Badania i semiotyka

1. Plama - definicja, obraz kliniczny, rodzaje i przykłady

2. Bąbel (pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy) - definicja, obraz kliniczny, rodzaje i przykłady

3. Grudka, blaszka - definicja, obraz kliniczny, rodzaje i przykłady

4. Guzek, guz - definicja, obraz kliniczny, rodzaje i przykłady

5. Pęcherzyk, pęcherz - definicja, obraz kliniczny, rodzaje i przykłady

6. Krosta, torbiel - definicja, obraz kliniczny, rodzaje i przykłady

7. Nadżerka, wyprzenie, przeczos - definicja, obraz kliniczny, rodzaje i przykłady

8. Owrzodzenie, rana, martwica, zgorzel - definicja, obraz kliniczny, rodzaje i przykłady

9. Łuska, strup, blizna - definicja, obraz kliniczny, rodzaje i przykłady

10. Zanik, stwardnienie, zliszajowacenie - definicja, obraz kliniczny, rodzaje i przykłady

11. Wywiad dermatologiczny, elementy wywiadu i ich znaczenie

12. Badanie dermatologiczne - elementy badania i ich znaczenie

13. Badania dodatkowe pomocne w diagnostyce chorób skóry

1. Plama - definicja, obraz kliniczny, rodzaje i przykłady

Plama - wykwit leżący w poziomie skóry, różniący się od otaczającej skóry jedynie barwą.

Wyróżnia się plamy:

• barwnikowe, związane z odkładaniem się barwnika w skórze (np. piegi, plamy café au lait);

• zwiększona zawartość melaniny: znamiona barwnikowe, piegi, plamy soczewicowate, ostuda, przebarwienia pozapalne

• zmniejszona zawartość barwnika: bielactwo nabyte, bielactwo wrodzone częściowe, bielactwo rzekome (kiła, łupież pstry)

• naczyniowe (np. wynaczynienia, teleangiektazje, naczyniaki płaskie);

• przekrwienie,

• niedokrwienie,

• wynaczynienie (wybroczyny, sińce)

• nowotworzenie naczyń / teleangiectazje

• złogowe (np. w srebrzycy).

• tatuaże, złogi hemosyderyny, szare plamy w srebrzycy, zatrucia rtęcią

2. Bąbel (pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy) - definicja, obraz kliniczny, rodzaje i przykłady

Bąbel, bąbel pokrzywkowy (łac. urtica) - wykwit wyniosły ponad poziom skóry lub błony śluzowej, o zmiennej średnicy, dobrze odgraniczony od otaczającej skóry, zwykle porcelanowego lub różowego koloru i o gładkiej powierzchni. Powstaje wskutek miejscowego poszerzenia i zwiększenia przepuszczalności naczyń krwionośnych. Zwykle towarzyszy mu silny świąd. Jego charakterystyczną cechą jest szybkie pojawienie się (w ciągu minut) i szybkie zniknięcie (w ciągu godzin) bez pozostawienia śladu.

• obrzęk okołonaczyniowy

• szybki początek, krótki czas trwania, świąd

• pokrzywka (urticaria) - skóra

• obrzęk naczynioruchowy (angioedema) - skóra, tkanka podskórna

3. Grudka, blaszka - definicja, obraz kliniczny, rodzaje i przykłady

Grudka (papula) wykwit wyniosły ponad powierzchnię skóry, o różnych wymiarach, dość wyraźnym odgraniczeniu i innej niż otaczająca tkanka spoistości. Ustępuje bez pozostawienia śladu.

• naskórkowa: brodawki płaskie, brodawki pospolite, mięczak zakaźny

• skórno-naskórkowa: łuszczyca, liszaj płaski, wyprysk i in.

• skórna: kępki żółte

Blaszka (plaque) wyniosły ponad poziom skóry, o średnicy powyżej 1 cm, powstały wskutek zlania się innych wykwitów, najczęściej grudek. Blaszki są typowe dla obrazu klinicznego łuszczycy.

• płaskowyniosły wykwit o średnicy > 1cm

• wynik obwodowego szerzenia się zmiany - obumieranie tłuszczowate lub zlewania się wykwitów grudkowych - łuszczyca, ziarniniak obrączkowy

4. Guzek, guz - definicja, obraz kliniczny, rodzaje i przykłady

Guzek (nodulus) (średnica poniżej 1cm) wykwit wyniosły ponad powierzchnię skóry, związany ze zmianami w skórze właściwej, mogący ulegać rozpadowi z pozostawieniem blizny. Guzek różni się od grudki większą spoistością i głębszym usadowieniem oraz istnieniem nacieku zapalnego wokół miejsca jego występowania.

