MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE DO REALIZACJI PROGRAMU STAŻU PODYPLOMOWEGO Z ZAKRESU BIOETYKI
(załącznik nr 1 część 9 do rozp. Ministra Zdrowia z dnia 24 III 2004 w sprawie stażu podyplomowego lekarza i lekarza stomatologa).
Spis materiałów:
I
DEKLARACJA GENEWSKA
Uchwalona przez 2. Sesję Ogólną Światowego Stowarzyszenia Lekarzy ( World Medical Association) w Genewie, w Szwajcarii, we wrześniu 1948 r., poprawiona przez 22. Światowy Kongres Lekarzy w Sydney, w Australii, w sierpniu 1968 r. i 35. Światowy Kongres Lekarzy w Wenecji, we Włoszech, w październiku 1983 r.
W chwili przyjęcia mnie do grona członków zawodu lekarskiego uroczyście przyrzekam poświęcić me życie służbie ludzkości;
Będę odnosił się do moich nauczycieli z należnym im szacunkiem i wdzięcznością;
Będę wykonywał swój zawód sumiennie i z godnością;
Zdrowie chorego będzie moją główną troską;
Będę zachowywał powierzone mi tajemnice, nawet po śmierci chorego;
Ze wszystkich mych sił będę dbać o zachowanie godności i szlachetnych tradycji zawodu lekarskiego;
Moi koledzy będą mi braćmi;
Nie dopuszczę do tego, by względy religijne, narodowe, rasowe, polityki partyjnej lub pozycji społecznej mogły wpływać na moje obowiązki wobec mego chorego; Zachowam najwyższy szacunek dla życia ludzkiego od jego początku nawet pod wpływem groźby, nie użyję mojej wiedzy lekarskiej przeciwko prawom ludzkości.
Przyrzekam to uroczyście, z własnej woli, na mój honor!
World Medical Association, Handbook of Declarations. Published by the World Medical Association. Inc. 1985. Printed in England by Inkon Printers Limited. Farnborough, Hampshire, str. 3 ( tłumaczył dr med. Jan Jaroszewski). Przedruk: Gazeta Lekarska, Lipiec 1990 s. 3, Warszawa.
II
DEKLARACJA HELSIŃSKA ŚWIATOWE STOWARZYSZENIE LEKARZY
Regulamin Światowego Stowarzyszenia Lekarzy Deklaracja Helsińska Światowego Stowarzyszenia Lekarzy
Zasady Etycznego Postępowania w Eksperymencie Medycznym z Udziałem Ludzi
Przyjęte przez 18 Walne zgromadzenie Światowego Stowarzyszenia Lekarzy Helsinki, Finlandia, czerwiec 1964
Poprawki naniesione przez:
29 Walne Zgromadzenie Światowego Stowarzyszenia Lekarzy, Tokio, Japonia, październik 1975 35 Walne Zgromadzenie Światowego Stowarzyszenia Lekarzy, Wenecja, Włochy, październik 1983 41 Walne Zgromadzenie Światowego Stowarzyszenia Lekarzy, Hong Kong, wrzesień 1989
48 Walne Zgromadzenie Światowego Stowarzyszenia Lekarzy, Somerset West, RPA, październik 1996 52 Walne Zgromadzenie Światowego Stowarzyszenia Lekarzy, Edynburg, Szkocja, październik 2000
WSTĘP
Światowe Stowarzyszenie Lekarzy uchwaliło Deklarację Helsińską jako dokument będący wykładnią zasad postępowania lekarzy i innych uczestników badań medycznych przeprowadzanych na ludziach. Eksperyment medyczny z udziałem człowieka obejmuje badania nad możliwym do zidentyfikowania materiałem ludzkim lub danych wiadomego pochodzenia.
Obowiązkiem lekarza jest promocja i ochrona ludzkiego zdrowia. Wiedza i sumienie lekarza służą wypełnianiu tej powinności.
Deklaracja Genewska Światowej Organizacji Lekarskiej zobowiązuje lekarza tymi słowami:
"Zdrowie mojego pacjenta będę stawiał na pierwszym miejscu", a Międzynarodowy Kodeks Etyki Lekarskiej głosi, że: "Lekarz podczas sprawowania opieki medycznej, mogącej wpłynąć na pogorszenie fizycznego i psychicznego stanu pacjenta, będzie kierował się tylko jego dobrem".Postęp medycyny opiera się na badaniach naukowych, w tym także na badaniach przeprowadzanych na ludziach.
W eksperymencie medycznym na ludziach troska o dobro badanej osoby musi przeważać nad interesami nauki i społeczeństwa.
Podstawowym celem eksperymentu medycznego przeprowadzanego na ludziach jest poprawa metod profilaktycznych, diagnostycznych i terapeutycznych, a także zrozumienie etiologii i patogenezy chorób. Nawet najlepsze metody profilaktyczne, diagnostyczne i terapeutyczne muszą być ciągle udoskonalane przez badania zmierzające do poprawy ich skuteczności, wydajności, dostępności i jakości.
W aktualnej praktyce lekarskiej i eksperymentach medycznych większość metod profilaktycznych, diagnostycznych i terapeutycznych obarczona jest ryzykiem i obciążeniami.
Eksperyment medyczny jest zagadnieniem rozważanym w kategoriach unormowań etycznych, które sprzyjają poszanowaniu wszystkich istot ludzkich, bronią ich zdrowia i praw. Istnieje szczególna konieczność wskazania na niedogodności ekonomiczne i medyczne. Specjalną uwagę należy także poświęcić tym osobom, które nie mogą samodzielnie wyrazić zgody lub jej odmówić, które mogą być zmuszane do wyrażenia zgody, tym, które nie odniosą osobistych korzyści z uczestnictwa w eksperymencie i tym, dla których eksperyment wiąże się z opieką medyczną.
Badacze powinni znać wymagania etyczne i prawne oraz przepisy regulujące prowadzenie eksperymentów medycznych na ludziach, obowiązujące zarówno w ich własnym krajach, jak i odpowiednie wymogi międzynarodowe. Żadna z istniejących w danym państwie zasad etycznych, prawnych ani przepisowi, me powinna eliminować któregokolwiek z punktów o ochronie osób poddawanych badaniom zawartych w tej Deklaracji.
PODSTAWOWE ZASADY PROWADZENIA WSZYSTKICH EKSPERYMENTÓW MEDYCZNYCH
Obowiązkiem lekarza przeprowadzającego eksperyment medyczny jest ochrona życia, zdrowia, prywatności i godności człowieka poddawanego badaniom.
Eksperyment medyczny na ludziach musi być zgodny z ogólnie przyjętymi zasadami badań naukowych, opierać się na gruntownej znajomości piśmiennictwa naukowego, innych wiarygodnych źródeł informacji i odpowiedniej umiejętności prowadzenia badań laboratoryjnych, a kiedy jest to właściwe - eksperymentów na zwierzętach.
Podczas prowadzenia badań mogących mieć wpływ na środowisko należy zapewnić odpowiednie środki ostrożności, a także wziąć pod uwagę dobro zwierząt wykorzystywanych do badań.
Plan i sposób wykonania każdej procedury próby klinicznej przeprowadzanej na ludziach powinien być jasno sformułowany w protokole eksperymentu. Protokół ten powinien zostać przedstawiony w celu rozpatrzenia, skomentowania, udzielenia wskazówek, a tam, gdzie jest to właściwe, zatwierdzenia przez specjalnie powołana komisję etyczną, której członkowie muszą być niezależni od badacza, sponsora i wolni od międzynarodowych wpływów. Ta niezależna komisja powinna pozostać w zgodzie z prawem i przepisami kraju, w którym jest przeprowadzany eksperyment. Komisja ma prawo do kontroli przeprowadzanych badań. Badacz jest zobowiązany dostarczyć wstępne informacje komisji, szczególnie dotyczące poważnych działań niepożądanych. Prowadzący badanie powinien także dostarczyć komisji do wglądu informacje na temat źródła finansowania, sponsorów, przynależności instytucjonalnych badacza, innych potencjalnych sprzeczności interesów i czynników nakłaniających badanych do uczestnictwa w eksperymencie.
