Nauka o przedsiębiorstwie

Nauka o przedsiębiorstwie - jest nauką o zależnościach zachodzących pomiędzy różnymi czynnikami potrzebnymi do wytworzenia dóbr i usług w przedsiębiorstwie oraz o zasadach organizacja i zarządzania przedsiębiorstwem. N.o.p. zajmuje się zjawiskami ekonomicznymi występującymi w jednostkach gospodarczych, korzysta w swych rozwiązaniach z metod ekonomicznych i wykrytych przez nie praw. ( co ? jak ? dla kogo produkować ? )

Zasób rzadki - popyt przy cenie równej 0 przewyższa podaż

N.o.p. zajmuje się jedno osobowymi przedsiębiorstwami, jak też wielkimi, złożonymi korporacjami krajowymi lub międzynarodowymi.

Początki N.o.p. przypadają na wiek XX.

Do rozwoju przedsiębiorstw miały wpływ:

• Odkrycia geograficzne

• Rozwój produkcji i manufaktur

Na rozwój metod kierowania przedsiębiorstw mieli wpływ sami przedsiębiorcy.

(…)

Na podstawy nauk o przedsiębiorstwie wywarło duży wpływ podejście planistyczne, które przyjmuje założenie, że przedsiębiorstwa dzięki budowie planów strategicznych mogą i powinny swoją przyszłość kształtować w racjonalny, uporządkowany sposób. Perspektywa działania przedsiębiorstw widziana przez naczelne kierownictwo odgrywa znaczna role w tworzeniu strategii przedsiębiorstw. Koncepcja strategii jest niezmiernie ważnym podejściem w nauce o przedsiębiorstwie. Dzięki jej zastosowaniu powstają możliwości wypracowania odpowiedniej strategii działania, a także strategii cząstkowej.

Konkurencja zmusza do innowacyjności przedsiębiorstw zarówno w działaniu wewnątrz jak i na zewnątrz, po to aby przedsiębiorstwo było lepsze od konkurencji, po to aby mogło lepiej zaspokajać potrzeby konsumentów i zdobyć ich uznanie. Współzawodnictwo powinno być nastawione nie tylko na dziś, ale także na jutro. Potrzeby klienta stale się zmieniają i dlatego przedsiębiorstwo musi stale unowocześniać swoją działalność, a niekiedy musi ją zmienić radykalnie, aby dostarczać innych bardziej pożądanych produktów i usług. Przedsiębiorstwo kształtuje również potrzeby klienta.

Przedsiębiorczość - cecha charakteru lub zespół cech w grupie i zachowań właściwych przede wszystkim dla przedsiębiorców. W teorii ekonomii przedsiębiorczość definiowana jest jako swoista forma pracy lub jako czwarty (obok pracy, ziemi i kapitału) czynnik produkcji. Główne cechy przedsiębiorców to m.in. umiejętność dostrzegania potrzeb i doskonalenia pomysłów, zdolności do wykorzystywania nadarzających się okazji oraz gotowość do podejmowania ryzyka. O przedsiębiorczości można mówić w dwóch wymiarach:

1. Proces: (akt tworzenia i budowanie czegoś nowego, nowego przedsiębiorstwa). Przedsiębiorczość to zorganizowany proces działań ukierunkowany w danych warunkach na wykorzystanie nowatorskiego pomysłu w celu generowania korzyści na rynku. W procesie budowania podkreśla się:

• kreatywność i innowacja

• umiejętność wykorzystania pomysłów, okazji

• ryzyko (niepewność)

• Zespół cech: opisujących szczególny sposób postępowania człowieka. Przedsiębiorczość wyróżnia się:

• dynamizmem, aktywnością

• skłonnością do podejmowania ryzyka

• umiejętnością przystosowywania się do zmieniających się warunków

• postrzeganiem szans i ich wykorzystywaniem

• innowacyjnością i motoryką

Cechy przedsiębiorstw:

• Przedsiębiorczość

• Innowacyjność - obejmuje produkcje, technologie produkcji, organizacje, i metody zarządzania przedsiębiorstwem

• Dochodowość

• Zysk

Cele przedsiębiorstw

• Zdobycie odpowiedniej pozycji na rynku

• Przodowanie w niektórych rodzajach działalności

• Zwiększenie wartości przedsiębiorstwa

• Wybudowanie nowego gmachu

• Nowoczesny wystrój wnętrz siedziby

• Określone świadczenia na rzecz załogi

Organizacje non profit - nie nastawione na zysk:

• Fundacje

• Związki religijne, wyznaniowe, partie polityczne

• Zrzeszenia, towarzystwa, kluby

• Instytucje świadczące usługi społeczne (szkoły, muzea, szpitale, itd.)

