Socjologia współczesna

Rozwinęła się po II wojnie światowej, w Europie zachodniej, dokładnie we Francji, gdyż tam doszło do największych kryzysów gospodarczych. W Polsce powojennej kryzys w latach 80-tych doprowadził do nasilenia się ruchów społecznych. Socjologia to nauka teoretyczna. Teorie socjologiczne pojawiają się jako produkty socjologii np. funkcjonalistyczne, konfliktowe, symboliczny interakcjonizm.

I. Teoretyczny charakter zainteresowań socjologii - próbą intelektualnego, podejmowanego w sposób uporządkowany zrozumienia świata. Teoria to typ myślenia, który stara się wyjaśnić zdarzenia i to próba odpowiedzi na pytanie: „dlaczego?”.

Do rozwoju socjologii przyczyniło się:

• Rola klasyków socjologii: Comte, Marks, Durkheim, Weber

• Metoda naukowa, którą charakteryzuje obiektywizm (badanie niezależne od upodobań, niechęci), krytycyzm (twierdzenia muszą być udowodnione, rzeczy nie zawsze są takimi jak się wydają), relatywizm (odkrywanie nowych warstw znaczeniowych zmienia postrzeganie całości) np. jeżeli jednostka znajduje się na dole hierarchii społecznej, to jej możliwości są mniejsze. Nie ma rzeczy ostatecznych, nauka ciągle się rozwija.

• Perspektywa grupowa - konieczność badania ukrytych struktur grupowych (małe grupy społeczne, wielkie grupy społeczne, formy globalizacji )

II. Teorie socjologiczne w ujęciu T. Abla - istota teorii socjologicznej: są to konsekwencje pojęciowe używane do analizy i interpretacji danych uzyskanych przez socjologa: teoria zawiera 3 klasy konstrukcji pojęciowych:

1. pojęcia ogólne

1. porządkujące i klasyfikujące badane zjawiska społeczne (ogólne określenie lub kategorie np. grupa społeczna, klasa społeczna, anomia, struktura społeczna)

2. zmienne - pojęcia operacyjne, służące do ujawnienia zasadniczych i ważnych różnic między zjawiskami np. wykształcenie, kategorie społeczno-zawodowe, religijność. Zmienne niezależne to determinanty

3. prawa i inne typy generalizacji prawa to twierdzenia orzekające

III. Teoria socjologiczna w ujęciu P. Sztompki

Jest to zespół założeń ontologicznych, epistomologicznych i metodologicznych abstrakcyjnych pojęć oraz ogólnych twierdzeń o rzeczywistości społecznej, która ma dostarczyć wyjaśnienia dostępnej wiedzy opisowej o niej a zarazem ukierunkowywać dalsze badania.

Teorią jest każdy taki rezultat badawczy, który pełni funkcję eksplanacyjną.

Składniki teorii:

1. Ogólna orientacja teoretyczno-metodologiczna

1. podstawowe założenia o charakterze rzeczywistości społecznej - tezy ontologiczne

2. założenia o szansach i granicach poznania społecznego

2. Model pojęciowy - powiązane kategorie analityczne składające się na wizję świata społecznego, jego budowy, mechanizmów funkcjonalnych, sposób jego interpretacji obejmujący definicje klasyfikujące i typologie.

3. Szczególna teoria empiryczna - zespół powiązanych twierdzeń o zależnościach między zmiennymi cechami obserwowanych zjawisk

4. Teoria a empiria

Cele socjologiczne i wyznaczniki jej osiągnięć

1. Socjologia jako nauka dylemat Nauka możliwa do

abstrakcyjna badanie czy zastosowania, podstawa

działanie do praktycznego

2. Badania oddziałujące, działania

aktywność reformatorska

rewolucyjana

Rezultaty badania socjologii

1. Nastawienie empiryczne - Dylemat Teoria empiryczna-

generalizacje sprawozdawcze, empiria jako uogólnienie

empiryczne czy empirii, badanie

teoria empiryczne

2. Formalizm, abstrakcja, inspirowane przez

schematy pojęciowe teorię, którą

niesprawdzalne empir. weryfikują

1. Przełom antypozytywistyczny

• nie istnieje ostry rozdział między danymi empirycznymi a uogólnieniami teoretycznymi

• ustalenia teoretyczne silnie determinują praktykę badań empirycznych

• spory teoretyczne nie mogą być rozstrzygnięte przez proste odwoływanie się do danych empirycznych

