2-3. Jaźń, tożsamość, osobowość społeczna

Elliot

Potoczne myślenie: jaźń = wewnętrzna sfera prywatnych myśli, pragnień dążeń itp.

Socjologowie: jaźń = centralny mechanizm regulujący relacje pomiędzy jednostką, a światem społecznym (czyli relacje międzyludzkie, a nie prywatne wartości)

Jaźń dostosowuje się do wymogów świata zewnętrznego i norm społecznych poprzez „przyjmowanie ról”

Wyobraźnia socjologiczna = Jest to umiejętność postrzegania siebie samego wśród innych ludzi, swojego miejsca w szerszej społeczności, powiązań i relacji z innymi; świadomość własnej pozycji i roli w strukturze społecznej, świadomość własnego miejsca w procesie dziejowym. Także umiejętność postrzegania samego siebie i swoich współczesnych jako twórców przyszłego społeczeństwa. Pozwala lepiej zorientować się, co dzieje się w społeczeństwie, lepiej to zrozumieć i lepiej odnaleźć własne miejsce i rolę.

Ja podmiotowe (I) - jaźń nieuspołeczniona, zbiór prywatnych pragnień, potrzeb i dyspozycji (służą do odróżnienia siebie od innych)

Ja przedmiotowe (me) - jaźń uspołeczniona, składająca się z uspołecznionych postaw innych, w postaci jakiej spotykaliśmy się z nimi w dzieciństwie

Samoświadomość następuje wtedy, gdy potrafimy odróżnić ja podmiotowe od przedmiotowego.

Turowski

Trzy ujęcia istoty społeczności i trzy teorie na temat stosunku jednostki do społeczeństwa

• teoria organicystyczna:

• społeczeństwo jako pierwsze, pierwotne i wyższe w stosunku do człowieka, jako organizm (Platon, H. Spencer), byt substancjalny i całość pierwsza decyduje o naturze oraz o istocie swej części jaką jest człowiek,

• jednostka jako cząstka całości, wytwór społeczeństwa (E. Durkheim) sama w sobie nie ma żadnych celów, spełnia jedynie funkcje względem organizmu, podlega całkowicie prawom narodu i państwa,

• teoria mechanicystyczna, atomistyczna, nominalistyczna, teoria umowy społecznej:

• realnie istnieją tylko jednostki,

• społeczeństwo jest sumą jednostek, które łączyć może jedynie umowa dotycząca zaniechania lub podejmowania jakiś czynności; wskutek umowy nie powstaje jednak żaden odrębny podmiot, byt niezależny czy całość w stosunku do jednostek; społeczność jest tylko tworem myśli ludzkiej (Hobbes, Lock, Rousseau), jest całkowicie podporządkowana jednostce,

• teoria funkcjonalna, realistyczna:

• społeczeństwo nie jest bytem substancjalnym, ale są nim jedynie osoby ludzkie, które społeczeństwo tworzą; społeczeństwo istnieje realnie, jest całością odrębną od osób, które je tworzą; czynnikiem jednoczącym osoby w społeczność jest zawsze jakieś dobro, cel i wspólne potrzeby; społeczeństwo ma służyć celom osoby ludzkiej i jej pomagać,

• osoba ludzka jest autonomiczna i wyrasta ponad społeczeństwo, z drugiej strony jest mu częściowo podporządkowana (musi działać na rzecz doba wspólnego).

Znaniecki

Osobowość kulturalna - wszystkie czynności, które człowiek spełnia i wszystkie dane, które gromadzi biorąc udział w systemach kulturalnych, istniejących w danej cywilizacji. Różne systemy odnoszą się do różnych sfer życia (np. system religijny reguluje czynności i wartości religijne).

Powiązania systemów kulturalnych:

1. związek między systemami należącymi do tej samej obiektywnej dziedziny kultury, np. wiedza matematyczna, biologiczna, historyczna, geograficzna - osobowość poznawcza (inne np. osobowość etyczna, religijna itp.)

2. zależności między systemami z różnych dziedzin kultury, np. wpływ systemu religijnego na teorie naukowe itp.

Osobowość społeczna i jak jest skonstruowana

Osobowość społeczna jest najważniejszą z części osobowości kulturalnej człowieka. Samo wprowadzenie we wszelkie systemy kulturalne jest częścią osobowości społecznej. Człowiek organizuje swoją osobowość społ. w odrębne systemy - kształtuje siebie jako istotę społeczną

Krąg społeczny - (mała struktura społ.) jest to grupa ludzi, wśród których spędza się większość czasu. Twoi rówieśnicy oczekują od ciebie pewnego wzoru zachowań (rola), a w zamian oferują mu pewne świadczenia. Np. krąg rodzinny, krąg sąsiedzki, krąg zawodowy (dwojakiego rodzaju: lekarz + pacjenci, lekarz + inni lekarze). Krąg społeczny ogranicza się do ludzi, których znamy osobiście.

Wzór osobowy, rola osobista - (przystosowanie osobowości) jest to wzór zachowań przyjętych jako własne w danym kręgu społecznym. Inni uczestnicy kręgu zachowują się w określony sposób w stosunku do różnych ról. Człowiek jako aktor grający swoją rolę (różnica: aktor nie utożsamia się ze swoją rolą)

Temat 4 Interakcje i role społeczne.

Goffman „Człowiek w teatrze życia codziennego”

Interakcja - wzajemny wpływ jednostek na swoje postępowanie znajdujących się w swojej bezpośredniej, fizycznej obecności.

Poszczególne interakcje można określić jako wszelkie działania występujące przy jednej okazji i obecności zespołu jednostek. - w tym wypadku interakcja = spotkanie

Odniesienie do teatru:

Występ- wszelka działalność danego uczestnika interakcji w danej sytuacji służąca wpływaniu w jakiś sposób na któregokolwiek z innych uczestników

Ci którzy przyczyniają się do występów innych są widownią, obserwatorami, widzami

Rola- ustalony wzór działania

Stosunek społeczny- zachodzi kiedy jednostka odgrywa przy różnych okazjach tę samą rolę przed tą samą publicznością

Rola społeczna- deklaracja praw i obowiązków przypisanych danej pozycji społecznej .

