WSPÓŁCZESNE KIERUNKI PEDAGOGIKI - ćwiczenia;

ĆWICZENIA 1

KOLOKWIUM - 17.01.2008;

1. Humanizm. Wielowymiarowość człowieka. Kształcenie w perspektywie humanistycznej.

HUMANIZM - termin, który odnosi się do wszelkich postaw intelektualnych i moralnych, pewien system wartości, pogląd na świat, towarzyszący aktywnie wszelkim ogólniejszym prądom intelektualnym.

1. jest to postawa wobec człowieka;

2. oraz postawa wobec świata;

WIELOWYMIAROWOŚĆ CZŁOWIEKA:

Józef Kozielecki wyróżnił 4 wymiary:

1. egoistyczny i altruistyczny charakter zachowań człowieka - siła motywującą do działań jest motywacja egoistyczna - zadania z których czerpiemy korzyści lub sprawiają nam przyjemność, część zachowań ma charakter altruistyczny - udzielanie pomocy lub troska o innych;

2. człowiek jako jednostka innowacyjna i ekspresywna - każdy z nas nie tylko podejmuje zachowania obronne i zachowawcze, ale przede wszystkim dążymy do przekraczania swoich dotychczasowych osiągnięć i dokonań,

akty transgresji - 1.ekspansja, 2. działania innowacyjne i twórcze;

człowiek jako homo transgresimus, dzięki temu tworzą się nowe wartości, kultura i sztuka - dobre dla cywilizacji;

ad.1.) ekspansja - walka o poszerzenie terytorium i zwiększenie dobrobytu;

ad.2.) wytwarzanie form, które pod jakimś względem są wartościowe dla człowieka;

człowiek jest zdolny - ale jest zdolny do wszystkiego - może stworzyć coś złego i jego innowacyjność może obrócić się przeciwko niemu samemu;

3. racjonalność i ekspresywność człowieka - lewa półkula mózgowa jest racjonalna (myślenie logiczne, abstrakcyjne, działa w sposób analityczny), prawa półkula mózgowa jest ekspresyjna (to co widzimy, co przeżywamy, działa w sposób intuicyjny); która półkula dominuje zależy od sytuacji w jakiej się znajdujemy;

4. niezależność i uległość człowieka - niezależność - zewnętrzna (tzw. publiczna, bardzo mała wartość tej niezależności u ludzi, wiąże się to z nakazami i zakazami dzięki, którym możemy sprawić że ktoś stanie się uległy), wewnętrzna (tzw. prywatna, jest bardzo silna i mocna, ponieważ trudno jest manipulować sumieniem i przekonaniami człowieka).

K. Obuchowski dodaje jeszcze jeden wymiar - kluczową kategorią dla pojęcia osoby jest akt intencjonalny - jest on tym co można przeciwstawić odruchowości, istnienie intencjonalności wskazuje na to, że osoba panuje nad swoim zachowaniem i nad swoimi pragnieniami.

Jest wiele koncepcji człowieka, dlatego humanizm nie jest ruchem jednolitym i są różne odmiany humanizmu.

KSZTAŁCENIE I WYCHOWANIE W PERSPEKTYWIE HUMANISTYCZNEJ:

Jednostka wychowywana humanistycznie - empatia, asertywność, tolerancja, otwartość na innych, łatwość nawiązywania kontaktów, otwartość na innych i świat, umiejętność pracy w zespole, optymista, wysokie poczucie własnej wartości, jednostka kreatywna, samodzielne podejmowanie decyzji i ponoszenie odpowiedzialności za nie.

2. Nowatorskie tendencje w wychowaniu i dydaktyce pojawiające się w pierwszych dziesięcioleciach XX wieku.

Ruch Nowego wychowania - ruch pedagogiczny zmierzający do odnowy szkoły i do radykalnych zmian w wychowaniu, jako ruch społeczny narastał lawinowo, powstał w USA i Europie na przełomie XIX i XX wieku. Jest silną i ostrą krytyką tzw. szkoły tradycyjnej, której podłożem była pedagogika Jana Fryderyka Herbarta.

Nowe wychowanie jako nowe kształcenie to:

• oddolne dążenie pedagogów praktyków do reformy ich pracy i zmiany życia młodego pokolenia;

• wysuwanie oryginalnych koncepcji teoretycznych budujących nowy światopogląd i nowoczesne społeczeństwo;

NAZWA:

• w Europie - Nowe Wychowanie; Nowa Szkoła; Szkoła Twórcza;

• w Niemczech - Pedagogika Reform;

• w Rosji - Swobodne Wychowanie;

• W USA - Progresywizm - najważniejsza jest aktywność, nastawienie na kreowanie przyszłości;

Elen Key - XX wiek jest stuleciem dziecka;

ELLEN KEY - Szwecja, nie była pedagogiem, emancypacja dziecka - jego wyzwolenie, istota wychowania to umożliwienie rozwoju naturalnego dziecka (indywidualny rozwój dziecka);

• Przedstawicielka pedagogiki naturalistycznej - nawiązuje do poglądów J. Russo, według niej rozwojowi natury ludzkiej sprzyjają działania, które nie są oparte na represyjnych środkach i formach wychowawczych (kary, przymus, groźby, upominanie i nakazy);

• Wysuwa główną myśl swej pedagogiki: „Czyż nie czas zrozumieć tę wskazówkę natury, że największa tajemnica wychowania polega właśnie na tym, żeby nie wychowywać”.

