Geriatria 04.04.2008

Fizjoterapia w geriatrii

Dziedzina zajmująca się starością „Gerontologia”

• biologiczna - medycyna, biologia, rehabilitacja

• psychospołeczna - psychologia, socjologia

Geriatria - medycyna starości

Granice poszczególnych okresów życia:

• okres młodości- okres rozwojowy do 30 roku życia

• twórczy okres produkcyjny

• przedział dojrzałości 30 - 44 rż

• wiek średni od 45 do 59 rż

Okres starości

• podokres starości wczesnej od 60 do 74

• podokres starości właściwej od 75 do 89

• podokres długowieczności 90 lat i więcej

czynniki przyspieszające proces starzenia

• obniżenie aktywności fizycznej

• przeciążenie układu nerwowego

• nieprawidłowe odżywianie

• używki

• ostre i przewlekłe stany chorobowe

• niewłaściwy stosunek do starości

• brak rekreacji

• zmiana środowiska

• izolacja psychiczna i społeczna

• brak przygotowania do starości

Cechy starzenia się

• rozciągnięcie w czasie

• nierówność; gatunków, osobników, komórek

• mierzalność: wiek kalędarzowy- wiek biologiczny

• zapadalność na różne choroby

główne zmiany wsteczne zachodzące w tkankach

• histereza i odwodnienie protoplacmy

• degeneracja

• atrofia: zanik mięśni

• aregeneracja

Teorie starzenia

1 teoria zużycia- starzenie się organizmu pewniej ilości energii witalnej w wyniku toczących się procesów

2 teoria zmian strukturalnych- wiąże starość z postępującym odwodnieniem tkanek np. gromadzenie się złogów barwnikowych (lipofuscyny)

3 teoria upośledzonego sterowania- tłumaczy się starzenie się upośledzeniem ważnego dla ustroju narządu np.: OUN, tarczycy, gonad

4 teoria toksykologiczna- sięgające medycyny egipskiej postępujące zatrucie tkanek zewnątrzpochodnymi czynnikami toksycznymi (nadmiar pokarmów, promieniowanie kosmiczne)

5 teoria ewolucyjna - organizmu o budowie złożonej przekazują tylko plazmę zarodkową. Pozostała część ciała nie jest przydatna do żadnych celów

6 teorie molekularne- są podporządkowane regule Hayflicka (zegar życia) komórki mogą ulec podziałowi około 50 razy.

Teorie molekularne:

• teoria błędów genetycznych- komórki przy syntezie DNA i RNA popełniają omyłki by w końcu doprowadzić do zmian starczych

• teoria wolnych rodników- wolne rodniki które czynią szkody strukturalne

• teoria międzydrobinowych wiązań krzyżowych- powstawanie poprzecznych wiązań między drobinami białka (kolagenu)

• teoria antyimmunologiczna - niewydolny system obrony immunologicznej

• teoria przysadkowa- starość łączy się z niedoborem hormonów

Najczęstsze przyczyny utraty sprawności

• zmiany inwolucyjne

• zmiany patologiczne

• zaburzenia: układu oddechowego i krążenia, układu nerwowego, narządu ruchu, słuchu wzroku i równowagi

Zmiany starcze narządów układów

• układ krążenia: gorsze przystosowanie do wysiłku, opóźnienie reakcji naczyniowych, hipotonia ortostatyczna

• narząd ruchu: stawy kręgowo-żebrowe, chrząstki żebrowe, kształt klatki, osteoporoza, przepona

Przyczyny upośledzenia motoryki chodzenia

• choroba zwyrodnieniowa stawów

• nieprawidłowowści aparatu ścięgnisto-więzadłowego

• zmiany w obrębie stóp

• zaburzenia postawy

Narząd wzroku:

-pogorszenie przystosowania wzroku do ciemności

pogorszenie widzenia odległości

Zmniejszona ostrość spowodowana zaćmą, utrata widzenia obwodowego pierwszy objaw jaskry, cukrzyca może powodować uszkodzenia siatkówki w wielu miejscach

Sylwetka:

• zmniejszenie wzrostu o 3 do 5 cm

• nasilona kifoza górnego odcinka kręgosłupa piersiowego

• głowa wysunięta ku przodowi

• zmniejszona przestrzeń między klatką piersiową a kośćmi biodrowymi

• zmniejszenie obwodu obręczy barkowej

• miednica ulega rotacji

Starzenie się kości i mięśni

• zmniejsza się siła mięśni ponieważ obumierają niektóre włókna mięśniowe i niektóre komórki nerwowe zaopatrujące je.