Protokół badania powinien zawsze zawierać oświadczenie o zagadnieniach etycznych eksperymentu i zaznaczać, że istnieje zgodność z zasadami wyrażonymi w tej Deklaracji.
Eksperyment medyczny z udziałem ludzi powinien być przeprowadzany tylko przez osoby przygotowane do pracy naukowej i pod nadzorem lekarza o doświadczeniu klinicznym. Odpowiedzialność za osobę, która ma być poddana eksperymentowi powinna zawsze spoczywać na osobie z wykształceniem medycznym, a nigdy na osobie badanej, nawet pomimo wyrażenia prze nią zgody.
Każdy projekt eksperymentu medycznego z udziałem ludzi powinien być poprzedzony dokładną oceną przewidywalnego ryzyka i obciążeń w porównaniu z przewidywanymi korzyściami dla osób badanych lub innych. Nie wyklucza to uczestnictwa w eksperymencie medycznym zdrowych ochotników. Projekty wszystkich badań powinny być publicznie dostępne.
Lekarze powinni powstrzymywać się od angażowania w projekty badań z udziałem ludzi, jeśli nie są przekonani, że ryzyko zostało dokładnie określone i może być w wystarczającym stopniu kontrolowane. Lekarze powinni zakończyć każde z badań, jeżeli okaże się, że ryzyko przewyższa potencjalne korzyści lub jeżeli posiadają dostateczne dowody o pozytywnych i korzystnych wynikach prowadzonych eksperymentów.
Eksperyment medyczny powinien być przeprowadzony na ludziach tylko wtedy, kiedy korzyści przewyższają ryzyko i obciążenia związane z badaniem dla osoby uczestniczącej w eksperymencie. Mato szczególne znaczenie w przypadku, kiedy uczestnikami eksperymentu są zdrowi ochotnicy.
Eksperyment medyczny jest usprawiedliwiony jedynie w przypadku, gdy istnieje uzasadnione prawdopodobieństwo, że wyniki badań będą korzystne dla populacji, na której jest on prowadzony.
Badani muszą być ochotnikami i świadomymi uczestnikami projektu badawczego.
Prawu uczestnika eksperymentu do poufności musi być zawsze zapewnione. Należy podjąć wszelkie środki ostrożności w celu ochrony prywatności i poufności jego danych osobowych, a także zminimalizowania wpływu eksperymentu na kondycję psychiczną i fizyczną oraz osobowość badanego.
We wszystkich eksperymentach przeprowadzanych na ludziach, każdy potencjalny uczestnik musi być należycie poinformowany o celach, metodach, źródle finansowania, możliwych sprzecznościach interesów, instytucjonalnej przynależności badacza, oczekiwanych korzyściach i potencjalnym ryzyku związanym z eksperymentem, a także o dyskomforcie, jaki on ze sobą niesie. Osoba badana powinna być poinformowana o prawie do odstąpienia od udziału w eksperymencie lub wycofania zgody na uczestnictwo w każdej chwili, bez żadnych konsekwencji. Po upewnieniu się, że uczestnik zrozumiał przekazane mu informacje, lekarz powinien uzyskać wyrażoną z własnej woli, świadomą zgodę, najlepiej na piśmie. Jeżeli zgoda nie może być uzyskana na piśmie, przyzwolenie inne, niż pisemne, musi zostać udokumentowane w obecności świadków.
Uzyskując świadomą zgodę na uczestnictwo w projekcie od badanego pozostającego pod wpływem zależności od lekarza lub mogącego wyrazić zgodę pod presją, lekarz powinien zachować szczególną rozwagę. W tym przypadku świadoma zgoda powinna być uzyskana przez dobrze zaznajomionego z problemem lekarza, który nie jest zaangażowany w badania i jest całkowicie bezstronny.
Na udział w eksperymencie osoby, która jest ubezwłasnowolniona, z przyczyn fizycznych lub psychicznych nie jest w stanie wyrazić zgody lub jest niepełnoletnia, prowadzący badanie musi otrzymać świadomą zgodę od przedstawiciela ustawowego według obowiązującego prawa. Grupy te nie powinny być włączane do badań, chyba, że jest to eksperyment mający na celu promowanie zdrowia w reprezentowanej przez nie populacji, a badania takie nie mogą być przeprowadzone z udziałem osób zdolnych do wykonywania czynności prawnych.
Jeżeli badany uważany za ubezwłasnowolnionego, na przykład nieletni, jest w stanie wyrazić zgodę na swoje uczestnictwo w eksperymencie, prowadzący badania musi dodatkowo uzyskać tę zgodę obok zgody przedstawiciela ustawowego.
Eksperymenty na ludziach, którzy nie są w stanie wyrazić zgody, włączając w to upoważnienie lub zgodę z góry, powinny być prowadzone tylko w przypadku, gdy stan fizyczny lub psychiczny uniemożliwiający uzyskanie świadomej zgody jest koniecznym wymogiem charakteryzującym populację badaną. Szczególne powody dla włączenia uczestnika badania będącego w stanie uniemożliwiającym wyrażenie świadomej zgody powinny być określone w protokole eksperymentu i przedstawione komisji recenzującej do rozważenia i akceptacji. Protokół powinien podkreślać, że zgoda na dalszy udział w eksperymencie powinna zostać uzyskana jak najszybciej od uczestnika badania lub jego przedstawiciela ustawowego.
Zarówno autorzy jak i wydawcy są zobowiązani do przestrzegania zasad etycznych. Badaczy obowiązuje zachowanie ścisłości wyników przy ich publikacji. Wyniki, zarówno negatywne jak i pozytywne, powinny być opublikowane lub udostępnione publicznie w inny sposób. W publikacji powinny być podane źródła finansowania, przynależność instytucjonalna badacza i możliwe sprzeczności interesów. Sprawozdania z eksperymentów przeprowadzonych niezgodnie z zasadami zamieszczonymi w tej Deklaracji nie powinny być przyjmowane do publikacji.
DODATKOWE ZASADY DOTYCZĄCE PRZEPROWADZANIA EKSPERYMENTU MEDYCZNEGO POŁĄCZONEGO Z OPIEKĄ MEDYCZNĄ.
Lekarz może połączyć eksperyment medyczny z opieką medyczną tylko w przypadku, gdy eksperyment jest uzasadniony potencjalnymi korzyściami profilaktycznymi, diagnostycznymi lub leczniczymi. Gdy eksperyment medyczny łączy się z opieką medyczną, w celu ochrony pacjentów, będących obiektem badań, stosuje się dodatkowe wytyczne postępowania.
Korzyści, ryzyko, obciążenia i skuteczność nowej metody powinny być zbadane w porównaniu do aktualnie najlepszych metod profilaktycznych, diagnostycznych i terapeutycznych. Nie wyłącza to użycia placebo lub braku leczenia w eksperymentach, w których nie istnieją żadne sprawdzone metody profilaktyczne, diagnostyczne i terapeutyczne.
Po zakończeniu badania, każdy uczestniczący w nim pacjent powinien mieć zapewniony dostęp do najlepszych metod profilaktycznych, diagnostycznych i leczniczych udowodnionych w badaniu.
