Wody mineralne Beskidu Niskiego.
"Kto wodę mineralną codziennie pije,
ten w zdrowiu długo żyje "
Istotną rolę dla zdrowia i prawidłowego funkcjonowania organizmu pełnią biopierwiastki, a jedną z cech dzisiejszego społeczeństwa jest niestety ich permanentny niedobór. W organizmach współczesnych Polaków stwierdza się stałe braki magnezu, wapnia, jodu czy potasu. Powodowane to jest zarówno błędami dietetycznymi, jak też nieodpowiednim nawożeniem gleby oraz niewłaściwą obróbką technologiczną żywności. Dla suplementacji niedoborów biopierwiastków bardzo dobrze nadają się naturalne wody mineralne, gdzie pierwiastki te występują na ogół w łatwo przyswajalnej, zjonizowanej postaci.
Krenoterapia - czyli kuracja pitna wodami mineralnymi jest jedną z szeroko stosowanych metod leczenia uzdrowiskowego. W wielu uzdrowiskach kuracja pitna jest podstawą tradycyjnej balneoterapii.
Polska pod względem zasobów wód podziemnych nadających się do picia nie należy do czołówki krajów europejskich. Jednak biorąc pod uwagę wody nadające się do butelkowania jest krajem o dużych zasobach. Sytuacja ta jest wynikiem naturalnej czystości i zróżnicowanej mineralizacji wód podziemnych. Naturalne wody mineralne butelkowane w różnych miejscowościach uzdrowiskowych wydają się być szczególnie godne polecenia zarówno ze względu na ich wysoką, systematycznie kontrolowaną przez laboratoria zakładowe jakość, jak i znane od wielu lat własności profilaktyczno - lecznicze.
Woda mineralna to woda wzbogacona w znacznym stopniu minerałami w postaci jonów. Najczęściej jest to woda głębinowa, która minerały pozyskała ze skał, przez które spływała. Oprócz minerałów może zawierać rozpuszczone gazy pochodzenia naturalnego, najczęściej dwutlenek węgla i siarkowodór.
Mineralizacja: >1g/dm3.
- solankowe
- siarczanowe
- szczawy
Woda mineralna = woda lecznicza [?]zawierająca co najmniej 1000 mg/dm3 rozpuszczonych składników stałych.
Nie wszystkie wody mineralne można uznać za lecznicze. O tym decyduje przede wszystkim ich skład biochemiczny - ilość i rodzaj pierwiastków oraz naturalna czystość mikrobiologiczna.
Mineralizacja - podstawowa cecha chemiczna wody, określana w badaniach hydrogeochemicznych m.in. przy ocenie jakości wody i różnego rodzaju klasyfikacjach wód. Oblicza się ją sumując stężenia wszystkich mineralnych składników wody. Minimalna ilość oznaczeń to makroskładniki, mineralne formy azotu (jony azotanowe i jony amonowe) oraz jony żelaza (jony żelazawe i jony żelazowe). Przybliżonymi miarami mineralizacji wody mogą być sucha pozostałość, substancje rozpuszczone, przewodność elektrolityczna właściwa, a nawet twardość wody. Wyrażana jest w [mg/dm3].
Podział wód ze względu na ich mineralizację [w g/dm3]:
słodka, zwykła < 1;
półsłodka 1 - 3;
słonawa 3 -10;
słona 10 -35;
solanka > 35;
solanka silna > 150.
Akratopegi [Wody podziemne o mineralizacji ogólnej do 1000 mg/dm3 i temperaturze poniżej 200C]
Beskid Niski:
Bogactwem Beskidu Niskiego są wody mineralne. Najstarsze uzdrowisko, to działające już od XVI wieku, Bardejovskie Kupele na Słowacji. W Polsce znane są: Wysowa, Krynica, Tylicz, Iwonicz Zdrój, Rymanów Zdrój, Wapienna.