• Starzenie się wpływa bardziej na włókna szybko działające dlatego z wiekiem trudniej prędko biec choć można jeszcze tańczyć godzinami

• Z wiekiem wzrasta proces kościgubny nad kościotwórczym

• Zmniejsza się gęstość kości

• Więzadła i torebki stawowe sztywnieją

Zmiany starcze

• zmniejszenie masy ciała

• przedłużenie fazy skurczu i relaksacji

• zaburzenie motoryki

Starzenie się skóry

• w miarę starzenia się skóra właściwa i jej naskórek są luźniej związane ze sobą przez co skóra staje się bardziej wiotka

• komórki skóry dzielą się rzadziej i mniej regularnie

• wolniej usuwane są martwe komórki co prowadzi do występowania patologicznych narośli skóry i wydłuża gojenie się ran

• w ciągu 10 lat tracimy około 10-20% komórek barwnikowych a te które pozostają wytwarzają pigment mniej doskonały dlatego na starej skórze tworzą się przebarwienia, nie opala się tak nierównomiernie jak młoda i jest bardziej narażona na oparzenia słoneczne

• utrata pigmentu powoduje także siwienie włosów natomiast zmniejsza częstość podziałów komórkowych spowalnia ich wzrost

• skóra właściwa traci około 20% pierwotnej grubości, traci włókna i elastyczność co prowadzi do powstawania zmarszczek

• starzenie się prowadzi także do utraty drobnych skórnych naczyń krwionośnych i gruczołów potowych

• dodatkowo skóra jest wystawiona na działanie szkodliwych czynników zewnętrznych np. promieniowania UV

Starzenie się układu nerwowego

• neurony mózgu obumierają lub tracą swoje funkcje nie są zastępowane

• dochodzi zarówno do utraty komórek nerwowych (istoty szarej) jak i komórek podporowych ( istoty białej)

• niektóre obszary mózgu są bardziej wrażliwe na utratę komórek (np.:hipokamp w chorobie alzheimera)

• maleje sprawność umysłowa wymagająca szybkości, wydłuża się prosty czas reakcji

• narastają problemy z pamięcią głównie krótkotrwałą

Starzenie się układu krążenia

• tętnice sztywnieją, grubieją a ich wewnętrzny wymiar ulega zmniejszeniu

• dodatkowo powstają w nich blaszki miażdżycowe

• miedzy 30 a 90 rokiem życia serce powiększa się o prawie 0,3% na rok co jest spowodowane przede wszystkim wzrastającą grubością prawej komory i zwiększeniem jej oporów

• maleje spoczynkowa częstość skurczów

• liczba komórek rozrusznika zmniejsza się w takim stopniu że w wieku 75 lat działa tylko około 10% z nich

• suma zmian w sercu i tętnicach prowadzi do ogólnego spadku maksymalnego zużycia tlenu w czasie wysiłku

Starzenie się układu rozrodczego

• szybkość utraty sprawności różni się u obu płci

• jądra mężczyzny w miarę upływu lat produkują mniej plemników ponadto miej jest aktywnych

• zwalnia się u nich odpowiedź sexualna a częstość impotencji wzrasta

• spada poziom testosteronu

• kobiety tracą możliwość reprodukcji po około 2/3 części życia

• po około 50 roku życia obniża się poziom gonadotropin, ustaje jajeczkowanie i menstruacja (menopauza)

• następuje spadek odporności, zaburzenia reakcji poziomu cholesterolów przez utratę estrogenów

• wraz z utratą żeńskich hormonów płciowych wzrasta ryzyko na raka narzadów rodnych

Znaczenie witamin „Święta trójca” tych związków: A, C, E

Psychika człowieka w wieku podeszłym

• osobowość, intelekt

• więzi psychospołeczne

• zaburzenia psychiczne w wieku podeszłym

Upadek ( z medycznego punktu widzenia)- zdarzenie polegające na nagłej niezamierzonej zmianie pozycji ciała w wyniku utraty równowagi w czasie chodzenia lub wykonywania innych czynności w skutek czego poszkodowany znajduje się na ziemi lub podłodze (bez udziału sił zewnętrznych)

Epidemiologia upadków

Częstość upadków wzrasta z wiekiem 33% osób ≥ 65 rok życia mieszkających we własnych domach upada co najmniej raz w roku

65-74 - 25% (1/4)

≥75 - 30% (1/3)

≥80 - 50% (1/2)

Upadki wśród osób hospitalizowanych 20%

Skłonność do upadków u kobiet:

1 w wieku 65 do 74lat kobiety upadają dwa razy częściej niż mężczyźni

2 w starszych grupach wiekowych częstość upadków wyrównuje się.

Urazy i upadki w opiece instytucjonalnej.

Dotyczy 2/3 pensjonariuszy domów dla przewlekle chorych (45-67%)

• sprawni

• mniej sprawni

• schorowani

• brak mobilizacji dla aktywnych

U pensjonariuszy domów opieki częściowej upadki zakończone są poważnymi urazami 17,5% vs 3%

• upadki są następstwami złego stanu zdrowia, słabej kondycji

• brakiem prowadzenia oceny ryzyka upadków

Przyczyny upadków i urazów

• wewnętrzne

• zewnętrzne

Przyczyny upadków są następstwem

1 zmian inwolucyjnych

• narządów koordynacyjnych równowagi

• narządu kontrolującego postawę

• chód (pochylenie sylwetki

• OUN

2 chorób i ich konsekwencji (np. Parkinson, stan po udarze)

3 stosowanych leków

Zewnętrzne

Brak dostosowania warunków

• w miejscu zamieszkania (pokój- ciasne przejścia, złe fotele)(łazienka- brak uchwytów, niska toaleta)(schody- zbyt wysokie stopnie)

• w otoczeniu domu i okolicy

Rodzaje upadków

1.upadki sporadyczne

• czynniki zewnętrzne

• wychodzenie z domu (np.: schody)

• osoby w dobrej kondychi fizycznej

• osoby poniżej 75 lat

2. upadki spontaniczne

• czynniki zewnetrzne+wewnętrzne

• zmiana pozycji (wstanie, siadanie)