Goffman „Rytuał interakcyjny”

Podczas rozmowy jednostka musi wywiązać się z roli uczestnika interakcji

Podczas rozmowy jednostka musi dostosować swoje środki przekazu do słuchaczy żeby okazać zainteresowanie.

Ogólne ramy interakcji:

• Kontekst zobowiązań uczestnika rozmowy

• Pseudorozmowa

• Interakcja niezogniskowana- każdy skupiony na swoich sprawach

Harold Garfinkel słynął z tego, że zadawał swoim studentom pozornie prostą pracę domową z zakresu obserwacji nieuczestnłczącej (między innymi Garfinkel, 1967). Studenci mieli u siebie w domu, na przykład przy rodzin­nym śniadaniu, zachowywać się tak, jakby byli „przybyszami z innej planety", mieli nie brać niczego jako oczywiste, nie uczestniczyć w sytuacjach spo­łecznych, lecz z dystansuje obserwować³⁴. Studenci miewali niezwykle głębo­kie i interesujące obserwacje z tych ćwiczeń, lecz także przeżywali spory stres — ich rodziny reagowały negatywnie, czasami wręcz agresywnie, na ich „wy­alienowaną" postawę, nawet jeśli nic nie mówili i starali się być całkowicie pasywni. Obserwacja nieuczestnicząca może stwarzać problemy w sytuacjach społecznych, gdzie od badacza oczekuje się jakiejś formy uczestnictwa. Le­piej w takich sytuacjach wyraźnie ogłosić, że zamierza się w skupieniu obserwować teren. Pomysł z udawaniem przed sobą, że jest się przybyszem z innej planety jest godny polecenia — bywa skuteczną pomocą w powstrzy­mywaniu się od kategoryzacji. Ważna jest też ciągła i całkowita uwaga skie­rowana na to, co się dzieje w otoczeniu. Miarą tego, czy obserwacja przebiega prawidłowo, jest to, czy wydaje się interesująca badaczowi. Nawet codzienne zdarzenia, zwykłe sytuacje, a także ludzie powinni stać się nagle niezwykle interesujący, badacz powinien mieć silne przekonanie, że widzi po raz pierwszy wszystko to, co obserwuje.

Pewną przeszkodą w utrzymaniu pełnej koncentracji może być sporzą­dzanie na bieżąco notatek, które jednak są niezbędne z metodologicznego

Takie postępowanie zyskało sobie nawet popularną nazwę garfinklowanie

Turner „Socjologia. Koncepcje i ich zastosowanie”

G.H. Mead: - istotą interakcji jest wysyłanie sygnałów i gestów”

Interakcje zachodzą gdy:

• Jeden organizm wysyła znaki wykorzystując aktywność w swoim środowisku

• Inny organizm widzi te znaki i reaguje na nie, zmienia swój sposób postępowania wysyłając zarazem własne sygnały

• Pierwszy organizm rozpoznaje owe sygnały i zmienia pod ich wpływem swoje działania

Widzimy siebie tak jak odbierają nas inni ludzie.

Dramaturgia(Goffman)-wysyłanie gestów, posługiwanie się fizycznymi rekwizytami jak przedmioty ubrania, ciało

Manipulowanie wrażeniami/gestami (świadome lub nieświadome)-posługiwanie się gestami w taki sposób aby zaprezentować publiczności swoje „ja”i uzyskać określone reakcje.

Zakłocenia w odbiorze mogą wystąpić gdy osoba nie jest zdolna do posługiwania się niezwerbalizowanymi a mimo to ważnymi technikami interakcji.

Rola jest konfiguracją gestów, które jedni przekazują inni zaś przyjmują,że oznaczają one określony rodzaj i kierunek działania. Wiele ról wyznaczonych jest przez normy oraz naszą pozycję w strukturze społecznej.

Szmatka „Małe struktury społeczne”

Poziomy roli społecznej:

1. strukturalnie narzucone nakazy roli - standard pożądanych przez grupę zachowań obejmujących ludzi z danej grupy(przepisy, żądania dotyczące działań zachowań jednostki)

2. Osobowościow def. Roli-wszystkie te żądania, które stały się elementem struktury osobowości człowieka.

Strukturalnie narzucone nakazy roli są składnikiem grupy społecznej, jej systemu norm i wartości, jej struktury.

Osobowościowa definicja roli jest składnikiem osobowości jednostki

Subpoziomy struktury społecznej:

• Ułatwienia roli- określone czynniki np. kulturowe, techniczne powodujące to,że pewne normy wchodzące w skład nakazów i wymogów roli są szczególnie łatwo zauważalne.

• Dylematy roli- rola zawiera takie wartości, nakazy, które są nieostro sformułowane, wieloznaczne lub sprzeczne z innymi

• Koncepcja roli(odnosi się do aspektu osobowościowego)-obejmuje system normatywny spełnianie wymogów, żądań i nacisków

System poglądów jednostki na to jak powinna ona działac spełniając taką a nie inną rolę społ

• Odgrywanie roli(jest zdeterminowane przez koncepcje roli, odnosi się do aspektu behawioralnego roli)- zachowania zdeterminowane przez wymogi roli.

Cechy struktury roli(stratyfikacja roli jednostki)

1. cechy podstawowe-niezbędne dla danej roli, wyznaczają jej charakter

2. cechy wystarczające-ich brak odbija się na charakterze roli

3. cechy peryferyjne-są elementem roli ale ich brak nie jest istotny

strukturalna autonomia jednostki- - uniezależnienie jednostki od struktur dzięki wewnętrznej stratyfikacji roli.

