Zachowania ryzykowne
Więź emocjonalna następuje kiedy dwie osoby wzajemnie zaspokajają swoje potrzeby.
Potrzeby:
- bezpieczeństwa (troski, opieki, powiernictwa)
- akceptacji (uznania)
- kontaktu
- samodzielności
- poznawcza
Bez zaufania i wsparcia u bliskich następuje zerwanie więzi i pojawienie się zespołu odtrącenia, utraty bezpieczeństwa i obniżenie poczucia własnej wartości. Pojawiają się symptomy depresji (smutek, apatia) nerwicy (strach, lęk), zaburzenia zachowania.
Zmiana postaw, poglądów systemu wartości rodziców - zespół wzajemnej opozycji między dzieckiem a rodzicem.
Pojawiają się zachowania ryzykowne - sposoby na załatwienie spraw życiowych ważnych, których nie mogą załatwić inaczej. Umożliwiają zaspokojenie potrzeb, realizację celów rozwojowych, radzenie sobie z przeżywanymi trudnościami życiowymi, redukcje lęku i niepokoju oraz frustracji. NIE SPRAWIA TO DZIECKU PRZYJEMNOŚCI. Zachowania ryzykowne powodują łamanie innych barier, ucieczkę w inny świat.
Na to jak się zachowujemy mają wpływ:
czynniki zewnętrzne:
- struktura rodziny
- wyznanie i przekonania rodziców
- wykształcenie rodziców
- religijność rodziców
- klimat domowy (kontrola, wymagania)
- wpływ rówieśników i mediów
2. czynniki wewnętrzne:
- nasz system wartości, przekonań
- samoocena
- krytycyzm
- poczucie kontroli
- religijność
- tolerancja
- sposób postrzegania środowiska (ocena rodziców i grupy)
- poczucie wsparcia rodziców
- aprobata innych dla zachowań dewiacyjnych
- postrzeganie wzorców rówieśniczych
Różne powiązania zachodzą między nimi. Od ich jakości zależy jak będziemy się zachowywać.
Czynniki ryzyka - wszystkie cechy, sytuacje, warunki, które sprzyjają powstawaniu zachowań ryzykownych.
Wpływ czynników ryzyka nie jest równie silny we wszystkich fazach rozwojowych.
To co jest niebezpieczne - efekty działań czynników ryzyka kumulują się. Im młodsze dziecko tym większy wpływ czynników osobowościowych.
Czynniki chroniące - wszystkie cechy, sytuacje, warunki, które zwiększają odporność na działanie sytuacji ryzyka.
Czynniki chroniące:
- silna więź z rodzicami
- zainteresowanie nauka szkolną
- regularne praktyki religijne
- poszanowanie prawa
- normy, wartości zgodne z oczekiwanymi społecznie
- autorytety społeczne
- przynależność do pozytywnej grupy
Czynniki wspólne - związane z sytuacją rodzinną, grupową, środowiskową, religijnością.
Reguły profilaktyczne:
Eliminowanie czynników ryzyka i wzmacnianie czynników chroniących
Profilaktyka do wszystkich wokół dziecka, obejmuje wszystkie obszary, w których funkcjonuje
Profilaktyka w szkole:
ma kompensować niedostatki wychowania
ma korygować niekorzystne efekty wychowania
Po co profilaktyka?
Niska sprawność wychowawcy
Niska skuteczność wychowania rodziców
Profilaktyka wychowawcza nie ma zastępować wychowania, ma je uzupełniać, ma być odpowiedzią na zagrożenia będące w danym środowisku.
Modele wspomagania dziecka w rozwoju:
Model medyczny - dziecko nie odpowiada ani za trudności ani za ich rozwiązanie. Ekspertem staje się nauczyciel.
Model kompensacyjny - dziecko odpowiada za rozwiązania trudności. Nauczyciel ma w tym dziecko wspomagać.
Model oświatowy - uczeń odpowiada i za trudności i za rozwiązanie ich. Uczeń musi przestrzegać rygoru szkoły
Model moralny - odpowiada dziecko za wszystko, ale dużą rolę przywiązuje się do minusów ucznia, odmawia mu się pewnej mocy sprawczej. Nauczyciel pomaga, ale z myślą, że dziecko jest leniwe etc.
