusza. Obecna odpowiedzialność Skarbu Państwa jest odpowiedzialność za czyn własny samego Skarbu Państwa).

Rodzaje szkody:

• W skutek wydania aktu normatywnego

• W skutek niewydania aktu normatywnego

• W skutek wydania orzeczenia lub decyzji

• W skutek niewydania orzeczenia lub decyzji

W trzech przypadkach będzie potrzebne dodatkowe postępowanie:

W skutek wydania aktu normatywnego. Postępowanie prowadzące do ustalenia niezgodności aktu normatywnego z konstytucją, międzynarodowa ratyfikowaną umowa czy ustawą - poszkodowany musi rozpocząć dwa postępowania.

W skutek niewydania aktu normatywnego - poszkodowany będzie mógł wnieść tylko roszczenie odszkodowawcze.

W skutek wydania orzeczenia lub decyzji - poszkodowany musi liczyć się z dwoma postępowaniami.

W skutek niewydania orzeczenia lub decyzji - również w tym przypadku musza być przeprowadzone dwa postępowania. Najpierw musi być uznane, że doszło do zaniechania, a następnie można dochodzić odszkodowania.

Skarb Państwa ponosi również odpowiedzialność na zasadzie słuszności - zasady współżycia społecznego; za szkody na osobie przy wykonywaniu czynności zgodnych z prawem. Odpowiedzialność ta dotyczy również jednostek samorządu terytorialnego 417².

Bezpodstawne wzbogacenie (405 i dalej)

Bezpodstawne wzbogacenie ma miejsce wtedy, kiedy dochodzi do uzyskania korzyści majątkowej kosztem innej osoby bez uzasadnienia prawnego (tytułu prawnego). Osoby te można bardzo wyraźnie oznaczyć. Jedna z tych osób będzie wzbogaconą (uzyskała korzyść),a druga będzie zubożoną (straciła).

Źródła bezpodstawnego wzbogacenia:

1. wskutek działania wzbogaconego - złodziej

2. wskutek działania zubożonego - wzniesienie budynku na cudzym gruncie (X buduje się na cudzym gruncie i nie on będzie jego właścicielem tego budynku, tylko właściciel gruntu)

3. wskutek działania osoby trzeciej - inna osoba niż poprzednie (X z kradzionych materiałów wznosi budynek na cudzej gruncie; zubożonym będzie ten, co stracił materiały, a wzbogaconym właściciel gruntu, na którym powstał budynek)

4. wskutek działania sił przyrody - np. rybki przepływające z jednego stawu do drugiego.

Z bezpodstawnego wzbogacenia wynika roszczenie zubożonego wobec wzbogaconego. Zubożony stawałby się wierzycielem, a wzbogacony dłużnikiem. Zubożony ma roszczenie o zwrot korzyści w naturze, czyli w tej postaci, w jakiej doszło do wzbogacenia. Nie zawsze będzie to możliwe. Wówczas nie ma przeszkody, aby zubożony podniósł roszczenie o zwrot wartości korzyści uzyskanych przez wzbogaconego.

Art. 409 - jeżeli wzbogacony zachowuje korzyść, to nie ma wątpliwości co do tego, że powinien ją zwrócić zubożonemu. Jeżeli jednak zużył korzyść, skonsumował ją, to już nie jest zobowiązany do zwrotu tej korzyści. Jest tak również w przypadku utracenia korzyści.

Wzbogacony musi się liczyć ze zwrotem całej korzyści przy zużyciu jej lub utraceniu, jeżeli liczyłby się z obowiązkiem zwrotu.

Roszczenie o zwrot korzyści jest zdecydowanie słabsze od roszczenia odszkodowawczego. Obowiązek odszkodowania, czyli wynagrodzenia szkody, nie będzie pomniejszany poprzez ustalenie, że zobowiązany do wynagrodzenia szkody nie ma środków lub ma trudności w ich uzyskaniu. Roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia jest roszczeniem o zwrot korzyści, którą ciągle ma wzbogacony. Wyszła z jego rąk ta korzyść, to nie musi się liczyć z roszczeniem zubożonego.

Art. 410 naprowadza na szczególny przypadek bezpodstawnego wzbogacenia jakim jest nienależne świadczenie. Trzeba się liczyć z tym, że niejednokrotnie dojdzie do wzbogacenia, poprzez to szczególne działanie zubożonego jakim jest spełnienie przez niego świadczenia. Działanie miałoby polegać na świadczeniu.

Co najmniej 3 kategorie świadczeń można wyodrębnić jako nienależne ze względu na okoliczności spełnienia świadczenia. Są to:

1. świadczył ten, kto nie był dłużnikiem, nie był zobowiązany względem kogokolwiek - spełniający świadczenie był dłużnikiem, ale nie tej osobie, której świadczył

2. odpadnięcie podstawy świadczenia albo zamierzonego celu, który miał być osiągnięty poprzez świadczenie, nie został osiągnięty;

3. dojdzie do spełnienia świadczenia na podstawie nieważnej czynności prawnej, która nie stała się ważna w wyniku spełnienia świadczenia (trzeba odróżnić sytuację, kiedy spełnienie świadczenia na podstawie nieważnej czynności miałoby ją czynić ważną; ma to miejsce w przypadku osób o braku zdolności do czynności prawnych; takie dziecko poniżej 13 roku życia, zawierając umowę, stanie się ona ważna tylko wtedy, kiedy dojdzie do jej wykonania, czyli z obu stron nastąpi świadczenie; nie może ta osoba nabywać praw i zaciągać zobowiązań, ale ta umowa poprzez swoje wykonanie będzie ważna).