• Chodzi o swobodne doświadczanie, tak aby dziecko mogło się wykazać, uwolnić dziecko spod oddziaływań wychowawczych tych podmiotów, które blokują potrzeby dziecka, jego krytycyzm, zainteresowania, odpowiedzialność, od podmiotów które stosują represyjne podejście; w środowisku naturalnym ma dojść do zrównania praw dzieci z rodzicami, jednych i drugich powinno łączyć współdziałanie w atmosferze szczerości;

• XX wiek - szkoła przyszłości - treści zawarte w programie mają odpowiadać możliwościom dziecka, szkoła ta ma dać wykształcenie ogólne, ale według planu odmiennego dla każdego ucznia, ma przygotowywać dorastające pokolenie do samokształcenia, ma umożliwiać dzieciom samodzielną pracę oraz odkrywać i rozwijać ich indywidualne zdolności;

MARIA MONTESORII - pedagogika naturalistyczna, była lekarzem, zajmowała się dziećmi niepełnosprawnymi, stworzyła Dom Dziecięcy;

• Jej zdaniem podstawową zasadą procesu wychowania jest wdrażanie młodego człowieka do samodzielnego życia (swobodnego);

• Zasada swobodnej czynności w atmosferze wolności - tzw. PRACA WOLNA.

Dziecko decyduje samo jaki materiał naukowy potrzebuje, decyduje o tempie pracy, dziecko wybiera miejsce realizacji pracy, wybiera czy pracuje samodzielnie, czy z kimś innym;

• Reguły pracy wolnej:

• nie przeszkadzaj innym w pracy;

• mów szeptem, a nie krzycz głośno;

• odstawiaj materiał rozwojowy na miejsce;

• nie przeszkadzaj kiedy nauczyciel pomaga innemu dziecku;

• chętnie pomagaj innym w pracy;

• doprowadzaj swoją pracę do końca;

• bądź rzetelny w samokontroli;

• Reguły te łączą wolność osobistą dziecka, z respektowaniem reguł życia w społeczności.

• Rodzaje materiałów dydaktycznych:

• materiały do ćwiczenia życia codziennego (praktyczne) - sprzęty domowe, garnki, sprzęty do zachowania czystości, serwetki do składania, materiały do samoobsługi)

• materiały sensoryczne służące kształceniu zmysłów - przedmioty o różnych kształtach, fakturach, bryły, walce, cylindry);

• materiał akademicki (edukacyjny) - matematyczny i języka ojczystego;

• materiały artystyczne;

• materiały wychowania kosmicznego - globusy, puzzle, komoda biologiczna;

• materiały do wychowania religijnego - biblia, obrazki, świeca;

• PEDAGOGIKA MONTESORII to pedagogika bez pedagoga, pomóż mi zrobić to samemu.

• Rola nauczyciela - obserwator - jak dziecko się rozwija, jakie ma kłopoty, co osiągnęło już; łącznik pomiędzy dzieckiem, a światem; koryguje błędy dziecka, przeprowadza testy, dba o organizacje dnia;

J. DEWEY - pragmatyzm Deweya łączy się z działaniem;

• UCZENIE SIĘ PRZEZ DZIAŁANIE.

• Poprzez to, że człowiek działa zmienia świat i samego siebie. Stworzył eksperymentalną szkołę w Chicago:

• w szkole uczeń powinien doświadczać;

• może doświadczać w grupie, czy się wtedy życia we wspólnocie;

• kształcenie moralne - to kształcenie sposobów postępowania;

• dochodzenie do wiedzy przez doświadczanie;

• ważną rolę odgrywały zajęcia praktyczne np. gotowanie lub szydełkowanie;

• dochodzenie do wiedzy przez zajęcia praktyczne;

• zajęcia artystyczne są ważne gdyż tam dziecko też działa przez wyrażanie się;

• treści nauczania nie są podzielone na przedmioty;

• program nauczania dostosowany do możliwości dziecka i jego zainteresowań;

• treści z życia codziennego;

• Kopernikowska rewolucja w szkole - dziecko jako słońce.

• Działanie ma się opierać na myśleniu.

• Etapy myślenia - odczuwanie trudności, wykrycie jej i nazwanie, nasuwanie się możliwego jej rozwiązania, wyprowadzenie wniosków (weryfikacja), doświadczanie dla przyjęcia hipotezy lub jej odrzucenia.

• Nauczanie problemowe.