Beskid Niski zajmuje także ważne miejsce wśród regionów leczniczych, dzięki licznym miejscowością posiadającym status miejscowości uzdrowiskowych (podstawą są wody mineralne).
Występowanie wód mineralnych związane jest głównie z osadami fliszu karpackiego i są to
w szczególności:
- solanki chlorkowo-węglanowe, z dwoma rejonami występowania - iwonickim i bieszczadzkim,
- solanki z siarkowodorem w rejonie Hyżnego, Nieborowa i Chmielnika o różnym stopniu udokumentowania.
W obrębie wód mineralnych wydzielona jest grupa wód leczniczych, udokumentowanych w rejonie Iwonicza i Rymanowa, mających zastosowanie w zabiegach leczniczych i produkcji wody stołowej, soli leczniczej i kosmetyczno-kąpielowej.
Bardejowskie Kupele:
Uzdrowisko zaliczane do najlepszych i najpiękniejszych na Słowacji.
Źródła Mineralne - Bardejowska woda mineralna pochodzi z naturalnego ujęcia. Posiada składniki chlorkowo-sodowe, żelazawe, zimne, ze zwiększoną zawartością kwasu borowego. Ogólna mineralizacja wynosi od 1600 mg/1 do 9400 mg/1, z zawartością tlenku węgla od 2200 mg/1 do 3800 mg/1.
Właściwości zdrowotne: (jedne z najszerszych na Słowacji) Układ krążenia, Schorzenia układu trawiennego, Choroby przemiany materii, Choroby dróg oddechowych, Choroby nerek, Choroby kobiece, Onkologiczne choroby, stany pooperacyjne, Alergie, dolegliwości cywilizacyjne (stres, zmęczenie, bezsenność.)
Iwonicz Zdrój
Uzdrowisko posiada cenne właściwości bioklimatyczne i źródła wartościowych wód mineralnych. Bardzo czyste powietrze charakteryzuje się szczególnie dużą zawartością jodu i bromu. Iwonickie wody mineralne i ich właściwości lecznicze znane były podobno już w XV w. Po raz pierwszy opisał je w 1578 r. Wojciech Oczko, nadworny lekarz króla Stefana Batorego. Za twórcę właściwego uzdrowiska uważa się Karola Załuskiego, który w 1837 r. rozpoczął budowę zakładu kąpielowego, budynków dla kuracjuszy oraz pałacu.
Znajduje się tu 10 czynnych źródeł wód mineralnych, głównie solanek chlorkowo-wodorowęglanowo-sodowo-bromowo-jodowych i żelazistych z zawartością wolnego dwutlenku węgla, które są stosowane do kuracji pitnych i kąpielowych. Obok nich występują słabo zmineralizowane wody siarczkowe. Ciekawostką jest źródło "Bełkotka" z którego wydobywa się łatwopalny gaz. Nad źródłem pomnik Wincentego Pola, który często tu przebywał.
Rymanów Zdrój
Wody rymanowskie należą do tej samej grupy co wody iwonickie. Są to szczawy słono-alkaliczne ze znaczną domieszką jodu i bromu.
Oprócz wód słodkich występują tu wody zmineralizowane związane ze złożami ropy naftowej. Przeprowadzone analizy wód mineralnych wykazały, że są to szczawy jodo-chlorkowe. Dla celów zaopatrzenia obiektów balneologicznych wykorzystano wszystkie rozpoznane źródła. Głównymi naturalnymi źródłami wód leczniczych są:
Celestynka
Naturalna woda mineralna pozyskiwana z odwiertu Rymanów Zdrój 6, z głębokości 250 m. Jest to woda chlorkowo-wodorowęglanowo-sodowa o mineralizacji ogólnej 3 g/dm3. Celestynka orzeźwia, gasi pragnienie, likwiduje objawy zmęczenia, uzupełnia niedobory jodu w organizmie. Wskazana w leczeniu przewlekłych nieżytów górnych dróg oddechowych. Zawiera około:
• 75 mg/dm3 wapnia,
• 15 mg/dm3 potasu,
• 1 mg/dni3 jodków,
• 1 mg/dm3 fluorków.
