ŁYSIENIE, PRODUKTY PRZECIW WYPADANIU WŁOSÓW I PREPARATY DO DEPILACJI

14.1. Wypadanie włosów
_ _ 14.1.1. Przyczyny

Przyczyny są liczne i odmienne u mężczyzn i u kobiet.

14.1.1.1. Wypadanie włosów u kobiet

Wypadanie włosów może być spowodowane przez:

• czynniki mechaniczne: mocno splecione warkocze, koki, „końskie ogony" (powodują naciągnięcie korzenia włosa, przyspieszają wypada­nie włosów w fazie telogenu);

• czynniki chemiczne: odbarwiacze, trwałe ondulacje (mogą łamać łodygę włosa i sprzyjać wypadaniu przy szczotkowaniu);

• zaburzenia krążenia: jeśli cebulka włosowa nie jest dostatecznie odżywiona, podziały mitotyczne są spowolnione;

• czynniki hormonalne: wypadanie włosów pojawia się albo podczas, albo po ciąży, bądź w momencie menopauzy;

• czynniki psychiczne; silny stres może spowodować wypadnięcie wszystkich włosów (łysina).

14.1.1.2. Wypadanie włosów u mężczyzn

Wypadanie włosów jest na ogół spowodowane uwarunkowaniami gene tycznymi, najczęściej hormonalnymi. Jest to główna przyczyna łysienia androgenowego, spowodowanego szczególną nadwrażliwością, mieszka włosowego na dihydrotestosteron, utworzony pod wpływem 5-α-reduktazy.

14.1.1.3. Wypadanie włosów niezależnie od płci

Wypadanie włosów jest spowodowane przez większość leków antymitotycznych i przez niektóre rodzaje zatruć.

14,1,2. Formy łysienia

14.1.2.1. Łysienie normalne

• u mężczyzn łysienie androgenowe rozpoczyna się w okolicy czołowej, potem rozszerza się na szczyt głowy. Obwód skroniowo-potyliczny jest nienaruszony, ponieważ cebulki włosowe są w tym miejscu niewrażli­we na dihydrotestosteron (DHT), To zjawisko tłumaczy skuteczność implantów. Metoda polega na pobraniu cebulek z okolicy potylicy i przeszczepieniu ich na szczyt czaszki.

• U kobiet łysienie łojotokowe zdarza się rzadko. Występuje raczej łysie­nie posypujące, endokrynne, pojawiające się w momencie menopauzy lub w stanach depresji.

• U obu pici starzenie się powoduje stopniowy zanik cebulek włoso­wych, co przyczynia się do przerzedzenia włosów.

14.1.2.2. Łysienie patologiczne

■ Pelade

Cebulka włosowa pozostaje nienaruszona, ale dochodzi do chwilowe­go zatrzymania mitoz w następstwie:

• Szoku emocjonalnego

• Zaburzenia funkcji tarczycy;

• terapii przeciwnowotworowej; po zaprzestaniu leczenia, mitozy po­wracają i włosy odrastają.

■ Grzybica „strzygąca"

Grzyby odpowiedzialne za tę postać grzybicy zajmują łodygę włosa i uci­nają ją równo przy owłosionej skórze. Cebulka pozostaje nienaruszona.

14.1.3. Leczenie łysienia androgenowego

Obecnie bardzo sceptycznie podchodzi się do jakiegokolwiek leczenia, nawet minoksidilem.

14.1.3.1,Minoksidil

Minoksidil jest przede wszystkim lekiem obniżającym ciśnienie i w trakcie leczenia tego schorzenia zostało odkryte jego działanie na odrost włosów Jest skuteczny podczas trwania leczenia, ale korzystne działanie kończy się wraz z zaprzestaniem kuracji. Natomiast jego stosowanie pozwala uniknąć wypadania włosów natychmiast po reimplantacji. Jest to lek wy­dawany tylko na receptę. Leczenie jest kosztowne i wymaga dwukrotnego zastosowania w ciągu dnia roztworu alkohologlikolowego przez wiele miesięcy. Pozwala spowolnić lub zatrzymać wypadanie i zwiększyć liczbę włosów.