Teorie przedsiębiorstwa

1. Teoria tradycyjna - nie wyjaśnia wszystkich faktów związanych z przedsiębiorstwami

1. W przedsiębiorstwie występuje jedność własności i zarządzania.

2. Właściciel - menadżer przedsiębiorstwa dąży racjonalnie do maksymalizacji własnych korzyści w związku z prowadzoną działalnością.

3. Celem przedsiębiorstw jest maksymalizacja zysku ekonomicznego.

4. Wiedza i informacje potrzebne do podejmowania decyzji są pewne. Przedsiębiorca zna popyt na swój produkt i swoje koszty, potrafi również uczyć się na błędach, a więc włącza swoje doświadczenie w zachowaniach nabywców i konkurentów do procesu decyzyjnego. W długim okresie przedsiębiorca osiąga najniższy z możliwych poziom kosztów i wybiera optymalną ilość produkcji.

2. Teorie alternatywne

1. Teoria menadżerska - rozwinęła się w latach 60

1. Opierała się ona na doświadczeniach wielkich korporacji amerykańskich o rozproszonej własności zarządzanych przez menadżerów, którzy posiadali niewielkie lub żadne udziały w kapitale.

2. Oddzielenie własności od zarządzania wpływa na motywacje menadżerów w podejmowaniu decyzji w warunkach ograniczonych możliwości. W warunkach sprawowania zarządu przez właścicieli menadżerowie są skłonni dążyć do własnych celów, które nie zawsze są zgodne z celami właścicieli.

3. Zasada maksymalizacji zysku ulega ograniczeniu na rzecz działalności menadżera, zgodnie z zasadą maksymalizacji ich własnych korzyści w ramach warunków stworzonych przez właścicieli.

2. Teoria behawiorystyczna - rozwinęła się równolegle z podejściem menadżerskim. Polegała ona na próbie bardziej realistycznego opisu analizy procesów przedsiębiorczych. Obserwuje ona i wyjaśnia jak przedsiębiorstwa podejmują decyzje w warunkach złożoności i niepewności środowiska w którym działają.

1. Ludzie mają ograniczoną zdolność poznawania rzeczywistości i dlatego mogą kierować się jedynie ograniczona racjonalnością.

2. W praktyce poszukują oni rozwiązań nie optymalnych, a jedynie zadowalających.

3. Koncepcja luzu organizacyjnego - u podstaw tej koncepcji leży założenie, że ogólna efektywność w większości organizacji przez długie okresy kształtuje się poniżej potencjalnej. Organizacja może realizować swoje cele, nie wydatkując na to całkowitej energii. Powstała w ten sposób rezerwa to luz organizacyjny.

4. Obiekt stojący przed trudnym problemem skłonny jest poświęcić korzyści rozwiązania optymalnego, aby zredukować trudy związane z poszukiwaniem go. Wybiera więc rozwiązania zadowalające, a nie optymalne.

3. Teoria przedsiębiorcy J. Schumpetera (1883-1950) - wiąże przedsiębiorstwo z energicznością, innowacyjnością, przedsiębiorczością. Motorem przedsiębiorstwa jest przedsiębiorca- zakłada firmę, wyznacza cele, podejmuje ważne decyzje i koordynuje zasoby. Przedsiębiorca poszukuje zysku nadzwyczajnego, więc wprowadza innowacje.

Innowacje - wszelkie możliwe zmiany w produkcji i dystrybucji towarów.

• wprowadzenie na rynek zupełnie nowego produktu lub usługi

• wprowadzenie nowej metody produkcji pozwalającej zmniejszyć koszty np. nowa metoda oparta na nowych odkryciach i wynalazkach lub oparta na istniejącej wiedzy

• znalezienie i rozwój nowych rynków

• wykorzystanie nowych surowców i podzespołów

• nowe formy organizacji firmy- zarówno wewnątrz (np. elastyczna struktura organizacyjna) i między firmami

3 fazy w procesie zmian:

• pomysł- nie tylko przełomowy wynalazek/odkrycie, ale także nowy produkt finansowy albo dystrybucja

• -wprowadzenie innowacji- wprowadzenie pomysłu na rynek, forma kreuje nową rzeczywistość; nowy produkt/zasady organizacji i sprzedaży, często faza długa i wymagająca nakładów

• rozpowszechnienie (dyfuzja):

• dyfuzja poprzez rozpowszechnienie innowacji

• dyfuzja poprzez naśladowanie innych twórców, których przyciąga zysk nadzwyczajny

Innowacja rozpowszechnia się legalnie (sprzedaż, patent) lub nielegalnie (podrobienie).

Czasową przeszkodą są prawa własności intelektualnej (patenty, prawa autorskie). Im większy jest zysk, tym słabsza jest zapora. Kiedy dyfuzja jest odpowiednio szeroka zyski nadzwyczajne zanikają, rynek powraca do równowagi.