H. PARKHURST - metoda kształcenia według planu daltońskiego (od nazwy miasta, gdzie stworzyła swoją szkołę).

• Praca tą metodą polega na;

• zniosła zadania domowe;

• zadania odrabia się w szkole;

• nauczyciel tworzy przydział - rozwiązuje się je w szkole od 9 do 12 - jest to miesięczny blok, podzielony na tygodnie z danego przedmiotu;

• przydział to instrukcja dla wychowanka - są to zagadnienia z przedmiotu, literatura, jakie czynności należy wykonać, wskazówki dotyczące czasu;

• tempo pracy uczeń określa sobie sam;

• dzieci pracują w pracowniach np. historycznej, chemicznej;

• po dniu pracy na wykresie uczeń zaznacza co danego dnia zrobił;

• nauczyciel obserwując dziecko podczas pracy zaznacza jego aktywność na własnym wykresie;

• każdy uczeń po opracowaniu tematu zgłasza się do nauczyciela, prezentuje to co zrobił nauczyciel ocenia go na 3 wykresie;

• uczeń oddaje przydział wtedy kiedy wie, że jest dobrze przygotowany, a jego temat jest dobrze opracowany;

• Rola nauczyciela - przygotowanie przydziału, nadzór nad pracą, wydawanie pomocy, przygotowanie konferencji;

• ORGANIZACJA DNIA W SZKOLE:

1. przydziały - od 9 do 12;

2. konferencje lekcyjne - od 12 do 13;

• z inicjatywy uczniów, zadają oni pytania jeśli czegoś nie wiedzą;

• sam nauczyciel wysuwa pomysł konferencji;

1. realizacja przedmiotów nie objętych planem daltońskim - techniczno - artystyczne, wychowanie fizyczne;

J. KORCZAK - prawdziwe nazwisko Henryk Goldshmidt, pseudonim literacki - Stary Doktor; nie jest pedagogiem, z wykształcenia jest lekarzem, koncepcję wychowania rozwinął opiekując się dziećmi, pedagogika naturalistyczna - odwołująca się do J.J. Russo;

3 idee koncepcji wychowawczej:

1. idea wartości życia dziecka - nie dzielić ludzi na dzieci i dorosłych, równouprawnienie, równe prawa dla dzieci i dorosłych, ale różne obowiązki, gdyż dzieci nie są w stanie podołać obowiązkom dorosłych;

„Dzieci nie będą dopiero, ale już są ludźmi.” Bez względu na stadium rozwoju człowiek jest autonomiczną jednostka (wartością).

2. idea społeczności dziecięcych - 3 zasady tej idei - współgospodarzenie - praca porządkowa i samoobsługa, dyżury, opieka nad chorymi, pocztówka - jako główna pomoc w nauce - nagroda); współzarządzanie - Rada Samorządowa (zbiera się codziennie, różnego rodzaju komisje np. czystości); Sejmik Dziecięcy (organ najwyższy, zbierał się raz do roku, przewodniczył sam Korczak, ustalał ważne wydarzenia np. uroczystości, kogo przyjąć, a kogo zwolnić z ośrodka), plebiscyt niechęci i życzliwości;

3. idea społecznej umowy pomiędzy dziećmi i dorosłymi - ZAKŁADY - umowa wychowanka z samym sobą w obecności wychowawcy, że nastąpi poprawa jego postępowania;

WYCHOWAWCA - musi poznać samego siebie i dzieci, musi być dobrym diagnostą i obserwatorem, musi posiadać umiejętności organizatorskie, odpowiada za dzieci, tolerancja dla niepowodzeń, cierpliwy, życzliwy, szacunek dla praw, wychowawcami byli również wychowankowie, którzy skończyli 18 lat, ale nie usamodzielnili się - BURSYŚCI;

RUCH NOWEGO WYCHOWANIA - PODSUMOWANIE:

• podmiotowe spojrzenie na dziecko;

• odpowiedzialność dziecka za swoje czyny;

• nauczyciel, który wspomaga, a nie kieruje rozwojem dziecka;

• brak kar cielesnych;

• dziecko ma prawa - zwrócenie na to uwagi;

• grupowe formy pracy, zabawowe formy pracy;

• swoboda dziecka i aktywność;

• indywidualność dziecka;

• wspieranie naturalnego rozwoju dziecka;

• uczenie się oraz nauczanie twórcze i problemowe;

• dominacja uczenia się nad nauczaniem;

Edukacja Alternatywna.

Edukacja alternatywna - wybór z pomiędzy kilku rozwiązań, wybór opozycyjny do istniejących rozwiązań;

Alternatywność w edukacji - sprzeciw wobec zaistniałego modelu szkoły;

Zdaniem profesora T. Lewowickiego - nurt refleksji i praktyki oświatowej nazywany edukacją alternatywną od lat podtrzymuje nadzieję na ukształtowanie się modelu szkoły, która coraz lepiej będzie służyć realizacji działań na rzecz rozwoju dzieci i młodzieży i coraz lepiej będzie wypełniać ogólnospołeczne funkcje.