Lekarz powinien dokładnie poinformować pacjenta, który z aspektów opieki jest związany z eksperymentem. Odmowa pacjenta w uczestniczeniu w badaniu nigdy nie może mieć wpływu na stosunek lekarz - pacjent.
W czasie leczenia pacjenta, w przypadku, gdy sprawdzone metody profilaktyki, diagnostyki i leczenia nie istnieją lub są nieskuteczne, lekarz za świadomą zgodą pacjenta, musi mieć swobodę zastosowania nie potwierdzonych lub nowych metod profilaktycznych, diagnostycznych i leczniczych, jeśli w jego ocenie mogą one przynieść nadzieję na uratowanie życia, przywrócenie zdrowia lub ulgę w cierpieniu. Tam, gdzie jest to możliwe, metody te powinny stać się przedmiotem eksperymentu prowadzonego w celu udowodnienia ich bezpieczeństwa i skuteczności. We wszystkich przypadkach nowe informacje powinny zostać zapisane i, gdy to właściwe, opublikowane. Należy przestrzegać innych, odpowiednich wskazówek tej Deklaracji.
Wskazówki dla lekarzy dotyczące tortur i innego okrutnego, nieludzkiego i poniżającego traktowania oraz karania w związku z zatrzymaniem i uwięzieniem
Wstęp
Zaszczytem jest dla lekarza wykonywać zawód dla dobra ludzkości, przywracać i dbać o zdrowie organizmu i umysłu bez względu na osobę pacjenta, zapewniać komfort i koić ból swych pacjentów. Wyrażać najwyższy szacunek dla drugiego człowieka nawet w obliczu zagrożenia, oraz nie wykorzystywać w żadnym stopniu wiedzy medycznej wbrew prawom ludzkości.
Dla celów tej Deklaracji tortury definiuje się jako rozmyślne, systematyczne, złośliwe wywoływanie fizycznego lub psychicznego bólu przez jedną lub więcej osób działających z własnej woli lub na rozkaz jakiejkolwiek władzy, w celu zmuszenia innej osoby do wyjawienia lub wyznania informacji lub z jakiegokolwiek innego powodu.
DEKLARACJA
Lekarz nie będzie wspierał, tolerował ani uczestniczył w torturowaniu ani w żadnych innych nieludzkich praktykach, bez względu na rodzaj przestępstwa o popełnienie którego ofiara tych praktyk jest podejrzewana, oskarżana lub uznana winną jego popełnienia, bez względu na przekonania i motywy tej osoby, również w trakcie konfliktów zbrojnych i zamieszek wewnętrznych.
Lekarz nie będzie udostępniał gabinetu, instrumentów, leków ani wiedzy w celu ułatwienia tortur, nieludzkiego i upokarzającego traktowania ani w celu obniżenia u ofiary zdolności znoszenia takiego traktowania.
Lekarz nie będzie obecny w trakcie jakichkolwiek praktyk, w trakcie których tortury lub inne formy okrutnego, nieludzkiego, upokarzającego traktowania są stosowane lub grozi się ich użyciem.
Lekarz musi być w pełni niezależny w kwestii wyboru metody leczenia pacjenta, za zdrowie którego jest odpowiedzialny. Podstawową rolą lekarza jest przynoszenie ulgi innym ludziom i żadne powody osobiste, zbiorowe czy też polityczne nie mogą przesłonić tego wyższego celu.
W wypadku, gdy więzień odmawia przyjmowania posiłków a zdaniem lekarza jest on zdolny do własnego i racjonalnego osądu konsekwencji takiego dobrowolnego odmawiania posiłków, więzień ten nie będzie karmiony sztucznie. Zdolność do sformułowania przez więźnia takiego sądu powinna być stwierdzona, przez co najmniej jednego niezależnego lekarza. Lekarz powinien wyjaśnić więźniowi konsekwencje odmowy przyjmowania posiłków.
Światowe Stowarzyszenie Lekarzy będzie wspierać i przekonywać społeczność międzynarodową, narodowe stowarzyszenia lekarzy oraz koleżanki i kolegów lekarzy do wspierania lekarzy i ich rodzin w obliczu zagrożenia represjami za odmowę pomocy przy stosowaniu tortur albo innych form nieludzkiego lub upokarzającego traktowania.
1Tłumaczenie własne Naczelnej Izby Lekarskiej
I Część ogólna.
Zasady deontologii lekarskiej opierają się na pisanych i niepisanych podstawach etyki, wytwarzanej przez stan lekarski i społeczeństwo współczesne i służą lekarzom za wskazówkę postępowania, jako członkom stanu lekarskiego i członkom społeczeństwa.
Lekarz obowiązany jest ściśle przestrzegać, aby działalność jego nie tylko w życiu zawodowym, ale także jego postępowanie w życiu prywatnym i publicznym były zgodne z zasadami etyki i godnością stanu lekarskiego, Izby Lekarskie, jako reprezentacja stanu lekarskiego, stoją na straży etycznego postępowania lekarzy.
Izby Lekarskie w orzeczeniach swoich kierują się nie tylko obowiązującymi przepisami, ale przede wszystkim podstawami etyki, tworząc w szczególnych wypadkach życiowych nowe zasady, wypływające z ogólnych wymagań etyki lekarskiej. Lekarz przeto nie może bronić się twierdzeniem, że jego czyn nie sprzeciwia się którejkolwiek z niniejszych zasad.
Lekarz odpowiada przed Sądem Izby również za czyny, popełnione przed przyjęciem go do grona jej członków, jeżeli czyny te nie były już poprzednio przedmiotem oceny jednej z Izb Lekarskich.
II Część szczegółowa.
Rozdział I
Stosunek lekarza do chorego.
Zasada 1. Najwyższym nakazem moralnym dla lekarza w wykonywaniu praktyki lekarskiej jest dobro chorego i zdrowie publiczne.
Zasada 2. Lekarz powinien wykonywać praktykę lekarską sumiennie, zgodnie z wymaganiami wiedzy lekarskiej, z poczuciem godności stanu lekarskiego i ze współczuciem dla chorego, zachowując w stosunku do niego zawsze takt i delikatność.
Zasada 3. W przypadkach, uznanych za wątpliwe i groźne, lekarz, opierając się na swej wiedzy i najlepszej woli, powinien zaproponować naradę; jeżeli leczenie wymaga kwalifikacyj specjalnych, powinien doradzić wezwanie odpowiedniego specjalisty.
Zasada 4. Lekarz może odstąpić od leczenia chorego według własnego uznania, o ile nie zachodzi wypadek, przewidziany w art. 17-ym Rozp. Prezydenta Rzplitej o wykonywaniu praktyki lekarskiej, obowiązany jest jednak zawczasu o tym uprzedzić chorego, względnie osoby, opiekujące się chorym. W przypadkach nieuleczalnych, w których lekarz nie może przywrócić choremu zdrowia, ani ocalić mu życia, powinien do końca łagodzić jego cierpienia.
Zasada 5. Wpływu, uzyskanego wskutek swojego stosunku lekarskiego do chorego, lekarz nie może użyć w żadnym innym celu, jak tylko lekarskim.
Zasada 6. Zachowanie w tajemnicy wszystkiego, cokolwiek lekarz w podczas leczenia, czy w związku z nim ujrzał, usłyszał lub przeniknął, a czego nie należy rozgłaszać, jest moralnym obowiązkiem lekarza. Lekarz powinien uważać zachowanie tajemnicy lekarskiej za regułę, od której są dopuszczalne wyjątki tylko wtedy, gdy lekarz jest do nich zmuszony wyraźnym nakazem ustaw państwowych lub zostaje z niej zwolniony przez chorego. W wypadkach wątpliwych sumienie lekarza, lub opinia wydana przez właściwą Izbą Lekarską, rozstrzygają o jego postępowaniu. Wszelkie wyjątki powinny być traktowane przez lekarza z najwyższą ostrożnością, aby nie wyrządzić krzywdy choremu lub innym ludziom, albo też nie narazić siebie samego na skutki przekroczenia nakazu ustawowego.