Skutki spełnienia nienależnego świadczenia są takie jak bezpodstawnego wzbogacenia. Spełniający nienależne świadczenie (zubożony) będzie miał roszczenie o zwrot świadczenia w naturze, a jeżeli byłoby to niemożliwe to o zwrot wartości tego świadczenia.

Z art. 411 wynika, że przepisem określonych przypadkach nie będzie można temu, co spełni nienależne świadczenie żądać jego zwrotu.:

Nie można żądać zwrotu świadczenia:

1. jeżeli spełniający świadczenie wiedział, że nie był do świadczenia zobowiązany, chyba że spełnienie świadczenia nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu w wykonaniu nieważnej czynności prawnej;

2. jeżeli spełnienie świadczenia czyni zadość zasadom współżycia społecznego;

3. jeżeli świadczenie zostało spełnione w celu zadośćuczynienia przedawnionemu roszczeniu;

4. jeżeli świadczenie zostało spełnione, zanim wierzytelność stała się wymagalna.

Wiedza tego, co spełnia świadczenie o tym, czy jest dłużnikiem czy nie, miałaby przesądzać o tym, czy będzie on mógł żądać zwrotu świadczenia.

Świadczenie niegodziwe.

Art. 412 Sąd może orzec przepadek świadczenia na rzecz Skarbu Państwa, jeżeli świadczenie to zostało świadomie spełnione w zamian za dokonanie czynu zabronionego przez ustawę lub w celu niegodziwym. Jeżeli przedmiot świadczenia został zużyty lub utracony, przepadkowi może ulec jego wartość.

Kiedy dochodzi do spełnienia świadczenia sprzecznego z ustawą bądź niegodziwego, to może się wzbogacić Skarb Państwa. Sąd może orzec przepadek tego świadczenia na rzecz Skarbu Państwa. Te świadczenia niegodziwe kiedyś z mocy samego prawa ulegały przepadkowi na rzecz Skarbu Państwa.

Świadczenie spełniane w związku z grą lub zakładem (art. 413)

Należy wyróżnić 3 sytuacje:

1. gra lub zakład były prowadzone za zgodą odpowiedniej władzy - w takim przypadku możliwe jest dochodzenie należnego świadczenia (tej wygranej) nawet przed sądem

2. gra była prowadzona bez zezwolenia, ale rzetelnie - w takim wypadku nie będzie można dochodzić tej wygranej przed sądem, ale jeżeli dojdzie do spełnienia tego świadczenia, czyli wygrana będzie zrealizowana, to spełniający świadczenie nie będzie mógł żądać zwrotu

3. gra była nie tylko prowadzona bez zezwolenia odpowiednich władz, ale była nieuczciwa i nierzetelna - będzie można żądać zwrotu spełnionego świadczenia od wypłaty tejże nagrody; przed sądem nie będzie można dochodzić spełnienia świadczenia, jakim jest wypłata tej nagrody, lecz będzie można dochodzić zwrotu, jeżeli taka nagroda była już wypełniona.

Roszczenie pauliańskie (actio pauliana)

Chodzi o rzymski wynalazek, który ma służyć wierzycielowi w razie niewypłacalności dłużnika.

Szczególnym przypadkiem jest zakłócenie tej wypłacalności dłużnika przez dokonanie przez niego czynności prawnej z osobą trzecią. Innymi słowy, dłużnik rozporządza swoim majątkiem na rzecz osoby trzeciej. Chodzi o zaradzenie takiej sytuacji, kiedy dłużnik dokonuje rozporządzenia swoim majątkiem na rzecz wierzyciela.

Z przepisów wynika, że wierzyciel w pewnych sytuacjach będzie mógł dochodzić bezskuteczności czynności prawnej dokonanej przez dłużnika na jego niekorzyść (art. 527).

Pierwszą przesłanką tego roszczenia, które miałoby służyć wierzycielowi jest pokrzywdzenie dokonane przez dłużnika. Drugą przesłanką jest świadome działanie dłużnika polegające na wspomnianym pokrzywdzeniu wierzyciela. Trzecią przesłanką bardzo ważną jest niezbędne ustalenie, że osoba trzecia o tym wiedziała, a więc że dłużnik, czyli kontrahent osoby trzeciej działał dla pokrzywdzenia swojego wierzyciela.

Jeżeli dojdzie do ustalenia tych trzech okoliczności, to wierzyciel będzie mógł dochodzić bezskuteczności czynności dokonanej przez jego dłużnika z osobą trzecią. Roszczenie to miałoby spowodować wzruszenie czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z osobą trzecią, ale tylko wzruszenie wobec wierzyciela. Wyszłoby na to, że czynność ta byłaby skuteczną wobec wszystkich innych osób. W wyniku roszczenia, o którym mowa, wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenia przedmiotu czynności prawnej dokonanej przez jego dłużnika z osobą trzecią.

W istocie swej ta ochrona wierzyciela miałaby polegać na tym, że będzie on mógł szukać zaspokojenia w majątku osoby trzeciej innej niż dłużnik, choć osoba ta (trzecia) nie ponosi odpowiedzialności wobec wierzyciela.