14.1.3.2. Amineksil

Amineksil jest pochodną minoksidilu, ale nie ma jego właściwości, nie jest więc uważany za cząsteczkę leczniczą, a produkty, które go zawierają, są środkami do higieny ciała. Zwalcza on włóknienie mieszkowe i hamuje hydroksylazę lizylową. Jego działanie ograniczające wypadanie włosów będzie podobne do działania minoksidilu.

14.13.3. Progestosol®

Progestosol® jest na bazie progesteronu. Działa jak antagonista testosteronu. Jako tonik jest sprzedawauy bez recepty w leczeniu stanów łojotokowych owłosionej skóry. Wyniki zależą od indywidualnej reakcji pacjenta.

14.1.3.4. Finasteryd

Finasteryd jest najnowszym lekiem i zapowiada się obiecująco. Począt­kowo używany w leczeniu przerostu gruczolakowego prostaty, został, tak jak minoksidil, odkryty przypadkowo. Jest inhibitorem 5-α-reduktazy, przekształcającej testosteron w dihydrotestosteron (DHT). Ostatecznie powoduje zmniejszenie wydzielania łoju, które jest czynnikiem nasilają­cym łysienie androgenowe.

14.1.3.5. Połączenie cystyna-witamina B₆

Połączenie cystyna-witamina B₆: podawanie doustne jest zalecane w celu zmniejszenia łamliwości paznokci i włosów. Jest to środek wspo­magający.

14,1.3,6. Witaminy

Ponieważ ich niedobór powoduje zmiany w wyglądzie włosów lub nad­mierny łojotok, stosowano witaminy B₂, B₅, B₆, B₁₂ do przeciwdziałania wypadaniu włosów ze względną skutecznością.

1 1.1.3.7. Trichopeptydy

Uważa się, że białka wchodzące w skład keratyny są zdolne do regulowa­nia wydzielania łoju. Ich skuteczność nie została jeszcze udowodniona.

14.1.3.8, Trichosacharydy

Trichosacharydy mają być odpowiedzialne za stymulowanie keratynocytów cebulki włosowej. Wykonano liczne badania kliniczne, które dostar­czyły wynikóe świadczących o ich skuteczności, ale próby dokonane ex vivo na hodowlach cebulek włosowych nie potwierdziły tego.

14.1.3.9. Wyciągi roślinne

Wyciągi roślinne (Solanum tuberosum, Cananga odorata, Vitis vinifera, Lentinu edodes,. Serenoa serrulata), a ponadto: wyciąg z pokrzywy, z pro­sa, z Gingko biloba,, ze skrzypu, zawierające polifenole przeciwrodnikowe i czynniki wzrostu, mogą regulować wydzielanie łoju i pobudzać krążenie włosniczkowe.

14.1.3.10. Pochodne krzemu

Pochodne krzemu (metylosilanetriol, metylosilanol mannuronate) rege­nerują tkankę łączną okołomieszkową.

14.1.3.11. Estry tlenowe glicerolu

Estry tlenowe glicerolu lub nadtlenki olejów roślinnych, połączone z po­chodnymi krzemu, pobudzają ukrwienie na poziomie mieszka włosowego i sprzyjają odbudowie włosa.

Uwaga: Wszystkie te czynniki hamują w mniejszym lub większym stopniu wypadanie włosów, występują w formie toników alkoholowych albo hydroalkoholowych, ponieważ zawartość alkoholu sprzyja przenikaniu przez owłosioną skórę głowy. Nie mają jednak skutecznego działania na odrastanie włosów.

Przykładowe składy:

Hydroalkoholowy tonik przeciwdziałający wypadaniu włosów:

• woda: podstawa składu;

• alkohol: podstawa składu;

■ amineksil: składnik aktywny;

» witamina B₅: wzmacnia włosy;

« witamina B₆: wzmacnia włosy;

i witamina B₃: wzmacnia włosy;

• karbomer: środek zwiększający objętość włosów;

• pentasodium pentat: polepszacz;

• benzofenon-4: filtr przeciwsłoneczny

• kompozycja zapachowa: perfumy.