Klaudynka
Naturalna woda mineralna pozyskiwana ze studni głębinowej w Rymanowie Zdroju - Desznie. Jest to woda wodorowęgłanowo-sodowa o mineralizacji ogólnej nieprzekraczającej 1 g/dm3. Klaudynka orzeźwia, gasi pragnienie, działa profilaktycznie w niedomogach nerek i dróg moczowych. Zawiera około:
• 25 mg/dm3 wapnia,
• 15 mg/dm3 magnezu,
• 0,5 mg/dm3 fluorków.
Tytus
Naturalna woda mineralna produkowana w ograniczonych ilościach ze względu na wydajność źródła wody leczniczej Tytus. Woda o wysokiej mineralizacji 5-7 mg/dm3. Posiada składniki czynne farmako-dynamicznie. Tytus orzeźwia, gasi pragnienie, wskazany do picia na stanowiskach pracy o podwyższonej temperaturze. Pomaga w leczeniu chorób układu oddechowego, układu krążenia, alergii, nerek i dróg moczowych, gruczołów wydzielania wewnętrznego. Zawiera:
• 35 mg/dm3 potasu,
• 150 mg/dm3 wapnia,
• 1400 mg/dm3 wodorowęglanów,
• 2500 mg/dm3 chlorków,
• 6 mg/dm3 litu,
• 4 mg/dm3 jodków.
Wapienne
Wieś znana od dawna jako miejscowość wypoczynkowo-uzdrowiskowa, położona w dolinie potoku Wapienka. Na terenie Wapiennego występują naturalne źródła wód mineralnych znane od XVII w. Już
w XVIII w. istniał tu mały zakład kąpielowy, który uległ zniszczeniu w czasie I wojny światowej.
W późniejszych latach powstał zakład zdrojowy, zniszczony w czasie działań II wojny światowej, ponownie odbudowany swą działalność rozpoczął dopiero w 1952 roku. W uzdrowisku znajdują się trzy naturalne źródła mineralne: "Marta", "Kamila" i "Zuzanna". Ponadto znajdują się tutaj także dwa odwierty "Wapienne I" i "Wapienne II", które zawierają słabo mineralizowane wody siarczkowe wodorowęglanowo-wapniowo-sodowe i magnezowe. W rejonie wsi znajdują się także zasobne złoża borowiny.
Wysowa
Począwszy od 1775 r. zaczęto wykorzystywać tutejsze wody mineralne. Uzdrowisko posiada około
20 źródeł mineralnych (naturalnych i odwierconych), z których 12 [9?] jest eksploatowanych. Zgrupawane są one w rejonie parku zdrojowego i udostępnione w ujęciach. Występują tu głównie szczawy wodorowęglanowo-chlorkowo-sodowe oraz szczawy wodorowęglanowo-chlorkowo-sodowo-wapienne z domieszką innych minerałów. Najbardziej znane są zdroje "Józef I" i "Józef II", "Aleksandra", "Słony", "Bronisława II", "Anna", "Henryk" i "Franciszek". Miejscowe wody stosuje się do kuracji pitnej
i kąpieli, produkuje się też wodę mineralną "Wysowianka".
Naturalna mineralizacja wód takich jak Wysowianka jest długotrwała, dzięki czemu magnez, jod, wodorowęglany są natychmiast wchłaniane i wspomagają nasze zdrowie.
Tylicz
Wieś na pograniczu Beskidu Niskiego i Beskidu Sądeckiego. Posiada malownicze otoczenie, oraz źródła wód mineralnych i złoża borowiny.
Krynica
Profesor Baltazar Hacquet w latach 1794-1795 przebadał źródła kwaśnych wód mineralnych w Krynicy, uznał je za lecznicze i wyraził pogląd o możliwości ich transportowania bez uszczerbku dla walorów leczniczych.