Rozłam w roli- w pewnych okolicznościach dochodzi do rozłamu w roli, lub jednostka swoim zachowaniem wyraż istnienie takiego rozłamu. Ten specyficzny stan struktury roli jednostki jest, z jednej strony, jednym ze skutecznych sposobów unikania sytuacji alienacyjnych, a z drugiej - objawem bardzo wysokiego stopnia autonomii jednostki.

autonomia jednostki, możliwość realizowania jej wewnętrznych, osobowościowych potrzeb i dążeń, możliwość zrealizowania samego siebie jest osiągana przez scalenie się całkowite zidentyfikowanie z pełnioną rolą.

Zespół ról społecznych - role łączą się w pewne układy, struktury, konstelacje.

Temat 5.- Socjalizacja

I.M. Karkowska

1. Koncepcja Heleny Radlińskiej:

Rozwój człowieka jako zjawisko biosocjokulturalne

• Strefa biologiczna - wzrost organizmu. Zadaniem wychowawców/opiekunów jest zapewnienie dziecku właściwych warunków rozwojowych (jedzenie, sen, ruch na powietrzu, przestrzeń życiowa, eliminacja zagrożeń)

• Strefa społeczna (socjalna) - stawanie się członkiem kręgów środowiskowych (rodzina -> grupa rówieśnicza), poszerzanie kręgu interakcji społecznej.

• Strefa kulturalna - wprowadzenie dziecka w dobra duchowe, symboliczne dziedzictwo, zapoznanie z tradycją, zdobyczami minionych pokoleń oraz z aktualnym dorobkiem kulturalnym

2. Koncepcja Stefana Szumana:

• Czynniki wewnętrzne:

- anatomiczno - fizjologiczne

-potrzeby, skłonności i dążenia, temperament

• Czynniki zewnętrzne:

Oddziaływanie społeczeństwa na jednostkę:

- nieświadome - normy, reguły, zasady, wpływ środowiska

- świadome - intencjonalne oddziaływania wychowawców, wzorce

3. Koncepcja Stefana Kunowskiego:

4 czynniki rozwojowe:

• Bios - sfera popędowa człowieka (czynniki genetyczne i fizjologiczne)

Elan vital - pęd życiowy, naturalna siła, która kieruje rozwojem jednostki

• Etos - ogół czynników środowiskowych kształtujących psychikę wraz ze społeczną siłą obyczajowości, system sankcji i wartości, reprodukcja kulturalna

• Agos - wpływy środowiskowe (bodźce kontrolowane)

• Los - suma warunków historycznych i egzystencjalnych (wola Boga, nadświadomość, sumienie)

4. Koncepcja Erika Eriksona

• Epigeneza - cykl rozwojowy, szereg 8 następujących po sobie kolejno, na przestrzeni całego życia jednostki i różniących się między sobą jakościowo faz. Prowadzi do uczestnictwa w coraz bardziej zróżnicowany sposób, w coraz szerszym zakresie interakcji i reguł kulturowych, pozwalając jednostce na wzrost samoświadomości i zapoczątkowując proces budowania tożsamości osobowej i społecznej.

• Moralność przedkonwencjonalna - wiąże się z brakiem świadomości istnienia norm społecznych.

• Moralność konwencjonalna - poszukiwanie rozwiązań dla istniejących zakazów i nakazów oraz stosowanie w przypadku ich łamania sankcji.

• Moralność postkonwencjonalna - rozwiązywanie wewnętrznych konfliktów przez kierowanie się własnym systemem zuniwersalizowanych zasad moralnych.

5 typów tożsamości:

- Dyfuzja roli - rozproszenie w wyobrażeniu o swojej przyszłości

- Moratorium psychospołeczne - odraczanie ważnych życiowych decyzji na przyszłość.

- Przedzamknięcie - podejmowanie decyzji życiowych pod naciskiem otoczenia.

- Tożsamość negatywna - akceptacja negatywnych treści dotyczących obrazu samego siebie i świata

- Tożsamość osiągnięta - powolna stabilizacja obrazu samego siebie i pozytywnych relacji z otoczeniem. (Samorealizacja)

Rozwój progresywny - każde następne stadium rozwoju jest lepsze niż poprzednie.

Rozwój degresywny - początkowo proces rozwojowy progresywny, ale potem następuje zatrzymanie

Regresja - procesy rozwojowe spowolnione dochodzi też do cofania

II. B. Szacka

Socjalizacja - złożony, wielostronny proces uczenia się, dzięki któremu człowiek- istota biologiczna staje się istotą społeczną członkiem określonego społeczeństwa i reprezentantem określonej kultury. W toku socjalizacji człowiek poznaje i przyswaja sobie normy i wzory zachowań, wartości, umiejętności posługiwania się przedmiotami, umiejętności leżące u podstaw wszelkich interakcji społecznych (język, symbole, znaki) oraz kształtuje swoją osobowość i określa własną tożsamość.

Trzy mechanizmy uczenia umiejętności:

- wzmacnianie (system nagród i kar)

- naśladowanie

- przekaz symboliczny (pouczenia słowne, teksty pisane, obrazki)

Socjalizacja pierwotna - przechodzona w dzieciństwie, człowiek staje się członkiem społeczeństwa, uczy się elementarnych zachowań i podstawowych ról społecznych. Podstawa do dalszego życia. Nacechowana emocjami.

Znaczący inny - rodzice/ opiekunowie ważniejsi od innych ludzi, mają nad dziećmi władzę i należy ich słuchać.

Uogólniony inny - ogólne reguły, normy i wartości, które jednostka zaczyna dostrzegać u innych jednostek w procesie socjalizacji wtórnej i pojmować je jako ogólnie przyjęte, a nie tylko jej znaczących innych.

Socjalizacja wtórna - proces, w którym człowiek uczy się jak posługiwać się życiem społecznym. Nabywa wiedzę niezbędną do poprawnego odgrywania ról społecznych. Może decydować kto będzie znaczącym innym.