Zasada 7. Leczenie bez poprzedniego zbadania chorego jest niedopuszczalne. Lekarz może wyjątkowo bez ponownego zbadania przepisywać dalsze leczenie takiemu choremu, który przedtem był pod jego opieką lekarską.
Zasada 8. Lekarz bez koniecznej potrzeby, a tylko dla zysku nie może odwiedzać chorego w domu, lub polecać mu przychodzenie do siebie.
Zasada 9. O niebezpieczeństwie zagrażającym życiu chorego, lekarz powinien starać się zawiadomić rodzinę względnie otoczenie w sposób oględny.
Zasada 10. Lekarzowi nie wolno narzucać swych usług choremu, zwłaszcza zaś nie wolno mu korzystać z żadnego płatnego pośrednictwa, a także z ogłoszeń, będących w sprzeczności z przepisami Izb Lekarskich o ogłoszeniach.
Zasada 11. Lekarz nie może pobierać przy wykonywaniu swej praktyki żadnego ukrytego przed pacjentem (dodatkowego) wynagrodzenia za pośrednictwem pomocniczej siły (technicznej), wykonującej z jego zlecenia pewne czynności techniczne lekarskie.
Zasada 12. Lekarz ma prawo umawiać się o wysokość honorarium przed rozpoczęciem leczenia. Wyjątkiem od tej zasady jest pomoc w nagłym wypadku, grożącym choremu niebezpieczeństwem życia lub zdrowia.
Zasada 13. Humanitarny stosunek do cierpiącego jest obowiązkiem lekarza, zapewnienie jednak opieki lekarskiej niezamożnym ciąży na nim nie więcej, niż na innych obywatelach.
Zasada 14. Lekarzowi nie wolno wyznaczać i ogłaszać honorarium niższego od norm cennika urzędowego. Zasada ta stosuje się także do pracy lekarza w instytucjach filantropijnych, społecznych i sportowych.
Zasada 15. Lekarz powinien w zasadzie leczyć bezpłatnie lekarza, wykonującego zawód lekarski i tych członków rodziny, którzy pozostają na jego utrzymaniu, a także niezamożne wdowy i sieroty po lekarzach. Jeżeli lekarz lub rodzina lekarza wyrażają życzenie zapłacenia leczącemu ich lekarzowi za leczenie może on tę zapłatę przyjąć. Lekarzowi leczącemu zawsze należy się zwrot poniesionych wydatków. Wyjazdy poza miejscowość, zamieszkiwaną przez leczącego lekarza, powinny być opłacane. Leczenie lekarzy i ich rodzin w zakładach leczniczych, należących do lekarzy powinny być opłacane przez leczących się do wysokości kosztów własnych zakładu leczniczego.
Zasada 16. Wydawanie świadectw lekarskich dozwolone jest jedynie na podstawie bądź bezpośredniego, bądź dawniejszego zbadania chorego w ostatnim razie z zaznaczeniem, kiedy badanie było przeprowadzone.
Rozdział II
Stosunki wzajemne między lekarzami w wykonywaniu pracy zawodowej.
Zasada 17. Równoczesne prowadzenie leczenia chorego przez kilku lekarzy jest bez ich wzajemnego porozumienia niedozwolone. Wyjątek stanowi równoczesne leczenie przez lekarzy różnych specjalności.
Zasada 18. Lekarz może objąć leczenie chorego, będącego pod stałą opieką kolegi, tylko w takim razie, jeżeli chory oświadczył, że zaniechał leczenia się u lekarza poprzedniego. Lekarz poprzedni na życzenie kolegi, obejmującego leczenie, powinien udzielić mu informacyj o dotychczasowym przebiegu choroby i o sposobie leczenia.
Zasada 19. Lekarzowi nie wolno wypowiadać wobec chorego lub jego otoczenia niekorzystnej oceny działalności zawodowej kolegi. Lekarzowi nie wolno się zachowywać w sposób, który może zdyskredytować poprzedniego lekarza.
Zasada 20. Zakaz leczenia chorych, pozostających pod opieką innych lekarzy nie dotyczy przypadków nagłych. W tych razach każdy lekarz wezwany winien pośpieszyć do chorego w celu udzielenia doraźnej pomocy.
Zasada 21. Jeżeli do chorego zostanie wezwanych jednocześnie kilku lekarzy, to lekarz, który przybył pierwszy ma pierwszeństwo przy udzielaniu porady, jeżeli się sam tego pierwszeństwa nie zrzeknie lub też, jeżeli wezwani lekarze nie ugodzą się, co do odbycia wspólnej narady. Honorarium jednak, należy się każdemu z wezwanych. Dalsze leczenie należy do tego lekarza, którego chory lub jego otoczenie sobie życzą.
Zasada 22. Wolno, a nawet należy objąć czasowo leczenie w zastępstwie lekarza ordynującego, który z jakichkolwiek powodów przejściowo nie może wykonywać praktyki. Gdy lekarz ordynujący może już objąć dalsze leczenie, wtedy jest obowiązkiem zastępcy natychmiast się usunąć.
Zasada 23. Jeżeli po zaprzestaniu leczenia przez lekarza ordynującego, będzie z jakichkolwiek powodu powołany inny lekarz bez wyraźnej prośby tylko o czasowe zastępstwo, wypowiedzianej przez lekarza ordynującego lub przez chorego, to należy uważać go za lekarza ordynującego, a nie za zastępcę.
Zasada 24. Zaproszenie drugiego lekarza na naradę odbywa się po porozumieniu się lekarza ordynującego z chorym lub z jego otoczeniem. Lekarzowi ordynującemu nie wolno uchylić się od narady, której żąda chory lub jego otoczenie. W razie niemożności dojścia do porozumienia co do osoby konsyliariusza, lekarz ordynujący winien się usunąć od leczenia, jeżeli na to pozwala stan chorego.
Zasada 25. Z reguły konsyliariusza zaprasza na naradę lekarz ordynujący w porozumieniu z chorym, względnie z otoczeniem. Lekarz zaproszony na naradę powinien upewnić się, że lekarz ordynujący zgadza się na nią. Lekarz, zaproszony na naradę, nie powinien odmawiać w niej udziału bez dostatecznej podstawy.
Zasada 26. Lekarze powinni przybyć na naradę punktualnie. Pożądane jest, aby lekarz ordynujący przybył wcześniej. W razie opóźnienia się jednego z lekarzy, które może wydarzyć się w razie nadzwyczajnych i nieprzewidzianych przeszkód (z czego też należy się usprawiedliwić), lekarz przebywający w porę powinien czekać na kolegę w mieście przez 15 minut, na wsi zaś zależnie od okoliczności także i dłużej. Jeżeli lekarz nie może przybyć na naradę, powinien możliwie jak najprędzej zawiadomić o tym kolegę, z którym miał ją odbyć.
Zasada 27. Gdy do chorego przybył tylko jeden z lekarzy w porze wyznaczonej i gdy czekanie na drugiego okaże się bezcelowe, to naradę należy uważać za udaremnioną. Jeśli nie doszła ona do skutku z powodu spóźnienia się lub nieprzybycia konsyliariusza, to do udziału w naradzie lekarz ordynujący może zaprosić innego lekarza.