Wpływ innowacji na gospodarkę:

• wymagają one modernizacji istniejących przedsiębiorstw lub budowy nowych

• oczekiwania nadzwyczajnego zysku zachęcają do inwestycji, co zwiększa ogólną produktywność i ożywia koniunkturę

• ułatwiają przetworzenie oszczędności w inwestycje, a poprzez stworzenie nowej użyteczności zwiększają popyt, rozszerzają rynek i dalsze możliwości inwestycji.

4. Teoria instytucjonalna - opiera się na założeniu, że różne transakcje zawierane na rynku są dokonywane w granicach wyznaczonych przez instytucje organizujące rynek.

Instytucje

• pewne wzory zachowań, np. sposób prowadzenia negocjacji

• przepisy określające prawa i obowiązki stron, np. regulujące odpowiedzialność

• regulacje prawne określające dozwolone sposoby działania, np. określające ograniczenia wolności gospodarczej

Założenia:

• stosunki powstające w życiu gospodarczym są tak skomplikowane, że nie mogą być wyjaśnione na gruncie czystej ekonomii. Założenie homo economicus człowiek kieruje się ograniczoną racjonalnością- odrzucono założenie , że gospodarka dąży zawsze do równowagi

• system gospodarczy nie jest systemem równowagi, ale zbiorem transakcji i ciągle zmieniających się instytucji na kształt których wpływa wiele czynników pozaekonomicznych, np. przemiany w technice, moda i zwyczaje

Instytucjonalizm - opiera się na założeniu, ze rynek zawsze działa w ramach konkretnych instytucji, a instytucje te nie są tylko ewolucyjnym tworem rynku, ale często tworzone są przez państwa. Państwo interweniując w określenie kształtu tej instytucji kieruje się dążeniem do zmniejszenia kosztów działania rynku, ale także przesłankami pozaekonomicznymi.

5. Teoria kosztów transakcyjnych - w gospodarce rynkowej istnieją co najmniej dwa mechanizmy alokacji, które funkcjonują równolegle, ale opierają się na innych zasadach.

1. Rynek- działa bezosobowo i jest kierowany siłami podaży i popytu

2. Przedsiębiorstwo - alokacja istnieje w ramach hierarchicznej struktury zarządzania, w której podejmowane są decyzje alokacyjne i uruchamiane są środki wykonania

Koszta:

• zawieranie umów w transakcjach rynkowych

• trudności i koszty budowania długotrwałych powiązań kooperacyjnych

• odmienne traktowanie przez rząd transakcji zawieranych na rynku i działań organizowanych wewnątrz przedsiębiorstwa

Aby uniknąć tych kosztów/obniżyć je tworzy się przedsiębiorstwo. Motyw oszczędności na kosztach transakcyjnych jest głównym czynnikiem decydującym o powstaniu i rozmiarach przedsiębiorstwa, nie jest to jednak czynnik jedyny.

Inny czynnik to na przykład dążenie do zbudowania pozycji monopolistycznej na rynku

6. Teoria kontr aktualna - jest rozwinięciem podejścia instytucjonalnego, gdzie podstawowym elementem funkcjonowania przedsiębiorstwa jest kontrakt. Teoria ta widzi firmę jako splot kontraktów, które zawiera przedsiębiorca, aby uzyskać kontrolę nad ważnymi zasobami, które tworzą firmę. Kontrakty są zawierane z właścicielami czynników produkcji, które umożliwiają dysponowanie określonymi czynnikami. Przedsiębiorca jest jednocześnie organizatorem / kontraktorem i pełni w przedsiębiorstwie podstawową rolę , musi posiadać wiedzę, jakie zasoby są potrzebne i jak je pozyskać. Tworzy połączenie ważnych czynników wytwórczych w jedną całość.

7. Teoria agencji - określa charakterystyczne cechy osób, które funkcjonują w przedsiębiorstwie w relacji pryncypał-agent (stosunki między nimi i charakterystyczne zachowania).

Pryncypał - właściciel/menedżer

Agent - menedżer/pracownik

Obie te relacje charakteryzuje stosunek władztwa.