Współczesna edukacja alternatywna swoimi korzeniami sięga progresywizmu w nurcie Nowego Wychowania. W Polsce pierwsza taka szkoła powstała po 1989 roku w Warszawie.

Lata 70 XIX wieku T. Lewowicki - koncepcja indywidualizacji kształcenia, zwłaszcza uczniów zdolnych.

W latach 70 nastąpiło również dążenie do zmiany ładu społecznego przez socjologów i psychologów z ładu hierarchicznego na demokratyczny. W wyniku tych dążeń zaczęły się pojawiać nowe nurty antypedagogiczne, pojawiają się klasy i szkoły autorskie np. prof. Śliwerskiego, Wrocław - R. Łukasiewicz.

SZKOŁY ALTERNATYWNE:

1. 1919 - Szkoła Waldorfska - Rudolf Steiner;

KONCEPCJA SZKOŁY WALDORFSKIEJ - oparta jest na potrzebie wszechstronnego rozwoju każdego dziecka, zwłaszcza rozwoju jego samodzielnego myślenia i działania oraz na dostosowaniu treści i metod pracy dydaktyczno - wychowawczej do sił i możliwości każdego ucznia.

PROGRAM I ORGANIZACJA SZKOŁY WALDORFSKIEJ:

• pierwsza taka szkoła zaczęła swą działalność 17 września 1919 roku w Stuttgarcie z zakładach WALDORF - ASTORIA;

• nie była to szkoła zawodowa, lecz Jednolita Szkoła Ludowa i Wyższa;

• Podział przedmiotów:

1. przedmioty główne - język ojczysty, matematyka, historia, biologia, geografia, fizyka i chemia;

2. przedmioty artystyczne - plastyka, muzyka, eurytmia (wyrażanie emocji ruchem), historia sztuki;

3. przedmioty praktyczne - szycie, gotowanie, stolarstwo, garncarstwo, kowalstwo, ogrodnictwo itp.;

4. formy działalności teatralnej;

5. przedmioty uzupełniające - gimnastyka, religia i dwa nowożytne języki obce (od klasy pierwszej);

(dzieci uczą się przez naśladownictwo);

• Organizacja dnia w szkole:

1. przedmioty główne - od 8 do 10 - gdyż wymagają dużego skupienia uwagi;

2. nauczanie ćwiczeniowe - od 10 do 12 - przedmioty wymagające stałego i systematycznego powtarzania np. język obcy, muzyka;

3. przedmioty praktyczne - od 12 do14 i od 15 do 17 - nie odbywają się one każdego dnia, lecz 2-3 razy w tygodniu;

4. każda jednostka zajęć jest podzielona na 20 minutowe fazy aktywności aby zachować rytm pomiędzy zapamiętywaniem, przeżywaniem, przedstawieniem, formowaniem oraz wdychaniem i wydychaniem powietrza.

Cztery czynniki naturalnego rytmu człowieka - czuwanie, senność, zapamiętywanie, zapominanie.

ROZWIĄZANIA SZKOLNE RUDOLFA STEINERA:

• była to szkoła dla dzieci robotników;

• jej program opierał się na antropofizycznych podstawach nauczania;

• szkoły te były „wolne” czyli niezależne od państwa i gospodarki;

• nie posiadały dyrektora, wszyscy nauczyciele mieli ten sam status, te same obowiązki;

• świadectwo jest opisowe;

• wychowawca powinien odwiedzać domy swoich uczniów;

• rodzice powinni korzystać z cotygodniowych konsultacji z wychowawcą;

• w szkołach waldorfskich nie ma podręczników - zasada pierwszeństwa żywego słowa, kontaktu bezpośredniego, przewaga dialogu nad monologiem, ważna jest komunikacja bezpośrednia;

• uczniowie prowadzą zeszyty do zajęć głównych, gdzie prowadzą notatki bogato je ilustrując rysunkami i fotografiami;

• nauczyciel prowadzi badania i ćwiczenia duchowe, ważne dla rozwoju duchowego,

• uczniowie wraz z rodzicami i nauczycielami organizują różnego rodzaju uroczystości i przedstawienia;

• uczniowie klasy najstarszej przygotowują raz w roku przedstawienie teatralne dla całej społeczności szkolnej;

• w szkole nie ma drugoroczności, dzięki czemu unika się selekcji i dezintegracji społeczności klasy;

• w szkole waldorfskiej wszystkie przedmioty główne w klasach 1 - 8 nauczane są przez jednego nauczyciela;

• Steiner przywiązywał uwagę do typów temperamentów - choleryk, sangwinik, flegmatyk, melancholik. Usadzał każdy z typów temperamentu w jednym pionowym rzędzie, na przemian, tak aby skrajne charaktery nie przeszkadzały sobie, różne odejście do różnych typów temperamentu.