Zasada 28. Jeżeli w porze oznaczonej na naradę przybył tylko lekarz ordynujący, to zarządza on u chorego, co uzna za wskazane. Jeżeli zaś przybędzie tylko konsyliariusz, to po bezskutecznym oczekiwaniu na lekarza ordynującego, wolno mu zbadać chorego i przepisać, co uzna za stosowne. Nakazane jest, aby w podobnych przypadkach konsyliariusz nie wypowiadał swego zdania, co do rozpoznania, leczenia i rokowania; jeżeli jednak ze względu na chorego lub jego otoczenie byłoby to niemożliwe, to zdanie swoje powinien on wyjaśnić jak najoględniej, by nie zaszkodzić opinii nieobecnego kolegi. Jeżeli pogląd konsyliariusza na chorobę, leczenie i rokowanie jest odmienny od poglądu nieobecnego lekarza ordynującego, to uwagi swoje powinien konsyliariusz wypowiedzieć osobiście lekarzowi ordynującemu lub przekazać mu je listownie. Pozostawienie takiego listu u chorego dla doręczenia go lekarzowi ordynującemu jest niedozwolone.
Zasada 29. Narady, dotyczące rozpoznania i leczenia, powinny się odbywać z udziałem lekarza ordynującego. Sprawę rozpoznania i leczenia omawiają lekarze po zbadaniu chorego pomiędzy sobą, bez udziału chorego i jego otoczenia. Od porozumienia między lekarzami, biorącymi udział w naradzie, zależy, kto z nich ma zawiadomić chorego lub jego otoczenie o wynikach narady. Moralnym obowiązkiem konsyliariusza jest zarówno troska o dobro chorego, jak i przestrzeganie, by autorytet lekarza ordynującego nie ucierpiał.
Zasada 30. Na naradach należy dążyć do zgodnego sformułowania opinii w ogólnych zarysach, z pominięciem różnicy zdań w podrzędnych szczegółach. Jeżeli nawet co do głównych podstaw rozpoznania, leczenia i rokowania nie da się osiągnąć zgodnej opinii, należy w sposób oględny zawiadomić chorego lub jego otoczenie o odmiennych zapatrywaniach obu lekarzy. Konsyliariusz zasadniczo nie powinien pozostawać u chorego po wyjściu lekarza ordynującego. O wyborze lekarza do dalszego prowadzenia leczenia rozstrzyga chory lub jego otoczenie. Konsyliariusz powinien o ile możności unikać dalszego leczenia osobistego, a w razie przejęcie leczenia, powinien on zawiadomić kolegę, który go wezwał na naradę.
Zasada 31. Propozycja ponownej narady z tym samym lub innym konsyliariuszem może wychodzić od lekarza ordynującego, chorego lub jego otoczenia.
Zasada 32. Lekarzowi, którego z chorym łączą związki pokrewieństwa, przyjaźni lub stosunki towarzyskie, nie wolno zmieniać lub krytykować leczenia poza plecami lekarza ordynującego.
Zasada 33. Lekarz, przebywający w zdrojowisku dla leczenia, powinien w nim wstrzymać się od wykonywania praktyki lekarskiej. Wyjątek mogą stanowić narady (konsylia), sporadyczne wypadki udzielania rad chorym, przekazanym do danego zdroju przez siebie, oraz pomoc w nagłych wypadkach. Tak samo powinni lekarze zdrojowiskowi zaprzestać leczenia chorych, przekazanych im do leczenia w zdrojowisku z chwilą ukończenia w nim kuracji.
Zasada 34. Lekarz, powołany do wykonywania kontroli nad stanem zdrowia chorego, czy to z ramienia pewnych zainteresowanych instytucyj (ubezpieczeń społ., towarzystwa ubezpieczeń od wypadków, władzy przełożonej chorego itp.), czy też jako lekarz zaufania osób przełożonych chorego (służbodawcy itp.), ma w miarę możności zawiadomić wcześniej lekarza ordynującego o odwiedzinach u chorego, aby umożliwić mu obecność przy badaniu. Lekarz kontrolujący powinien wstrzymać się od wyrażania wobec chorego i jego otoczenia opinii o chorobie, jej przebiegu, leczeniu i rokowaniu.
Zasada 35. Nie wolno starać się o posadę, zajmowaną przez innego lekarza, chyba za jego zgodą, lub po jej formalnym wypowiedzeniu dotychczasowemu lekarzowi. Przy przyjmowaniu posady, lekarz powinien stosować się do norm pracy i płacy, ustalonych przez Izby Lekarskie. Umowy pracy powinny być zawierane przez lekarzy na piśmie. Nie wolno pobierać lub dawać odstępnego w jakiejkolwiek postaci za oddanie praktyki lekarskiej lub zajmowanych posad, ani uczestniczyć w zyskach (prowizjach) za wyrobienie stanowiska lub przekazywanie chorych.
Zasada 36. Nie wolno dla korzyści osobistych przełamywać solidarności zbiorowych wysiłków organizacyj lekarskich w ich dążeniach do zapewnienia lekarzom należnego stanowiska oraz odpowiednich warunków pracy i płacy. W wypadkach wątpliwych decyduje opinia Izby Lekarskiej. Niedopuszczalne jest staranie się o posadę przez zaofiarowanie tańszych lub bezpłatnych usług.
Zasada 37. Lekarz, redaktor pisma lekarskiego, powinien zamieścić w swym piśmie odpowiedź lekarza, zaczepionego w polemice osobiście, o ile możność w tym samym numerze.
Rozdział III
Zasady pracy lekarza w instytucjach publicznych lub prywatnych.
Zasada 38. Lekarz urzędu państwowego lub samorządowego, oraz jakiejkolwiek instytucji publicznej lub prywatnej, powinien uczciwie i lojalnie wypełniać zobowiązania, zaciągnięte wobec tych instytucyj, nie zapominając jednak, że i w tym charakterze jest on nadal człowiekiem wolnego zawodu lekarskiego. Obowiązują go tak samo, jak i innych lekarzy wszystkie zasady deontologii lekarskiej.
Zasada 39. Lekarze, pracujący w instytucjach, powinni, współdziałając ze sobą zgodnie dążyć do zachowania godności stanu lekarskiego i zapewnienia właściwego znaczenia wiedzy lekarskiej
Zasada 40. Sprawy ściśle służbowe nie podlegają kompetencji Izb Lekarskich, jednak w stosunkach służbowych pomiędzy lekarzami obowiązują zasady deontologii lekarskiej.
Zasada 41. W stosunku do instytucji, w której lekarz pracuje, winien on dokładać wszelkich starań, aby cel, dla którego go powołano, został osiągnięty w jak najszerszej mierze.
Zasada 42. W zasadzie lekarz może praktykę lekarską wykonywać tylko wyraźnie pod swoim nazwiskiem w jednej miejscowości i w jednym gabinecie. Dopuszczalną jest praca w instytucjach prawa publicznego (instytucje państwowe, samorządowe, organizacje ubezpieczeń, szpitale), w których obok nazwiska lekarza musi być uwzględnione również jego stanowisko służbowe. Natomiast w praktyce prywatnej niedopuszczalne jest, aby lekarz praktykował pod inną firmą, niż jego nazwisko.
Zasada 43. Nie wolno lekarzowi ordynować w lokalach aptek, felczerów, akuszerek itp. Nie wolno swoim nazwiskiem firmować nie lekarzy. W szczególności współpracę ze znachorami uważać należy za niedopuszczalną i poniżającą godność lekarza.