Teoria powstała w latach 70, punktem wyjścia były spółki z.o.o i akcyjne. Centralną postacią jest menedżer- podmiot, na który z jednej strony wpływają właściciele, a z drugiej on sam oddziałuje na podwładnych, wydając im polecenia i delegując zadania. Układ relacji pryncypał-agent cechuje asymetria informacji. Dwie osoby lub grupy osób występujące na różnych biegunach tego modelu nie dysponują tymi samymi informacjami. Nie jest możliwe, aby akcjonariusz niepracujący w przedsiębiorstwie, którego akcje posiada znał działalność tego przedsiębiorstwa, tak jak kierujący nim menadżer. Z kolei menadżer nie jest zorientowany we wszystkich, czym zajmuje się pracownik. Zarówno pryncypał, jak i agent są motywowani interesem własnym w swych działaniach, a nie interesem całego przedsiębiorstwa, czy tez właściciela. Agent działając w warunkach posiadanych informacji i zasad wynagradzania wybiera wariant postępowania najużyteczniejszy dla siebie, dążąc do zmaksymalizowania własnych korzyści. Pryncypał szuka takich bodźców motywujących agenta, by ten przysporzył korzyści właśnie jemu. Niechęć do ryzyka

Kontrakty oparte na:

• wyniku; wynagrodzenie agenta zależy od wyników firmy, czyli np. od wysokości zysku, wielkości sprzedaży, oszczędności kosztów

• działaniach; zachowaniu, oznacza że strony umawiają się, że przedmiotem kontraktu jest określone zachowanie się agenta, jego wynagrodzenie jest z góry określone i niezależne od wyników, które osiąga.

8. Teoria zasobowa firmy - ukształtowała się w latach 90. Firma, jako zbiór zasobów i umiejętności. Nie ma dwóch przedsiębiorstw o dwóch takich samych zbiorach ze względu na ich różnorodność oraz niepowtarzalność procesów kształtowania. Zasoby i umiejętności determinują skuteczność i efektywność przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwo będzie działać tym efektywniej, im ma bardziej efektywne dla swojej strategii zasoby i umiejętności.

Zasoby to zbiór czynników wytwórczych posiadanych lub kontrolowanych przez firmę. Są wykorzystywane do wytworzenia dóbr finalnych przy czym wytworzenie dóbr finalnych wymaga określonych umiejętności.

Zasoby

• materialne- składniki majątkowe odzwierciedlone w bilansie przedsiębiorstwa; łatwo je wycenić.

• niematerialne- marka handlowa, reputacja, kontakty z klientami

• fizyczne- maszyny, budynki, urządzenia

• ludzkie- wykształcenie, doświadczenie, inteligencja pracowników i sieć stosunków międzyludzkich

• organizacyjne- system planowania i sprawozdawczości, kontroli i wynagradzania, koordynacji zadań

• finansowe- środki finansowe, papiery wartościowe

Umiejętności- swego rodzaju dobra pośrednie wytworzone przez firmę w celu użytkowania określonych zasobów, zalicza się do nich procesy organizowania, koordynowania, kształtowania kultury oraz gromadzenia i przetwarzania informacji.

Cechy umiejętności:

• wiele z nich ma charakter niedostrzegalny, co utrudnia innym firmom ich naśladowanie. Takie umiejętności, które wynikają z wiedzy.

• zwiększają się w miarę ich stosowania (odwrotnie niż zasoby materialne, które się zużywają).

POJĘCIE PRZEDSIĘBIORSTWA

Ks. 1, Tyt. III, Art. 55¹ Kodeksu Cywilnego

Przedsiębiorstwo w znaczeniu ekonomicznym jest określone jako wyodrębniona pod względem ekonomicznym jednostka prowadząca działalność produkcyjną, handlową lub usługową. Obejmuje ono w szczególności:

• oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa);

• własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;

• prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;

• wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;

• koncesje, licencje i zezwolenia;

• patenty i inne prawa własności przemysłowej;

• majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;

• tajemnice przedsiębiorstwa;

• księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Przedsiębiorca - definicja z ustawy o swobodzie działalności gospodarczej lub Kodeksu Cywilnego

3 kryteria

1. poziom zatrudnienia

2. roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych

3. suma aktywów bilansu przedsiębiorstwa, sporządzona na koniec jednego z dwóch ostatnich lat obrotowych

Mikro

1. do 10 pracowników

2. do 2 mln euro, przeliczone na złotówki według kursu NBP

3. do 2 mln

Mały

1. do 50 pracowników

2. do 10 mln

3. do 10 mln

Średni

1. do 250 pracowników

2. do 50 milionów

3. do 43 mln

Formy przedsiębiorstwa:

1. Jednoosobowa

Jest to przedsiębiorstwo jednego właściciela będącego osobą fizyczna, niezależnie od tego ilu pracowników ten przedsiębiorca zatrudnia. Podstawą prawną tworzenia i funkcji przedsiębiorstwa jednoosobowego w Polsce stanowi ustawa o swobodzie działalności gospodarczej i przepisy kodeksy cywilnego. Przedsiębiorstwo jednoosobowe jest prowadzone i reprezentowane przez właściciela, odpowiadającego w sposób wyłączny i bez ograniczeń za wszelkie zobowiązania wynikające z działalności firmy, zarówno majątkiem osobistym jak i majątkiem przedsiębiorstwa. Całkowitej odpowiedzialności osobistej towarzyszy pełnia kompetencji decyzyjnych. Utworzenie przedsiębiorstwa jednoosobowego nie wiąże się ze spełnieniem jakichkolwiek wymagań kapitałowych. Przepisy nie określają w żaden sposób wielkości tego rodzajów przedsiębiorstw.