• W szkole obowiązuje dialog - wspólne poszukiwanie treści;

• Zeszyty epokowe - każdy z przedmiotów głównych podzielony jest na epoki (czterotygodniowe sekwencje np. tylko historia)

• Mogą być zadania domowe - inspirowane lekcjom, dziecko musi samo je rozwiązać;

• Nauczyciel - pedagogika autorytetu - pedagogika waldorfska;

Uczeń dla nauczyciela - świętość;

Nauczyciel dla ucznia - wyrocznia;

2. 1920 - Summerhil - A. Neill;

• szkoła prywatna + internat;

• GŁÓWNA ZASADA - prawo dziecka do bycia wolnym (zasada dobrowolności) - nie ma przymusu chodzenia na lekcje, uczniowie sami wybierają sobie przedmioty na, które chcą uczęszczać;

• Dziecku trzeba dać czas, aby dojrzało do tego, że nauka jest potrzebna;

• Gdy nie są na lekcji to biorą udział w zabawach;

• Wolność tylko wtedy gdy dotyczy to samego siebie;

• Jednostka nie jest całkowicie wolna społecznie, przestrzeganie zasad społecznych, nie opóźnianie pracy innych;

• Nie było egzaminów ani drugoroczności; świadectwo było opisowe, aby otrzymać świadectwo dojrzałości - dodatkowy egzamin - końcowy;

• Zasada samorządności - ogólne spotkanie szkolne - decyzje dotyczące szkoły;

• Zajęcia twórcze i artystyczne - teatr (wystawianie sztuk, pisanie sztuk);

• Muzyka, taniec, sport - korty tenisowe, pola golfowe;

• Lekcje prywatne - rozmowy przy kominku, kiedy dzieci miały problemy;

• odrzucał kary i nagrody;

• brak zadania domowego i religii;

• jest to pedagogika antyautorytarna;

• wolność ogranicza życie społeczne oraz ograniczeniem jest to co szkodzi życiu, bezpieczeństwu i zdrowiu dziecka;

3. 1930 - 1935 - Vance - C. Freinet;

• samorządność;

• plan pracy - z tego planu uczniowie wybierają te zadania, które chcą zrealizować, mogą je realizować sami lub w grupie;

• fiszki samokontroli - ułożone stopniem trudności - na fiszkach znajduje się bibliografia;

• Założenia pedagogiki Freineta:

1.Technika swobodnego tekstu (…)

2.Fiszki autokreatywne.

3.Korespondencja międzyszkolna.

4.Gazetka szkolna.

5.Swobodna ekspresja plastyczna, muzyczna i teatralna.

6.Doświadczenia poszukujące.

• Wprowadzono teczkę osiągnięć służącą do podsumowywania wyników samodzielnej pracy sprawdzającej osiągnięcia ucznia w określonej umiejętności czy kompetencji. Dodatkowo istnieje karta graficzna postępów każdego dziecka przykładowo, za pięć żółtych żetonów, zebranych podczas zajęć, dziecko otrzymuje kwiatuszek za liczenie.

• Przebudowie uległa również klasa, która stała się warsztatem pracy uczniów. Znajduje się tam kącik zainteresowań, miejsce na prace dzieci i kartotekę. Sala jest nie duża, tak że wszystkie dzieci są zwrócone do siebie twarzami. Uczniowie mają do dyspozycji komputer i drukarkę.

• Wszystkie starania są czynione po to, aby nauczyciele mogli wykorzystać wszystkie pomoce naukowe, a uczniowie chcieli i potrafili uczyć się samodzielnie, aby przyswajali wiedzę i umieli z niej korzystać.

POZWÓL DZIECKU SIĘ WYPOWIEDZIEĆ, POZWÓL MU SIĘ WYRAZIĆ. - hasło pedagogiki Freineta.

- swobodne wypowiadanie się i ekspresja;

Ekspresja u Freineta:

• zapiski - omawiane tematy w zapiskach to - krytykuję, winszuję (gratuluję), chciałbym, wykonaliśmy. 4 pudełka, do których dzieci i nauczyciele wrzucają swoje uwagi. Zapiski są omawiane na zebraniach ogólnych.

• W każdej klasie istnieje biblioteczka;

• Wypowiadanie się - listy (korespondencja szkolna i międzyszkolna - dzieci uczą się form grzecznościowych, wzbogacają słownictwo i uczą się ortografii i interpunkcji), swobodny tekst, gazetka szkolna, spółdzielnia klasowa;

• Rodzaje ekspresji - plastyczna, muzyczna, techniczna, słowna, muzyczna.