Teoria P. Sztompki

• paradygmat naturalistyczny (natura-przyroda)

• paradygmat subiektywistyczny

Założenia Teoria scjentystyczna Teoria humanistyczna

Metodologiczne (naturalizm, reducjonizm) (antynaturalizm, redukcjonizm)

Założenia Teoria obiektywistyczna, Teoria krytyczna

Episomologiczne naturalizm aksjologiczny (praktyczne zaangażowanie)

Teoria strukturalno-funkcjonalna Talcotta-Parsonsa

1. Socjologia pogranicza

1. teoria najwyższego zasięgu

2. działania na pograniczu socjologii, antropologii i psychologii

3. Łączny dorobek różnych nurtów i szkół w socjologii

2. Rodowód teorii - teoria działania społecznego

1. Woluntarystyczna teoria działania

1. czyn jednostkowy - cel, środki, warunki, normy

2. ciągi czynów jednostkowych stanowią działania

3. działania składają się na systemy społeczne (całość typu organicznego)

2. Stopniowe przesunięcie akcentu z analizy jednostkowych czynów i działań na analizę „zinstytucjonalizowanych wzorów” czyli role społeczne

3. Teoria Parsonsa

3. Wpływ antropologii

Wpływ B. Malinowskiego (instytucja to konkretne wzory zorganizowanych działań i zachowań)

Dyrektywy z antropologii:

1. podejście funkcjonalistyczne - podejście systemowe, badamy całościowo, całą strukturę

2. całościowe i wszechstronne ujęcie przedmiotu badań

3. generalizujące i porównawcze spojrzenie na rzeczywistość społeczną

4. Wpływ psychologii - Freud

• problem struktury osobowości

• relacje między osobowością a kulturą i środowiskiem społecznym

• zagadnienia rozwoju osobowości

5. Wpływ ekonomii

Układ odniesienia teorii działania

1. Każda teoria składa się z czterech poziomów organizacji: faktów, problemów badań, struktury oraz układu odniesienia teorii

2. Najważniejsze elementy układu odniesienia

• aktor - podmiot zorientowany na jakiś cel

• sytuacja - w której przyszło mu działać

• orientacja aktora wobec sytuacji

1. Obiekty wchodzące w skład sytuacji:

- fizyczne - przedmiot, narzędzia

• kulturowe - idee, wierzenia, symbole i wartości

• społeczne - inni aktorzy

1. Orientacja łączy składnik subiektywny (motywacyjny) i normatywny z kultury (na wartości) i wyróżnia 2 rodzaje orientacji aktora wobec sytuacji:

1. orientację motywacyjną, która ma związek z aktualnym lub potencjalnym zaspokojeniem potrzeb

2. orientację na wartości, która odnosi się do tych aspektów orientacji aktora, która ma zakotwiczenie w wymiarze kulturowym, jakie wartości, normy osobnik otrzymał w procesie wzrastania

Generalny system działania

(ogólna teoria społeczeństwa)

W skład generalnego działania wchodzą cztery podsystemy:

• społeczny - funkcja integracyjna

• kultury - kultywowania wzorów i usuwania napięć

• osobowości - funkcja osiągania celu

• organizmu ludzkiego - funkcja adaptacyjna

3. Kulturowe przyczyny dewiacji społecznych.

Dewiacje biorą się z niedoborów kulturowych. Jeżeli nie zostaną w domu przekazane normy i wartości, to osobnicy będą podatni na wpływy działań odbiegających od normy.

ROBERT MERTON - FUNKCJONALIZM ZMODYFIKOWANY

1. Teoria średniego zasięgu np. grupa odniesienia, socjologia medycyny

2. Paradygmat analizy funkcjonalnej

1. Podważenie tezy o integralności systemów społecznych:

• konieczność empirycznych ustaleń

• badanie procesów kreujących różne poziomy, formy i typy integracji w systemach społecznych

• ustalanie typów, form, poziomów integracji

1. Podważenie tezy o funkcjonalnej uniwersalności składników systemu:

• składniki te mogą być nie tylko funkcjonalne ale i dysfunkcjonalne np. system polityczny w PRL

• mogą pełnić funkcje „jawne” -zamierzone i „ukryte” -niezamierzone i nierozpoznane (np. religia protestancka)

• konieczność analizy konsekwencji wzajemnego wpływu różnych składników wobec siebie, jak i wobec szerszych systemów