2. Spółki:

Spółka jest zrzeszeniem przynajmniej dwóch podmiotów. W sensie prawnym jest umowną formą, w której wspólnicy zobowiązują się do prowadzenia wspólnego przedsiębiorstwa wieloosobowego lub osiągnięcia w innej formie wspólnego celu gospodarczego. Ze względu na kryteria kapitałowe i odpowiedzialności wyróżniamy następujące rodzaje spółek:

1. Osobowe:

Spółki osobowe to takie, które opierają swoją działalność na zasadzie osobistej pomocy wspólników przy czym ponoszą oni pełną odpowiedzialność majątkowa za zobowiązania spółki.

1. Spółka cywilna powstaje w wyniku zawarcia przez wspólników umowy pisemnej określającej istotne postanowienia co do samego powołania spółki, a także co do jej celów gospodarczych, czasu trwania, sposobu prowadzenia działalności, czasu trwania, wysokości wkładów wspólników, zasad uczestniczenia wspólników w zyskach i stratach oraz zasad rozwiązania spółki. Spółka cywilna nie posiada osoby prawnej i nie jest też przedsiębiorstwem w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Przymiot przedsiębiorstwa i związane z nim prawa i obowiązki przysługują wspólnikom spółki cywilnej. Każdy wspólnik jest uprawniony i zobowiązany do prowadzenia spraw spółki. Za zobowiązania wspólnicy odpowiedzialni są solidarnie. Odpowiedzialność ta nie może podlegać jakiemukolwiek ograniczeniu, a każdy ze wspólników odpowiada za zobowiązania do pełnej ich wysokości.

2. Spółki prawa handlowego:

• Spółka jawna jest to spółka, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą. Powstaje ona w wyniku zawarcia umowy pisemnej, która odpowiada formie spółki cywilnej. Prowadzenie spraw spółki jest prawem i obowiązkiem każdego wspólnika. Umowa spółki lub uchwała wspólników może jednak powierzyć zarząd niektórym z nich. Spółka jawna stanowi formę odpowiednią dla prowadzenia większego przedsiębiorstwa w sytuacji , gdy nie ma ona możliwości zgromadzenia kapitału niezbędnego do utworzenia spółki kapitałowej.

• Spółka partnerska jest stosunkowo nową formą (od 2001r.). Umowa spółek partnerskich powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Jest to forma przeznaczona dla przedstawicieli wolnych zawodów (lekarzy, prawników itd.). Zarządzanie spółką partnerską w zależności od woli wspólników odbywa się tak jak w spółce jawnej lub tak jak w spółce z o.o., gdzie zarządzaniem zajmują się odpowiednie organy. Istotną cechą tej spółki jest wyłączenie odpowiedzialności partnera za zobowiązania spółki powstałe w związku z wykonywaniem wolnego zawodu przez pozostałych partnerów, a także osoby zatrudnione w spółce, które podlegają kierownictwu innego partnera przy świadczeniu usług związanych z przedmiotem działalności spółki.

• Spółka komandytowa stanowi w zasadzie formę pośrednią między spółką osobową i kapitałową. Jej istota polega na tym, że przynajmniej jeden ze wspólników odpowiada wobec wierzycieli spółki całym swym majątkiem. Natomiast odpowiedzialność co najmniej jednego z nich jest ograniczona. Wspólnicy, których odpowiedzialność jest ograniczona noszą nazwę komandytariuszy, ci zaś, którzy odpowiadają za spółkę bez ograniczeń noszą nazwę komplementariuszy. Może nimi być osoba fizyczna lub prawna. Pozycja i rola komplementariuszy w spółce komandytowej odpowiada pozycji wspólnika w spółce jawnej. Prawa i obowiązki komandytariuszy zaś sprowadzają się do wniesienia wkładu, w którego ramach odpowiadają za zobowiązania spółki. Mają oni także prawo przeglądu ksiąg spółki. Prawo do prowadzenia przedsiębiorstwa i reprezentowania go na zewnątrz przysługuje jedynie komplementariuszom. Komandytariusz może jedynie reprezentować spółkę na podstawie pełnomocnictwa.