Bezskuteczność ta jest bezskutecznością względną, bo wobec wszystkich innych niż wierzyciel czynność dokonana przez dłużnika jest w pełni skuteczną. Ona tą skuteczność traci tylko wobec ściśle oznaczonej osoby, jaką jest wierzyciel. Bezskuteczności należy dochodzić na drodze sądowej, a więc to sąd będzie orzekał o nas interesującej bezskuteczności, a tym samym otwierał drogę dla wierzyciela w dochodzeniu zaspokojenia u osoby trzeciej. To zaspokojenie u osoby trzeciej miałoby być dokonane nie z całego jej majątku, lecz z tego, co zostało uzyskane czynnością prawną z dłużnikiem.

Nie ma czegoś takiego, jak to, że dłużnik przepisuje na swoich najbliższych to, co ma, aby utrudnić wierzycielowi uzyskanie tego, co mu się należy. Może wierzyciel w sytuacji teraz zakreślonej dochodzi zaspokojenia nawet u tych osób trzecich, ale tylko z tego, co zyskały od niego.

Zabezpieczenie umów - zabezpieczenie wierzytelności

• Zabezpieczenia rzeczowe - hipoteka, zastaw - odpowiedzialność ograniczona daną rzeczą

• Zabezpieczenia osobiste:

• Poręczenie - art. 876

• Gwarancja bankowa

• Weksel (In blanco)

Poręczenie

Wynika z umowy, którą zawiera wierzyciel z osobą trzecią(inną niż dłużnik) - poręczycielem, ale dochodzi do niej z inicjatywy dłużnika. Poręczyciel bierze na siebie takie zobowiązanie, że wykona to, co obciąża dłużnika. Spełni świadczenie.

Umowa świadczenia powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności. Zwłaszcza poświadczenie woli poręczyciela, wierzyciel niekoniecznie musi wyrazić swoja wolę w taki sposób. Poręczyciel ponosi odpowiedzialność w takim zakresie, w jakim obciąża ona dłużnika. Oznacza to, że poręczenie ma charakter akcesoryjny, czyli jest związane z samym długiem. Poręczyciel może zastrzec, że będzie ponosić mniejszą odpowiedzialność. Wierzytelność musi istnieć i być bliżej określoną, nawet, jeśli miałaby dotyczyć przyszłości.

Odpowiedzialność ta jest również osobistą(przy zastawie tylko na rzeczy). Nie jest to odpowiedzialność subsydiarna - wierzyciel nie musi wykazywać, że dłużnik go nie zaspokoił. Warto zastrzec subsydiarność w umowie.

Poręczyciel ponosi odpowiedzialność jak dłużnik, czyli może korzystać z zarzutów, jakie przysługują dłużnikowi. Poręczyciel, który zaspokoił wierzyciela wstępuje w jego miejsce!

Gwarancja bankowa

Art. 80 prawa bankowego, ustawa z 1999roku.

Gwarancji bankowej nie może udzielić ktokolwiek, gwarantem miałby być bank. Polega na zawarciu umowy pomiędzy bankiem a wierzycielem. Jest to umowa jednostronnie zobowiązująca, ale na zlecenie dłużnika. W praktyce bankowej jest ona odpłatna, np.: udzielenie kredytu - bank X udzieli kredytu, jeżeli bank Y udzieli gwarancji bankowej.

Bank udzielający gwarancji zobowiązuje się do zapłaty długu beneficjentowi gwarancji. Powinno się to odbyć na pierwsze wezwanie beneficjenta gwarancji. Podstawową cechą jest to, że nie ma charakteru akcesyjności - bank gwarant nie będzie mógł powoływać się na zarzuty wynikające ze zobowiązania, w jakim pozostają dłużnik i beneficjent.

Weksel

Weksel niezupełny - nie zawiera wszystkich niekoniecznych postanowień. Na takim wekslu musi widnieć słowo weksel i podpis. Wystawca takiego weksla upoważnia odbiorcę o wypełnienia takiego weksla. Przyjmuje często postać oświadczenia woli wystawcy - deklaracja wekslowa. Weksel powinien być wypełniony zgodnie z deklaracją. Może być ona dokonana w dowolnej formie. Weksel uzupełniony niezgodnie z deklaracją wekslową również będzie ważny. Taki weksel można zabezpieczyć.

Umowa sprzedaży

Art. 535 i następne.

Strony umowy - sprzedawca i kupujący

Przedmiot umowy - przedmiotem są rzeczy (ruchomości i nieruchomości), z art. 555 wynika, że przedmiotem tej umowy mogą być również prawa i energie. Przedmiotem sprzedaży mogą być również prawa, które są zbywalne. Użytkowanie do tego się nie zalicza.

Cechy umowy sprzedaży - jest to umowa dwustronnie zobowiązująca, wzajemna, co do zasady konsensualna, przyczynowa.

Podstawowe obowiązku stron umowy

Obowiązki sprzedawcy:

1. Zobowiązany jest przenieść własność rzeczy - następuje już w skutek umowy zobowiązującej do przeniesienia

2. Zobowiązany jest do wydania tej rzeczy

3. Ponosi on odpowiedzialność z tytułu rękojmi - rękojmia sprzedawcy

Obowiązki kupującego:

1. Zapłata ceny

2. Odebranie rzeczy

W wyniku tej umowy następuje przeniesienie własności rzeczy.