• upośledzenie sprawności funkcjonalne

• upadki z reguły wielokrotne

Następstwa upadków

Urazy

• złamania kości udowej 50%, ramieniowej, promieniowej

• obrażenia tkanek miękkich 10-20%(stłuczenia, naderwania)

• urazy czaszki(wstrząśnienie mózgu, krwotoki śródmózgowe)

Złamanie biodra

90% złamań biodra jest bezpośrednim skutkiem upadku podczas którego dochodzi do obciążenia krętarza większego 35J

Złamanie w stawie biodrowym

• złamanie bez przemieszczenia (ból w pachwinie podczas obciążania kończyny)

• złamanie z przemieszczeniem (skrócenie i rotacja na zewnątrz złamanej kończyny)

Zespolenia

• zespolenie gwoździami trójkątnymi i płytką

• endoproteza Austin Moora

• proteza Thompsona

Konsekwencje unieruchomienia

Wzrost ryzyka

• zaburzenia układu oddechowego

• zaburzenia układu moczowego

• zakrzepica żył głębokich

• powstanie odleżyn

• zespół poupadkowy

Zespół poupadkowy

Prowadzi do ograniczeń aktywności fizycznej i uzależnienia osoby starszej od fotela lub łużka.

- strach przed ponownym upadkiem (20-25%) osoby które doznały upadku

• strach przed upadkiem ponad 20% osób które nie doznały upadku, subiektywna negatywna ocena możliwości poruszania się i utrzymania równowagi

Sytuacje w których dochodziło do upadków

• zmiany pozycji z siedzącej na stojącą 53%

• zmiany pozycji z stojącej na siedzącą 3,8%

• podczas chodzenia 31%

WC lub idąc do WC 7,8%

Wychodzenie do WC

70% osób starszych korzysta z WC w nocy

Ocena pacjęta- usprawnianie: Diagnostyka -> ocena rokowania -> ocena funkcjonalna -> planowane usprawnianie -> realizacja

Wykład geriatria 11.04.2008

Schorzenia neurologiczne to problem społeczny

• długotrwały i postępujący przebieg

• brak przygotowania opiekunów

• przystosowanie pacjentów do opieki długoterminowej

Postępowanie terapeutyczne

- stały element postępowania leczniczego

• decyduje o jakości życia pacjenta

• zmniejsza koszty opieki

• realizowany przez zespół

Pacjent w opiece długoterminowej

• lekarz

• pielęgniarka

• rehabilitant

• psycholog

• terapeuta zajęciowy

• inni specjaliści (logopeda)

Cele postępowania terapeutycznego

• usprawnianie poszczególnych narządów

• utrzymanie samodzielnego funkcjonowania

• ZAPOBIEGANIE UNIERUCHOMIENIU

Zaburzenia zachowania w chorobie Alzheimera

• obrócenie rytmu dobowego

• błądzenie (4-26%) duży problem dla opiekuna

• wędrowanie (10-60%) dreptanie, bezcelowa aktywność ruchowa

• pobudzenie agresja fizyczna(popychanie kopanie szczypanie) agresja słowna, krzyk

• zaburzenia aktywności seksualnej (odchamowanie 7%)

• zaburzenia lękowe

• spadek zainteresowania otoczeniem

• zaburzenia apetytu (anoreksja 10%)

Choroba Alzheimera

Pewne rozpoznanie jest możliwe tylko wtedy kiedy w badaniu klinicznym stwierdzono otępienie, a badanie pośmiertne wykazało neurony z cechami zwyrodnienia neurofibrylarnego.

Rozwija się stopniowo. Reisberg wyróżnił 7 stadiów narastania zaburzeń czynności poznawczych - od stanu prawidłowego do zaburzeń o najczęstszym nasileniu (GDS- global deterioretion scole)

Stadium 1 - brak zaburzeń poznawczych

2 - pogranicza otępienia (np. zapominanie nazwisk bliskich)

3 - niewielkie otępienie ( np. zagubienie w podróży)

4 - umiarkowane otępienie (np. zaburzenia oriętacji w czasie)

5 - średnio nasilone otępienie ( niesamodzielny w zakresie samoobsługi - wymaga stałej pomocy lub miejsca w domu opieki)

6 - znaczne otępienie (nietrzymanie zwieraczy, zachowanie urojeniowe)

7 - bardzo ciężkie otępienie (utrata mowy, utrata zdolności psychomotorycznych, leżenie w łóżku)

Kliniczne rozpoznanie różnicowe stwierdzonego otępienia w pierwszym etapie polega przede wszystkim na wykluczeniu innych niż choroba Alzheimera przyczyn otępienia

Testy oceniające sprawność funkcjonalną

• Elderly Mobility Scale (Shmith 1994)

• Test minimum Moteur (Pfitznmeyer 1999)

• Test “ted up and go” (Mathias 1986)

• Test Timetti (POMA) (Timetti 1986)

• Test Berg (Berg 1988)

• Rivermead Mobility Index (Collen 1991)

Test “get up and go”

Ocenia:

• zmiany pozycji z siedzącej do stojącej

• ze stojącej do siedzącej

• wykonywanie zwrotów

• równowaga statyczna i dynamiczna

• chód 6 metrów

Test Timetti (POMA)

Ocenia:

• równowagę i chód

• ryzyko upadków

• 16 czynności - 9 równowaga, 7 chód

28 punktów maksymalnie, >19 duże ryzyko upadków

Test Berg

Ocenia:

• zmiany pozycji

• równowagę w pozycji statycznej i dynamicznej

Dobór odpowiednich pomocy do poruszania się

0-20 poruszanie się na wózku

21-40 poruszanie się z pomocą (balkonik, laska)

41-56 poruszanie się bez pomocy

14 czynności oceniających od 0 do 4 punktów jedno ćwiczenie maksymalni można uzyskać 56 punktów.