• w skórze właściwej

• gruźlica, sarkoidoza, włókniaki, mięśniaki i in.

• ustępuje z pozostawieniem blizny

Przykładami guzków są:

• guzki gruźlicze

• guzki Oslera w infekcyjnym zapaleniu wsierdzia

• guzki reumatoidalne

• gradówka

• guzki dnawe w dnie moczanowej.

Guz (tumor, tuber) Większy wykwit guzkowy (o średnicy powyżej 1 cm) rozwijający się z zajęciem tkanki podskórnej określany jest jako guz.

• większy, w skórze właściwej i/lub tkance podskórnej

• zapalny - czyrak, rumień guzowaty

• nowotworowy (n. złośliwy) - raki skóry

• znamionowy, nowotworowy (n. łagodny) - włókniak, naczyniak jamisty, tłuszczak

• ustępuje z pozostawieniem blizny

5. Pęcherzyk, pęcherz - definicja, obraz kliniczny, rodzaje i przykłady

Pęcherzyk (vesicula) wykwit wyniosły ponad powierzchnię skóry, o średnicy poniżej 0,5 cm, wypełniony płynem, ustępujący bez pozostawienia blizny.

• < 0.5 cm, w naskórku

• stan gąbczasty (płyn w przestrzeniach międzykomórkowych) - wyprysk

• stan balonowaty (zwyrodnienie wodniczkowe komórek) - opryszczka, półpasiec

Pęcherz (bulla, vesica) wykwit wyniosły ponad powierzchnię skóry, o średnicy powyżej 0,5 cm. Pęcherze to oddzielenie naskórka od skóry właściwej, wypełnione płynem limfatycznym. Powstają na skórze stóp lub dłoni w wyniku otarć, np. butów lub narzędzi, ustępują bez pozostawienia blizny. Pęcherze mogą również występować na błonach śluzowych.

• >0.5 cm

• podrogowy - płyn gromadzi się pod warstwą rogową skóry, w związku z czym pęcherze są bardzo nietrwałe, np. liszajec zakaźny, pęcherzyca liściasta

• śródnaskórkowy - płyn gromadzi się w rozwarstwionej warstwie kolczystej naskórka, na ogół związane są ze zjawiskiem akantolizy, czyli utraty łączności między poszczególnymi komórkami warstwy kolczystej, np. pęcherzyca zwykła

• podnaskórkowy - płyn gromadzi się pod warstwą naskórka, jak ma to miejsce w pemfigoidzie. Dno takiego pęcherza stanowi skóra właściwa. Są one dobrze napięte, twarde, trudno ulegają zerwaniu z pozostawieniem głębokich nadżerek, np. pemfigoid

• zawartość: surowica, ropa, krew

6. Krosta, torbiel - definicja, obraz kliniczny, rodzaje i przykłady

Krosta (pustula) wykwit typu pęcherzyka lub pęcherza, wyniosły ponad powierzchnię skóry, zawierający treść ropną od chwili pojawienia się bądź wtórnie, gdy powstaje z pęcherzy lub pęcherzyków w wyniku wtórnego nadkażenia bakteryjnego. Ma średnicę do 1 cm,

• wykwit o wyglądzie ropnego pęcherzyka

• często związane z ujściem przydatków

• płyn: jałowy (łuszczyca krostkowa), zakażony (ropne zapalenie mieszków włosowych)

Wyróżniamy krosty:

• śródnaskórkowe (gąbczaste), np. w łuszczycy krostkowej

• przymieszkowe, np. w trądziku pospolitym

Torbiel (cystis) patologiczna przestrzeń w obrębie organizmu, składająca się z jednej lub większej ilości komór wypełnionych płynem, albo treścią galaretowatą.

• przestrzeń wyścielona nabłonkiem

• zawatość: masy rogowe, łój, złogi wapnia

Wyróżnia się:

• torbiele prawdziwe - otoczone nabłonkiem;

• torbiele rzekome - powstałe wskutek nagromadzenia treści płynnej w obrębie innej tkanki, nieposiadające torebki nabłonkowej;

• torbiel krwotoczna - niepęknięty pęcherzyk Graafa, nie jest to poważna zmiana.