1. Funkcjonalna niezbędność składników systemu społecznego

• wymogi funkcjonalne należy ustalić empirycznie -różne struktury mogą spełniać wymóg przetrwania systemu (np. kraje zachodnie a wschodni despotyzm)

• konieczność badania procesów determinujących przyjmowanie się danych wzorów (ekonomicznych, politycznych) a odrzucania innych

1. Algorytm analizy funkcjonalnej

1. Ustalenie alternatyw odrzucanych wobec danego wzoru, co wskazuje na „konflikt strukturalny” z którego powstał (np. dlaczego w Polsce z wielu możliwości ukształtował się model magnacko-szlachecki a nie np. mieszczański) obserwowany wzór.

2. Znaczenie badanej działalności dla uczestników grupy - motywy działania, funkcje jawne tych działań

3. Ustalenie motywów konformizmu lub dewiacji wśród uczestników grupy - ocena psychologicznych potrzeb spełnianych przez dany wzór

4. Ustalenie jak badane wzory przejawiają prawidłowości niedostrzegane przez uczestników a zarazem wpływające na nich i system społeczny

2. Struktura społeczna a anomia

1. Anomia - jest konsekwencją frustracji i blokady ludzkich potrzeb, dążeń, wartości; jej przejawem jest rozpad sfery aksjologiczno-normatywnej, utrata drogowskazów etyczno-moralnych

2. Teorię anomii rozwinął R. Merton do analizy wielkiego kryzysu lat 30-tych w USA wyróżniając dwa podstawowe składniki:

1. kulturowo zdefiniowane zamierzenia ludzi jako cele uczestników społeczeństwa, uporządkowane w jakąś hierarchię wartości, stanowiące układ odniesienia aspiracji - stanowią one wartości - cele

2. drugi składnik określa, reguluje i kontroluje przyjęte sposoby dążenia do celów - dobór środków do celów jest ograniczony przez zinstytucjonalizowane normy - środki (np. wykształcenie)

1. Z socjologicznego punktu widzenia zachowania abstrakcyjne wolno uznać za symptom rozłamu pomiędzy przypisanymi kulturowo aspiracjami a społecznie ustrukturowanymi możliwościami ich realizacji (wg Mertona)

Stany anomijne - rozpad sfery aksjologiczno-normatywnej

TEORIE KONFLIKTOWE (DIALEKTYCZNE)

RALF DAHRENDORF

Funkcjonalistyczny model zgodności i integracji a model konfliktu i nacisku

Funkcjonalistyczny model zgodności i integracji	Model konfliktu i nacisku
1. Normy i wartości jako podstawowe składniki życia społecznego	Interesy są podstawowym składnikiem życia społecznego
2. Życie społeczne pociąga za sobą wzajemne zobowiązania	Życie społeczne obejmuje pobudzanie i naciski
3. Społeczeństwa są z konieczności spójne	Życie społeczne ludzi prowadzi do podziałów
4. Życie społeczne zależy od solidarności ludzi	Życie społeczne nieuchronnie wytwarza opozycję, wrogość
5. Życie społeczne oparte jest na wzajemności i współpracy	Życie społeczne wytwarza konflikt strukturalny
6. Systemy społeczne oparte na zgodności	Życie społeczne wytwarzane jest przez interesy grupowe
7. Społeczeństwo uznaje prawowitą władzę	Zróżnicowanie społeczne obejmuje stosowanie przemocy
8. Systemy społeczne dążą do integracji	Systemy społeczne są źle zintegrowane
9. Systemy społeczne dążą do trwania	Systemy społeczne dążą do zmiany

PRZYCZYNY KONFLIKTU:

• konflikt w społeczeństwie wynika zawsze z takiej struktury, którą można określić jako imperatywno-skoordynowaną

• Struktura władzy, to taka struktura, która generuje konflikt:

1. występuje w niej podporządkowanie dychotomiczne - jedne grupy podporządkowane drugim

2. występuje instytucjonalizacja podporządkowania - przejawia się w stworzonej strukturze władzy

3. przejawia się w nakazach i zakazach

4. występują w niej kompetencje podmiotowe - każda pozycja w strukturze władzy może podejmować decyzje w ramach pewnej grupy zagadnień ( zakres podmiotowy, to zakres spraw, które podmiot może regulować zajmując daną pozycję)

5. istnieje cała gama sankcji stojących na straży posłuszeństwa w obowiązującej strukturze

Konflikt jako źródło zmian w społeczeństwie

W konflikcie spotykają się zwykle dwie grupy mające sprzeczne interesy, które są obiektywnie sprzeczne, lecz jeszcze nie w pełni uświadomione.