Model humanistyczny - wspieranie dziecka w rozwoju, prowadzenie go aby rozwijało się w 4 zakresach: fizycznym, psychicznym, duchowym, społecznym. Do współdziałania angażują się dwie osoby - dziecko i dorosły.
Warunki sprzyjające w rozwoju dziecka:
poczucie zrozumienia
więź uczuciowa
otwartość we wzajemnych relacjach
wzajemny szacunek
świadomość granic i konsekwencje przekraczania
- zasady obowiązujące w społeczeństwie
- przestrzeganie zasad - satysfakcjonujące życie
- wychowawca i rodzic muszą podzielić się odpowiedzialnością za osiąganie zmian w zachowaniu
Budowanie odporności dziecka w rodzinie:
- relacje rodzinne to filar, jeśli są dobre to wszystko w domu i w szkole się układa
- modelowanie rodzicielskie
- kontrola rodzicielska (zainteresowania, zachowania, gr. rówieśnicza dziecka)
- klimat rodzinny
Budowanie odporności dziecka w szkole:
- długotrwały wpływ uwzględniający prawidłowości rozwojowe
- koncentracja na plusach, a nie na minusach dzieci
- budowanie wspierającego środowiska dla dzieci
- model działania rządowy - zajęcia pozalekcyjne, rozwijanie zainteresowań dziecka
- wychodzenie z inicjatywa do rodziców, do dziecka, do społeczności lokalnej
Kompetentny wychowawca
Cechy osobiste
świadomość siebie i swojego systemu wartości - wychowawca identyfikuje:
- atuty: cechy, wartości, postawy, wiedzę
- ograniczenia: jw., niedostatki doświadczenia
- potrzeby rozwojowe
- lęki przed zmianą
- strukturę posiadanego systemu wartości oraz stabilność
- czy istnieje zgodność między słowami a czynami
b) przeżywanie oraz okazywanie emocji i uczuć
Konstruktywny wychowawca powinien:
- być otwarty na doświadczanie różnorodnych emocji i uczuć relacji z wychowankiem
- podjąć trud akceptacji swych emocji i uczuć niezależnie od ich jakości
- okazywać swoje emocje i uczucia wychowankowi, czuwając równocześnie nad tym, aby były one dla dziecka bezpieczną informacją o przeżyciach wychowawcy
- być gotowym do przyjmowania emocji i uczuć jakich doświadcza wychowanek
c) dostarczanie wychowankowi wzorów postaw i zachowań - wzorce te dotyczą:
- osiągnięć i porażek życiowych, marzeń i planów, postaw i zachowań wobec siebie samego
- postaw i zachowań wobec drugiego człowieka
- postaw i zachowań wobec świata
d) zainteresowanie ludźmi i sprawami społecznymi:
Dlaczego wychowuję? Gromadzenie wiedzy o mechanizmach funkcjonowania człowieka i społeczności lokalnej.
Konstruktywny wychowawca powinien:
- wykazywać zainteresowanie ludźmi, prowadzące do chęci pomagania innym w budowaniu satysfakcjonującego i społecznie odpowiedzialnego życia
- być świadomym procesów społecznych zachodzących w szerokim społeczeństwie, w lokalnej społeczności, w bezpośrednim środowisku wychowawczym jego wychowanków
- znać problemy społeczne z jakimi borykają się wychowankowie i ich najbliższe otoczenie
- wykazywać gotowość do angażowania się w rozwiązywanie problemów społecznych
e) jasne zasady etyczne - powinien:
- posiadać jednoznaczne normy moralne umożliwiające mu odróżnianie dobra od zła i wybieranie dobra
- znać, akceptować i przestrzegać zasad życia społecznego
- posiadać czytelne normy profesjonalnego wspomagania dziecka we wszechstronnym rozwoju
f) poczucie odpowiedzialności - obejmuje 4 obszary:
- odpowiedzialność za własne zachowanie
- odpowiedzialność za tworzenie wychowankowi warunków do wszechstronnego rozwoju
- odpowiedzialność za dostarczanie informacji zwrotnych wychowankowi, umożliwiających przejmowanie odpowiedzialności za własne zachowanie i życie
- odpowiedzialność za współdziałanie z innymi wychowawcami w konstruktywnie rozumianym interesie wychowanka
Umiejętności profesjonalne wychowawcy:
umiejętności rozumienia wychowanka i okazywania mu tego:
- umiejętność słuchania
- umiejętność prowadzenia (zachęcanie wychowanka do otwartej analizy i komunikowania przeżyć, itp.)