Resocjalizacja - jej celem jest przemiana człowieka, przekształcenie jego obrazu świata, przebudowa osobowości i zmiana tożsamości. Podobne procesy jak w socjalizacji pierwotnej.

Socjalizacja krytyczna - (od 12/13 do 18 roku życia) młody człowiek zaprzecza normom tworząc swój własny system norm

Kontrsocjalizacja - kultywowanie przeciwnych reguł niż te, którym podporządkowują się negatywne grupy odniesienia, czyli grupy, od których jednostka chce się zdystansować. W wyniku kontrsocjalizacji jednostka staje się taka, jakiej społeczeństwo nie chciałoby jej widzieć.

Socjalizacja odwrotna - zakłócony naturalny proces socjalizacji. Młodsi socjalizują starszych.

Socjalizacja antycypująca - identyfikowanie się pozytywnie z jakąś grupą i przyjmowanie jej cech.

nr. 6 Małe grupy społeczne

Szczepański

Grupa celowa- krąg społeczny, który stawia sobie określony cel i tworzy spośród siebie instytucje służące jego realizacji. Zwany także zrzeszeniem.

ZBIÓR SPOŁECZNY → pewien ogół osób wyróżnionych na podstawie cechy wspólnej przez obserwatora zewnętrznego (bez względu na to czy ludzie uświadamiają sobie posiadanie tej cechy; osoby te nie muszą być połączone więzią)

KATEGORIA SPOŁECZNA → ogół osób wyróżnianych na podstawie cechy wspólnej, ważnej społecznie (inaczej grupy statystyczne)

pojęcie typowo statystyczne

• kategorie społeczne mogą się przekształcić w zbiorowość, jeżeli wspólność cechy wyróżniającej staje się podstawą powstawania więzi między ludźmi tę cechę posiadającymi

ZBIOROWOŚĆ SPOŁECZNA → dowolne skupienie ludzi, w którym wytworzyła się i utrzymuje, chociażby przez krótki czas pewna więź społeczna

• zaliczamy do niej: grupy społeczne, klasy i warstwy społeczne, społeczeństwo, społeczeństwo globalne, grupy celowe, naród

KRĄG SPOŁECZNY → zestaw typowych innych pozycji, z którymi dana pozycja jest powiązana, wyznaczający typowe kierunki interakcji i selekcjonujący typowych partnerów, z którymi nawiązuje kontakt każdy, to pozycję tę zajmuje (styka się jednostka pełniąc rolę społeczną); zespoły osób (nieraz o zmiennym składzie), spotykające się stale i utrzymujące stałe styczności osobiste, lecz nieposiadające wyraźnej zasady odrębności ani wykrystalizowanej organizacji wewnętrznej

• niektórzy socjolodzy uważają kręgi za rodzaj grup społecznych; J. Szczepański nie zgadza się z tym - brak organizacji wewnętrznej w kręgach, tak jak w grupie społecznej

• krąg wywiera mniejszy wpływ na postępowanie członków niż grupa, gdyż nie posiada rozbudowanego systemu sformalizowanej kontroli, a ponadto w kręgu brak stałych stosunków, a zatem i trwałych obowiązków członków wobec siebie

POZYCJA PERMETYCZNA → każda z pozycji wchodzących do kręgu społecznego, usytuowana na „perymetrze” kontaktów i interakcji, jakie najczęściej nawiązuje każdy, kto zajmuje jakąś pozycje społeczną

ŚRODOWISKO SPOŁECZNE → układ przedmiotów i innych organizmów żywych, które otaczają człowieka i wywierają jakiś wpływ na procesy zachodzące pod naskórkiem jego organizmu

środowisko społeczne można rozpatrywać w dwojaki sposób

Dwie definicje środowiska społecznego:

subiektywna - pewien zestaw przedmiotów, który znajduje się poza organizmem, ale na ten organizm oddziałuje

obiektywna - wszystko to, co znajduje się poza organizmem, niezależnie od tego, czy wywiera na ten organizm wpływ czy nie

WSPÓLNOTA → zbiorowość połączona dość silnie więzią społeczną, terytorialna, która zaspokaja własne potrzeby (np. wieś), zbiorowość terytorialna, w ramach której członkowie mogą zaspokajać swoje podstawowe potrzeby i wskutek tego zbiorowości tego typu mogą być względnie samowystarczalne, a czasem nawet względnie odizolowane

• społeczności są zazwyczaj stosunkowo niewielkie, występuje w nich więź sąsiedzka

GRUPA SPOŁECZNA → minimum trzy osoby połączone ze sobą więzią społeczną, posiadające pewne wspólne wartości i oddzielone od innych zbiorowości wyraźną zasadą odrębności

Czynniki istotne dla powstania grupy:

• organizacja wewnętrzna, formy kontroli i wzory działania

• wartości niezbędne do funkcjonowania: ośrodek skupienia, symbole, idee wyrażające cele i przedmioty materialne

• niezbędne jest poczucie przynależności do grupy (poczucie „my-oni”), świadomość „my” - u Znanieckiego „współczynnik humanistyczny”

• „zasada odrębności” - to, co różni grupę od innych grup i zbiorowości, i co członkowie uważają za podstawę cech wyróżniających ich od członków innych grup

Organizacja wewnętrzna grupy:

Każda grupa stawia swoim członkom różne wymagania i wymaga przystosowania się do jej wartości:

• wzór fizyczny (pozytywny - cechy wymagane lub negatywny - cechy niepożądane) - wygląd zewnętrzny lub negatywne określenie, jaki człowiek nie powinien być

• wzór moralny - zespół cech moralnych, jakie członek powinien przejawiać w swoim postępowaniu - jego naruszenie spotyka się z surowszą represją niż naruszenie wzoru fizycznego

ZADANIA GRUPY → ustalone i świadomie zdefiniowane stany rzeczy i zjawiska, które grupa jako całość chce osiągną lub wywołać