Jeżeli przedmiotem sprzedaży będą rzeczy oznaczone, co do gatunku (najczęściej są przedmiotem obrotu tych umów), to przeniesienie własności nastąpi w momencie przeniesienia posiadania tej rzeczy - w większości wypadków będzie znaczyło wydanie rzeczy - art. 348 lub może to nastąpić bez wydania rzeczy - art. 349 i dwa kolejne.

Sprzedawca zadośćuczyni wydania tej rzeczy przy pierwszym obowiązku, czyli przeniesieniu własności(najczęściej - wyda tę rzecz).

Aet. 548 § 1. Z chwilą wydania rzeczy sprzedanej przechodzą na kupującego korzyści i ciężary związane z rzeczą oraz niebezpieczeństwo przypadkowej utraty lub uszkodzenia rzeczy.

Wydanie rzeczy oznacza:

• Wypełnienie odrębnego obowiązku sprzedawcy

• Przeniesienie własności rzeczy oznaczonych, co do gatunku i przyszłych

• Przejście ryzyka związanego z rzeczą ze sprzedawcy na kupującego

(art. 548)

Pojawia się pytanie, kiedy korzyści, obowiązki i ryzyko miałoby obarczać kupującego? Art. 548. Np.: jeżeli ktoś kupił samochód, odebrał już kluczyki i poszedł go jeszcze tylko zarejestrować, a samochód trafił piorun to obarczony jest kupujący.

Nie ma jednak problemu by strony inaczej określiły chwilę przejścia tego ryzyka. Uściśla się, od jakiej chwili, np.: obowiązkiem kupującego jest ubezpieczenie, itp.

Z art. 548 wynika, że jeżeli strony nie postanowiły nic w tej kwestii to wydanie rzeczy przesądza o ryzyku.

Rękojmia sprzedawcy

Jest jego odpowiedzialnością za wady rzeczy. Jest to odpowiedzialność ustawowa - wynika z samych przepisów prawa(wtedy, gdy strony o niej postanowią lub nie - zawsze obowiązuje).

Ustawa z 27.07.2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej.

W przypadku tej sprzedaży rękojmia nie wejdzie w rachubę. Przepisy kodeksu cywilnego w tej kwestii zostały zdecydowanie wyłączone, - gdy sprzedawca jest przedsiębiorcą a kupujący kontrahentem.

Rękojmia ta wejdzie w rachubę przy sprzedaży handlowej - między przedsiębiorcami, ale gdy również, gdy sprzedawcą nie będzie przedsiębiorca.

Art. 558 - strony mogą zmodyfikować rękojmię - mogą rozszerzyć lub ograniczyć tą odpowiedzialność lub nawet ją wyłączyć, ale muszą o tym postanowić.

Rękojmia jest to odpowiedzialność niezależna o winy i wiedzy o wadzie.

Jest to odpowiedzialność daleko idąca i ryzykowna - sprzedawca ma na swoich barkach odpowiedzialność za wady rzeczy.

Za jakie wady sprzedawca ponosi odpowiedzialność:

1. Wady fizyczne - art. 556§1

2. Wady prawne - art. 556§2

Wady fizyczne:

Mogą polegać na:

• Mniejszej użyteczności rzeczy

• Mniejszej wartości rzeczy

• Braku zapewnionych właściwości - rzecz nie posiada tych właściwości, o których zapewniono

• Niekompletność - niezupełność

Wady prawne:

Mogą polegać na:

• Rzecz jest własnością osoby trzeciej

• Osoba trzecia ma względem rzeczy prawa inne niż własność, np.: zastaw

Nie ma znaczenia, czy sprzedawca znał wady, wiedział o nich, czy zawinił ich powstaniu czy też nie było w tym jego żadnej winy. Sprzedawca będzie ponosił odpowiedzialność za te wady choćby rzecz była w opakowaniu producenta, a producent wypuścił coś z wadą, której nie widział sprzedawca. Wina sprzedawcy nie ma znaczenia dla ustalenia jego odpowiedzialności.

Kupujący nie ma obowiązku badania rzeczy. Sprzedawca nie może wyjść z zarzutem, iż kupujący nie zbadał rzeczy i nie dostrzegł tej wady. Z rękojmi nie będzie mógł skorzystać taki kupujący, który wiedział o wadzie, bo być może sprzedawca naprowadził na to jego uwagę. Pomimo wątpliwości, kupujący nabył taką rzecz.

Uprawnienia kupującego z tytułu rękojmi sprzedawcy:

1. Art. 560 - kupujący może odstąpić od umowy - najdalej idące uprawnienie kupującego. Sprzedawca może jednak osiągnąć odstąpienie od tego uprawnienia - musi niezwłocznie naprawiając lub wymieniając rzecz osiągnąć odstąpienie od wad - art. 560 §1

2. Żądanie obniżenia ceny - jest to roszczenie, trzeba się liczyć z tym, że uprawniony musi współdziałać ze sprzedawcą. O wymiarze obniżenia mówi art. 560§3.

3. Żądanie wymiany rzeczy wadliwej na wolną od wad, - ale tylko w obrębie rzeczy wymiennych. Art. 561

4. Żądanie usunięcia wady - tylko, gdy:

• Rzecz jest oznaczona, co do gatunku

• Sprzedawca jest jej wytwórcą, czyli producentem

5. Żądanie odszkodowania - naprawieniu szkody w wyniku tego, że sprzedawca wydał kupującemu rzez wadliwą. Art. 566 - wynikają z niego dwa różne roszczenia odszkodowawcze:

• W pełni odpowiada charakterowi rękojmi - małe roszczenie odszkodowawcze. W tym przypadku, bowiem można dochodzić odszkodowania tylko tych szkód, które poniósł kupujący ze względu na wadę rzeczy - wynagrodzenie szkody odpowiadającej stracie.