1. przejście z pozycji siedzącej do stojącej

2. stanie bez podparcia

3. siedzenie bez opierania się stopy na podłodze

4. przejście z pozycji stojącej do siedzącej

5. transfery

6. stanie z zamkniętymi oczami

7. stanie ze złączonymi stopami

8. skłon do przodu z wyciągniętymi rękami

9. podniesienie przedmiotu z ziemi

10. oglądanie się i patrzenie do tyłu

11. obrót o 360°

12. stawianie naprzemiennie stóp na taborecie

13. stanie bez podparcia jedną stopą przed drugą

14. stanie na jednej nodze

Elderly mobility Scale

Ocenia:

• zmiany pozycji pacjenta (leżąca - stojąca)

• możliwość pochylenia się

• chód

• szybkość chodu na dystansie 6 metrów

7 czynności oceniających od 0-4 punkty

Test minimum Moteur

Ocenia:

• w pozycji leżącej, siedzącej, stojącej

• chód - uchy w stawie kolanowym i skokowym

• zwroty

• korzystanie z pomocy technicznych

20 czynności ocenianych od 0 do 1 punktu

Test Rivermed Mobility Index RMI

Ocernia:

• zmiany pozycji w łóżku

• przejście z leżenia do siedzenia i stania

Chód w pomieszczeniu i poza pomieszczeniem.

Dwie wersje oceniające 15 lub 8 czynności

Skala 6 stopniowa (od 0 do 5 pkt)

Metody oceny sprawności funkcjonalnej

• nie wymagają dużych nakładów finansowych ani czasu

• możliwość zastosowania w każdych warunkach\

• niezawodne we wszystkich przypadkach

• proste do wykonania

• powtarzalne i czułe

• powinny być zastosowane w takim kontekście i warunkach w jakich zostały opracowane

• osoba wykonująca badanie powinna być przeszkolona co do celów wykonania i procedur postępowania zgodnie ze wskazówkami podanymi przez autora

Leczenie usprawniające

Leczenie otępienia wymaga dużej ostrożności, natomiast opieka nad chorym z otępieniem cierpliwości i umiejętności

-leczenie farmakologiczne

-leczenie pozafarmakologiczne

Leczenie farmakologiczne

Powinno uwzględniać:

• podawanie leków o jak najsłabszym działaniu

• stosowanie raczej kuracji niż doraźnego podawania leków

• utrzymanie przez długi czas najniższych dawek leku

Leczenie pozafarmakologiczne to postępowanie terapeutyczne pomagające utrzymaćchorego w jak najlepszej kondycji psychicznej i fizycznej

Obejmuje programy między innymi

• rehabilitacji ruchowej

• terapii zajęciowej

• muzykoterapii

Leczenie usprawniające

• nadaje sens wskazując cel do osiągnięcia

• pomaga w utrzymaniu możliwości motorycznych

• zmniejsza ryzyko upadku

• poprawia krążenie, trawienie

• poprawia nastrój, sen

• konieczność prowadzenia od 3 stadium wg Reisberga

Zalecenia do wykonywania ćwiczeń u pacjentów z otępieniem

• poznać problemy zdrowotne pacjenta

• stawiać skromne cele

• planować aktywność fizyczną

• ćwiczyć czynności życia codziennego

• ćwiczyć bazując na reminiscencjach

• zachęcać pacjenta

• być kreatywnym

ćwiczenia równowagi i chodu. Rehabilitacja opiera się na 5 założeniach:

• wzmacnianie mięśni

• nauka przemieszczania środka ciężkości

• praca nad równowagą z poruszaniem głową i oczami

• dobór odpowiednich pomocy technicznych

• redukcja chodu

Wzmacnianie mięśni

• ćwiczenia indywidualne

• ćwiczenia grupowe

• pomoce do ćwiczeń

Ćwiczenia grupowe

• grupa 12-14 pacjentów

• 1 D / 3

• 20-25 minut

• 2-3 x w tygodniu

1. ćwiczenia indywidualne bez obserwacji osoby drugiej (np. laska)

2. ćwiczenia indywidualne z obserwacją osoby drugiej

3. z podawaniem przedmiotu z jednej strony na drugą

4. ćwiczenia refleksu ( z piłkami)

5. ćwiczenia grupowe (gra w grupie)

Ćwiczenia zadania

• wzrastający stopień trudności

• zapewnienie indywidualnego postępu

• zapewnienie współzawodnictwa

Przekazywanie informacji

• być vis- a - vis chorego

• podtrzymać kontakt wzrokowy

• poruszać się powoli

• mówić powoli, używać słów prostych

• stosować tylko jedno pytanie

• czekać na odpowiedź

• używać mimiki twarzy

• używać gestów które tłumaczą lub ułatwiają odbiór

Specjalnie zaprojektowane urządzania ułatwiające codzienne czynności manualne.

