zaburzenia wieku starczego1, studia pielęgniarstwo, geriatria


0x01 graphic

Agnieszka Krasnowska gr. 12

W MIARĘ POSTĘPÓW MEDYCYNY ZWIĘKSZA SIĘ I BĘDZIE SIĘ STALE POWIĘKSZAŁA LICZBA LUDZI STARYCH PONAD RESZTĄ POPULACJI!!!

Z danych demograficznych wynika, że w roku 2010 co siódma osoba starsza osiągnęła wiek 80 lat lub wyższy.

WHO dzieli starość na:

Sytuacja ludzi w podeszłym wieku:

Zmiany w starzejącym się mózgu:

Starzenie się mózgu:

Naturalnymi cechami psychiki, które w mniejszym lub większym stopniu mogą pojawiać się w starszym wieku są:

- zmniejszenie ilości zainteresowań, zwłaszcza rzeczami nowymi

- zasadniczość i sztywność poglądów

- lęk przed wszystkim nowym i zmianami

- osłabienie kojarzenia

- zmiany wrażliwości uczuciowej, łatwe wzruszanie się

- poczucie nieomylności (tzw. starcza mądrość)

- skąpstwo

- zbieranie przedmiotów bezużytecznych

- lekceważenie nowych czasów i młodego pokolenia

- drażliwość

- skłonność do zamykania się w sobie

- koncentracja na swoich dolegliwościach - hipochondria

- nieprzestrzeganie ogólnie przyjętych norm czystości - zespół starczego niechlujstwa

- nadmierna zależność u os, które przewidują, że ich starość będzie samotna, pozbawiona miłości i obarczona chorobą lub kalectwem; os te tracą poczucie wartości i celu w życiu, czują się zepchnięte na bok, odrzucone, zapomniane dlatego też bezustannie żebrzą o pomoc, zainteresowanie (wymyślają choroby, grożą samobójstwem)

- brak hamulców - wykorzystywanie swego podeszłego wieku i tego, że należy się szacunek osobom starszym; brak taktu i nadmierna szczerość

- poczucie niedopasowania i irytacji otaczającym światem.

OTEPIENIE

Wg WHO „Otępienie jest zespołem spowodowanym chorobą mózgu, zwykle o charakterze przewlekłym lub postępującym, w którym zaburzone są takie wyższe funkcje korowe (funkcje poznawcze) jak pamięć, myślenie, orientacja, rozumienie, liczenie, zdolność uczenia się, język i ocena.”

Obecność licznych deficytów poznawczych manifestujących się jako:

  1. Upośledzenie pamięci (zaburzona zdolność przyswojenia nowych informacji lub przypomnienia wcześniej nabytych informacji)

  2. Jeden lub więcej z następujących objawów:

DEPRESJA

Depresja - częstość występowania:

Czynniki ryzyka u osób starszych:

Objawy depresji:

Depresja a samobójstwo:

Psychozy somatogenne:

Psychozy te uwarunkowane są chorobami poszczególnych narządów, układów lub organizmu jako całości. Są to więc zaburzenia psychiczne towarzyszące chorobom somatycznym. Mogą one powstawać w związku przyczynowym z chorobami narządów wewnętrznych układu krwionośnego, zabiegami operacyjnymi, porodem, połogiem, wreszcie z chorobami gruczołów wewnętrznego wydzielania.

Czujna, dobra i właściwa obserwacja pielęgniarska chorych przejawiających zmienione reakcje w zachowaniu, wypowiedziach i ustosunkowaniu się do personelu w szpitalach i klinikach somatycznych pozwala dostatecznie wykryć narastające zaburzenia psychiczne i spowodować właściwe i szybkie ich leczenie.

Dla przykładu:

Psychoza miażdżycowa:

Zaburzenia psychiczne i psychozy zależne od zaniku mózgu:

Organiczne choroby psychiczne wieku przedstarczego obejmują dwie jednostki chorobowe: chorobę Alzheimera i chorobę Picka.