SWOBODNY TEKST - etapy - 1. wybór tematu tekstu, 2. ustalenie formy literackiej, 3. uczniowie sami piszą tekst, 4. odczytanie głośne każdego tekstu i wybór tekstu najlepszego, 5. lub wymieniają się tekstami i robią poprawki, 6. tekst najlepszy przepisuje się na tablicę, poprawia się błędy; można zadawać autorowi tekstu pytania do tekstu, 7. tekst poprawiony powiela się i umieszcza się na gazetce ściennej i gazetki szkolnej;

Cechą główną szkoły alternatywnej jest otwarcie na to co ją otacza, co jest postępowe i twórcze, na to co pobudza uczniów do samodzielnej i samorzutnej działalności, co kształtuje i rozwija ich zainteresowania, wdraża do samokształcenia, stymuluje grupowe formy pracy.

Pedagodzy alternatywni są zdania, że szkoła musi być, ale sprzeciwiają się błędom w ogólnie funkcjonującej szkole, te błędy to:

• dzielenie uczniów na klasy tego samego rocznika;

• przetrzymywanie uczniów przez długie lata z dala od odpowiedzialności;

• wydłużanie czasu nauki poza granice wyznaczone przez potrzeby społeczno - gospodarcze, kulturowe i indywidualne każdego ucznia;

• szatkowanie wiedzy na przedmioty;

• usterki merytoryczne, metodyczne, oddzielanie nauki od pracy, nadmierny werbalizm i autokratyzm nauczycieli;

• pasywizm wychowanków;

wskazują dodatkowo na nauczyciela - pedagog wyznacza cele i dobiera treści i metody, ale wszystko to robi uwzględniając posiadane przez uczniów doświadczenia i możliwości, zainteresowania i wysuwane przez nich propozycje tematyczne oraz organizacyjne.

SZKOŁA AUTORSKA W POLSCE. - WROCŁAWSKA SZKOŁA PRZYSZŁOŚCI.

• twórca - profesor Ryszard Łukaszewicz;

• funkcjonuje od 1992 roku;

• film o szkole nosi tytuł - „Czy człowiek ma trzecią rękę”.

• Główne cele i zadania:

1. dotyczą takiej edukacji, która stawia na maksymalny rozwój osobowości każdego dziecka, która wspomaga kreowanie jego indywidualności, samodzielności, wyobraźni, a jednocześnie respektuje ekologiczny porządek życia w związkach człowieka ze światem;

2. kształtowaniu obrazów w związkach dziecka ze światem poprzez dobór i układ zintegrowanych treści edukacyjnych;

3. kształtowanie samodzielności, różnorodności, innowacyjności oraz zdolności dziecka do współdziałania poprzez metodę projektowanych okazji edukacyjnych.

METODA PROJEKTOWANYCH OKAZJI EDUKACYJNYCH:

Podczas konstrukcji tych okazji trzeba uwzględnić 3 elementy:

1. warunki wyjściowe - dobieramy pomoce, dobór zagadnienia, sposób przedstawienia zagadnienia, narzędzia, organizujemy warunki zewnętrzne;

2. zadania otwarte (najważniejsze) i zadania zamknięte;

3. możliwości wyboru - wybór jest postulatem strategicznym w tej szkole ( wybierać dzieci mogą - czas trwania zadań, osób z którymi będą pracować, sposób wykonywania zadań, założonych rezultatów, technik, narzędzi, miejsca i ekspresji);

organizacja czasu nauki - nie ma podziału na klasy, lekcje, przedmioty, organizacja czasu aktywności w przekroju 1. podłużnym i 2. poprzecznym;

ad.1.) edukacja - aktywność od przedszkola do matury przy uwzględnieniu 4 szczebli - edukacja przedszkolna, wczesnoszkolna, systematyczna, systematyczno - aplikacyjna;

ad.2.) 3 typy aktywności - czas zadaniowy (realizuje się zadania przewidziane w projektowanych okazjach edukacyjnych), czas warsztatowy (ćwiczenia doskonalące); czas otwarty (spontaniczna aktywność dziecka bez kierujących poczynań nauczyciela)

Zamiast programu nauczania występuje - STOPES - system treściowej organizacji procesu edukacji szkolnej. Uwzględnia się tutaj 4 szczeble edukacji i do każdego szczebla opisuje się projektowane okazje edukacyjne;

• nie ma kar i nagród, elementów rywalizacji, nie ma chwalenia;

• nie ma stawiania stopni, ocena opisowa na koniec roku + autocharakterystyka dziecka;

3. Pedagogika personalistyczna.

• Znana w Europie w kontekście kultury chrześcijańskiej, ale jej idee i założenia są obecne w innych pedagogikach.

• Emmanuel Maunier - twórca w Europie.

• Personalizm - persona =osoba;

• Człowiek jest osobą - podstawowe hasło pedagogiki personalistycznej.