CYKL KONFLIKTU

1. Sytuacja wyjściowa - grupy o sprzecznych interesach nie w pełni uświadomionych; w terminologii Marksa „klasa w sobie” (np. robotnicy budujący Nowa Hutę)

2. Konieczne ukształtowanie się warunków organizacji:

• rekrutacja strukturalna quasi grup (pierwsze ruchy opozycyjne)

• muszą być zapewnione formy komunikacji społecznej

• warunki polityczne (wolność słowa, stowarzyszeń)

• warunki materialne (lokale wyposażenie)

• muszą pojawić się przywódcy

• muszą ukształtować się ideologie

W wyniku ukształtowania się warunków organizacji powstają grupy o jawnych interesach konfliktowych.

3. Przebieg konfliktu będzie zależał od warunków konfliktu które obejmują:

• stopień możliwości społecznej (wysoki przeciwdziała konfliktom) - im mniejsza ruchliwość społeczna, tym bardziej jawność interesów grupowych przekształca się w otwarta walkę

• skuteczność mechanizmów regulujących konflikty - uznanie słuszności roszczeń partnera, uznanie formalnych reguł gry

4. Ukształtowanie się grup konfliktowych prowadzi do walki klasowej i ewentualnej zmiany, która obejmuje warunki zmiany:

• siła nacisku grup zdominowanych

• siła nacisku grup dominujących

• całkowita lub częściowa wymiana osób na pozycjach dominacji

• zmiana dotychczasowych struktur

DWA TYPY KONFLIKTU WE WSPÓŁCZESNYCH SPOŁECZEŃSTWACH:

• konflikt polityczny - generowany przez różnice w strukturze władzy

• konflikt przemysłowy - pomiędzy pracodawcami a pracownikami

FUNKCJONALNA TEORIA KONFLIKTU LEWISA COSERA

1. podkreślenie integralnych i „adaptacyjnych” funkcji konfliktu

• konflikt jest nie tylko dewiacją ale może prowadzić do utrzymania systemu społecznego, przywracac integrację systemu

• Akcentowanie pozytywnych funkcji konfliktu, nieuświadomione założenie, ze konflikt zaspokaja potrzeby systemu

2. mechanizm przebiegu konfliktu

wszechstronność teorii konfliktu, która obejmuje:

• przyczyny konfliktu

• natężenie konfliktu

• trwanie konfliktu

• funkcje konfliktu

Deprywacja absolutna - pozbawienie jakichkolwiek możliwości życiowych

Przyczyny konfliktu:

1. Kwestionowanie przez upośledzonych uczestników systemu prawomocności istniejącego rozdziału rzadkich zasobów: będzie ono tym silniejsze im mniej możliwości wyrównywania krzywd i im mniejsza ruchliwość pionowa

Pobudzenie emocjonalne- przeciwieństwo apatii i rezygnacji

2. Przekształcanie się deprywacji absolutnych w relatywne

3. warunki: podważanie dotychczasowych procesów socjalizacji i kontroli społecznej

Natężenie konfliktu:

Zaangażowanie emocjonalne w dążeniu do konfliktu

1. Im większe zaangażowanie uczestników grupy w konflikt, tym jest on silniejszy, im bardziej pierwotne stosunki społeczne tym większe zaangażowanie w podtrzymanie konfliktu, większa siła konfliktu

2. Obiektywizacja konfliktu ponad interesy własne jednostek nasila konflikt - unifikacja celów i norm grupowych prowadzi do ograniczenia indywidualności i angażowania się w konflikt w imię wyższych

Gwałtowność konfliktu

(zakres szkodzenia sobie, dążenie do eliminacji przeciwnika)

1. Im większy stopień angażowania się grup w konflikt z powodu realnych (obiektywnych) interesów, tym będzie on mniej gwałtowny i strony konfliktu będą dążyć do kompromisu - „konflikt realistyczny”.