CHOROBA ALZHEIMERA

CHOROBA PICKA

  • Zanik tkanki mózgowej o nieznanej etiologii

  • Następstwem jest narastający proces otępienny

  • Ma charakter rozlany i obejmuje cały mózg

  • Zanik dotyczy pojedynczych odcinków mózgu

  • Chory dostrzega początek i narastanie objawów

  • Początek zwykle nieuchwytny

Czynniki ryzyka:

  • Wiek

  • Zespół Downa

  • Płeć żeńska

  • Obciążenie dziedziczne

  • Genotyp APOE 4

  • trwa kilka lat(ok.6-12 lat), przebiega bez remisji

  • trwa kilka lat ok. 7-8

Objawy:

  • zaburzenia pamięci

  • zmiany nastroju

  • zaburzenia funkcji poznawczych

  • zaburzenia osobowości i zachowania

Charakterystyczne dla demencji (i w tym choroby Alzheimera) objawy to:

  • agnozja - nieumiejętność rozpoznawania przedmiotów, szczególnie jeżeli pytamy o to chorego "na gorąco" np. co to jest? albo podaj mi...

  • afazja - zaburzenia mowy, jej spowolnienie

  • apraksja - zaburzenia czynności ruchowych, od prostych do złożonych, np. ubieranie, kąpanie

  • amnezja

  • W zaawansowanym stadium choroba uniemożliwia samodzielne wykonywanie nawet codziennych prostych czynności i osoba chorująca na chorobę Alzheimera wymaga stałej opieki.

Najczęstsze objawy choroby obejmują :

  • zaburzenia nastroju - zarówno stany depresyjne, jak i - choć rzadziej - mieszane i maniakalne

  • zaburzenia lękowe - napady leku panicznego, lęk uogólniony, rzadziej zaburzenia obsesyjno - kompulsywne;

  • oraz subtelne początkowo zmiany charakterologiczne- zwykle swobodniejsze traktowanie norm społecznych, utrata „dobrych manier”, nietypowe dla przed chorobowej osobowości zachowania: rzadziej stopniowe wycofywanie się i narastająca apatia oraz bark inicjatywy.

  • Leczenie zaburzeń zachowania (omamy, urojenia, niepokój, lęk, agresja, zaburzenia snu i czuwania, odmowa jedzenia i picia)

  • Nie ma leczenia przyczynowego

  • Cel leczenia: poprawa funkcji poznawczych

  • Rozpoznanie pewne - pośmiertne, badanie histopatologiczne

ŚMIERĆ

PROBLEMY PIELĘGNACYJNE OSOBY STARSZEJ Z ZABURZENIAMI PSYCHICZNYMI

na przykładzie Choroby Alzheimera

1 PROBLEM

Chory staje się mniej samodzielny w zakresie samoobsługi i coraz bardziej bezkrytyczny w stosunku do tego, co robi.

PLAN OPIEKI

- obserwacja stanu pacjenta, dostosowanie czynności opiekuńczo - pielęgnacyjnych do jego możliwości;

- jeżeli porusza się samodzielnie należy zwrócić uwagę na chodniki i dywany (najlepiej by było całkowicie je usunąć albo przytwierdzić do podłoża), w związku z tym delikatnie należy zasugerować wprowadzanie zmian rodzinie chorego w środowisku życia pacjenta;

- mobilizacja chorego do wykonywania sememu czynności higienicznych, jeśli pacjent jest sprawny należy wypowiadać krótkie, jasne instrukcje w czasie takich czynności aby pacjent wiedział co po kolei ma wykonać;

- w zależności od stanu podopiecznego pomóc choremu w myciu się, ubieraniu, goleniu( w wypadku mężczyzn) ,ważne jest aby ubrania nie były zapinane przez drobne elementy (guziki), najlepsza jest prosta odzież zapinana na rzepy, obuwie również zalecenie jest zapinane na rzepy, a nie zawiązywane sznurowadła;

- mobilizowanie do przygotowywania samodzielnie posiłków (czuwanie nad bezpieczeństwem przy tej czynności), instruowanie i pomoc jeśli zachodzi taka potrzeba;

- chorego nie należy całkowicie odsuwać od czynności wykonywanych w gospodarstwie domowym dlatego należy zachęcić rodzinę do przydzielania swojemu bliskiemu prostych zadań tj. sprzątanie swojego pokoju czy składanie bielizny (nie karać i nie poprawiać chorego, gdy zrobi coś niewłaściwego, lecz chwalić go gdy wykona coś prawidłowo);

- przypomnieć rodzinie, ze nie należy wyręczać całkowicie chorego w czynnościach (pielęgniarka również tego nie powinna robić), ale wspierać go w wykonywaniu zadań.