Zasada 44. Z wykonywaniem praktyki lekarskiej nie wolno łączyć zajęć, nielicujących z etyką lub powaga zawodu lekarskiego. Lekarz nie powinien nadużywać swego dyplomu lekarskiego do reklamowania środków i narzędzi lekarskich.
Rozdział IV
Stosunek lekarza do Izb Lekarskich i stanu lekarskiego.
Zasada 45. Obowiązkiem lekarza jest dążyć do podniesienia znaczenia moralnego i materialnego Izb Lekarskich i odnosić się do nich z należnym szacunkiem.
Zasada 46. Lekarz obowiązany jest pilnie i punktualnie spełniać wszystkie czynności, do których powoła go Izba Lekarska.
Zasada 47. Lekarz może krytykować działalność władz i organów samorządu lekarskiego tylko w środowisku czysto lekarskim i na łamach pism lekarskich.
Zasada 48. Lekarz powinien spełniać wszystkie wymagania ustaw i rozporządzeń, regulaminów i statutów, dotyczących samorządu zawodowego lekarskiego, oraz uiszczać obowiązujące opłaty.
Zasada 49 Lekarz powinien dbać, aby wszystkie spory, dotyczące etyki lekarskiej, były rozstrzygane przez Izby Lekarskie.
Zasada 50. Lekarze powinni uważać sobie za obowiązek popieranie stowarzyszeń i zrzeszeń lekarskich naukowych i zawodowych przez należenie do nich i współpracę w ich rozwoju. Obowiązkiem członków tych stowarzyszeń jest rzetelne wywiązywanie się z przyjętych na siebie funkcyj i zobowiązań.
2Ogłoszony w Dzienniku Urzędowym Izb Lekarskich Nr 8 z 1935 r. po uwzględnieniu zmian, przyjętych na walnym zebraniu Naczelnej Izby Lekarskiej dnia 21 czerwca 1936 r.
V
ZBIÓR ZASAD ETYCZNO-DEONTOLOGICZNYCH POLSKIEGO LEKARZA
uchwalony na Nadzwyczajnym Krajowym Zjeździe Delegatów Polskiego Towarzystwa Lekarskiego w Szczecinie w dniu 22 czerwca 1984 roku
ZASADY OGÓLNE
Zasada 1. Rozpoczynając wykonywanie swego zawodu, lekarz świadomie i dobrowolnie podejmuje obowiązek służenia chorym, dbania o zdrowie społeczeństwa oraz przestrzegania zasad etyczno-deontologicznych obowiązujących w społeczeństwie socjalistycznym.
Zasada 2. Zdrowie chorego i zdrowie społeczeństwa są dla lekarza najwyższym prawem. Obowiązkiem lekarza jest troska o powierzonych jego opiece chorych, zapobieganie chorobom i troska o podnoszenie zdrowotności społeczeństwa.
Zasada 3. Prawo lekarza do decydowania o sprawach zdrowia ludzkiego nakłada na niego szczególne obowiązki i odpowiedzialność. Powinien on stale pamiętać, że jego błędna decyzja czy działanie może wpłynąć niekorzystnie na stan zdrowia, a nawet zagrozić życiu osób pozostających pod jego opieką.
Zasada 4. W stosunku do osób powierzonych jego opiece lekarz obowiązany jest zachować takt i dyskrecję jako wyraz szacunku dla osobowości chorego.
Zasada 5. Postępowanie zawodowe oraz postawę osobistą i społeczną lekarza powinno cechować poczucie godności zawodowej i koleżeństwa zawodowego, zgodnie z najlepszymi przykładami przekazanymi przez wybitnych lekarzy wszystkich epok i krajów, a w szczególności zgodnie z postępowymi tradycjami medycyny polskiej.
Zasada 6. Obowiązkiem lekarza jest stałe podnoszenie kwalifikacji zawodowych. Powinien on także rozszerzać i pogłębiać swe wiadomości z zakresu nauk przyrodniczych, humanistycznych i społecznych.
ZASADY SZCZEGÓŁOWE
I. Zasady postępowania lekarza wobec chorego
Zasada 7. Opierając się na osiągnięciach wiedzy medycznej i zasadach wykonywania zawodu, lekarz ma wolny wybór metod oraz środków leczenia.
W wyborze postępowania lekarz powinien opierać się na swej wiedzy i sumieniu, nie ulegając nieuzasadnionym sugestiom bądź życzeniom chorego lub jego rodziny, a swoją opinię powinien wyrażać w sposób jasny i stanowczy. Lekarz powinien odmówić wykonania czynności, które według jego przekonania i sumienia mogą być szkodliwe lub nieetyczne.
Zasada 8. Lekarz powinien sumiennie, starannie i z najgłębszym poczuciem odpowiedzialności wykonywać swoje obowiązki w stosunku do każdego chorego, niezależnie od jego wieku, poziomu umysłowego, zajmowanego stanowiska, pozycji materialnej, narodowości, przekonań politycznych, wyznania lub innych względów.
Zasada 9. Stosunek lekarza do chorego powinny cechować życzliwość, wyrozumiałość, cierpliwość. Lekarz nie powinien lekceważyć ani pomijać żadnych skarg, wypowiedzi czy życzeń chorego, pamiętając, że skuteczność leczenia zależy w dużej mierze od stopnia zaufania chorego do lekarza.
Zasada 10. Sposób postępowania lekarza wobec chorego powinien wypływać tylko z chęci ulżenia mu w cierpieniu i przywrócenia zdrowia; natomiast nie może on wynikać z chęci zaspokojenia własnych ambicji lub osiągnięcia jakichkolwiek korzyści. Lekarz może wykorzystywać wpływ, jaki ma na chorego, jedynie w celach lekarskich.
Zasada 11. Wszelkie wiadomości o chorym i jego otoczeniu, uzyskane w związku z wykonywaniem zawodu, objęte są tajemnicą. Nie wolno ich rozgłaszać ani ujawniać, z wyjątkiem przypadków przewidzianych w obowiązujących przepisach prawnych. Wtedy jednak zakres wiadomości podlegających ujawnieniu powinien być ograniczony ściśle do celu, dla którego następuje ujawnienie.
Zachowanie tajemnicy zawodowej obowiązuje nie tylko za życia leczonych chorych, ale także po ich śmierci.
Zasada 12. Podejmując leczenie lekarz powinien poinformować chorego lub jego opiekuna o rodzaju choroby, na którą cierpi chory, o aktualnym stanie i rokowaniu, a także o zamierzonym postępowaniu leczniczym oraz uzyskać zgodę na to postępowanie.
Celem informowania chorego o stanie jego zdrowia powinno być tylko najszerzej pojęte dobro chorego.
Szczególna oględność, staranność w objaśnieniach obowiązuje przy stosowaniu metod rozpoznawczych i leczniczych kryjących w sobie ryzyko.
Ze względu na ochronę psychiczną chorego nie jest wskazane podawanie do jego wiadomości niepomyślnego rokowania. Należy natomiast wtajemniczyć w nie wybraną osobę z otoczenia chorego.
Zasada 13. Jeśli stan chorego nie rokuje wyleczenia lub grozi zejściem śmiertelnym, lekarz powinien zawiadomić o tym rodzinę chorego, chyba że chory zastrzegł sobie, aby tego nie czynić. Stan taki nie zwalnia lekarza od obowiązku dalszej opieki nad chorym, kojenia jego cierpień i udzielania mu moralnego wsparcia.
Zasada 14. Wybór metody leczenia nie może mieć na względzie tylko doraźnego efektu leczniczego, ale powinien brać pod uwagę także dalsze następstwa stosowanego leczenia, np. osłabienie odporności ustroju lub zaburzenia psychiczne chorego.