2. Jeżeli grupy angażują się w konflikt z przyczyn w niewielkim stopniu związanych z ich dążeniami, to konflikt ten będzie bardziej gwałtowny - „konflikt nierealistyczny” (np. rasowy, etniczny, polityczny w PRL)

3. Im mniejsza ruchliwość pionowa, tym mniejsza możliwość stosowania cywilizowanych, instytucjonalnych środków zbiorowych do rozładowywania konfliktów i napięć - wówczas konflikt będzie bardziej gwałtowny

4. Jeżeli konflikt przenosi się w sferę ideologii i podstawowych wartości, to będzie miał bardziej gwałtowny i trwały charakter

Gwałtowność konfliktu będzie większa gdy:

• nie jest wyraźnie (realistycznie) określony przedmiot sporu

• zamknięte są możliwości przemieszczania się w strukturze społecznej

• spory przybierają formę aksjologiczno-ideologiczną

Trwałość konfliktu:

1. Dążenie stron konfliktu do uzyskania całkowitej przewagi nad przeciwnikiem

2. Brak wyraźnego określenia celów konfliktu, zwłaszcza gdy mają one charakter ideologiczny (np. obrona socjalizmu, niepodległości)

3. Trudność określenia przez strony konfliktu, jakie zdarzenia stanowią oznaki zwycięstwa lub przegranej

4. Brak zdolności przywódców do ograniczenia osiąganych celów oraz ich kosztów

5. Trwałość konfliktu zależy od możliwości wpływania przywódców na swoich zwolenników (brak wewnętrznych podziałów w obrębie stron konfliktu)

Funkcje konfliktu wg Cosera

Konflikt spełnia pozytywne funkcje, ponieważ sprzyja integracji opartej na solidarności, prowadzi do powstania wyraźnie określonej władzy, tworzy wzajemne zależności między stronami konfliktu

1. Funkcjonalność konfliktu wobec istniejącej struktury zależy od tego, czy konflikt dotyczy podstawowych wartości warunkujących prawomocność systemu

2. Mechanizmy strukturalne zabezpieczające przed konfliktem podważającym ład społeczny są następujące:

• instytucjonalizacja konfliktu

• tolerancja konfliktu

3. Tłumienie konfliktu w grupach o ścisłej więzi zewnętrznej może doprowadzić do zagrożenia podstaw istnienia grupy

4. Konflikt z grupą zewnętrzną będzie prowadził do tłumienia konfliktów wewnątrz grupy

5. Konflikt jest słabszy w luźno ustrukturowanych grupach i społeczeństwach otwartych (brak podziału wzdłuż jednej osi)

TEORIE WYMIANY SPOŁECZNEJ

Budowane są na przesłankach ekonomii (założenie racjonalności ludzkich działań), antropologii funkcjonalnej i psychologii behawioralnej.

b. Malinowski „Argonauci Zachodniego Pacyfiku” - relacje o poczynaniach i przygodach krajowców z Nowej Gwinei - 1922 r. - opisał specyficzny typ wymiany, udowodnił, że wymiana nie musi mieć podtekstu ekonomicznego, może służyć do podtrzymywania więzi społecznych.

BEHAWIORALNA TEORIA WYMIANY G. HOMANSA

1. Założenia teoretyczno-metodologiczne

1. Indywidualizm i redukcjonizm

2. Elementarne zachowania społeczne jako przedmiot badań socjologii

• oddziaływanie jednostek na siebie

• interakcja to wymiana dóbr i wartości

• organizacja społeczna to siatka powiązanych stosunków wymiany

1. Mała grupa jako wzór zachowań elementarnych

Badanie małych grup społecznych

1. Nawiązanie do G. Simmla i podkreślenie, że badanie małych grup umożliwia odkrycie elementarnych zachowań społecznych

2. Podstawowe cele w badaniach małych grup społecznych:

• ukazanie powiązań między warunkami prac eksperymentalnych w warunkach laboratoryjnych a badaniami grup rzeczywistych (np. w przemyśle)

• sformułowanie zbioru ogólnych twierdzeń

Podstawy wymiany

1. odwołanie się do badań nad warunkiem instrumentalnym (szczury, gołębie)

2. przenoszenie tego modelu na zachowania ludzi:

1. wzmocnienie

2. koszty zachowania

3. nasycenie

4. wygaszenie

Aparatura pojęciowa wszelkich zjawisk w grupie:

• działanie, interakcje, sentyment, normy, pozycje społeczne.