2 PROBLEMY

Brak organizacji czasu wolnego

PLAN OPIEKI

- jeśli podopieczny jest w stanie się poruszać, możemy wybrać się z nim na spacer (długość uzależniona od możliwości pacjenta);

- można czytać razem z pacjentem czasopisma, oglądać zdjęcia w albumach;

- poznając wcześniejsze zainteresowanie chorego możemy mobilizować do ich wykonywanie np. zajęcia artystyczne (rysunek, muzyka), domowe (pomoc w zajęciach gospodarczych, przygotowywaniu posiłków).

3 PROBLEMY

Utrudniona komunikacja

PLAN OPIEKI

- najlepiej mówić do chorego półgłosem (podniesiony głos może być odbierany jako napaść);

- należy okazywać choremu życzliwość i serdeczność, dać mu odczuć, że opiekun się nim interesuje;

- powinno się formułować pytania zamknięte, tak aby chory odpowiadał „tak” albo „nie”;

- polecenia należy powtórzyć kilka razy, zdania powinny być krótkie proste i jasne;

- powinno się stawiać tylko jedno pytanie na raz i jeśli trzeba je powtórzyć to przy użyciu jednakowego zdania;

- nie należy przyspieszać odpowiedzi chorego, nie podsuwać mu słów, które mu trudno znaleźć, lecz naprowadzać na nie;

- można poprosić rodzinę chorego o rozmieszczenie w mieszkaniu różnych napisów czy rysunków (symboli), które by ułatwiały by pacjentowi orientację i poruszanie się. Mogą to być proste instrukcje.

4 PROBLEM

Kłopoty z pamięcią, częste gubienie się

PLAN OPIEKI

- za zgodą rodziny umieszczenie naklejek na pojemnikach z herbatą, cukrem. solą czy innymi przyprawami,

- można też zachęcić rodzinę pacjenta do umieszczenia w mieszkaniu tablicy, na której umieszczane będą proste polecenia, wskazówki, czy ważne numery telefonów;

- nie należy okazywać zniecierpliwienia, nie denerwować podopiecznego, gdy trudno nam się z nim porozumieć;

- ważne jest aby oznakować pomieszczenia, drogę do nich;

- należy przypominać choremu, kim jesteśmy i jaką pełnimy rolę w jego życiu;

- u pacjenta, który często ucieka, zachęcenie go do noszenia specjalnej bransoletki lub karty z wypisanym na nich nazwiskiem, adresem i numerem telefonu, a także pamiętanie o zamykaniu drzwi na klucz.

5 PROBLEM

Zachowania agresywne

PLAN OPIEKI

- próby odwrócenia uwagi chorego od tematu, który go drażni poprzez zmianę tematu, wyjście do drugiego pomieszczenia sali;

- zająć czymś podopiecznego;

- można włączyć muzykę, wziąć chorego za rękę, uśmiechnąć się, pogłaskać po głowie;

- nigdy nie należy traktować chorego jak dziecko;

- poinformować lekarza o zachowaniach agresywnych, zastosować na zlecenie lekarskie leki uspokajające, p/psychotyczne.

6 PROBLEM

Nietrzymanie moczu

PLAN OPIEKI

- zwracamy uwagę na wykonywanie w obecności chorego gestów, które zapowiadają korzystanie z toalety;

- jeśli zachodzi potrzeba należy zastosować pieluchomajtki ( ważne jest aby nie zostawić chorego zmoczonego i zanieczyszczonego); utrzymywanie należytej higieny.

- udzielenie pomocy przy podmyciu się, bądź też samodzielne umycie krocza aby nie dopuścić do podrażnień;

- założenie cewnika na zlecenie lekarskie ( jeśli nie ma innego rozwiązania) oraz jego kontrola i pielęgnacja;

7 PROBLEM

Zaburzenia snu

PLAN OPIEKI

- nie dopuszczenie do tzn. „drzemek” w ciągu dnia;

- w ciągu dnia chory powinien być aktywny fizycznie (lekkie ćwiczenia gimnastyczne, chodzenie na spacer);

- pozwalać pacjentowi na wykonywanie łatwych zadań np. malowanie, majsterkowanie (to męczy chorego i zapewnia mu spokojny sen);

- ewentualne podanie środków farmakologicznych zleconych przez lekarza w związku z występowaniem tego typy zaburzenia(lub też poinformowanie rodziny o takiej ewentualności).