• Współczesny personalizm można zdefiniować jako:

• doktryna podkreślająca autonomiczną wartość człowieka jako osoby i postulująca pełną afirmację;

• programy działań ukierunkowane na rozwój osoby ludzkiej przeciwstawiające wartościom ekonomicznym, technicznym wartości osobowo - ruchowe;

E. Maunier - u podstaw pedagogiki personalistycznej leżą dwie podstawowe kategorie:

1. osoba - wiąże się z niezależnością, niepowtarzalnością, pojedyńczość, jestem jedyny; wiąże się z podmiotowością istniejącą w sobie, z tego wynika przeświadczenie, że przynależymy do samych siebie, tzn. nie możemy być własnością innych; charakteryzuje się dwoma właściwościami - rozumność i wolność; intelektualne poznanie wiąże się z rozumnością, samo kierujemy sobą, wolność jest konsekwencją rozumności i przejawia się w podejmowaniu decyzji, wolność zewnętrzna (wolność wyboru - jest prawem) i zewnętrzna (wymaga doskonalenia, samokierowanie, odpowiedzialność za siebie i innych);

2. wspólnota osób - powstaje dla dobra osób, pozwala na specyficzne relacje między ludźmi oparte na więzach psychicznych, wchodzimy relacje aby nieść dobro; powstaje z potrzeby serca i chęci kontaktu, człowiek żyjąc we wspólnocie może doskonalić siebie i poznawać świat, poprzez naśladowanie innych, poprzez dialog i wspólne doświadczanie; wszystkie jednostki są traktowane podmiotowo, przygotowanie do życia demokratycznego i współdziałania;

Cele wychowania i proces wychowania:

(poprzez proces wychowawczy wychowanek ma odkryć osobę w sobie, rozbudzenie kierowania swoim rozwojem)

• wychowanej jest najważniejszy, wychowawca jest tylko kooperatorem;

• wychowanek (osoba) jest zawsze celem, a nie środkiem do osiągania celów edukacyjnych;

• przygotowanie wychowanka do życia we wspólnocie i uwrażliwienie go na dobro wspólne; (dobro wspólne jest ważne, ale nie może ucierpieć dobro indywidualne jednostki;

• bardzo ważna jest edukacja aksjologiczna - uczenie ucznia wartości, i to aby kierował się wartościami w życiu.

4. Pedagogika emancypacyjna.

2 nurty w światowej pedagogice emancypacyjnej:

• polityczny - sprzeciw przeciw zagrożeniom rozwoju cywilizacji, rozpoznanie warunków, które nie sprzyjają byciu podmiotem;

• indywidualistyczny - anarchistyczny (wolność jednostki - umożliwienie człowiekowi bycia osobą wolną od praw, państwa i religii)

Emancypacja w II rozumieniach:

1. proces życia w wolności ku czemuś - dążenie do czegoś, o walkę, o demokrację, równouprawnienie, samostanowienie;

2. proces życia w wolności do czegoś - walka z despotyzmem, głupotą, przymusem i nieuzasadnionym stosunkiem władzy;

P. Freire 2 odmiany emancypacji:

1. emancypacja subiektywna - polega na opanowaniu umiejętności porozumiewania się z nauczycielem, dialog nauczyciela z uczniem;

2. emancypacja obiektywna - polega na podjęciu walki politycznej przeciwko wszelkim formom zbytecznej dominacji;

W Polsce - M. Czerepaniak - Walczak - wskazuje na związki, relacje pomiędzy emancypacją, a wychowaniem:

1. emancypacja wychowania - rezultat od uwolnienia się od nacisków politycznych, ideologii, ról społecznych, monizmu ofert edukacyjnych, od nacisku grup interesów;

2. wychowanie do emancypacji - tworzenie warunków do rozwijania takich cech osób jak - asertywność, godność, otwartość bo one sprzyjają wolności i autonomii;

3. emancypacja poprzez wychowanie - celem wychowania jest emancypacja, do którego dobiera się odpowiednio treści, formy w warstwie personalnej i interpersonalnej;

Wskazuje ona na emancypacyjną aktywność podmiotu, która objawia się na 3 poziomach:

1. poziom roszczeń emancypacyjnych - jednostka działa w myśl, że wszystko się jej należy, jednostka żąda;

2. poziom aspiracji eman. - jednostka chciałaby już coś osiągnąć, marzy o osiągnięcia;

3. poziom dążeń eman. - jednostka działa w myśl, że udało mi się już coś osiągnąć, jestem na drodze do osiągnięcia , walczę o to i to;

Kompetencje komunikacyjne nauczyciela w perspektywie emancypacyjnej funkcji szkoły:

R. Wawrzyniak;

1. nauczyciel zaangażowany na rzecz emancypacyjnej praktyki ma kreować w rzeczywistości edukacyjnej edukację, w której uczeń nabywa krytyczne kompetencje w rozumieniu siebie;

2. specyfikę pozycji nauczyciela w relacji edukacyjnej podkreśla fakt, że mówi on o swoich przekonaniach w takim ujęciu, które uczyni je przedmiotem dalszej dyskusji otwartej na krytyczny namysł;

3. idea nauczyciela intelektualisty w służbie zmiany zakłada jego gotowość do refleksyjnego, krytycznego analizowania i interpretowania sytuacji edukacyjnej.