Emulsyjny tonik zapobiegający wypadaniu włosów:

» cyklometikon: lotny silikon, składnik podłoża;

• alkohol; podstawa składu;

• heksylen glikolu: rozpuszczalnik, podstawa składu;

• woda: podstawa składu;

• pinus pinaster: wyciąg sosnowy, antyseptyk;

• krotamiton: środek roztoczobójczy;

• dimetikon copoliol: środek powierzchniowo czynny, rozpuszczalnik;

• kompozycja zapachowa: perfumy;

» kwas glicyryzynowy: przeciwzapalny;

• saw Palmetto; wyciąg z palmy sabałowej;

• chlorek sodu: stabilizator emulsji,

14.1 A Techniki chirurgiczne

Techniki chirurgiczne wymagają silnej motywacji ze strony pacjenta i do­świadczenia ze strony chirurga.

• Bardzo często stosowaną techniką jest reimplantacja włosów z okolicy potylicznej na szczyt czaszki. Obecnie pracuje się nad hodowlą mieszków włosowych, aby dokonywać przeglądu produktów, i po to, aby uniknąć bolesnego pobierania towarzyszącego wykonywaniu im plantów,

• Technika ekspanderów polega na wdmuchiwaniu powietrza, co powo­duje odklejenie skóry. Następnie naciąga się skórę, aby połączyć dwie części pokryte włosami, i wycina się nadmiar nieowłosionej skóry,

_ 14.2. Depilatory

Depilatory są przedmiotem zainteresowania farmakologii dermatoloficznej nie jako takie, ponieważ niewiele się ich sprzedaje w aptekach, ale głównie z powodu nietolerancji, którą mogą wywoływać i które wymagają porady farmaceuty. Niszczą one włos przez chemiczne działanie na keratynę. Zmniejszają również ilosć mostków disiarczkowych cystyny i niszczą białko. Niewielkie działanie na skórę tłumaczy różnica budowy między keratyną włosa a keratyną naskórka.

Keratyna włosa jest zbudowana z białka spiralnego, składającego się z cystyny (14-16%), kwasu glutaminowego, seryny, argininy, proliny treoniny, leucyny i z białka niespiralnego, zawierającego 30% cysteiny i odpowiedzialnego za bardzo wysoką zawartość siarki we włosach i w sierści. Kerntyna naskórka jest bogata w glicynę, ale uboga w cysteinę - stąd słabsze działanie merkaptantów.

14.2.1. Składniki aktywne

14.2.1.1. Siarczki

Od dawna siarczki były używane w postaci siarczku sodu. W obecności wody i w środowisku bardzo zasadowym siarczek hydrolizuje i tworzy H₂S. Dlatego mają liczne wady: bardzo zasadowe pH (12-13), mdły za­pach i zielonkawy kolor, powstający w trakcie użytkowania przez tworze­nie się siarczków metalicznych w obecności śladów metali.

> MECHANIZM DZIAŁANIA

Siarczki są reduktorami. W ich obecności dochodzi od przerwania most­ków disiarczkowych keratyny z natychmiastowym, powstawaniem H₂S i NaOH według reakcji:

Na₂S+ H₂0 NaHS + NaOH
R-S-S-R + NaHS 2R-SH + Na-S-S-Na
cystyna cysteina

14.2.1.2. Merkaptany

Merkaptany stanowią podstawę wszystkich nowoczesnych produktów.

• kwas tioglikolowy HS-CH₂-COOH jest najczęściej stosowany, ale używa się również:

• kwasu tiomlekowego HS-CH-COGH;

• tioglicerolu HS-CH₂-CHOH-CH,OH.

> MECHANIZM DZIAŁANIA Podobnie jak siarczki, są reduktorami.

R-S-S-R > R-SH + R-SH

cystyna cysteina

Z reduktorami łatwiej reaguje keratyna włosa, ponieważ zawiera duże stężenie cysteiny.

Optymalne pH wynosi 11. Kwas jest przekształcany w sól przez bazy zasadowe; wodorotlenek wapnia lub strontu, które są mniej żrące niż soda. Stosuje się więc te merkaptany w formie tioglikolanu wapnia, strontu tu lub amonu.