Generalizacja dotycząca zachowania w małej grupie:

1. częstość interakcji a sympatia

2. częstość interakcji jednostek a upodobnienie działań i sentymentów

3. im wyższa pozycja w grupie tym częstsza akceptacja norm grupowych

Krytyka teorii

Zawężający zakres, ogólnikowość, nieostre zmienne, tautologiczny charakter twierdzeń, twierdzenia, że wartości mają charakter addytywny, uproszczony obraz człowieka

STRUKTURALNA TEORIA WYMIANY SPOŁECZNEJ

Dominuje tu sposób spontaniczny, twórca Peter Blau. Teoria ta łączy teorię funkcjonalną, konfliktową i interakcjonistyczną.

Założenia teoretyczne

1. Konieczność zdefiniowania podstawowych pojęć - jako wstępny warunek tworzenia teorii

2. Etapy budowanie teorii wymiany (ustalenie podstawowych zasad wymiany zachodzących w bezpośrednich interakcjach, uogólnienie podstawowych pojęć na szersze układy złożonych procesów wymiany w systemach społecznych)

WYMIANA SPOŁECZNA - to działanie uwarunkowane nagradzającymi reakcjami ze strony innych, które zanikają gdy oczekiwane reakcje nie nadchodzą. Wymiana społeczna będzie zachodzić w ramach takich relacji, w których nagrody są spodziewane i otrzymywane od innych osób.

Podstawowe zasady kierujące procesami wymiany społecznej:

1. Zasada wzajemności - im częściej ludzie wymieniają wzajemnie nagrody, tym bardziej jest prawdopodobne, że pojawią się obopólne obowiązki, które będą kierować dalszymi wymianami pomiędzy nimi. Zasada wzajemności przekształca się w społeczną normę wzajemności a jej naruszenie prowadzi do społecznej dezaprobaty.

2. Zasada sprawiedliwej wymiany - oczekiwania ludzi są regulowane, w danej relacji powinna być proporcja nagród do kosztów. Im bardziej ustabilizowane są stosunki wymiany, tym większe prawdopodobieństwo, że będą one kierowane normami sprawiedliwej wymiany.

Konsekwencje naruszenia zasad wzajemności i sprawiedliwej wymiany:

• wzajemność- naruszenie wzajemnych obowiązków prowadzi do stosowania negatywnych sankcji wobec stron podważających normę wzajemności

• sprawiedliwość wymiany- negatywne sankcje

Procesy wymiany w życiu społecznym. Podst. Procesy wymiany:

• ludzie angażują się w wymianę, ponieważ postrzegają możliwość uzyskania nagród - społeczna atrakcyjność

• Przyjmują perspektywę partnerów, wnioskując o potrzebach innych dążą do przekonania innych, że posiadają wartościowe zasady, które są przydatne innym

• Wywierają na siebie wzajemnie wrażenia poprzez współzawodnictwo

• Ludzie posiadają zróżnicowane wartościowe zasoby, a także rodzaje wzajemnych żądań jakie mogą uzyskiwać wobec innych, co prowadzi do zróżnicowania społecznego

• Nagrody uzyskiwane przez tych, którzy posiadają wartościowe zasoby w zamian za ich udostępnienie innym: pieniądze, akceptacja społeczna, szacunek, poważanie, uległość

Możliwość wymuszania uległości:

• uczestnicy grupy nie mogą odwzajemnić otrzymanych usług

• nie dysponują alternatywnymi źródłami nagród

• nie mogą stosować siły fizycznej w celu ich uzyskania

• nie mogą zrezygnować z pewnych wartościowych usług

Różnice w posiadaniu władzy tworzą w grupach sprzeczne siły: nacisk w kierunku integracji oraz opzycji i konfliktu

Nacisk w kierunku integracji:

Możliwość konfliktu jest neutralizowana przez zasady wzajemności i normy sprawiedliwej wymiany. Legitymacja władzy wynika z przestrzegania powyższych zasad oraz:

• internalizację norm akceptujących żądania przywódców i sankcjonujących działania opozycyjne

• przyjęciem w procesach socjalizacji wspólnych wartości określających „wymianę sprawiedliwą” oraz sposób w jaki ta wymian podlega instytucjonalizacji w postaci uznanych norm dla przywódców i podwładnych (wspólne wartości ułatwiają legitymizację władzy, legitymizacja władzy oparta na wspólnych normach i wartościach)

Przyczyny powstania opozycji:

1. Niezrównoważone relacje społeczne doświadczane zbiorowo prowadzą do poczucia deprywacji i potencjalnej opozycji

2. brak możliwości dotarcia do wyższego poziomu życia

3. kształtuje się solidarność grupowa

4. przekształcanie się konfliktu w sposób życia wśród przywódców

Złożone systemy makrostrukturalnej wymiany

Zasadnicze różnice między ogólnymi procesami wymiany zachodzącymi między mikrostrukturami a tymi które zachodzą między makrostrukturami

Rola wartości pośredniczących

Dostarczają one wspólnego zespołu standardów sterującego złożonym łańcuchem wymian pośrednich między strukturami społecznymi i ich uczestnikami. Jest to możliwe, ponieważ podlegają one procesom socjalizującym i przyjmują wspólne wartości.

Wartości pośredniczące kreują standardy przy pomocy których można ocenić:

Oczekiwane nagrody, przestrzeganie wzajemności, sprawiedliwość wymiany, interakcje zwykłe.

Wartości partykularytywne (pośredniki integracji i solidarności) a uniwersalistyczne (funkcja standaryzowania wartości różnorodnych typów działań.

Instytucjonalizacja: procesy regulujące, formalizujące i stabilizujące złożone wymiany i ich warunki

• sformalizowane sieci wymiany muszą dawać korzystne rezultaty dla większości stron w wymianie

• większość jednostek musi zinternalizować poprzez procesy socjalizacji, wartości pośredniczące stosowane w budowie sieci wymiany

• uczestnicy sprawujący władzę w systemie wymiany powinni otrzymywać takie nagrody, które skłonią ich do formalizowania reguł będących regułami wymiany

SYMBOLICZNY INTERAKCJONIZM

Powstanie interakcjonizmu- wzrost makrostruktur i makroprocesów.

Wpływ M. Webera: teoria „działania społecznego” ludzi

Rola G. Meada - umysł, jaźń i społeczeństwo

Herbert Blumer (Szkoła chicagowska) a Manfred Kuhn (szkoła Iowa)

Zbieżne poglądy:

1. Ludzie ujmowani są jako operującymi pojęciami

2. Między ludźmi zachodzi symboliczne komunikowanie się (posiadają oni zdolność do uzgodnienia gestów słownych i gestów ciała)

3. Interakcja i przyjmowanie ról - zdolność do postrzegania postaw i dyspozycji do działania innych osób - empatia

4. Interakcja, jednostki, społeczeństwo.

Rozstrzygnięcie teoretycznych problemów w szkołach symbolicznego interakcjonizmu

1. Problem natury ludzkiej

1. operowanie symbolami w działaniach społecznych

2. zdolność do samorefleksji i samooceny

3. rozbieżność w kwestii stopnia strukturalizacji i trwałości osobowości. Kuhn wskazuje na „rdzeń jaźni” kształtowany poprzez wpływ grup społecznych na kształt jaźni

Krytyka naturalistycznego empiryzmu, obiektywizmu pozytywistycznego, operacjonalizacji pomiaru

Najważniejsze idee przyjęte przez nowoczesną fenomenologię:

1. Jak procesy myślowe jednostek kształtują świat społeczny, jak powstaje on z subiektywnych procesów ludzkiego umysłu

2. Jak sens nadawany rzeczywistości przez ludzi może być głównym sposobem zrozumienia problemu porządku społecznego

3. Przekonanie, że nauki społeczne nigdy nie będą tym samym co nauka o świecie fizycznym

4. Zrozumienie ludzkiej świadomości, społecznej rzeczywistości możliwe jest tylko poprzez badanie jednostek pozostających we wzajemnych interakcjach

FENOMENOLOGIA ALFREDA SCHUTZA

1. Synteza fenomenologii z teorią działania M. Webera i amerykańskiego interakcjonizmu

1. odejście od ujmowania jednostki w radykalnej abstrakcji od poszukiwania czystego umysłu, abstrakcyjnych praw świadomości

2. opowiedzenie się za weberowską introspekcją, rozumiejącą, docierającą do ludzkiej świadomości

3. obserwowanie ludzi w procesie interakcji pozwala wykryć procesy, w których podzielają oni ten sam świat

2. Krytyka obiektywności nauki i formy obiektywizmu

1. behawioryzm- fałszuje obraz życia społecznego

2. uznanie postulatów socjologii „rozumiejącej”, lecz sens, znaczenie działań

3. rozpatrywanie ludzkich działań, ich motywacji z punktu widzenia innych działających jednostek - jest najdoskonalsza forma obiektywizmu