Zasady usprawniania w schorzeniach układu krążenia u osób starszych.

Nadciśnienie tętnicze jest choroba sercowo - naczyniowa, która charakteryzuje się podwyższonym ciśnieniem krwi równym lub przekraczającym 140 / 90 mm Hg

Wysokość tętniczego ciśnienia krwi zależy

• od pracy serca

• od elastyczności tętnic

• od oporu obwodowego (dotyczy tętniczek i naczyń włosowatych)

klasyfikacja skurczowe rozkurczowe

optymalne <120 <80

prawidłowe <130 <85

wysokie prawidłowe 130-139 85-89

stopień 1 nadciśnienia 140-159 90-99

stopień 2 nadciśnienia 160-179 100-109

stopień 3 nadciśnienia ≥180 ≥110

Częstość występowania nadciśnienia tętniczego

W Polsce choruje około 20% dorosłej populacji, po 65 roku życia nadciśnienie tętnicze występuje u 30-50% osób

85% - nadciśnienie samoistne

15% - nadciśnienie wtórne

Podział chorych na nadciśnienie tętnicze:

• pierwotne (samoistne) - występuje u około 90% chorych, przyczyna złożona w pełni niepozorna - podkreśla się udział genów, środowiska, diety, stresu i stylu życia

• wtórne (objawowe) - podwyższone ciśnienie tętnicze jest tylko objawem innej choroby która dotyczy najczęściej nerek, dużych tętnic czy zaburzeń czynności gruczołów wydzielających substancje regulujące wysokość ciśnienia krwi

Czynniki wywołujące nadciśnienie tętnicze

• predyspozycje genetyczne

• zaburzenia ośrodkowej i obwodowej regulacji ciśnienia krwi

• zwiększenie wydzielania aldosteronu i zatrzymanie sodu

• zwiększona aktywność współczulnego układu nerwowego

• zaburzenia przemiany lipidów

• otyłość

• alkoholizm

• palenie papierosów

• nadmierna ilość soli w diecie

• niekorzystne warunki środowiska

• zmniejszona aktywność fizyczna

Objawy:

Nie ma żadnych specyficznych dla nadciśnienia objawów chorobowych. Najczęściej wysokie ciśnienie tętnicze nie jest odczuwane i wiele osób czuje się mimo podwyższonego ciśnienia, przez długi czas dobrze.

Objawy wymieniane przez pacjentów w czasie wywiadu

• uczucie kołatania i bóle w okolicy serca

• bezsenność, pobudzenie

• duszności

• zawroty głowy

• zmęczenie, senność

• trudność w koncentracji

• ból głowy zwłaszcza w okolicy potylicznej

• objawy naczynioruchowe (przejściowy rumień twarzy, szyi, klatki piersiowej, potliwość)

W okresie późniejszym objawy są zależne od powikłań

• bóle wieńcowe

• objawy niewydolności krążenia (duszność spoczynkowa i wysiłkowa)

• objawy ze strony OUN (zawroty głowy, szum w głowie, napady bólowe głowy z nudnościami i lub wymiotami, zaburzenia psychiczne, zaburzenia wzroku)

Podstawowe badania chorego na nadciśnienie

• badanie krwi

• badanie moczu

• badanie EKG

• badanie RTG

• holter

• całodobowa kontrola ciśnienia

Zasady pomiaru ciśnienia tętniczego

• pacjent w pozycji siedzącej

• 5 minut odpoczynku przed pomiarem

• 30 minut przerwy po paleniu papierosów, lub kawie

Stadia rozwoju nadciśnienia

I - chory który poza podwyższonym ciśnieniem nie wykazuje odchyleń stanie poszczególnych narządów

II - chory u którego obok nadciśnienia stwierdza się cechy przerostu lewej komory, białkomocz, retinopatia nadciśnieniowa

I - II stadium bez innych powikłań narządowych

III chory z innymi powikłaniami narządowymi zależnymi od nadciśnienia takimi jak niewydolność lewokomorowa, retinopatia nadciśnienie III IV stadium powikłania mózgowe, niewydolność nerek

Powikłania i następstwa nadciśnienia

Zmiany naczyniowe

• wzrost napięcia mięśniówki

• pogrubienie tkanki łącznej

• zmniejszenie elastyczności

prowadzą do powikłań narządowych w:

• sercu

• mózgu

• nerkach

• siatkówce oka

• dużych naczyniach

• przerost lewej komory i jej niewydolność

• niewydolność prawokomorowa

• choroba niedokrwienna serca

Cele leczenia nadciśnienia

• obniżenie ciśnienia krwi do wartości uznanych za prawidłowe

• wykazanie lepszej kontroli nadciśnienia

• zapobieganie powikłaniom

• utrzymanie sprawności fizycznej

• wyrobienie nawyku regularnej aktywności fizycznej

• przygotowanie chorego do podejmowania podstawowych czynności życia codziennego oraz ról społecznych