5. Pedagogika dialogu.

Ks. Jan Twardowski;

3 rodzaje dialogu:

1. dialog jako metoda - sposób komunikowania się wychowawcy z wychowankami, przy założeniu, że oba podmioty dążą do wzajemnego zrozumienia i współdziałania;

2. dialog jako proces - dialog wdrożony w życie, dziejący się w czasie; 3 wymiary - poznawczy, proces emocjonalny, prakseologiczny (nauka o sprawnym działaniu);

3. dialog jako postawa - stała gotowość w każdej sytuacji do otwierania się na współpracę, na drugą osobę;

3 formy dialogu - inspirowane wg ks. Twardowskiego:

1. dialog rzeczowy - dążenie obu podmiotów do wartości i prawdy, ma miejsce w sytuacji poznania rzeczywistości;

2. dialog personalny - bazuje na wartości dobra i wolności, wymaga się bezpośredniego kontaktu dwóch osób, otwierania się podmiotów na siebie;

3. dialog egzystencjalny - bazujący na wartości i miłości, całkowite oddanie się drugiej osobie aż do poświęcenia swojego życia;

Dialog edukacyjny - prof. J. Rutkiewicz - wymiana myśli pomiędzy edukowanym, a edukatorem;

Dialog edukacyjny posiada 3 elementy:

1. kto z kim? (podmioty dialogu edukacyjnego)

2.o czym? (przedmiot dialogu)

3. po co dialoguje? (cel dialogu);

ad.1.)

nauczyciel - uczeń; uczeń - nauczyciel;

nauczyciel - nauczyciel; uczeń - uczeń;

nauczyciel - rodzic; uczeń - rodzic;

uczeń - podręcznik;

student - tekst pedagogiczny;

UKŁAD SYNCHRONICZNY - podmiotami dialogu są organizatorzy instytucji edukacyjnych i ci którzy są przez nich organizowani;

UKŁAD DIACHRONICZNY (praca z tekstem) - zdarzenia dotyczące wychowania w ciągu przeszłości, teraźniejszości i przyszłości; podmiotami są autorzy, którzy pisali o przeszłości edukacyjnej, tworzą realia edukacyjne, ci którzy wypowiadają się o perspektywach edukacji + podmiotami są również ci co czytają te teksty;

ad.2.) - informacje merytoryczne traktowane jako cząstki elementarne wiedzy;

• zagadnienia, treści zawarte w programach nauczania;

• informacje rozbieżne - różne punkty widzenia; omawiamy stanowiska na dany temat;

ad.3.) po co się dialoguje:

1. aby zdobyć lub uzupełnić informacje;

informacyjny dialog edukacyjny - wymiana werbalna, pomiędzy uczestnikami polegająca na zadawaniu pytań i uzyskiwaniu odpowiedzi; najuboższą odmianą jest tzw. metoda katechetyczna - za pomocą pojedynczych prostych pytań żąda od ucznia jednoznacznych, wyuczonych odpowiedzi, żeby był właściwy powinien polegać na stawianiu pytań problemowych, otwartych;

2. wypracowanie wspólnego stanowiska w spornej kwestii;

negocjacyjny dialog edukacyjny - podmiotami są osoby, które mają odmienne punkty widzenia, ale dążą do wzajemnego porozumienia;

DWIE FORMY TEGO DIALOGU
DYSKUSJA		ROZMOWA
zawsze wysuwane są argumenty; sprzeczne zdania; narzucony temat z góry; występuje organizator; dzieli się na - wprowadzenie, dyskusja właściwa i zakończenie;		nie zawsze sprzeczne zdania; swobodna wymiana myśli; nie ma zakończenia;
DYSKUSJA DZIELI SIĘ NA:
STEROWANA	NIESTEROWANA
Ukierunkowana jest przez organizatora, organizator w ukryciu przed uczestnikami określa jednostronnie własne cele do których osiągnięcia zmierza; proponuje do dyskusji zagadnienia, czuwa nad przebiegiem, sugeruje najwłaściwsze rozwiązania, zbija podejścia dyskutantów, które są niezgodne z jego punktem widzenia, podrzuca własną argumentację;	Przebieg tej dyskusji ukierunkowany jest na osiągnięcie określonego celu ujętego w formie pytania problemowego na, które nie ma gotowej odpowiedzi, do odpowiedzi uczestnicy dochodzą w atmosferze pełnej swobody i odpowiedzialności; w wyniku twórczej, krytycznej i kompromisowej wymiany myśli prowadzącej do wspólnego stanowiska; całkowita jest rezygnacja z organizatora, z narzucania uczestnikom własnego punktu widzenia, rezygnacja z manipulowania dyskusją,

Podmioty edukacyjne to nauczyciel i uczeń.

Kroki, które ulepszają kontakt z uczniem:

1. opisz problem;

2. podaj informację;

3. opisz co czujesz;+

4. wyraź to gestem;

5. zaproponuj wybór.

---