• Spółka komandytowo-akcyjna jest to spółka, w której co najmniej jeden wspólnik, komplementariusz odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczeń i co najmniej jeden jej członek jest akcjonariuszem. W stosunku do tej spółki stosuje się odpowiednie przepisy dotyczące spółek komandytowych i spółek akcyjnych z przewagą uregulowań właściwym spółkom komandytowym. Założenie takiej spółki wymaga zgromadzenia kapitału zakładowego w wysokości. 50tys. zł. W tego typu spółek pojawiają się organy właściwe spółkom kapitałowym, a mianowicie rada nadzorcza i walne zgromadzenie.

2. Kapitałowe:

W spółkach kapitałowych najczęściej nie ma więzi między działalnością spółki, a osobistą pracą wspólników. Wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki wobec wierzycieli. Przedmiotem odpowiedzialności jest jedynie spółka, gwarantująca zobowiązania swoim wydzielonym od majątku wspólników kapitałem.

1. Spółka z o.o. Do utworzenia tej spółki niezbędne jest zgromadzenie kapitału w wysokości min. 50tys. zł. Musi być on wniesiony w chwili zawiązania spółki. Może być pokryty gotówką lub wkładami niepieniężnymi tzw. aportami i dzieli się na uchwały. Utworzenie spółki z o.o. wymaga zawarcia umowy w formie aktu notarialnego, określającego m.in. firmę, siedzibę spółki, przedmiot działalności, wysokość kapitału zakładowego oraz liczbę i wysokość udziałów poszczególnych wspólników. Organami spółki są: zgromadzenie wspólników, zarząd, rada nadzorcza. Zgromadzenie wspólników ma prawo podejmowania decyzji we wszystkich sprawach spółki, jego rozstrzygnięć wymagają takie sprawy jak rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania, bilansu oraz rachunku zysków i strat za ubiegły rok, a także uchwalenie absolutorium zarządowi, zbycie lub wydzierżawienie przedsiębiorstwa, podjęcie uchwały w sprawie zysków i strat. Zarząd jest organem wykonawczym. Składa się z jednego lub większej liczby członków. Członkami mogą być wspólnicy lub też osoby spośród ich grona. Do kompetencji zarządu należy prowadzenie spraw spółki oraz reprezentowanie jej wobec osób trzecich. Rada nadzorcza zajmuje się nadzorem nad działalnością spółki. W spółce z o.o. nadzór mogą sprawować sami wspólnicy. Forma spółki z o.o. jest odpowiednia dla przedsiębiorstw małych i średnich przez to, że posiada niewielką liczbę wspólników chociaż prawnie nie ma ograniczonej górnej liczby wspólników. Wspólnicy ci są zainteresowani zmniejszeniem osobistego ryzyka związanego z prowadzeniem przedsiębiorstwa.

2. Do utworzenia spółki akcyjnej niezbędne jest zebranie kapitału w wysokości 500tys. zł. W przeciwieństwie do spółki z o.o. kapitał nie musi być zgromadzony w całości w momencie powstania spółki. Możliwy jest tutaj specyficzny sposób gromadzenia kapitału jakim jest publiczna subskrypcja akcji. Kapitał spółki akcyjnej może być pokryty gotówką lub aportami i dzieli się na akcje o równej wartości nominalnej. Akcja stanowi podstawę nabycia praw akcjonariusza w spółce akcyjnej i jest ona również papierem wartościowym. Akcje mogą być imienne lub na okaziciela i są zbywalne. Spółka może także wydać tzw. akcje uprzywilejowane np. co do prawa głosu, dywidendy i podziału majątku. Utworzenie spółki akcyjnej wymaga ustanowienia jej statutu w formie aktu notarialnego określającego przede wszystkim przedmiot przedsiębiorstwa, wysokość kapitału akcyjnego, sposób jego zebrania, nominalną wartość i ogólną liczbę akcji oraz organizacje władz zarządzających i nadzorczych. Struktura i kompetencje władz spółki akcyjnej są podobne do rozwiązań przyjętych w spółce z o.o. przy czym spółka akcyjna ma obowiązek powołania rady nadzorczej, ale nie ustanawia komisji rewizyjnej. Spółka akcyjna jest odpowiednią formą do prowadzenia dużych przedsiębiorstw, których utworzenie i funkcjonowanie wymaga znacznego kapitału.

Kryteria założenia spółki:

1. Wymagania założycielskie (m.in. obowiązek publicznego wyjawienia wyników swojej działalności)

2. Zakres odpowiedzialności majątkowej i ryzyka kapitałowego

3. Możliwości finansowania działalności

4. Zakres kierowania i kontroli firmy

5. Obciążenia podatkowe

Formy kooperacji przedsiębiorstw:

1. Funkcjonalna

Kooperacja strukturalna ma miejsce wówczas gdy do współdziałania dochodzi na podstawie umownych czynności prawnych.