Metody leczenia

• leczenie farmakologiczne

• leczenie nie farmakologiczne

Leczenie niefarmakologiczne

• normalizacja masy ciała

• przestrzeganie odpowiedniej diety

• ograniczenie spożycie tłuszczów

• ograniczenie używek

• zwiększenie aktywności fizycznej

• zmniejszenie nadmiernych obciążeń psychoemocjonalnych

Normalizacja masy ciała I

• aż 30-65% mających nadciśnienie jest chorych na otyłość

• na 10 kg ponad normę ciśnienie

• wzrost 2-3 mm Hg (nawet 5 do 20)

• a rozkurczowe 1- 3 mm Hg

• podwyższonego ciśnienia oraz jako prewencja pierwotna

• wskaźnik masy ciała BMI = M(kg)/h² (m)

• norma BMI to 25 miara obwodu w tali u mężczyzn 94 cm u kobiet 80 cm

• otyłość stwierdza się przy BMI > 30

Korzyści wynikające z obniżenia masy ciała o 10 kg

• spadek stężenia cholesterolu całkowitego o 10%

• spadek cholesterolu LDL o 15%

• wzrost cholesterolu HDL o 8%

• spadek tryglicydów o 30%

Aktywność fizyczna

1. niezbyt intensywny ale regularny wysiłek

• obniża ciśnienie skurczowe i rozkurczowe

• zmniejsza częstość skurczów serca

• zwiększa wydolność fizyczną

2. zapobiega powikłaniom sercowo naczyniowym

3. wpływa na psychiczne samopoczucie

4. zmniejsza napięcie układu nerwowego

5. normalizuje masę ciała

• zaleca się ćwiczenia aerobowe o niewielkiej intensywności takie jak: pływanie, jazda na rowerze, spacer, kolarstwo na terenie płaskim, zespołowe gry

• systematyczny (zaleca się wykonywać codziennie ćwiczenia fizyczne)

• przeciwskazany jest wysiłek statyczny czyli izometryczny

• najbardziej popularne formy niezdrowego wysiłku fizycznego: podważanie ciężkich kamieni, kopanie ziemi, grabienie

Postępowanie psychoterapeutyczne

• wyeliminowanie lub redukcja negatywnych emocji lub depresji, gniewu

• wytwarzanie pozytywnego nastawienia do choroby, siebie pracy i celów życiowych

• zmiana filozofii życiowej stylu życia i aktywne zwalczanie czynników stanowiących przyczynę choroby

06.06.08

bariery architektoniczne a dostosowanie domowego otoczenia do potrzeb osoby starszej

Co to jest bariera architektoniczna?

Cecha budynku lub innej konstrukcji, która utrudnia lub uniemożliwia dostęp do niej lub właściwy z niej użytek osób upośledzonych fizycznie. (wg. Kopalińskiego)

Co wpływa na ograniczenia osoby starszej?

• zmiany inwolucyjne:

• niewydolność uk. oddechowego, krążenia, moczowego

• upośledzenie funkcji zmysłu

• pogorszenie koordynacji m - n

• ograniczenie w zakresie motoryki

• procesy zwyrodnieniowe

• przewaga procesów degeneracji nad regeneracją

• spadek odporności

• zmiany będące następstwem chorób:

• otępienie

• ogólne osłabienie

• spadek siły m.

• zaburzenia pracy uk. pokarmowego

• wyniszczenie org.

• spadek odporności

• demineralizacja kośćca

• zmiany psychiczne

• trudności w gojeniu się ran

• ograniczenie ruchomości st.

• zaburzenia równowagi

• problemy finansowe:

• niskie renty i emerytury

• wydatki związane z leczeniem

• ograniczenie możliwości zdobycia dodatkowych środków finansowych (prace dodatkowe)

• uwarunkowania społeczne:

• samotność

• trudności w przystosowaniu się do zmian środowiska np. przeprowadzka

• trudności w nadążeniu za rozwojem techniki

• negatywne nastawienie społeczeństwa do procesów starzenia się

• stereotypowe postrzeganie osoby starszej

Cenne wskazówki dla osób starszych i ich opiekunów

• planując zmianę mieszkania postaraj się, aby:

• odłogi miały powierzchnię antypoślizgowe

• drzwi lekkie i szerokie

• okna były lekki i bez trudu się zamykały

• między pomieszczeniami nie było progów

• elementy wyposażenia pomieszczeń nie posiadały żadnych krawędzi i kantów

• usunąć niepotrzebne sprzęty (meble, które mogłyby utrudniać poruszanie się po pomieszczeniu)

• jeśli osoba starsza ma trudności w samodzielnym poruszaniu się (np. ma zawroty głowy jej chód jest niepewny) lub niedowidzi warto wyposażyć mieszkanie w poręcze we wszystkich pomieszczeniach. Są one bardzo pomocne w sytuacji utraty równowagi, osobom upośledzonym narząd wzroku dają komfort w poruszaniu się po mieszkaniu

• osobom z upośledzonym narządem wzroku przydatny będzie tel. z dużymi cyframi

• warto zadbać o odpowiedni głośny dzwonek do drzwi

• zadbaj o to, aby leki zawsze były w stałym i łatwo dostępnym miejscu

• leki stosowane codziennie przechowujemy w specjalnym pojemniku z podziałem a pory dnia

• należy pamiętać o odpowiednim ogrzewaniu (aby uchronić osoby starsze przed infekcjami)

• ważne jest, aby wszystkie pomieszczenia były dobrze oświetlone

Co należy uwzględnić w projekcie sypialni?