7. Nadżerka, wyprzenie, przeczos - definicja, obraz kliniczny, rodzaje i przykłady

Nadżerka (erosio) ubytek naskórka lub nabłonka błony śluzowej, spowodowany najczęściej urazem mechanicznym, kontaktem ze środkami chemicznymi, bądź procesem chorobowym (np. drożdżyca, rak szyjki macicy).

• częściowy ubytek naskórka - zejście pęcherzyków, pęcherzy

• wyprzenia (intertrigo) - wynik maceracji, fałdy skóry

• otarcie mechaniczne

• ustępują bez pozostawienia blizny

WYPRZENIE - Zapalenie naskórka w miejscach stykania się fałdów skórnych, np. w pachwinach, pod sutkami u kobiet, pod pachami. Zwykle jest następstwem zakażenia drożdżakami Candida albicans, których wzrost ułatwia wilgoć między fałdami skóry.

Przeczos (excoratio) powierzchniowy, linijny ubytek w skórze uprzednio niezmienionej.

Przeczos powstaje w wyniku mechanicznych urazów takich jak np. drapanie. Przeczosy są charakterystyczne dla stanów chorobowych przebiegających z nasilonym świądem, takich jak: nasilona żółtaczka, świerzb, wszawica czy atopowe zapalenie skóry.

• linijny ubytek naskórka

• wynik drapania - świerzb, wszawica, świerzbiączka, AZS

8. Owrzodzenie, rana, martwica, zgorzel - definicja, obraz kliniczny, rodzaje i przykłady

Owrzodzenie (ulcus) wykwit wtórny mający charakter otwartej rany na powierzchni skóry, błony śluzowej lub gałki ocznej. Do wytworzenia wrzodu dochodzi w wyniku uszkodzenia tkanek wikłanego toczącymi się lokalnie procesami o charakterze zapalno-martwicowym, co skutkuje przerwaniem ciągłości nabłonka i uszkodzeniem leżących głębiej struktur tkankowych. Do bezpośrednich przyczyn powstawania wrzodów można zaliczyć uraz (fizyczny, chemiczny, termiczny), zakażenie lub niedokrwienie tkanek. Gojenie się wrzodów zwykle przebiega z trudnościami, miewa charakter przewlekły i kończy się wytworzeniem blizny.

• ubytek skóry właściwej

• wynik zmian naczyniowych (tętniczych, żylnych)

• działanie czynników fizycznych (oparzenie, odmrożenie)

• działanie czynników chemicznych (substancje żrące)

• działanie czynników mechanicznych (odleżyny)

• zejście guzów i guzków

• mechaniczny ubytek tkanki zdrowej (rana)

• goi się z wytworzeniem blizny

Rana to uszkodzenie ciągłości skóry, a często również głębszych tkanek lub narządów na skutek urazu mechanicznego. Istnieją pewne rodzaje ran, które powstają w wyniku innych procesów chorobowych np. owrzodzenie żylakowe, owrzodzenie troficzne (odleżyna), owrzodzenie neuropatyczne czy też rana powstała w wyniku niedokrwienia lub zakażenia tkanek.

W zależności od sposobu działania tej siły, mechanizmu jej działania rozróżnia się rany: cięte, kłute, postrzałowe, tłuczone, szarpane, kąsane.

Martwica (necrosis) ciąg zmian zachodzących po śmierci komórki.
Zgorzel (gangrena) rozkład tkanek w żywym organizmie przez bakterie gnilne (beztlenowce).

• ogniska martwicy o czrnym zabarwieniu

• arterioskleroza, sepsa, pyoderma gangrenosum, zespoły wykrzepiania

Do typów martwicy komórek zaliczamy:

• martwice skrzepową (najczęściej zawał)

• martwicę rozpływną (typowa dla mózgu)

• martwicę enzymatyczną tkanki tłuszczowej (w tkance tłuszczowej okołotrzustkowej)

• martwicę serowatą (serowacenie - typowo w gruźlicy)

• zgorzel (zachodzi gnicie), w tym:

• zgorzel wilgotna

• zgorzel sucha

• zgorzel gazowa

9. Łuska, strup, blizna - definicja, obraz kliniczny, rodzaje i przykłady

Łuska (łac. squama) - w dermatologii, złuszczająca się warstwa rogowa. Może być wynikiem zejścia stanu zapalnego bądź nadmiernego (hiperkeratoza) lub nieprawidłowego (parakeratoza) rogowacenia. Przykładem choroby z hiperkeratozą jest łuszczyca, do dyskeratoz należy m.in. choroba Dariera.