• Większe roszczenie odszkodowawcze - odpowiada ogólnym właściwościom roszczenia odszkodowawczego w przypadku naruszenia umowy - art. 471 i następne k.c. W tym wypadku sprzedawca mógłby się uchylić od obowiązku odszkodowawczego o powstaniu winy u kupującego. Prowadzi do wynagrodzenia pełnej szkody - strata oraz utracone korzyści

Art. 568 - rękojmia trwa rok

Gwarancja jakości - Art. 577

Gwarancja jest dodatkową odpowiedzialnością, za jakość rzeczy, ta, bowiem odpowiedzialność nie wynika z mocy prawa, ale wymaga oświadczenia gwaranta. Może nim być nie tylko sprzedawca, ale i producent - obie polegają na tym samym.

Gwarancja polega na tym, o czym bliżej określi gwarant - czyni to zazwyczaj w tzw. Karcie gwarancyjnej, gdzie stanowi:

• Za co odpowiada

• W jaki sposób

• Jak długo?

Ustalenie odpowiedzialności wymaga sięgnięcia do karty gwarancyjnej. Ale mogą powstać wątpliwości - wtedy trzeba sięgnąć do kodeksu cywilnego.

Gdy będą wątpliwości, za co ponosi odpowiedzialność gwarant to należy przyjąć odpowiedzialność za wady fizyczne.

Sposób ponoszenia odpowiedzialności gwaranta to uprawnienia nabywcy - powinny wynikać z kart gwarancyjnej, jeżeli nie wynikają to nabywca będzie mógł żądać: Usunięcia wady, czyli naprawy rzeczy, a wtedy, gdy nie będzie mógł to może żądać wymiany rzeczy. A więc obniżenie ceny będzie musiało wynikać z gwarancji.

Jak długo? Powinno wynikać z gwarancji, jeżeli nie wynika to jeden rok.

Stosunek rękojmi do gwarancji

Wcześniej obowiązywały przepisy, że kupujący nie mógł wykonywać uprawnień z rękojmi przez czas trwania gwarancji. Rozstrzygnięto tę kwestię - przepis 579 - rękojmia i gwarancja są niezależne od siebie. Kupujący może wybrać, na co się powoła - na rękojmię czy gwarancję.

Z ustawy z 2002 roku wynika odpowiedzialność sprzedawcy wobec konsumenta za zgodność towaru z umową. Niezgodność ta polega na - art. 4 ust.3

Art. 4.

1. Sprzedawca odpowiada wobec kupującego, jeżeli towar konsumpcyjny w chwili jego wydania jest niezgodny z umową; w przypadku stwierdzenia niezgodności przed upływem sześciu miesięcy od wy- dania towaru domniemywa się, że istniała ona w chwili wydania.

2. W przypadku indywidualnego uzgadniania właściwości towaru konsumpcyjnego domniemywa się, że jest on zgodny z umową, jeżeli odpowiada podane- mu przez sprzedawcę opisowi lub ma cechy okazanej kupującemu próbki albo wzoru, a także, gdy nadaje się do celu określonego przez kupującego przy zawarciu umowy, chyba że sprzedawca zgłosił zastrzeżenia co do takiego przeznaczenia towaru.

3. W przypadkach nieobjętych ust. 2 domniemywa się, że towar konsumpcyjny jest zgodny z umową, jeżeli nadaje się do celu, do jakiego tego rodzaju towar jest zwykle używany, oraz gdy jego właściwości odpowiadają właściwościom cechującym towar tego rodzaju. Takie samo domniemanie przyjmuje się, gdy towar odpowiada oczekiwaniom dotyczącym towaru tego rodzaju, opartym na składanych publicznie zapewnieniach sprzedawcy, producenta lub jego przedstawiciela; w szczególności uwzględnia się zapewnienia, wyrażone w oznakowaniu towaru lub reklamie, odnoszące się do właściwości towaru, w tym także terminu, w jakim towar ma je zachować.

4. Na równi z zapewnieniem producenta traktuje się zapewnienie osoby, która wprowadza towar konsumpcyjny do obrotu krajowego w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa, oraz osoby, która podaje się za producenta przez umieszczenie na towarze swojej nazwy, znaku towarowego lub innego oznaczenia odróżniającego.

Jest przyjętym domniemanie, że towar konsumpcyjny jest zgodny z umową, gdy odpowiada np.: oczekiwaniom, co do tego rodzaju.

Uprawnienia konsumenta w myśl ustawy z 2002 roku - art.8, gdy towar jest niezgodny z umową:

1. Żądanie naprawy

2. Żądanie wymiany na nowy

3. Obniżenie ceny

4. Odstąpienie od umowy

Z tym, że punkty 3 i 4 wejdą w rachubę dopiero, gdy dwa pierwsze staną się niemożliwymi.

Obowiązki kupującego

1. Zapłata ceny - spłacenie świadczenia pieniężnego, jest zadośćuczynieniem obowiązkowi spełnienia świadczenia pieniężnego

2. Kupujący musi liczyć się z obowiązkiem odebrania rzeczy - jeżeli tego nie zrobi popadnie w zwlokę

Odpowiedzialność wobec konsumenta trwa 2 lata - konsument ma taki czas na zrealizowanie uprawnień, w przypadku rękojmi wchodzi w grę rok.