ZASADA ODRĘBNOŚCI → zapewnia identyczność grupy, odróżnia ją od kręgu i społeczności lokalnych (wiadomo, kto należy, a kto nie) - jej zmiana zmienia charakter grupy

WOLA ZBIOROWA GRUPY → suma lub synteza dążeń członków do realizowania zadania zbiorowego

• przejawia się konsekwentnym i efektywnym realizowaniem zadań grupy

• jest wywoływana przez realizację zadań grupy

SOLIDARNOŚĆ GRUPY → poczucie wspólności, identyfikacja poszczególnych jednostek należących do grupy z innymi członkami

WARTOŚCI:

w sposób szeroki: materialne i niematerialne

w sposób wąski: niematerialne

GRUPY CELOWE → grupy, które zostały organizowane planowo dla realizacji tylko jednego celu lub jednej grupy celów i w których istnieje tylko więź sformalizowana ze względu na osiągnięcie danego celu (brak więzi osobistej, uczuciowej, dominuje więź rzeczowa i stosunki oparte na stycznościach rzeczowych)

Szmatka

Przekroczenie bezpiecznego poziomu spójności:

1. Deindywidualizacja jednostek - stan, w którym człowiek odczuwa, że nie jest pojedynczą osobą, lecz częścią grupy. Wysoki konformizm tej osoby; jej działania są przewidywalne.

2. Syndrom grupowego myślenia - stan po przekroczeniu bariery spójności. Ludzie poddają się presji grupowej, w znacznym stopniu ulegają depersonalizacji i deindywidualizacji. W efekcie dochodzi do tego, że członkowie grupy jak i grupa, jako całość podejmują błędne decyzje. Obniżony poziom samokrytycyzmu; nieświadome cenzurowanie swoich wypowiedzi.

3. Zintegrowana teoria deindywidualizacji - w miarę procesu pogłębiania się spójności grupy jej członkowie zaczynają myśleć i działać w coraz bardziej podobny do siebie sposób. Proces ten pogłębia się tak, że jednostki chętnie przerzucają odpowiedzialność za podejmowane decyzje na grupę a co za tym idzie - nie odczuwają potrzeby samoregulacji, bo nie dokonują samodzielnych decyzji. Prowadzi do dewiacji; uniezależnia od norm społecznych; jednostka traci swoją jaźń, kontakt z własnymi standardami

Typy grup wg. Kellermana

• Ekstrapunitywne - rozwiązują swe wewnętrzne problemy, a więc przede wszystkim rozładowują wewnętrzne konflikty oraz utrzymują wewnątrzgrupową spójność na optymalnym poziomie metodą kozła ofiarnego. Grupy działające w ramach ruchu nazistowskiego były zdominowane przez ten typ struktur punitywnych. Bardzo silna spójność; sprzyja głębokim procesom deindywidualizacji jednostki; cechuje je hierarchiczność i antagonizm; ma strukturę autorytarną.

• Intrapunitywne - podobne do poprzedniego typu grup, z tą różnicą że struktury karzące tych grup są mniej agresywne i ekspansywne. Członkowie koncentrują się na osobistych grzechach, na ekspiacji, pokucie za grzechy. Wiele grup religijnych cechuję się tego typu strukturami punitywnymi.

• Niepunitywne - nie występuję w nich dążenie do systematycznego stosowania nacisku i przymusu wobec ich członków. Członkowie dążą do pełnego wyrażania swoich motywów i uczuć. Są to grupy o mniejszym stopniu spójności wewnętrznej.

Turowski

Więź społeczna - wg. Augusta Comte jest to naturalne dążenie do współdziałania. Wg, Szczepańskiego - ogół stosunków zachodzących pomiędzy członkami grupy, podporządkowanych jednemu głównemu stosunkowi. Grupa musi ją wytworzyć aby istnieć, jest wiec jednym z elementów konstytutywnych powstania grupy.

Typologia więzi społecznych wg. Pawła Rybickiego:

• Więź zrzeszeniowa - powstaje na zasadzie dobrowolnych związków kreowanych przez ludzi np. organizacje społeczne, spółdzielnie, związki zawodowe

• Więź stanowiona - przeciwieństwo więzi zrzeszeniowej, podziały członków, systemy styczności i stosunków są narzucone z zewnątrz. Np. internaty, domy poprawcze, grupy wojskowe

• Więź naturalna - podstawy społecznego powiązania ludzi i wzajemnej przynależności stanowi pochodzenie i pokrewieństwo.

Temat 7-8 Płeć rodzina małżeństwo

Curran, Renzetti. „ Przodkowie i sąsiedzi.Społeczne konstrukcje płci kulturowej w innych epokach i społeczeństwach”

„teoria głosi ze ludzkość wywodzi się od agresywnego i dominującego i wymachującego maczugą człowieka małpy”- teoria ta została w ostatnim czasie podważona przed nowe odkrycia i nowe hipotezy.W tym rozdziale dyskutuje się szczegółowo nad teorią Mężczyzny myśliwego, która stanowi dominującą teorię ewolucji człowieka.

Wykorzystano dane z 3 zródeł:

a)dane archeologiczne (skamieliny)

b)prymatologia( w szczególności studia dotyczące żyjących mąłp naczelnych takich jak szympansy i bonobo)

c) studia antropologiczne nad współczesnymi społecznościami żyjącymi na etapie przedindustralnym-ponieważ naukowcy twierdzą, żę są one bardzo podobne do najwcześniejszych istot lub stanowią ich repliki.

Kości i kamienie- dane archeologiczne:

Naukowcy napotykają wiele problemów w próbach rekonstrukcji ewolucji.Znaleziska są niewielkie i fragmentaryczne ponadto nie można wywnioskować z nich nic o zachowaniu.Teoria ewolucji jest wiec trudna to stworzenia.