• odpowiedniej wysokości łóżko

• boczne poręcze

• uchwyty (instalowane do sufitu, pomocne przy zmianie pozycji)

• śliską pościel

• łatwy dostęp do lampki nocnej i szafki

• antypoślizgowe podłogi

• materac przeciwodleżynowy (jeśli jest taka konieczność)

• brak progów, dywanów

Łazienka bez barier

• koncepcja łazienka bez barier pozwala na łatwiejsze zaprojektowanie łazienki, z której osoby o mniejszej sprawności będą mogły korzystać bezpiecznie i komfortowo

Co należy uwzględnić w projekcie łazienki?

• poręcze, uchwyty

• odpowiednie oświetlenie

• antypoślizgowe dno wanny bądź brodzika

• usytuowania urządzeń sanitarnych na odpowiedniej wysokości

• powierzchnia dająca swobodę w poruszaniu się (dotyczy to szczególnie osób, które poruszają się przy pomocy sprzętu ortopedycznego)

• jednopoziomowość

uchwyty i poręcze

• są one jednym z podstawowych elementów wyposażenia łazienek

• wyróżniamy:

• stałe (mocowane w sposób nieruchomy)

• ruchome (unoszone do góry lu przekręcane na bok)

• łamane

• proste

• gładkie

• faliste

Poręcze łamane:

• pozwalają na wykorzystanie rożnych części ręki - zarówno dłoni, łokcia, nadgarstka, a nawet przedramienia

Poręcze faliste

• dla osób mających kłopoty z mocnym uchwytem, w miejsce poręczy gładkich należy zastosować faliste, zdecydowanie poprawiają one pewność chwytu

Wanny:

• szczególnie zalecane są wanny z dnem ryflowanym. Na dnie takiej wanny znajduje się pofałdowana powierzchnia zmniejszająca ryzyko poślizgnięcia się

• wanna powinna być stosunkowo płytka

• szerszy brzeg wanny powinien znajdować się od strony łazienki, co ułatwi wchodzenie do niej

• najtańsze rozwiązania to wanna z atypoślizgowym ryflowanym dnem i poszerzonym brzegiem ułatwiającym siadanie, wchodzenie i wychodzenie z wanny wymaga jednak pomocy drugiej osoby

wanny z bocznym wejściem:

• zapewniają one większą samodzielność

• są dostosowane do wysokości wózka inwalidzkiego

wanny z siedziskami:

• umożliwiają samodzielne korzystanie z prysznica w wannie osobom niepełnosprawnym, chorym, starszym

• 130 - 140 - szerokość wanny / 170

wanny z podnośnikiem:

• podnośniki hydrauliczne montowane są do ściany pomieszczenia, podnośnik ma krzesełko o ruchu pionowym i poziomym

podnośnik wannowy:

• to stabilne siedzisko z oparciem, które potrafi zjechać z osobą na dno wanny. Następnie potrafi unieść osobę z powrotem do krawędzi, pokrycie jest łatwe w utrzymaniu czynności. Wyposażone jest w wodoszczelnego pilota.

Brodzik:

• bez progu

• wpuszczony w posadzkę pomieszczenia

• antypoślizgowe dno

• zamiast brodzika podłoga ze spadkiem do kratki ściekowej

kabina natryskowa:

• wyposażona w siedzisko na wysokości 50 cm od podłogi, 45 cm od ściany bocznej

• siedzisko:

• zamontowane na stałe

• zawieszone na uchwycie ściennym

Na rynku dostępne są też wózki prysznicowe, na których osoba niepełnosprawna może bezpośrednio brać kąpiel.

Umywalki:

• przód umywalki powinien być wklęsły

• z obu stron miski powinny znajdować się podłokietniki

• poniżej i po bokach umywalki powinny znajdować się poręcze

• dla osób bardziej wymagających umywalki z regulacją

• mechaniczną,

• pneumatyczną

• elektroniczną

Co należy uwzględnić w projekcie toalety?

• indywidualne preferencje i przyzwyczajenia np. podejście z prawej lub lewej strony muszli

• indywidualne cechy fizyczne waga, wzrost

• rodzaj używanego sprzętu ortopedycznego np. kule, wózek, balkonik

• miejsce dla opiekuna

specjalne wzmocnienia i bez zamkniętego owalu z przodu.

• osoby starsze potrafią usiąść z dużą siłą lub nawet upaść podczas wstawania. Brak wzmocnienia może uszkodzenie lub złamanie deski i w konsekwencji może uszkodzić ciało. Owal przerywany z powodów higienicznych.

Zróżnicowanie kolorystyczne

• kontrast poszczególnych elementów ułatwia korzystanie z nich osobom niewidzącym

Cenne wskazówki

• unikać zbędnych sprzętów

• umieścić papier w dostępnym miejscu

• zastosować płytki antypoślizgowe

• zaprojektować toaletę blisko pokoju sypialnego

Co należy uwzględnić w projekcie kuchni?