Umowa darowizny

Art. 888 i następne

Zawierana między darczyńcą a obdarowywanym.

Przedmiot - świadczenie pieniężne lub niepieniężne. Bardzo często przedmiotem darowizny jest rzecz.

Jest to umowa jednostronnie zobowiązująca, nieodpłatna. Jest to umowa przyczynowa, czyli kazualna. Ono często będzie polegało na przeniesieniu własności i wydaniu określonej rzeczy. Darowizna może też polegać na sprzątaniu. Świadczenia są określone w treści umowy. Umowa ta wymaga formy aktu notarialnego - obowiązek ten odpada w przypadku darowizny rękodajnej(czyli wykonanej). To darczyńca wykona przez darowiznę. Jeżeli darczyńca ogranicza się do oświadczenia - wtedy potrzeba aktu notarialnego. Inaczej tej darowizny nie ma. Jeżeli darczyńca przysługuje do zrealizowania tego, do czego się zobowiązuje, to wtedy aktu notarialnego nie trzeba (wyjątek przy nieruchomości - obowiązek aktu notarialnego z art. 158)

Możliwe jest odwołanie darowizny:

• Niewykonanej - art. 896 - darczyńca może odwołać darowiznę, jeżeli popadnie w niedostatek, który dotyczy nie tylko jego, ale i innych względem, których ma obowiązki

• Wykonanej - art. 898 - wymaga postawienia zarzutu, że obdarowany jest rażąco niewdzięczny względem darczyńcy - popełnił przestępstwo względem niego.

Darowizna to w istocie swej taki stosunek umowny, który może wygasać z bardzo różnych powodów, choćby tej rażącej niewdzięczności. W przypadku innych umów nie chodziło postawę osób.

Umowa najmu

Przedmiotem umowy mogą być jakiekolwiek rzeczy. Jest to umowa dwustronnie zobowiązująca, bo jest to umowa odpłatna, jest to także umowa konsensualna, umowa przyczynowa,

Wynajmujący jest zobowiązany oddać najemcy rzecz do używania, a najemca jest zobowiązany do zapłaty czynszu. Rzecz powinna być oddana w stanie zdatnym do umówionego użytku. Wynajmujący jest zobowiązany nie tylko oddać rzecz w stanie zdatnym do użytku, ale jest także zobowiązany do tego, aby rzecz była zdatna do użytku przez cały czas najmu.

Art. 663 - Wynajmujący jest zobowiązany do naprawy rzeczy. Najemca może jej żądać lub wykonać ją na koszt wynajmującego.

Najemcę obciążają tylko drobne nakłady i to takie nakłady związane z codziennym użytkiem - art. 681.

Ustawodawca nie przeszkadza w tym, aby czynsz był tylko świadczeniem pieniężnym, ale również świadczeniem niepieniężnym (określonym bliżej przez strony).

Najem może być zawarty na czas określony lub na czas nieokreślony. W przypadku umowy na czas nieokreślony każdej ze stron przysługuje prawo wypowiedzenia umowy (złożenie oświadczenia woli). Terminy wypowiedzenia to okresy, które miałyby nastąpić między wypowiedzeniem umowy, a jej wygaśnięciem. Terminy ustawowe wskazane przez ustawodawcę, obowiązują kiedy strony nie ustalą terminów umownych (art. 673) i terminy umowne.

Dzierżawa

Umowa zawierana pomiędzy wydzierżawiającym, a dzierżawcą. Jest to umowa bardzo podobna do najmu. O dzierżawie stanowi art. 693 i następne. Zapisy o najmie stosuje się również do przepisów o dzierżawie.

Przedmiotem dzierżawy mogą być rzeczy, które dają pożytki w rozumieniu art. 53 i następnych. Przedmiotem dzierżawy mogą być również prawa, które dają pożytki, np. akcje (prawa akcjonariusza). Dzierżawa jest umową konsensualną, dwustronnie zobowiązująca, odpłatna.

Uprawnienia dzierżawcy - dzierżawca jest uprawniony nie tylko do używania rzeczy oddanej mu przez wydzierżawiającego, jest on również upoważniony do pobierania pożytków, które rzecz daje.

Dzierżawca jest zobowiązany do zapłaty czynszu. Czynsz może być ustalony także w procentowej części pożytków.

Umowa użyczenia

Umowa między użyczającym, a biorącym rzecz do używania. Przedmiotem mogą być różnego rodzaju rzeczy określone, co do tożsamości, czy co do gatunku. Jest to umowa nieodpłatna, jest to umowa realna (a nie konsensualna). Umowa jest zawarta, kiedy rzecz będąca jej przedmiotem zostanie oddana przez użyczającego biorącemu do używania. Art. 710 - Użyczający nie ma obowiązku oddania rzeczy, zobowiązuje się, że biorący będzie jej nieodpłatnie używał. Biorący rzecz do używania będzie mógł korzystać z cudzej rzeczy bezpłatnie. Art. 716 - Umowa ta wygasa z wymienionych w tym artykule powodów.

Umowa pożyczki

Umowa pożyczki zawierana jest pomiędzy pożyczkodawcą, a pożyczkobiorcą. Przedmiotem umowy pożyczki mogą być pieniądze i rzeczy oznaczone, co do gatunku (a nie rzeczy oznaczonych, co do tożsamości). W przypadku umowy pożyczki pożyczkobiorca zobowiązany jest do zwrotu takich samych rzeczy, co do ilości, jakości, gatunku jak te, które zostały mu oddanymi przez pożyczkodawcę. Pożyczkobiorca może postępować z rzeczą, tak jak właściciel - może nawet zużyć rzecz.