Losy mężczyzny-mysliwego, żył w okresie 12 -28 mln lat temu, wtedy to nasi małpi przodkwie zostali zmuszeni do zejścia z drzew w lasach tropikalnych.Zaadaptowali się do nowej sytuacji opanowując dwunożny chód.Wtedy zaczęli używać rąk, a nawet narzędzi.Rozwinął się język i mózg, głowa stała się wieksza w porównaniu z reszta ciała. Dzieci stawały się coraz bardziej niesamodzielne i tak powstała rola kobiety opiekującej się dzieckiem, która ponieważ nie może się przemieszczać zdaje się na mężczyznę, który zdobywa pożywienie.

ZBIERACTWO ->POLOWANIE, mięso głównym składnikiem diety.

Od tej pory kobiety maja odmienne zadania i odmienne cechy.kobiety opiekuńcze, empatyczne,zdane na kogoś, mężczyźni agresywni, pozbawieni emocji, odważni.

Feministycznie zorientowani antropologowie rozróżniają 2 podstawowe uprzedzenia co do powyższej teorii:

a)etnocentryzm

b)antropocentryzm

a)polega na postrzeganiu własnych przekonań i praktyk kulturowych jako nadrzędnych wobec innych.W teorii mężczyzny myśliwego widać 2 formy etnocentryzmu

• Istnieje przekonanie ze zachowania i cechy uznawane we współczensych społeczeństwach uprzemysłowionych (USA) za kobiece lub męskie cechują również kobiety i mężczyzn zamieszkujących każdy rejon świata a ponadto, że zasadniczo nie zmieniły się one w dziejach ludzkości.

• Po drugie uważa się ze jedynie model relacji między K a M typowy dla współczesnego zachodu jest właściwy i zasadny ze względu na swą naturalność i adaptatywoność.

b)andropocentryzm jest perspektywą, która umieszcza mężczyznę w centrum wszechświata.Zwolennicy uważają ze takie zjawiska jak współdziałanie i podział zdobyczy wspołzawodnictwo i agresja , rozwój komunikacji i technologii stanowią pochodną roli mężczyzny mysliwego, kobiety są ignorowane i pełnią rolę „pasywnych rodzicielek”.

Przedstawicielki antropologii feministycznej kwestonując tę teorię dokonały alternatywnej rekonstrukcji przeszłości.Tanner i Zilhman twierdzą, że nasi małpi przodkowie opuscili las z powoduwzrostu liczebności stad, na brzegu lasu zaś zaś na brzegu lasu znaleźli ozechy ziarna jaja owady małe zwierzęta zyjące w norach, jagody, bulwy itd.Dlatego własnie zaczęto używac rąk a także po to by zapewnić sobie ochronę.Tak rzekomo została zwiększoa rola kobiet, które zajmowały się zbieractwem a do tego chroniły dzieci przed drapieżnikami.Taka wizja roli kobiety to tylko alternatywa ale mogła mieć miejsce.

Przypisywanie płciowe-polega na łączeniu danych archeologicznych (np. narzędzi i innych artefaktów) z mężczyznami i kobietami.W rezoltacie tego przypisania powstaje opis przypuszczalnego stylu życia prowadzonego przez przedstawicieli obojga płci w czasach prehistorycznych.

Podobno to zbieracze a nie myśliwi zaspokajali większość potrzeb żywieniowych.

Jednakże!

Teoria kobiety zbieraczki jest :

Gynocentryczna (kobiecocntryczna)- zwyczajnie powiela typ analiz androcentrycznych i podstaw seksistowskich- w związku z tym kwestionowanych koncepcji.

W badaniacj stwierdzono że doświadczenia kobiet i mężczyzn były do siebie podobne.Istnieje wiele dowodów na to ze kobiety brały udział w czynnościach z których były wykluczane np. krzesanie ognia.

Prymatologia- nauka zajmująca się badaniem nadal żyjących współczesnie naczelnymi, które wskazują na bliskie pokrewieństwo ludzi i małp.

Czy zachodnie konstrukcje płci kulturowej maja charakter uniwersalny?

NIE! Udowodniły to badania Margaret Mead, która zbadała 3 społeczności na Nowej Gwinei.Odkryła rzkomo kultury w których to od mężczyzn oczekiwano nieśmiałości i opiekuńczości a kobiety mogły być zorientowane na współzawodnictwo i ageresywne ( to jest prawdopodobnie to co Mistrzu nam mówił że te kobiety tam jej wkręcały ze tak było ale do tej pory nikt zbytnio tej teorii nie obalał więc chyba jest aktualna).

Płeć kulturowa: widać ją dzięki podziałowi obowiązków w róznych społeczenstwach.W wielu z nich nie istnieje jasny podział pracy, czynności na siebie nachodzą, Gilmore nazywa to „krzyżowaniem się ról”

O'kelley i Carney wyróżnili 6 wzorów podziału pracy w społeczeństwach łowiecko zbierackich, które pokazują ze podział pracy był zupełnie inny w zależności od połeczeństwa, że nie koniecznie kobiety siedziały z dziećmi a mężczyżni tylko i wyłącznie zdobywali pożywienie:

1)Mężczyźni polują, kobiety przygotowują łupy do spozycia. (u Eskimosów, nie ma tak ze któras płec jest ważniejsza, uzupełniają się i są równie ważne.)

2)M polują, K zbierają

3)M polują, M i K zbierają

4) M łowią, K polują i zbierają

5)M i K niezależnie od siebie polują łowią i zbierają

6) M i K wspólnie polują i zbierają

Panują więc egalitarne relacje płciowe. Analizy powyższych systemów pokazują ze zachodni system jest nieuniwersalny.Anatomia wbrew temu co powiedział Freud nie jest przeznaczeniem.To że M nie mogą rodzić dzieci nie wyklucza ich jako wychowawców,to że kobiety w ciązy nie mogą wykonywac niektórych obowiązków nie zwalnia ich z wykonywania innych. Wedłyg takich założen jak powyzej płeć kulturowa ma charakter dychotomiczny ale występują także niedychotomiczne przypadki.:

Doskonałym przykładem są Berdasze ,żyjący w niektórych rejonach południowego Pacyfiku i wsród pónocnoamerykanskich Indian.