8 PROBLEM

Zaburzenia równowagi

PLAN OPIEKI

- towarzyszenie choremu podczas dłuższych spacerów( wskazane jest wzięcie pacjenta pod rękę żeby zabezpieczyć przed ewentualnym upadkiem lub użycie sprzętu pomocniczego);

- zadbać o to, aby chory nie nosił zbyt luźnych butów ani zbyt ciasnych, buty powinny mieć najlepiej gumową podeszwę, która zapobiega pośliźnięciu się;

- poinformowanie o zabezpieczeniu elementów kanciastych (stół, szafki) w mieszkaniu;

- należy zwrócić uwagę na chodniki i dywaniki ( najlepsze by było ich usunięcie albo zaopatrzenie w podkłady antypoślizgowe);

- nauka chorego, aby prosił o podanie pomocnej dłoni jeśli zachodzi potrzeba;

- poinformować rodzinę, że w razie upadku nie należy krzyczeć ani robić przerażonej miny co może zwiększyć stres u poszkodowanego( należy spokojnie obejrzeć chorego, sprawdzić czy nie doszło do złamania i pomóc mu się podnieść);

- wszystkie kruche przedmioty należy umieścić poza zasięgiem chorego;

- informujemy najbliższe osoby chorego o zabezpieczeniu ostrych przedmiotów - noże kuchenne, nożyczki itp.;

- staramy się przekazać informacje rodzinie jak ważne jest przechowywanie niebezpiecznych płynów np. środków czystości, leków i kosmetyków w zamkniętej szafce, a także o zakryciu przewodów elektrycznych i różnego rodzaju kabli odpowiednio przystosowanymi listwami;

- przy łóżku chorego ( jeśli jest taka możliwość rodziny) można zamocować siatkę zabezpieczającą przed wypadnięciem chorego z łóżka ( nie jest ona konieczna w początkowej fazie choroby, mogła by wówczas chorego przestraszyć) oraz uchwytów umożliwiających choremu podnoszenie;

- zalecenie rodzinie, że najlepiej by było aby w łazience i toalecie przymocować uchwyty, których chory będzie się mógł podtrzymać, w wannie i pod prysznicem maty antypoślizgowe, można też wstawić stołeczek.

9 PROBLEMY

Trudności ze spożywaniem posiłków

PLAN OPIEKI

- należy obserwować chorego pod kątem niedoborów pokarmowych;

- najlepiej odwiedzać chorego w porze posiłków ( aby zmotywować go do jedzenia, a także by przypilnować aby nie zapomniał o zjedzeniu), jeżeli nie ma się takiej możliwości należy zadzwonić w porze posiłku bądź poinformować rodzinę by wykonała taką czynność;

- najodpowiedniej jest wprowadzić rytuał powtarzający się przy każdym posiłku np. posiłki o tej samej porze i w tym samym pomieszczeniu;

- nie protestować, kiedy pacjent będzie chciał jeść rękoma, a nie za pomocą sztućców (chory powinien jeść samodzielnie najdłużej jak to jest możliwe);

- pomóc choremu w jedzeniu instruując go co po kolei ma robić : „Weź łyżkę. Nabierz kawałek łyżką. Włóż do ust. Przeżuj. Połknij.”;

- jeśli chory nie jest w stanie normalnie jeść można przygotować małe porcje produktów bardzo zróżnicowane: sery, jarzyny (przetarte) itp.

- jeżeli pacjent nie jest w stanie spożywać posiłków normalnie zakłada się zgłębnik żołądkowy na zlecenie lekarza i karmienie podopiecznego o ustalonych porach dnia za pomocą sondy, wdrażać rodzinę do wykonywanie tej czynności( może wystąpić także potrzeba karmienia drogą dożylną);

- należy pamiętać też o utrzymaniu higieny jamy ustnej ( jeśli pacjent potrafi samodzielnie wykonać toaletę jamy ustnej podajemy choremu proste, pojedyncze instrukcje aby prawidłowo wykonał daną czynność).

10 PROBLEM

Obniżenie nastroju spowodowane postępem choroby (depresja)

PLAN OPIEKI

- rozmowa z pacjentem

- zagospodarowanie czasu wolnego.

- wsparcie emocjonalne.

- zachęcanie pacjenta do kontaktów ze znajomymi, przyjaciółmi i bliskimi.