Formy kooperacji funkcjonalnej:

• Umowa wiązania sprzedaży - ma na celu ukierunkowanie odbiorcy na strategię zbytu, wypracowaną przez producenta. W tym celu wykorzystuje się kombinacje różnych klauzul dotyczących powiązań przestrzennych (objęte tymi umowami jednostki handlowe uzyskują uprawnienia do sprzedaży na danym obszarze), podmiotowych (dotyczą ścisłego określania dróg zbytu), przedmiotowych (uzgodnienia dotyczą funkcji pośrednictwa handlowego, warunków dostaw, zasad kształtowania cen itp.) i czasowych (dotyczą okresu obowiązywania umowy i terminów dostaw).

• Umowa wyłączności sprzedaży - ich głównym celem jest ograniczenie liczby jednostek pośredniczących w zbycie artykułów danego wytwórcy. Wyłączność objętych w umowie jednostek handlowych, które zdecydują się z niej skorzystać oznacza przerzucenie na nie części ryzyka handlowego. Zwłaszcza związanego z wprowadzeniem nowych wyrobów, ale jednocześnie stanowi gwarancje znacznych korzyści w razie osiągnięcia sukcesu rynkowego.

• Umowa koncesji handlowej - jej istota sprowadza się do tego, że jednostka handlowa jako samodzielny podmiot gospodarczy wykonuje na podstawie umowy zadanie polegające na sprzedaży towarów we własnym imieniu i na własny rachunek, ale według koncepcji ustalonej przez wytwórcę.

• Umowa franchisingu - forma ta polega na tym, że dawca systemu sprzedaży na podstawie długookresowej umowy odstępuje odbiorcy za określoną opłatą prawo i jednocześnie nakłada obowiązek sprzedaży dokładnie ustalonych w umowie towarów lub usług przy zastosowaniu nazwy, znaku towarowego i odpowiedniego wyposażenia punktów sprzedaży w ramach istniejącego systemu zbytu.

• Leasing - opiera się na umowie najbliższej w swym charakterze umowie dzierżawy. Przedmiotem odpłatnego udostępniania są zazwyczaj ruchome środki trwałe takie jak maszyny, samochody, urządzenia techniczne, sprzęt komputerowy. Podmiotem, który udostępnia urządzenie użytkownikowi na określonych w umowie warunkach jest najczęściej specjalizowana w tego rodzaju działalności firma leasingowa, która w tym celu dokonuje zakupu określonego środka u producenta.

• Leasing operacyjny

Leasing operacyjny polega na tym, że spłata obejmuje nie cała wartość dobra, ale jego część np. 90%. Po upływie okresu obowiązywania umowy i ustania spłaty firma leasingowa odbiera dobro od użytkownika i przeznacza je do sprzedaży celem odzyskania pozostałej części jego wartości początkowej, a jeśli jest to nie możliwe to w celu uzyskania dodatkowych korzyści.

• Leasing umowny (finansowy)

Leasing umowny polega na tym, że użytkownik sukcesywnie i w pełni spłaca określoną w umowie cenę (wartość) dobra wraz z oprocentowaniem po czym przechodzi ono na jego własność.

• Konsorcjum - jest to porozumienie dwóch lub więcej przedsiębiorców na mocy którego zobowiązują się oni do wspólnego wykonania określonego zazwyczaj kosztownego lub ryzykownego przedsięwzięcia na rzecz inwestora. Członkowie konsorcjum dzielą się zadaniami i każdy z nich wykonuje je we własnym imieniu i na własny rachunek. Podział wynagrodzenia za wykonanie całego przedsięwzięcia odbywa się zazwyczaj na zasadach określonych w umowie o powołaniu konsorcjum. Konsorcjum może przybrać różną formę organizacyjno-prawną w tym funkcje spółki cywilnej lub handlowej. Konsorcja powołuje się na ogół w calu budowy lotnisk, autostrad, stadionów, przedsięwzięć badawczo-rozwojowych, które byłyby niemożliwe lub zbyt ryzykowne gdyby miały być finansowane przez pojedyncze przedsiębiorstwo. Stronami porozumienia są zwykle różnorodne jednostki produkcyjne, handlowe, usługowo-finansowe.

• Kartel - organizacja niezależnych producentów zmierzających do wykluczenia konkurencji między sobą po przez regulacje udziałów w rynku poziomu produkcji i cen w celu podnoszenia zysków ponad poziomy wyznaczone przez konkurencje. W praktyce zakazane w UE, USA i innych krajach. Istnieją jednak nieformalne kartele, których nie odstraszają wysokie kary.

Kartelem międzypaństwowym jest OPEC.