Lekarz nie powinien stosować zbędnych badań i zabiegów niezależnie od stopnia ryzyka wiążącego się z ich wykonaniem.
Zasada 15. Lekarz nie powinien podejmować się leczenia, w którym nie ma należytej biegłości. Wyjątek stanowią nagłe przypadki lub zachorowania zagrażające bezpośrednio życiu, gdy pomoc specjalistyczna nie może być udzielona we właściwym czasie. Wówczas obowiązkiem lekarza jest udzielenie wszelkiej możliwej pomocy.
Zasada 16. Jeśli lekarz napotyka trudności rozpoznawcze lub lecznicze w zakładzie leczniczym lub w domu chorego, powinien zasięgnąć rady innego lekarza tej samej lub innej specjalności. Taka narada może odbyć się z inicjatywy lekarza leczącego, a także na życzenie chorego bądź jego rodziny. Osobę konsultanta może zaproponować chory lub jego rodzina, lecz decyduje w tej sprawie lekarz leczący, kierując się dobrem chorego.
Zasada. 17. Lekarz zaproszony na naradę powinien po zbadaniu chorego przeprowadzić poufną dyskusję z lekarzem leczącym. Wynik narady przedstawia choremu lub jego rodzinie w zasadzie lekarz konsultant.
Zasada 18. W przypadku stwierdzenia niewłaściwego zachowania się chorego lub osoby mającej uprawnienia do towarzyszenia mu lekarz powinien w odpowiedni sposób zwrócić uwagę na niewłaściwość takiego postępowania. W drastycznych przypadkach, jeśli stan chorego nie wymaga bezzwłocznej pomocy, lekarz może przerwać swe czynności. Powinien on jednak podjąć je ponownie, jeśli ustaną przyczyny powodujące zaniechanie opieki nad chorym, albo zgodnie z życzeniem chorego wskazać innego lekarza lub inny zakład leczniczy.
Zasada 19. Lekarzowi nie wolno żądać ani przyjmować od chorych żadnego wynagrodzenia poza określonym przepisami, ani też uzależniać swego działania od dodatkowych świadczeń.
II. Zasady postępowania lekarza w służbie zdrowia
Zasada 20. Lekarz jest obowiązany wypełniać lojalnie i sumiennie obowiązki wypływające z jego roli w społecznej służbie zdrowia.
W działalności zapobiegawczej lekarz powinien być przede wszystkim rzecznikiem zdrowia osób, nad którymi sprawuje opiekę, a jednocześnie dbać o zdrowie społeczeństwa.
Będąc z racji swych uprawnień dysponentem mienia społecznego, powinien uprawnienia te wykorzystywać w ten sposób, aby - nie umniejszając praw chorego - nie dopuszczać do ich nadużywania.
Zasada 21. Obowiązkiem lekarza jest dbać o dobre imię społecznej służby zdrowia, starać się o jej usprawnianie i podnoszenie na wyższy poziom.
Zauważone braki i nieprawidłowości powinien starać się naprawiać w ramach obowiązujących przepisów służbowych i organizacyjnych. W tym zakresie powinien współpracować z organizacjami zawodowymi, społecznymi i politycznymi.
Lekarz nie powinien wykorzystywać pracy w społecznej służbie zdrowia do zwiększenia praktyki prywatnej własnej lub innych lekarzy.
Zasada 22. Lekarz nie powinien umniejszać wobec chorych wartości społecznej służby zdrowia ani podrywać ich zaufania do otrzymywanych świadczeń.
Wszelkie uwagi krytyczne powinien przekazywać odpowiednim czynnikom społecznym i administracyjnym.
Zasada 23. Lekarzowi nie wolno współdziałać z osobami wykonującymi bezprawnie zawód lekarski ani udzielać im w tym zakresie ochrony lub pomocy.
Zasada 24. Lekarz nie powinien zlecać postępowania leczniczego ani przepisywać leków bez uprzedniego zbadania chorego. Lekarzowi nie wolno wystawiać żadnych orzeczeń ani świadectw bez dokładnego zapoznania się ze stanem chorego. Każde orzeczenie oraz świadectwo musi być zgodne ze stanem faktycznym, a te, które mają wpływ na dalszy tok leczenia, powinny być sformułowane dokładnie, jasno i niedwuznacznie. Jeśli orzeczenia mają być udostępnione choremu, nie powinny zawierać treści mogącej wpłynąć ujemnie na jego stan psychiczny.
Zasada 25. Lekarzowi wykonującemu zawód w społecznej służbie zdrowia, w spółdzielni lekarskiej lub w swoim prywatnym gabinecie wolno posługiwać się wyłącznie stopniami naukowymi i tytułami, które mu przysługują. Niedopuszczalne jest posługiwanie się informacją, która mogłaby wprowadzić w błąd co do faktycznych kwalifikacji lub miałaby cechy reklamy.
III. Lekarz wobec nauk medycznych
Zasada 26. Stały rozwój i postęp nauk medycznych nakłada na lekarza obowiązek ciągłego uzupełniania wiadomości i umiejętności zawodowych. Aby sprostać temu zadaniu, lekarz jest moralnie zobowiązany nie tylko do pracy samokształceniowej, ale także do udziału w pracach właściwych towarzystw oraz instytucji naukowych i zawodowych.
Zasada 27. Lekarz jest obowiązany podawać do wiadomości świata lekarskiego wszelkie poczynione spostrzeżenia lub odkrycia, mogące mieć znaczenie dla nauk medycznych, w formie referatów bądź publikacji w prasie fachowej.
W publikacji autor powinien uwzględnić osoby, które wykonywały przedstawione w publikacji obserwacje i ważniejsze badania.
Zasada. 28. Lekarz powinien odnosić się z umiarem i krytycyzmem do nowo wynalezionych leków i sposobów leczenia, choćby towarzyszyła im sugestywna reklama.
Zasada 29. Lekarz może i powinien podejmować i wprowadzać nowe metody rozpoznawcze, lecznicze lub zapobiegawcze, opracowane i sprawdzane przez upoważnione do tego ośrodki naukowo-badawcze.
Zasada 30. Zastosowanie nowej metody (rozpoznawczej, leczniczej lub zapobiegawczej) względnie nowego leku, dotąd w praktyce nie sprawdzonych lub będących w okresie prób, może mieć dwojaki charakter:
jako próba zastosowania nowej metody albo nowego leku w celu poprawienia zdrowia lub ratowania życia chorego,
b)jako próba zastosowania nowej metody lub nowego leku w celu zdobycia nowych wiadomości naukowych, niezbędnych do rozwoju wiedzy i praktyki medycznej.
Zasada 31. Nowe metody lub nowe leki mogą być wprowadzone jedynie przez wysoko kwalifikowane zespoły i wyłącznie w uprawnionych do tego jednostkach po uzyskaniu uprzednio zgody odpowiedniej komisji etycznej. Wszystkie próby i nowe metody lecznicze powinny być poprzedzone doświadczeniami na zwierzętach lub innymi badaniami, wykonywanymi zgodnie ze współczesnym poziomem nauki i przeprowadzone zgodnie z humanitarnymi zasadami medycyny.
Każdy lekarz, biorący udział w stosowaniu nowych metod i leków dla celów naukowych, jest zobowiązany do szczególnej ostrożności. Powinien on pamiętać, iż odpowiedzialność za następstwa ich stosowania spoczywa na nim mimo zgody osoby poddanej ich działaniu i aprobaty komisji etycznej.