- udział w spotkaniach grup wsparcia.

- chwalenie wszelkich postępów zdrowotnych dokonanych przez chorego.

- serdeczność, otwartość i wyrozumiałość w kontaktach z pacjentem.

- zachęcanie rodziny do wspierania chorego.

11 PROBLEM

Wyczerpanie psychiczne i fizyczne bliskich opiekunów chorego

PLAN OPIEKI

- rozpoznanie zapotrzebowania rodziny na wsparcie emocjonalne i informacyjne,

- edukowanie rodziny w zakresie komunikowania się z chorym, istoty choroby, pielęgnowania chorego w różnych fazach choroby

- edukowanie rodziny w zakresie radzenia sobie ze stresem i potrzebie dbania również o siebie

- zachęcenie rodziny do uporządkowania spraw prawnych i finansowych (zwłaszcza w przypadku chorego na ch. Alzheimera)

- udzielanie rodzinie pomocy w nawiązywaniu kontaktów z właściwymi instytucjami leczniczymi, grupami wsparcie itp.,

- umożliwienie rodzinie swobodnego wyrażania swoich emocji i uczuć

Praktyczne rady:

Przy zaburzeniach pamięci:

- pielęgniarka musi wielokrotnie przedstawiać się choremu,

- z otoczenia chorego należy usunąć nadmiar rzeczy żeby ten nie gubił się przy poszukiwaniach,

- okulary, przypory toaletowe należy kłaść zawsze w tym samym miejscu żeby pacjent nie musiał ich szukać,

- nie wolno niczego wyrzucać bez zgody pacjenta,

- pacjentowi trzeba wielokrotnie powtarzać instrukcje lub polecenia przy czym należy robić to taktownie aby nie rozdrażnić pacjenta, który zdaje sobie sprawę z tego mankamentu,

- można pacjentowi polecić założenie notesu gdzie będzie wpisywał ważne informacje i czynności,

- pacjent powinien uczestniczyć w miarę sił w normalnym życiu oddziału,

- chory powinien brać czynny udział w zajęciach terapeutycznych, które zachęcają do samodzielności podczas zabiegów higienicznych, ubierania się, jedzenia, gier i zabaw odpowiednich do wieku- opóźniają proces otępienia,

- chronić pacjenta przed nierozważnymi poczynaniami np. poślubienie kogoś nieodpowiedniego, zapisania majątku obcej osobie,

- szczególnie ważna jest higiena i pielęgnacja skóry gdyż delikatna, sucha, wiotka skóra człowieka starego jest narażona na odleżyny,

- z powodu braku uzębienia, gorszego trawienia oraz braku ruchu, pacjentom zaleca się dietę lekkostrawną

- powinni otrzymywać posiłki rozdrobnione, w małych ilościach ale podawane częściej, odpowiednio dobrane pod względem smakowym,

- należy zachować wymogi estetyczne posiłków czyli czysta serwetka, dania na oddzielnych talerzach,

- wskazane jest aby pielęgniarka poświęcała więcej czasu na karmienie chorego, nie spieszyła się i nie popędzała chorego w czasie jedzenia,

- kontakt słowny należy utrzymywać nawet z pacjentem głęboko zaburzonym,

- notowanie wypróżnień chorych by móc zapobiegać zaparciom,

- umiarkowany ruch czy spacer jest dla pacjenta wskazany ale trzeba uważać na śliską podłogę i pofałdowane dywany, które zagrażają upadkiem,

- pacjenci, którzy nie poruszają się samodzielnie mogą być sadzani na fotelu i wożeni wózkiem na spacery żeby nie odcinać ich od świata zewnętrznego,

- należy wietrzyć sale przed snem i zapewnić cisze i spokój

- trzeba dbać o wygląd zewnętrzny pacjenta

- aby osoby starsze czuły się potrzebne można powierzyć im drobne obowiązki,

- umożliwić kontakt z rodziną.

Bibliografia:

  1. Koślacz A., Nowak R.: Psychiatria kliniczna i pielęgniarstwo psychiatryczne, PZWL, Warszawa 1980.

  2. Gniewska C.: Pielęgniarstwo psychiatryczne, PZWL, Warszawa 1982.

  3. Schiefele J., Staudt I., Dach M.: Pielęgniarstwo geriatryczne, wyd. Urban&Partner, Wrocław 1998.


Wyszukiwarka