• Syndykat - jest organizacją zbliżoną do kartelu. Powoływana w tym samym celu. Główna różnica polega na tym, że powstaje wspólne biuro handlowe zrzeszonych firm, które w ich interesie prowadzi politykę cen i zajmuje się zbytem towarów. Zadaniem syndykatu jest również określenie głównie rozmiarów produkcji oraz wyznaczenie limitów produkcyjnych dla firm wchodzących w jego skład. Przedsiębiorstwa wchodzące w skład syndykatu zachowują odrębność prawną i ekonomiczną, ale rezygnują z prawa do samodzielnej sprzedaży produktów. Dlatego tworzy się wspólne biuro sprzedaży, które sprzedaje produkty wytwarzane przez przedsiębiorstwa należące do syndykatu i jednocześnie ustala jednolite ceny i warunki sprzedaży. Często syndykat występuje na zewnątrz jako samodzielny sprzedawca i wówczas odbiorcy kierują do niego swoje zamówienia. Biuro syndykatu rozdziela z kolei zamówienia na poszczególne przedsiębiorstwa. Dostawa wyrobów następuje bezpośrednio z przedsiębiorstwa produkcyjnego do odbiorcy. Rozliczanie i zaplata natomiast odbywa się za pośrednictwem biura sprzedaży. Syndykaty tworzone w gałęziach surowcowych przemysłu ze względu na łatwiejsze wprowadzenie tam standaryzacji wyrobów.

• Trust - różni się od kartelu tym, że zrzeszone w nim przedsiębiorstwa tracą osobowość prawną i niezależność ekonomiczną. Trust powstaje najczęściej w drodze łączenia przez przedsiębiorstwa swych kapitałów i poddania się wspólnemu kierownictwu.

2. Strukturalna

Kooperacja strukturalna następuje wówczas gdy partnerzy handlowi tworzą wspólne formy organizacyjne w oparci o które rozwijają wzajemna współprace.

• Koncern - forma organizacji skupiającej przedsiębiorstwa o odrębnej osobowości prawnej należące do jednego właściciela; koncern powstaje na skutek koncentracji kapitału, w wyniku fuzji (łączenia) firm, dokonywanej zazwyczaj w drodze zakupu akcji lub udziałów innych firm. Firmy wchodzące w skład koncernu mają wspólny zarząd, lecz oddzielną osobowość prawną. jego następstwem może być ograniczenie konkurencji, zwiększenie zysków (wynikające z produkcji na większą skalę), umocnienia pozycji finansowej, gospodarczej, osiągnięcia wpływu na decyzje gospodarcze państwa. Jest to forma funkcjonowania będącego zmową producentów; zespół o odrębnie działającym przedsiębiorstwie należącym do jednego właściciela.

• koncern pionowy, w którym przedsiębiorstwa łączą się kolejno według technologicznych etapów produkcji

• koncern poziomy, grupujący przedsiębiorstwa jednej branży

• Konglomerat - jest to koncern, który grupuje przedsiębiorstwa o najróżniejszym profilu produkcji bez żadnej trwałej zasady doboru. W tym przypadku liczy się rentowność zainwestowanego kapitału. W konglomeracie występuje ograniczony zakres wspólnych kosztów działalności operacyjnej przedsiębiorstw przy jednoczesnym przenoszeniu tych kosztów do określonych przedsiębiorstw w ramach całego konglomeratu.

Trust jest to monopol, w którym niknie ostatecznie tak ekonomiczna jak prawna samodzielność poszczególnych przedsiębiorstw. Dotychczasowi ich właściciele stają się udziałowcami powstającego trustu, na którego czele stoi zarząd kierujący produkcją i zbytem, wyznaczający ceny, określający podział zysków.

Holding - organizacja grupująca za pomocą mniej lub bardziej wyraźnych powiązań różne samodzielne pod względem prawnym podmioty gospodarcze, przy czym jeden z podmiotów ma w tym powiązaniu pozycję dominującą i podporządkowuje sobie pozostałe. Istotą holdingu jest zarządzanie przez jedną organizację innymi podmiotami oraz kontrolowanie działalności dzięki zależnościom kapitałowym lub personalnym. Holding jest zatem formą kumulacji kapitału. Kumulacja - przez przejmowanie słabszych przedsiębiorstwi. Innym sposobem jest celowe wyodrębnienie z przedsiębiorstwa „matki. Charakter drzewiasty.

W Polsce termin ten najbliższy - grupa kapitałowa, z tym że obejmuje ona tylko związki kapitałowe, a nie personalne.

Polskie holdingi

• Grupa BOT S.A.

• Katowicki Holding Węglowy S.A.

• Kulczyk Holding S.A.

• Grupa Kapitałowa Kolporter

• Pojazdy Szynowe PESA Bydgoszcz Spółka Akcyjna Holding

• KGHM Polska Miedź S.A

• Poland Pasador Holding

• Emperia Holding S.A.

• PCC SE

---