Te przepisy dotyczą leasingu finansowego. One nie dotyczą leasingu operacyjnego, do którego należy stosować przepisy o najmie. Leasing finansowy charakteryzuje się tym, że dochodzi do oddania rzeczy do używania nie przez producenta rzeczy, tylko przez instytucję finansową, która nabywa rzecz nie dla siebie, tylko dla leasingobiorcy. Leasing operacyjny byłby na ogół zawierany przez producenta rzeczy z tym, który chciałby z niej korzystać.

Leasing finansowy to umowa zawierana pomiędzy finansującym a korzystającym. Finansujący jest zobowiązany do:

1. nabycia rzeczy określonej tą umową

2. oddania jej korzystającemu

3. przeniesienia własności rzeczy będącej przedmiotem leasingu po jego wygaśnięciu na korzystającego - opcja własności (uprawnienie korzystającego do żądania przeniesienia tej własności rzeczy na niego, z której on korzystał w czasie trwania leasingu); za wynagrodzeniem jest to przeniesienie; kwotę ustala się już w treści umowy leasingu

Finansujący, żeby wypełnić obowiązek A będzie zawierał umowę zbycia, najczęściej umowę sprzedaży. Finansujący stanie się kupującym i właścicielem rzeczy, którą będzie odbierał korzystający. Finansujący nie jest przygotowany a odbiór, transport tej rzeczy. Korzystający pali się do tego, aby rzecz, którą nabył finansujący znalazła się w jego rękach. Właścicielem rzeczy jest zatem korzystający.

Leasingobiorca będzie płacił więcej niż przy nabyciu danej rzeczy.

Korzystający ma jeden, typowy obowiązek, jakim jest czynsz. Ten czynsz jest tu specyficzny, bo będzie to wynagrodzenie należne finansującemu:

1. płatne ratami - co najmniej 2 raty muszą być

2. nie będzie ono niższe od zapłaty, której dokonał finansujący przy nabyciu rzeczy

Skutki związane ze zwłoką korzystającego

Z art. 709¹³ wynika, że jeżeli korzystający popadnie w zwłokę (nie będzie płacił wynagrodzenia), to wyjdzie na to, że finansujący będzie mógł dokonać wypowiedzenia umowy leasingu. Ma to otwierać drogę do żądania zapłaty nie tylko zaległych rat, ale i przyszłych. Korzystający miałby dokonać zapłaty pełnego wynagrodzenia, ale to nie wszystko. To wypowiedzenie będzie również znaczyło, że korzystający jest zobowiązany do zwrotu rzeczy finansującemu, którą miał w leasingu. Korzystający ma nie tylko zapłacić wynagrodzenie za rzecz, ale i ją oddać.

Umowa o dzieło

Art. 627 i następne

Stronami są - zamawiający i przyjmujący(wykonawca)

Przedmiot - dzieło - jest to pewien rezultat wysiłku fizycznego lub umysłowego. Efekt - coś, co zostanie osiągnięte przez wykonanie.

Właściwości:

• Dzieło winno być upostaciowane - c powinno mieć swój nośnik

• Dzieło winno mieć charakter samoistny - dzieło ma istnieć niezależnie od osoby

Umowa ta jest zawsze dwustronnie zobowiązująca, zawsze odpłatna. Jest ona konsensualna. Jest to umowa rezultatu. Umowa ta ma prowadzić do powstania dzieła.

Obowiązki stron:

Zamawiający jest zobowiązany do zapłacenia wynagrodzenia należnego wykonawcy. Jeżeli nie jest ono ustalone to i tak się należy zapłacenie wynagrodzenia - art.628 §1. Z reguły jest ono jednak określone. Istnieją dwa sposoby określenia:

1. Metoda ryczałtowa - ryczałt - wskazanie określonej kwoty należnej

2. Metoda kosztorysowa - kosztorys - zestawienie przewidywanych prac i kosztów.

Czy wykonawca może żądać większego wynagrodzenia?

Art.632 §1 mówi, że nie można tego zrobić

Art.632 §2 - istnieje jednak odstępstwo od tej reguły. Jest ono o dość wąskim zakresie - posłużenie się ryczałtem, ale szczególne kwestie to warunkują np.: inflacja. Ponadto wykonawcy grozi strata - niepowetowana.

Wykonawca będzie mógł żądać wyższego wynagrodzenia przy kosztorysie, ale w zależności od tego, kto sporządził kosztorys:

• Zamawiający - art.630 - wykonawca może żądać podwyższenia kwoty, kiedy niezbędne jest wykonanie dodatkowych prac.

• Wykonawca - będzie to trudniejsze - tylko wtedy mimo dołożenia należytej staranności przez wykonawcę, nie mógł on przewidzieć konieczności wykonania prac dodatkowych.

Wykonawca jest zobowiązany do wykonania dzieła, kiedy wykona dzieło umowa jest wykonana.

Art. 637 - wykonawca ponosi odpowiedzialność z tytułu rękojmi.

Umowa zlecenia

Art. 734 i następne

Stronami są składający zlecenie - zleceniodawca, oraz przyjmujący zlecenie - zleceniobiorca.