Naturalne wody mineralne ze zdrojów Krynickich to szczawy zawierające conajmniej 1000 mg CO2
w litrze. Są to wody szczególnie cenne w hydrologii lekarskiej, zarówno w kuracji pitnej jak i kąpielowej oraz aerozologii.
Szczawy, czyli wody kwasowęglowe rugują z napotkanych w głębi ziemi skał wapń, magnez, żelazo i inne pierwiastki, co powoduje,że powstają wody o różnorodnym składzie chemicznym. Ta złożoność makro -
i mikropierwiastkowa odpowiada za ich szczególną przydatność w prewencji i leczeniu chorób cywilizacyjnych.
Skład chemiczny wód mineralnych Krynicy jest zróżnicowany i w głównej mierze zależy od głębokości ich zalegania.
Wody występujące płycej to szczawy typu wodoro - weglanowo - wapniowego oraz magnezowego, wodorowęglanowo - wapniowo - sodowego lub wodorowęglanowo - sodowo - wapniowego z zawartością żelaza.
Wody wystepujace głębiej są typu wodoroweglanowo - sodowego i sodkowego o podwyższonej zawartości jonu chlorkowego.
Szczawy krynickie wykorzystuje się do kuracji pitnej oraz do kąpieli kwaso - weglowych. W oparciu
o właściwości wód leczy się tu głównie choroby układu trawienia, układu moczowego oraz układu krążenia
i oddechowego.
Obecnie wody mineralne czerpie się z 23 ujęć, w tym z 5 źródeł naturalnych i 18 odwiertów.
Pochodzenie wód mineralnych
„Jan” - woda opadowa dostaje się w głąb ziemi w szczeliny skalne. W głębi ziemi woda ta nasycana jest CO2. Tworzy się słaby kwas węglowy, jest on chemicznie agresywny. Taka nagazowana woda rozpuszcza te związki mineralne które znajdują się w występujących tu skałach np. ługowanie szczelin wypełnionych żyłami wapienno - magnezowymi jest przyczyną dużej koncentracji w wodzie jonów Mg2+, Ca2+.
Wydajność źródeł jest zmienna i zależy ona od ilości opadów atmosferycznych.
Inaczej jest w przypadku wody "Zuber". Występuje ona na głębokości od 750 do 950 m. w czterech odwiertach. Jest to woda bardzo silnie zmineralizowana, posiada znaczną ilość jonu Na+, przy dużej zawartości chlorków. Wody o podobnym składzie spotyka się w sąsiedztwie złóż ropy naftowej.
"Zuber" należy do wód reliktowych, szczątkowych, ich źródła są wyczerpywalne stąd gospodarowanie tą wodą powinno być racjonalne.
CO2 jest pochodzenia wulkanicznego jego źródła są praktycznie niewyczerpywalne.
Występowanie wód mineralnych
Na terenie Krynicy źródła z wodą mineralna występują w trójkącie: północny wierzchołek stanowi Słotwinka, bok wschodni stanowi linia od Słotwinki przez Jastrzębik, dolina Palenicy do Tylicza. Bok zachodni jest mniej regularny i biegnie doliną Kryniczanki do Krynicy Dolnej po czym zmienia kierunek, przecina dolną część Czarnego Potoku i przez południowy stok Szczawianej Góry /Palenicy/ prowadzi do Jastrzębia.