Berdasze- jednostki które przyswoiły sobie zachowania płci przeciwnej.Kobiety również mogą być berdaszami.Żyją oni pracują, ubierają się jak członkowie przeciwstawnej płci choć często specjalizują się w czynnościach przypisywanych obydwu płciom.

NIE SĄ ONI JEDNAK TRAKTOWANI JAKO DEWIANCI, NIE MOŻNA ICH UTOŻSAMIAĆ Z TRANSSEKSUALISTAMI CZY TRANSWESTYTAMI PONIEWAŻ NIE MA TO NACECHOWANIA EROTYCZNEGO! SĄ W SWOIM ŚRODOWISKU TRAKTOWANI ZUPEŁNIE NORMALNIE!

Mohawkowie pozwalaja kobietom i mężczyznom na przekraczanie granic swojej płci kulturowej.

Chłopcy którzy preferują kobiece zabawki i stroje przechodzą ceremonię inicjacji w okresie dojrzewania i stają się ALYHA.Jako alyha przyjmują kobiece imiona malują twarze jak kobiety, wykonuja zadania kobiet i wychodzą za mężczyn.Symulują miesiączke przecinając uda, symulują ciąze.

Kobieta Mohawków która chce zyc jak męzczyzna to HWAME, uczestniczy w polowaniu uprawia ziemie, nie może być jednak przywódcy i brac udzialu w wojnie.

Jest to geometryczna struktora płci ponieważ berdasze albo lubia innych berdaszy albo ta sama płec albo płec przeciwna wiec każdy może przyjac przerózne obowiazki.

ANDROCENTRYZM- orientacja na mężczyznę; zawiera w sobie przekonanie, że mężczyźni są nadrzeędni wobec kobiet i ze meskie doswiadczenia stanowia normatywne standardy w stosunku do których kobiety powinny być oceniane.

ETNOCENTRYZM- pogląd iz jeden zestaw przekonan i praktyk kulturowych jest nadrzedny wobec innych.

GYNOCENTRYZM- orientacja na kobiete, pogląd zgodnie z którym kobiety sa nadrzedne woebec mezczyzn oraz zwierzat.

MATRYCENTRYZM- system oragnizacji społecznej i grupwej skoncentrowany wokół kobiet- matek.

PRYMATOLOGIA- nauka zajmujaca się zyjacymi-poza człowiekiem -naczelnymi.

PRZYPISANIE PŁCI KULTUROWEJ- rekonstruowanie meskosci i kobiecosci na podstawie dostepnych danych archeologicznych.

C. Lévi-Strauss

Przykłady ludów gdzie występuje rodzina monogamiczna:

Andamańczycy z Wysp na Oceanie Indyjskim

Fuegowie z południowego cypla Ameryki Południowej

Nambkwerowie ze środkowej Brazylii

Buszmeni z Afryki południowej

Przykłady gdzie wystepuje rodzina poligamiczna:

Todowie z Indii (poliandria)

Tybet

Nepal

Afryka (poligynia)

Tupi kawahibi ze Srodkowej Brazylii

Innuici (eskimosi)

Giddens

Istnieją 2 rodzaje płci:

Płeć biologiczna (sex) odnosi się do anatomicznych i fizjologicznych róznic między ciałem kobiety i mężczyzny.

Płeć kulturowa (gender) odnosi się do psychologicznych, społecznych i kulturowych róznic między m i k.Płec kulturowa wiąze się ze społecznym tworzeniem koncepcji meskosci i kobiecosci .

Socjalizacja do ról związanych z płcią- nauka ról za pośrednictwem instytucji społecznych jak rodzina czy srodki przekazu.pomagaja w tym pozytywne i negatywne sankcje stosowane przez społeczenstwo.

2 teorie kształtowania płci kulturowej:

Freuda i chodorow

Rodzaje meskosci : hegemoniczna, wspólnicza homoseksualna

Rodzaje kobiecości: emfatyczna-spełnianie zachcianek mezczyny ,dopełnia m hegemoniczna, buntownicza : lesby akuszerki wiedzmy robotnice xd

J. BŁUSZKOWSKI „STRUKTURA SPOŁECZNA temat 9-10

Struktura społeczna(atrybut społeczeństwa)- zbiór elementów oraz system relacji między nimi(sens węższy); system relacji między elementami uwarunkowany przez ich przynależność do danego układu jako całość;

Struktura ( w rozumieniu):

Rzeczowym- całość zbudowana z wyizolowanych z otoczenia elem.

Atrybutywnym- całość zbudowana z różnorodnych elem. wzajemnie ze sobą powiązanych.( grupy/ zbiorowości społ.);

Statycznym- wyodrębnienie ze względu na cechę

Społ. Morficzne/amorficzne- społ. o określonej postaci, zróżnicowane/ pozbawione struktury( bądź z niewyraźną str.).

Struktura społ.:

1. sformalizowana/ niesformalizowana- uregulowana/nieuregulowana przez system prawny

2. zinstytucjonalizowana/ niezinstytucjonalizowana- chroniona/ niechroniona przez określone instytucje.

Czynniki kształtujące str. Społ.:

1. warunki ekonomiczne

2. potencjał ludnościowy społeczności( skład płciowy, wiekowy itd.)

3. czynniki geograficzne

4. czyn. ustrojowe i polityczne

5. czynniki kulturowe

Teoria str. Społecznej- społ. to całość obejmująca zbiorowość ludzi połączonych siecią stosunków społ. wyznaczającą jego granice i charakter.

Społ. globalne- najszersza przestrzennie i ilościowo, złożona z kompleksu grup społecznych, ogólna zbiorowość ludzi zintegrowanych wszechstronnie- na płaszczyźnie ekonomicznej, politycznej, administracyjnej, instytucjonalnej, kulturowej, religijnej, osobowościowej itd.