Przedmiot - czynności prawne, stąd umowa ta jest rzadko zawierana. Chodzi tu o dokonanie czynności prawnej np.: zawarcie umowy.

Nie zawsze jest umową dwustronnie zobowiązującą. Jest ona odpłatana lub nieodpłatana. Jest konsensualna - przyczynowa.

Zobowiązania zleceniobiorcy:

Może być zobowiązany do zapłaty wynagrodzenia zleceniobiorcy - nawet, kiedy umowa nie stanowi nic o wynagrodzeniu. - Art. 735 - wysokość taryfy jeżeli takowa istnieje, jeżeli nie to odpowiadająca wykonywanej pracy. Zleceniobiorca może nie być zobowiązany do zapłaty, ale musi to wynikać z umowy.

Przyjmujący zlecenie jest zobowiązany jest do dokonania czynności prawnej. Zleceniobiorca działa, jako pełnomocnik - w imieniu i na rachunek zleceniodawcy.

Przepis o zleceniu znajduje szersze zastosowanie - są one mocą art. 750 stosowane do umów:

• Świadczenia usług - dokonywaniu czynności faktycznej

• Umowy, które nie są bliżej regulowane odrębnymi przepisami. Np. umowa między pacjentem a lekarzem - dojdzie do odpowiedniego stosowania przepisów o zleceniu.

SPADKI

Księga IV

Art. 922

Spadek to zarówno ogól praw spadkodawcy jak i ogól jego obowiązków.

Spadek obejmuje nie tylko aktywa, ale i pasywa.

Prawa wchodzące do spadku to:

1. Prawa o charakterze prywatnym - wynikające ze stosunku cywilno - prawnego.

2. Prawa majątkowe - prawa niemajątkowe nie wejdą do spadku.

3. Prawo, które nie przechodzą w skutek śmierci na inne osoby niż spadkobierca

Np. art. 691 - umowa najmu - wymienione są osoby, którym to prawo przysługuje.

Długi - istnieją dwie kategorie długów spadkowych

• Długi spadkodawcy

• Długi powstałe w związku ze śmiercią nie są poniesione przez spadkodawcę.

Na kogo przechodzi spadek - dwa sposoby dziedziczenia:

• Testamentowe

• Ustawowe

W przypadku dziedziczenia testamentowego ma on pierwszeństwo, jeśli jest sporządzony. Testament może być dwojakiego rodzaju:

1. Zwykły - ręczny (holograficzny), notarialny, urzędniczy - alograficzny

2. Szczególny - ustny, podróżny, wojskowy.

Testament alograficzny - wiele wymagań stawia tutaj ustawodawca - art. 951

Przesłanki ważności:

1. Ustne oświadczenie testatora - spadkodawcy

2. Obecność szczególnej osoby - ma być to osoba urzędowa - wójt, starosta, marszałek województwa, sekretarz gminy/powiatu, urzędnik stanu cywilnego.

3. Dwaj świadkowie - jest określone, kto nie może nim być - art. 956 i 957

4. Sporządzić protokół, - w którym wskaże się miejsce i datę sporządzenia, kiedy nastąpiło oświadczenie woli

5. Odczytanie tegoż protokołu wymienionym wcześniej osobom

6. Złożenie podpisów wyżej wymienionych osób

Uchylenie tym przesłankom prowadzi do pytania czy aby nie doszło do wyrażenia testamentu ustnie?

Testament ustny:

Wejdzie on w rachubę, gdy:

• Jest obawa rychłej śmierci

• Szczególne okoliczności wykluczające możliwość dochowania innych form

Przesłanki:

• Ustne oświadczenia testatora

• Trzech świadków

• Musi być utrwalony - musi dojść do jego stwierdzenia:

• Ma to być dokonane na piśmie, ale nie przez testatora

• Ma być sporządzony w ciągu roku od śmierci

Kiedy osoba taka umrze, ustalenie treści następuje orzeczeniem sądu - na podstawie zeznań świadków.

Dziedziczenie ustawowe:

Spadkobiercy ustawowi:

• Małżonek

• Zstępni

• Rodzice

• Rodzeństwo

• Gmina

• Skarb Państwa

Art. 938 - dziadkowie mają roszczenia alimentacyjne wobec spadkobiercy, jeżeli znajdą się w niedostatku.

Małżonek i dzieci - zasadniczy pierwszy krąg spadkodawców

Małżonek, dzieci i rodzeństwo - drugi krąg

Gmina ostatniego miejsca zamieszkania, a gdy nie można tego ustalić to Skarb Państwa - 3 krąg

Niektórzy z nich korzystają z zastrzeżenia, że ich udział nie może być niższy od określonego ułamka.:

Małżonek z dziećmi - małżonek minimum ¼

Zachowek - ochrona osób najbliższych - spadkobierców koniecznych. Spośród krewnych nie ma tu rodzeństwa. Uprawieni do zachowku - dzieci, małżonek, rodzice.

Zachowek to roszczenie pieniężne o zapłatę określonej kwoty:

• Legitymacja czynna - dzieci, małżonek i rodzice

• Legitymacja bierna - spadkobierca testamentowy

Wysokość roszczenia - ½ lub 2/3 udziału, który należałby się z dziedziczenia ustawowego. 2/3 Przysługuje osobom małoletnim i osobom trwale niezdolnym do pracy.

Roszczenia te trwale obciążają spadkobiercę testamentowego.

52


prawa na dobrach niematerialnych, wymysły, nagły błysk intelektu

---