Strup (crusta) wykwit powstały wskutek zasychania płynu wysiękowego, treści ropnej lub krwi na powierzchni pęcherzyków i pęcherzy, owrzodzeń bądź nadżerek, albo ran. Pod warstwą strupów zachodzi proces gojenia - im proces gojenia jest bardziej zaawansowany, tym przyleganie strupa do podstawy jest luźniejsze. Po odpadnięciu strupa pozostaje czasowe przebarwienie, lub jeśli pod powierzchnią strupa było owrzodzenie - pozostaje blizna.

• zaschnięta na powierzchni wykwitów wydzielina surowicza, ropna lub krwawa

Blizna (cicatrix) zmiana skórna będąca najczęściej następstwem uszkodzenia skóry właściwej i zastąpieniem ubytku przez tkankę łączną włóknistą.

Blizny mogą mieć charakter przerostowy (keloid), gdy ilość tkanki łącznej jest większa niż ilość tkanki zniszczonej przez uraz, bądź zanikowy.

• wynik zastępowania ubytków skóry właściwej tkanką włóknistą

• atroficzna

• hypertroficzna

• poikilodermiczna

10. Zanik, stwardnienie, zliszajowacenie - definicja, obraz kliniczny, rodzaje i przykłady

Zanik (atrophia) Zanik skóry może mieć różną lokalizację. W miejscu zaniku mogą pojawić się żółtawe guzki na niewielkiej przestrzeni i wtedy dotyczy on tylko małych obszarów skóry. Drugi typ spotyka się jako następstwo trądziku w postaci blizn rozsianych po twarzy i plecach.

• zanik naskórka, skóry lub naskórka i skóry

• skóra cienka, wiotka, z prześwitującymi naczyniami

Stwardnienie (sclerosis)

• ograniczone lub rozlane stwardnienie skóry w wyniku obrzęku, obrzęku limfatycznego, gromadzenia się mucyn, rozrostu kolagenu lub nacieku komórkowego

Zliszajowacenie (lichenificatio) stan wzmożonego pogrubienia poletkowania i szorstkości skóry na tle przewlekłych stanów zapalnych np. charakterystyczny dla atopowego zapalenia skóry

• pogrubienie naskórka, wzmożone poletkowanie - AZS

11. Wywiad dermatologiczny, elementy wywiadu i ich znaczenie

Wywiad

wiek, zawód, warunki socjalne, styl życia

miejsce zamieszkania: miasto, wieś, kraj, region świata

zmiany skórne - od kiedy, czy poprzedzały je objawy subiektywne lub wykwity w innych okolicach ciała

ewentualna ewolucja wykwitów

wpływ czynników zewnątrz- i wewnątrzpochodnych na wystąpienie, rozwój i nasilenie zmian skórnych

czy występuje świąd, ból, pieczenie, przeczulica, czy są czynniki nasilające te objawy

objawy współistniejące: gorączka, osłabienie, ból mięśni, stawów, duszność, zaburzenia połykania, inne

przebyte choroby dermatologiczne, inne

wywiad rodzinny

leczenie dotychczasowe i obecne

wpływ choroby na pacjenta

12. Badanie dermatologiczne - elementy badania i ich znaczenie

Badanie Dermatologiczne

• Zasady ogólne:

• Poszanowanie intymności

• Temperatura pomieszczenia

• Oświetlenie

• Badanie całego pacjenta

13. Badania dodatkowe pomocne w diagnostyce chorób skóry

• Badanie kliniczne

• ocena skóry niezmienionej: barwa, ciepłota, wilgotność, elastyczność, połysk

• grubość tkanki podskórnej

• włosy

• paznokcie

• błony śluzowe

• obwodowe węzły chłonne

Ocena wykwitów

• Lokalizacja

• Liczba

• Rodzaj wykwitów

• Układ

• Rozległość zmian

• Dolegliwości

ogniska pojedyncze

zmiany wieloogniskowe

1

---