Makrostruktura- cecha społeczeństwa globalne i wielkich grup społecznych;

Mikrostruktura- cecha małych grup społ.( występują więzi osobowe, osobiste jako skutek bezpośredniości oddziaływania na siebie nawzajem.)

Mikro i makrostruktury przenikają się wzajemnie w społeczeństwie, tzn. nie kolidują ze sobą.

Diady- związek dwuosobowy( mikrostruktura).

Więzi występujące w diadach;

• więzi poznawcze- wzajemne poznanie partnerów( zna-nie zna)- warunek konieczny tworzenie się więzi.

• więzi emocjonalne- ujemne/dodatnie odnoszenie się

• więzi wartościujące- pozytywna/negatywna ocena partnera

• więzi partycypacyjne- zamierzam/ nie z. uczestniczyć w działaniu.

S. Ossowski- str. społeczna to system stosunków, który daje się sprowadzić się do 3 kategorii:

1. podział pracy i funkcji

2. stosunków zależności jednostronnych( przywileje/upośledzenia)

3. stosunki hierarchii i gradacji

• FUNKCJONALNY SCHEMAT STR. SPOŁ.- str. społ. to system stosunków zależności wzajemnych, wynikający z podziału funkcji i wymiany usług. Występują one między grupa sobie równorzędnymi.

Schemat ten zakłada nadrzędność całości nad jednostką- podział funkcji podyktowany jest zaspakajaniem potrzeb całości. Stanem normalnych jest osiągniecie równowagi w społ., stanem patologii zakłócenie funkcjonalności.

H. Spencer- wszystkie instytucje społ. są powiązane ze sobą na zasadzie współzależności. Naruszenie ładu między nimi prowadzi do zakłócenia funkcjonowania społeczeństwa.

E. Durkheim- taki system zależności nazywa solidarnością organiczną.

R. K. Merton- przedmiotem analizy funkc. są: role społ., wzory instytucjonalne, procesy społeczne, wzory kultury, normy społeczne, organizacje społeczne. Funkcjami systemu są skutki, które prowadza do adaptacji systemu do nowych czynników.

5 typów indywidualnego przystosowania jednostki do społ.( Merton):

1. konformizm

2. innowacja- gotowość podjęcia ryzyka do złamania zakazów i wykorzystania skuteczniejszych środków do osiągnięcia celu, aprobowanego przez społ.

3. rytualizm- odrzucenie celów osiągnięcia sukcesu; skutek konkurencji w społ.( obniżenie wymagań w stosunku do siebie powoduje zmniejszenie stresu)

4. wycofanie- odrzucenie środków instytucjonalnych i celów kulturowych.

5. bunt- negacja celów i wartości.

T. Parsons- Społeczeństwo globalne w celu utrzymania równowagi dzieli się na wyspecjalizowane podsystemu:

1. ekonomiczny- wytwarza dochód dla społ.

2. polityczny- wytwarza warunki do osiągania celów społ.

3. Integracyjny- wiąże odpowiednie wartości z motywacją ludzi

4. Wypełniający funkcję kultywowania wzorów i usuwania napięć.

• DYCHOTOMICZNY SCHEMAT STRUKTURY SPOŁECZNEJ- społ. przyjmuje postać dwuczłonowego podziału biegunowego na grupy o przeciwnych cechach. Między tymi członami zachodzą jednostronne zależności typu władzy lub decydowania o czyichś losach.( poddany-władca itd.)

Marksizm- posiadający/ nieposiadający środki produkcji; pracujący/ niepracujący; korzystający/ niekorzystający z najemnej pracy.

Dychotomiczny schemat str. społ. jest elementem konfliktowej teorii społeczeństwa, która zakłada, że spójność i porządek w społ. opiera się na dominacji jednych i podległości drugich.

R. Dahrendorf sprowadza tę teorię do następujących założeń:

1. Każde społeczeństwo w każdym momencie podlega zmianie;

2. W każdym społ. w każdym momencie występuje niezgoda i konflikt;

3. Każdy element społ. przyczynia się do jego dezintegracji i zmiany;

4. Każde społ. opera się na przymusie stosowanym przez jednych wobec drugich.

Dlatego społ. wymaga regulacji konfliktów, która odbywa się, według Dahrendorfa, w drodze: pojednania, pośrednictwa lub arbitrażu.

• GRADACYJNY SCHEMAT STRUKTURY SPOŁECZNEJ- struktura społeczna to system stosunków porządkujących opartych na zasadach klasyfikacyjnych. Społeczeństwo dziali się na grupy ze względu na stopień posiadanej cechy. Grupy te nazywa się warstwami.

Status społeczny( Max weber)- położenie społeczne jednostek lub grup w społ. wynikające z przyznanych im praw i przywilejów, stylu życia i poważania społecznego.

S. Ossowski wymienia schemat gradacyjny:

1. Prosty- ze względu na stopniowanie jednej obiektywnej cechy;

2. Syntetyczny- ze względu na stopniowanie kilku kryteriów gradacji( ekonomicznej, edukacyjnej, politycznej itd.)

Niekiedy kryteria te nie wpływają na siebie, szczególnie dzisiaj, tzn. status majątkowy nie musi wpływać na status polityczny czy odwrotnie- socjologowie nazywają to dekompozycja czynników statusu społecznego.

Syntetycznym ujęciem gradacji jest np. subiektywny prestiż, wynikający z dochodów, wykształcenia, pochodzenie, stanowiska itd.

Socjologowie wiążą genezę gradacji syntetycznej z likwidacją przywilejów stanowych.

K. Davis i W. Moore wskazują, że stratyfikacja społeczna wykształciła się dzięki powstaniu podziału funkcjonalnego- umiejętności nabywane w celu wypełniania określonej funkcji w społ. wymagają pewnych wyrzeczeń( proces edukacji), co nadaje tym osobom szacunek( K. Davis i W.Moore zakładają, że pewne funkcje są ważniejsze od innych.

---