• przyzwyczajenie użytkownika

• dostosowanie sprzętów codziennego użytku

• bezpieczeństwo podczas pracy

Zlewozmywak:

• wskazane jest zainstalowanie płytkiego zlewozmywaka, najlepiej nakładanego na blat, baterie zlewozmywakowe powinny być wygodne, łatwe w użyciu - najlepiej jednouchwytowe, przedłużoną rączką dźwigniową i wylewka

Kuchenka elektryczna:

• płyta ceramiczna - ułatwia przesuwania garnków z palników

• piekarnik - umieszczony oddzielnie do godnej wysokości

Meble kuchenne:

• szafki wiszące - montaż na wysokości ok. 30 cm nad miejscem pracy, przy czym najwyższa szafka powinna być dostępna na wyciągnięcie ręki

• szuflady - lekkie na kolkach

Rodzaje baterii:

• baterie umywalkowe ścienne jednouchwytowe o przedłużonym uchwycie

• baterie umywalkowe stojące z przedłużonym uchwytem i specjalnym system rączki natrysku

• baterie z termostatyczną regulacją wody

• urządzenie powodujące automatyczne zamykanie wypływu wody w przypadku pozostawienia nie dokręconego lub otwartego kranu

Cenne wskazówki:

• antypoślizgowe płytki

• instalacja elektryczna zamiast gazowej

• powierzchnie łatwe do utrzymania w czystości

• lodówka z funkcją samorozmrażania

• czujnik dymu

• odpowiedni dobór wysokości mebli

• naczynia nietłukące się

• kuchenka z blokada przycisków

• podkładki antypoślizgowe na naczynia

• piekarnik na wygodnej wysokości

• naklejki z dużymi opisami np. na przyprawy lub dla niewidzących w języku Braille'a

Drzwi - system automatycznego otwierania drzwi

• urządzenie przeznaczone dla osób poruszających się na wózkach inwalidzkich, które nie są w stanie samodzielnie otworzyć drzwi

• automatycznie otwiera drzwi

• może być instalowane bez większych modyfikacji konstrukcji

• w razie braku prądu drzwi mogą zostać otwarte manualnie

• istnieje możliwość dostosowania czasu otwarcia i zamknięcia drzwi

• w razie napotkania drzwi na przeszkodę system automatycznie je zatrzymuje

Schody

• jeśli to możliwe to unikać schodów

Dla osób poruszających się samodzielnie:

• pierwszy i ostatni stopień kontrastowym kolorem

• poręcze wzdłuż schodów (początek poręczy 30 cm przed początkiem schodów)

• spoczniki

• odpowiednia głębokość i wysokość stopni

• powierzchnia stopni pokryta tworzywem antypoślizgowym

Otoczenie zew. budynku:

• poręcze przy wyjściu z domu

• proste w obsłudze zamki

• domofon

• włącznik światła przed domem na fotokomórkę

• brama wjazdowa na pilota

• podgrzewany chodnik do domu

Indywidualny program usprawniania

Postępowanie terapeutyczne

• utrzymanie prawidłowej sprawności uk. oddechowego

• prawidłowe ułożenie przeciwprzykurczeniowe kończyn

• zapobieganie odleżynom: monitorowanie zmian pozycji

• sadzanie w łóżku i na fotelu

• nauka zmiany pozycji

• dobór odpowiednich pomocy do poruszania się (balkonik, kule)

• nauka chodzenia

Usprawnianie pacjenta

• etap początkowy:

• ćw. oddechowe

• ćw. bierne kilka x dziennie

• ćw. izometryczne

• etap następny:

• sadzanie w łóżku na fotelu

• sadzanie z opuszczonymi nogami

• ćw. poprawiające funkcje rąk

• nauka zmiany pozycji

• ćw. równoważne, utrzymanie prawidłowej postawy ciała

• nauka przesiadania się

• stanie przy krześle (pionizacja bierna)

• nauka chodzenia (pionizacja czynna)

• etap późniejszy:

• nauka chodzenia po nierównym terenie

• nauka chodzenia po schodach

• nauka czynności życia codziennego (dobra do nieba, chora do piekła ) chodzenie po schodach

Ćwiczenia powinny być:

• stały element programu usprawniania

• wykonywane systematycznie

• prowadzone przez osobę przygotowaną

Czy wiemy, jak dobierać sprzęt?

Kto jest upoważniony do wystawiania wniosków na sprzęt

• lekarze ze specjalizacji z:

• ortopedii, neurologii, reumatologii, chirurgii, reh. med.

• lekarz podstawowej opieki zdrowotnej

• geriatrii?

Sprzęt i pomoce techniczne

Powinny być integralną częścią całokształtu leczenia i równolegle towarzyszyć leczeniu farmakologicznemu i reh. leczniczej.

Podział konstrukcyjny sprzętu

• protezy

• ortezy

• środki pomocnicze

Protezy (podział):

• mechaniczne

• mioelektryczne - impuls z odpowiedniej gr. m. generuje w nich wykonanie żądanego ruchu, stymulującego skurcz wywołany przez określone m.

Ortezy

Aparaty i konstrukcje ortopedyczne stosowane do określanych części uk. narządu ruchu, służącego poprawie jego czynności np. łuski, szyny, kołnierze, obuwie ortopedyczne, ochraniacze na biodra.

Ochraniacze - zasada działania

• pochłania energię

• rozprasza na okoliczne tk. Miękkie

Środki pomocnicze

Środki pomocnicze i ułatwiające:

zajmowanie określonych pozycji zwiększających samodzielność w wykonywaniu czynności życia codziennego lub ułatwiających poruszanie się np. pionizatory, balkoniki, laski, wózki.

---