Wody mineralne Krynicy:
Wody mineralne |
Zdrój Główny |
0,32% Szczawa wodorowęglanowo-wapniowa, manganowa z dużą zawartością bezwodnika kwasu węglowego. |
Stosuje się przy schorzeniach przewodu pokarmowego, niektórych chorobach żołądka (nieżyt niedokwaśny i bezkwaśny), anemiach, krzywicach niedokrwistości oraz zaburzeniach gruczołów dokrewnych. |
Zdrój Słotwinka |
0,41% szczawa wodorowęglanowo-magnezowo-sodowao-wapniowa, żelazista. |
Stosowana w przewlekłych nieżytach przewodu pokarmowego, schorzeniach przewodu pokarmowego, miażdżycy, zaburzeniach gruczołów dokrewnych dróg moczowych, chorobach wynikłych z niedoboru magnezu (nerwice, stany stresowe itp.) oraz nerwicach. |
Jan |
0,071% szczawa słabo zmineralizowana z przewagą wodorowęglanu wapnia. |
Bardzo moczopędna, idealna w leczeniu kamicy nerkowej |
Józef |
0,11% szczawa wodorowęglanowo-wapniowa. Silne działanie moczopędne. |
Stosowany w leczeniu schorzeń dróg moczowych i nerek, |
Mieczysław |
0,42% szczawa wodorowęglanowo-wapniowa. |
Stosuje się go przy chorobach przewodu pokarmowego, nerek, skazie moczanowej oraz niedokrwistości. |
Tadeusz |
0,38% szcawa wodorowęglanowo-wapniowa z dużą zawartością żelaza. |
Stosowana przy nadkwasocie żołądka, niedowładzie żołądka, nieżytach jelita cienkiego, wrzodziejących nieżytach jelita grubego oraz przy niedokrwistości, a także przy niektórych alergicznych schorzeniach przewodu pokarmowego. |
Zuber |
(jedna z najsilniejszych w Europie) 2,14% szczawa wodorowęglanowo-sodowo-magnezowa, borowa. |
Pomaga w leczeniu nadkwasoty, stosowana przy schorzeniach przewodu pokarmowego, głównie w leczeniu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, wątroby, dróg żółciowych |
"Kryniczanka" |
odmineralizowana woda ze Zdroju Głównego |
Bardzo smaczna, z dużą zawartością naturalnego dwutlenku węgla. Pobudza apetyt, ułatwia trawienie, reguluje przemianę materii. |
Zuber zgagę Ci usunie
Wrzód wygoi i ból minie
Musisz tylko wciąż pamiętać
Aby Janem go rozcieńczać.
Jan Ci wypłucze wszystkie przewody
Popłynie piasek z nerek i wątroby
Cholesterolu, cukru zmniejszy się dawka
Oto dla zdrowia najlepsza stawka.
Poza szczawami spotyka się w Krynicy tzw. mofety. Są to naturalne wyziewy samego CO2. W czasie suszy niektóre źródła wysychają i przemieniają się w mofety. To świadczy że CO2 występują niezależnie od wody. Mofety trudno jest zaobserwować jeżeli gaz nie uchodzi do wody. Łemkowie kiedyś twierdzili że w tych miejscach piekło oddycha. Dwutlenek węgla jest cięższy od powietrza i gromadzi się przy ziemi. Zapałka
w takim miejscu gaśnie. W zagłębieniach terenu gdzie CO2 się nagromadził można zobaczyć uduszone owady
i inne drobne zwierzęta, widać czasem martwe ptaki które skusiły się na uduszone owady. Zdarzało się nawet padanie owiec. Czasem gaz gromadzi się w piwnicach, przechowywane w nich warzywa szybciej się psują. Przed wojną zanotowano przypadek uduszenia się człowieka przy kopaniu studni, w Jastrzębiku w piwnicy udusiła się kobieta.
Literatura:
WWW.gate.mos.gov.pl
http://www.ipipan.gda.pl/BeskidzkiTrakt/gory.htm
Piotrkowski A., 1999, Walory turystyczne Rymanowa Zdroju, praca magisterska pod kierunkiem prof. dr hab. Z. Wnuka, WSP Rzeszów
Wdowiarz S., Zubrzycki A., Frysztak-Wołkowska A., 1991, Objaśnienia do szczegółowej mapy geologicznej Polski, 1:50 000 Arkusz Rymanów [1040], PIG, Warszawa
Bolanowska R., 2003, Monografia Rymanowa Zdroju.
Wyszukiwarka