Uwaga: Te same produkty są stosowane do trwalej ondulacji, ale przy pH równym 8 i w formie tioglikolanu amonu. Przekształcenie dokonane przez kwas tioglikolowy w środowisku zasadowym jest następnie utrwa­lane przez utleniacz w środowisku kwaśnym (H₂O₂ + H₃PO₄). Ta druga reakcja odtwarza mostki disiarczkowe zniszczone przez pierwszą.

Stosowaną bazą jest NH₄OH, baza słaba i lotna, ograniczająca pH do 9. Począwszy od pH 10 można otrzymać działanie depilacyjne.

14.2.2. Skład

Podłoże musi być zgodne z wysokim pH. Miesza się w nim:

• ciała tłuszczowe: alkohol cetylowy, stearynowy, oleje mineralne;

• emulgatory;

• środki zwiększające objętość: alkohole poliwinylowe, krzemiany;

• środki łagodzące: lanolina, talk.

Przykładowy skład:

• woda;

» kwas tioglikolowy: merkaptan;

• alkohol cetarylowy: lipofilny środek zwiększający objętość:

• sorbitol: nawilżający;

» tlenek wapnia: baza zasadowa;

• ceteth-2: emulsja lipofilna;

• butyrospermum parkii: masło karité, środek łagodzący, natłuszczający;
» wodorotlenek sodu: środek zobojętniający;

» kwas stearynowy; składnik mydła po zobojętnieniu.

• alkohol stearynowy: środek zwiększający objętość;

• ceteareth-33: emulgator hydrofilny;

• trietanoloamina: baza organiczna;

• alkohol cetylowe: środek zwiększający objętość;

• kompozycja zapachowa: perfumy.

Lepszy jest depilator szybko działający, nawet bardziej drażniący, niż łagodniejszy, który jednak wymaga dłuższego kontaktu ze skórą (nie może przekraczać 10 min).

Uwaga: Depilatory chemiczne pozostają na ogół na powierzchni skóry i przenikają tylko częściowo wzdłuż trzonu włosa. Włos nie jest niszczony głęboko, odrost nie jest więc spowolniony.

14.2.3. Opakowanie

W trakcie wypełniania pojemnika preparatem powietrze nie może dosta­wać się do wnętrza opakowania. Umieszczenie produktu razem z redukto­rem i utleniaczem neutralizuje działanie reduktora.

Aby temu zapobiec;

unika się plastikowych tubek;

• stosuje się tubki aluminiowe z wewnętrznym lakierem;

• używa się tubek „kanapka", składających się z folii aluminiowej, wło­żonej między dwie folie polietylenowe lub polipropylenowe; jeżeli tubka się rozgniecie - mimo to zachowuje kształt;

• stosuje się formę aerozolu; bardzo dobrze chroni produkt, jest jednak droższy.

Uwaga: Produkty sprzedawane w supermarketach mają bardzo dobrą proporcję jakość/cena (marka Veet® jest liderem na rynku). Promocja produktu sprzedawanego w aptekach jest więc utrudniona.

4.2.4. Tolerancja

Stosowane czynniki aktywne nie są uczulające, z wyjątkiem tioglicerolu. Mogą natomiast wystąpić reakcje podrażnienia, spowodowane bardzo za­sadowymi pH.

Jeżeli dojdzie do podrażnienia, należy:

• spłukać starannie pod strumieniem wody, aby zobojętnić pH;

• użyć ewentualnie mydła bardzo słabo kwasowego (kostka dermatolo­giczna) i spłukać bez pocierania;

• wysuszyć, przykładając waciki;

» przypudrować talkiem, aby okolica pozostała bardzo sucha;

• unikać otarć odzieżą;

• nie stosować dezodorantu.

Podrażnienie powinno zniknąć po 2, 3 dniach, w przeciwnym wypad­ku, albo gdy pojawią się nieprawidłowe reakcje, skonsultować się z dermatologiem.

14.2.5. Inne metody

J 4.2,5.1, Woski

Woski są sprzedawane w supermarketach. Gorące woski do wielokrotnego użytku są ogrzewane do temperatury powyżej 60^oC w trakcie odzysku, co eliminuje ryzyko zakażenia wirusowego. Kiedy woski stosuje się w domu, mogą powodować poparzenia, jeśli temperatura topnienia nie jest kontro­lowana. Specjalne urządzenia (Calor lub jego ekwiwalent) reguluje od­powiednio temperaturę ogrzewania i pozwalają uniknąć wypadków.