3. Zrozumienie znaczeń jako warunek poprawnej interpretacji działań

1. motywy typu „po co” - wizja rezultatu działania

2. motywy typu „z jakiego powodu” wynikające z dyspozycji wcześniejszych doświadczeń jednostki, chodzi tutaj o motywy typowe, przyjmowane przez typowe jednostki w typowych sytuacjach

4. Postulat podwójnej redukcji

1. żeby zrozumieć instytucje społeczne trzeba sprowadzić je do działań jednostek

2. żeby zrozumieć działanie jednostek trzeba zrozumieć jej motywy działania

5. Znaczenie wiedzy potocznej

1. nadrzędną rzeczywistością dla ludzi jest wiedza potoczna

2. dzięki wiedzy potocznej świat społeczny staje się bytem zrozumiałym

3. wiedza potoczna kształtuje się w procesie socjalizacji

4. ludzie wytwarzają poczucie „wzajemnej przekładalności perspektyw”

(zakładają, że inni posiadają tę wiedzę potoczną, ignorują specyficzne formy wiedzy potocznej, wynikające z odmiennych biografii)

ETNOMETODOLOGIA

Etnos = lud

Metodologia - metody używane przez ludzi w ich codziennej aktywności

Etnometodologia powstała poprzez twórcze zastosowanie teorii Schutza do badań socjologicznych.

Przedmiotem badań empirycznych należy uczynić świat przeżywany, świat codziennego życia

Etnometodolodzy podważali przekonanie o teoretycznym nastawieniu socjologii - nie może być ona obiektywna ponieważ dominuje w niej ukryte rozumowanie potoczne. Zadaniem socjologii ma być wydobycie na jaw ukrytych struktur i założeń potocznego rozumowania. Etnometodologii przyświecał ideał głębszego obiektywizmu, akceptacji ideału naukowego, socjologia nie mogła go urzeczywistnić ponieważ nie traktowała świata, życia codziennego jako faktycznego przedmiotu badań Źródłem sensu dla etnometodologów są interakcje między ludźmi - podwyższona zostaje wiara w obiektywne istnienie świata społecznego. Społeczeństwo jako wytwór procesów komunikacji i interakcji, jako synteza subiektywnych funkcji działań i operacji jego uczestników, zjawiska społeczne nie są traktowane jak rzeczy lecz jako dokonania, nacisk na procesy a nie gotowe wytwory społeczne, płynność zjawisk społecznych a zarazem trwałość procedur, metod ich wytwarzania.

ZASADY ETNOMETODOLOGII

1. Działanie zwrotne a interakcja

(większość interakcji zmierza w kierunku podtrzymywania określonej wizji rzeczywistości, większość interakcji to zachowanie zwrotne - ludzie interpretują wskazówki, gesty, słowa oraz inne informacje płynące od innych w sposób podtrzymujący określoną wizję rzeczywistości)

2. Wskaźnikowa funkcja znaczenia

1. Wrażenie jest wskaźnikowe - znaczenie tego wyrażenia jest powiązane z określonym kontekstem interakcyjnym

2. Jednostki tworzą wrażenie wzajemnie odwołujące się do potocznej wizji tego, co jest realne w ich sytuacji

3. Funkcja wskaźnikowa - zwraca uwagę na rzeczywiste konteksty interakcyjne

4. Działający wykorzystują gesty w celu stworzenia i umocnienia świata, w którym żyjemy

Wybrane metody interakcyjne:

1. poszukiwanie normalnej formy

2. tworzenie przekładności perspektyw

3. stosowanie zasad

Dwa fundamentalne twierdzenia entometodologiczne:

1. Im mniejsza zgoda wśród działających co do stosowania technik interakcyjnych, tym większe prawdopodobieństwo, że interakcja ulegnie rozerwaniu i wobec tego tym mniejsze prawdopodobieństwo, że utrzymany zostanie porządek społeczny

2. W im większym stopniu interakcja zachodzi na podstawie odmiennych samo-przez-się-zrozumiałych rzeczywistości, tym większe prawdopodobieństwo, że interakcja ulegnie rozerwaniu i wobec tego tym mniejsze prawdopodobieństwao, że utrzymany zostanie porządek społeczny.

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

1

---