Zasada 32. Założenia nowych metod i prób leczniczych muszą przewidywać wyższość oczekiwanych korzyści nad ryzykiem dla zdrowia i życia. Osoba, u której zamierza się stosować nowe metody lub próby lecznicze, musi być poinformowana o ich charakterze, o spodziewanych dla niej korzyściach i możliwym ryzyku. Niezbędna jest dobrowolna i nieprzymuszona zgoda na przeprowadzenie nowych metod i prób leczniczych.
Zasada 33. Postępowanie lekarzy przy wprowadzaniu nowych metod i prób leczniczych powinno być nacechowane zachowaniem wszelkiej możliwej ostrożności. Nie może ono wywoływać cierpień fizycznych ani wpływać ujemnie na psychikę chorych. Powinno ono zostać przerwane na życzenie chorego, a także w razie stwierdzenia zagrożenia zdrowia lub życia chorego.
W wyjątkowych przypadkach, kiedy nowa metoda albo nowy lek może być jedynym sposobem ratowania życia chorego, a chory sam nie może wyrazić zgody, zgodę może wyrazić jego prawny opiekun. W razie braku opiekuna prawnego decyzję o zastosowaniu nowej metody lub leku może podjąć zespół leczący wraz z kierownikiem zakładu leczniczego, przy czym konieczność zastosowania nowej metody lub leku powinna być potwierdzona ich podpisami.
Zasada 34. Nie wolno stosować nowych metod wyłącznie w celu zdobycia nowych wiadomości naukowych u dzieci, u upośledzonych umysłowo, u więźniów ani u osób będących w stanie zależności od stosującego te metody.
Nadzór nad założeniami, programem i zgodnością z zasadami etyczno-deontologicznymi stosowania nowych metod i leków w celu zdobycia wiadomości naukowych sprawują powołane do tego organy (komisje etyczne).
Zasada 35. Pobranie narządów od osób zmarłych w celu przeszczepienia ich chorym może być dokonane w warunkach przepisanych prawem. Zgon dawcy powinien być stwierdzony przez komisję złożoną z 3 lekarzy nie biorących bezpośredniego udziału w zabiegu przeszczepienia. Pobranie narządów od osób żyjących w celu przeszczepienia ich osobom chorym wymaga pisemnej zgody dawcy w pełni uświadomionego o możliwych wczesnych i późniejszych następstwach dla jego zdrowia, spowodowanych oddaniem narządu. Dawca powinien podejmować decyzję świadomie i całkowicie swobodnie, w pełni władz fizycznych i umysłowych.
Pobranie narządu od dzieci i małoletnich, osób upośledzonych umysłowo lub nie mających pełnej swobody działania jest niedopuszczalne.
Zasada 36. Lekarz ma prawo przeprowadzać na zwierzętach doświadczenia, jeżeli są one poważnie uzasadnione naukowo.
Mogą one być przeprowadzane jedynie w ośrodkach naukowo-badawczych lub pod ich nadzorem. Sposób przeprowadzania doświadczeń powinna cechować największa dbałość o chronienie zwierząt przed cierpieniami oraz zapewnienie im opieki i odpowiednich warunków bytu.
Zasada 37. Pokazy chorych w celach naukowych i dydaktycznych powinny się odbywać w sposób dyskretny i taktowny, bez naruszania najszerzej pojętych ich interesów.
Zasada 38. Celem wszelkich publikacji z dziedziny medycyny w prasie nielekarskiej i środkach masowego przekazu powinna być jedynie popularyzacja wiedzy i szerzenie oświaty zdrowotnej.
Publikacje te powinny być pozbawione znamion sensacji i reklam.
IV. Zasady postępowania lekarza wobec innych lekarzy
Zasada 39. Stosunki między lekarzami powinny opierać się na wzajemnym szacunku, lojalności i koleżeństwie, wynikających ze wspólnoty celów i poszanowania trudu, wysiłków oraz odpowiedzialności, jaką ponosi lekarz w swojej działalności zawodowej.
Zasada 40. Lekarz nie powinien nigdy pochopnie oceniać działalności i umiejętności innego lekarza, a zwłaszcza opierać swych sądów na informacjach pochodzących od chorych i osób postronnych, gdyż informacje takie bywają często wynikiem nieporozumienia lub ubocznych względów.
Zasada 41. Jeśli zachodzi konieczność wydania opinii o pracy zawodowej innego lekarza, opinia taka może być wydana tylko na pisemne żądanie powołanych do tego władz, a także może być wyrażona w dyskusji naukowej lub na prośbę zainteresowanego lekarza.
Opinia taka powinna być zgodna z zasadami etyczno deontologicznymi i wydana w sposób bezstronny.
Zasada 42. Lekarz powołany do wydania urzędowej opinii o postępowaniu innego lekarza powinien dokładnie zapoznać się ze wszystkimi materiałami i okolicznościami koniecznymi do wyjaśnienia sprawy, a swą opinię kształtować i wyrażać w sposób obiektywny i ostrożny. Opinie te powinny być w miarę możności opracowane kolektywnie z udziałem właściwych specjalistów.
Zasada 43. Zarówno w pracy zawodowej, jak i w życiu osobistym powinna cechować lekarza postawa godna jego roli społecznej.
Lekarz musi pamiętać, że każdy jego czyn niewłaściwy, lekkomyślny lub uwłaczający godności lekarza rzuca cień nie tylko na jego osobę, ale także na innych członków zawodu lekarskiego i na całą służbę zdrowia.
Zasada 44. Przestrzeganie etyki lekarskiej i dbałość o zachowanie godności zawodowej, obowiązujące każdego lekarza, dotyczą szczególnie osób zajmujących stanowiska kierownicze lub o szerokim zakresie oddziaływania społecznego. Postępowanie tych lekarzy powinno być wzorem i przykładem dla współpracowników, uczniów i innych pracowników służby zdrowia.
Zasada 45. Na lekarzach kierujących pracą zespołu lekarskiego ciąży moralny obowiązek przekazywania współpracownikom swej wiedzy i doświadczenia oraz dbania o ich najlepsze wykształcenie zawodowe i wysoki poziom etyczny.
Zasada 46. W działalności zespołu lekarskiego prawo podejmowania decyzji, a także odpowiedzialności za działanie zespołu spoczywa na osobie kierownika.
Odpowiada on także za rodzaj i zakres czynności zleconych współpracownikom, ale za wykonanie tych czynności odpowiada każdy lekarz osobiście.
Odmowa wykonania zleconych czynności może nastąpić tylko w wypadku oczywistej sprzeczności z nauką lub zasadami etyki lekarskiej.
W niejasnych lub spornych przypadkach kierownik zespołu powinien poddać odmienne zdanie współpracowników rzeczowej i swobodnej dyskusji.
V. Zasady postępowania lekarza wobec innych pracowników służby zdrowia
Zasada 47. Kierownicza rola lekarza nakłada na niego obowiązek podnoszenia kwalifikacji zawodowych i poziomu etycznego współpracujących z nim pracowników służby zdrowia. Oprócz współdziałania w pracy zawodowej lekarz powinien w miarę możliwości udzielać przedstawicielom innych zawodów medycznych pomocy i rady w sprawach organizacyjno-zawodowych i kształcenia zawodowego.
Zasada 48. Stosunek lekarza do członków innych zawodów medycznych powinny cechować: kultura, szacunek, życzliwość i koleżeństwo jako wyraz oceny roli tych zawodów w opiece nad chorym.
Zasada 49. Stosunek lekarza do członków zawodów niemedycznych, pracujących w służbie zdrowia, powinien opierać się na szacunku i uznaniu ich odrębnych kwalifikacji.
Zasada 50. Lekarz nie może wykorzystywać swego stanowiska służbowego w stosunku do osób mu podległych dla osiągnięcia korzyści osobistych.
Wyszukiwarka