Woski te zawierają colotan, produkt alergizujący, i chociaż kontakt ze skórą jest krótkotrwały, niektóre bardzo wrażliwe osoby mogą na niego zareagować alergią.

Woski ciepłe na bazie polimerów syntetycznych i woski nazywame „z cukrem", które są mieszaniną sacharozy lub pochodnych kwasu cytrynowe­go, zastępują coraz częściej woski ciepłe.

14.2.5.2. Aparaty mechaniczne

Aparaty mechaniczne również są dostępne w sprzedaży, Golarki lub aparaty pozwalające na wyrwanie dużej ilości włosów naraz nie są niebezpieczne. Działanie mechaniczne może spowodować lekkie podrażnienie, które samoistnie znika.

Powszechnie uważa się, że golenie przyspiesza odrost włosów, jednakże nie potwierdzono, żeby pobudzało podziały keratynocytów. Włosy nie rosną więc gęściej pod wpływem golenia, a fakt pozornego zagęszczenia golonych włosów można wytłumaczyć tym, że włosy zwykle wypadają własnym rytmem, natomiast po goleniu odrastają w tym samym czasie na tym samym miejscu, co sprawia wrażenie, że jest ich więcej.

14.2.5.3. Epilacja elektryczna

Prawdziwa epilacja elektryczna, która niszczy cebulkę włosowa, przez wprowadzenie aż do lejka cienkiej igły przewodzącej prąd o slabem natężęniu, jest metodą inwazyjną i powinno się ją przeprowadzać w gabinecie dermatologicznym, W praktyce, zajmuje się nią wiele kosmetyczek. Ryzyko jest nieduże, jeśli kosmetyczka jest wprawiona. Najważniejsza jest sterylność igieł.

... 14.2.5.4. Epilacja elektrolityczna

Epilację elektrolityczną nazywa się niekiedy niesłusznie elektryczną, Po­lega ona na zastosowaniu na powierzchni skóry pokrytej roztworem elektrolicznym prądu elektrycznego o słabym natężeniu. Roztwór musi być wchłonięty przez włos. Słaby prąd jest natomiast rzadko przekazywany aż do korzenia włosa. Epilacja elektrolityczna nie jest więc ostateczna, ale powtarzanie tej czynności może osłabić odrost.

Uwaga: Nie mylić epilacji (wyrywanie włosa) i depilacji (niszczenie włosa).

142,5.5. Epilacja laserowa

tp. rozdz. „Lasery")

14.2,5.6. Środki spowalniające odrost włosa

Skuteczność większości produktów reklamujących się w ten sposób jest wątpliwa. Aby produkt, był skuteczny, powinien przenikać aż pod okolice lejka i spowalniać podziały komórkowe.

Ostatnio zaproponowano mieszaninę wyciągu z palmy sabalowej, z wierzbownicy i z dyni, które mają mieć działanie antyandrogenne przez hamowanie 5-alfa-reduktazy. Wyciąg z wierzbownicy miałby powodować destabilizację spirali alfa-keratyny. W połączeniu z wyciągiem z palmy sa­balowej doszłoby do zahamowania konkurencyjnego wiązania na recepto­rach androgenowyeh. Przy mieszaninie 5% po dwóch kolejnych cyklach epilacji liczba krótkich włosów zmniejszy się o 37%.

Elfornityna lub 2-(difuorometylo)-DL-ornityna to inhibitor dekarbok­sylazy omityny. Jest stosowana w leczeniu hirsutyzmu i mogłaby działać jak spowalniacz odrostu włosa.

Prowadzi się badania nad epilacją enzymatyczną. Ale keratyna, bardzo odporne białko, jest wytrzymała na działanie enzymów proteolitycznych i nawet, w niektórych warunkach, na działanie keratynazy. Problem kon­serwacji enzymu być może będzie można wkrótce uregulować, stosując unieruchomione enzymy w kapsułkach, lub włączone do różnych emulsji, które ochronią składniki aktywne.

2

1

6

8

8

---