- umiejętność odzwierciedlania (wyrażanie wychowankowi własnymi słowami zrozumienia i akceptacji)
- umiejętność podsumowywania (umożliwia wychowankowi doświadczanie postępu w rozumieniu siebie, uczeniu się, rozwiązywaniu problemów)
- umiejętność konfrontowania
- umiejętność interpretowania
- umiejętność informowania
b) umiejętności zapewnienia wychowankowi bezpieczeństwa w sytuacjach trudnych:
- umiejętność wspierania
- umiejętność interweniowania w kryzysie
- umiejętność skupienia się na najważniejszym
- umiejętność kierowania wychowanka po pomoc specjalistyczną
c) umiejętności sprzyjania pozytywnemu działaniu i dokonywaniu zmian w zachowaniu:
- umiejętności wspierania wychowanków w rozwiązywaniu problemów/ podejmowaniu decyzji
- umiejętność zmieniania zachowania wychowanka przez modelowanie
- umiejętność zmieniania zachowania wychowanka przez nagradzanie
- umiejętność zmieniania zachowania wychowanka przez uzgadnianie, czyli zawieranie umowy z wychowankiem
Standardy profilaktyki szkolnej
Według Gasia:
Bezpieczeństwo - bez szkód dla odbiorców. Primum non nocere. Potrzebna jest wiedza, moralność poszanowanie godności, indywidualności odbiorcy
Adekwatność - dostosowanie programu do rzeczywistych, autentycznych potrzeb odbiorców
Skuteczność - osiąganie zamierzonych celów. Profesjonalizm, zgodność programu z aktualnym stanem wiedzy, zaangażowanie otoczenia (szczególnie rodziców), stosowanie różnych strategii profilaktycznych.
Zapewnienie kontynuacji -kontrola czy jest tak jak powinno być
Dokumentacja i ewaluacja - gromadzenie obiektywnych informacji o programie. Oszacowanie skuteczności programu
Według CMPPP:
Etyczne i zawodowe -podmiotowość ucznia. Dostosowanie do wieku i poziomu rozwojowego. Dyskrecja. Poszanowanie godności prywatności dziecka. Stopień wrażliwości dziecka i system wartości. Kompetencje.
Adekwatność i skuteczność
Czas trwania
Różnorodne formy i metody działań profilaktycznych - aranżowanie doświadczeń i aktywizowanie do działania
Organizacja właściwa programu - uwzględnia możliwości szkoły
Dokumentacja i ewaluacja.
Strategie działań profilaktycznych
Według Gasia:
Strategie informacyjne - Człowiek doskonali się poprzez podejmowanie odpowiednich decyzji, których dokonuje na podstawie adekwatnych informacji i zetknie się ze społecznie akceptowanymi zachowaniami. Cel: dostarczenie dziecku informacji o zagrożeniach i zabezpieczeniach przed nimi. Jest to proces ciągły. Skuteczność: komunikat dostosowany do wieku odbiorcy.
Strategie edukacyjne - Wszyscy ludzie dążą do zaspokojenia swoich potrzeb i mogą je zaspokajać tylko w społeczeństwie. Cel: nauczanie ludzi umiejętności życiowych (decyzyjności, radzenia sobie ze stresem, porozumiewania się, motywacji), doradztwo zawodowe, aktywizacja rodziców. Miejsce: szkolenia firmowe (biznesowe)
Strategie działań alternatywnych - Pewną dysfunkcjonalność można ograniczyć poprzez udział w działaniach, które skutkują pozytywnym myśleniem o sobie, oprą się na doskonaleniu samodyscypliny, zdrowej rywalizacji, dostarczą wiedzy o wartości, satysfakcji, zaufania do siebie, sprzyjać będą podnoszeniu tych rzeczy i odpowiedzialności.
Strategia wczesnej interwencji - Terapeuta ma być z dzieckiem, wspierać je, słuchać empatycznie, dzielić się doświadczeniami, pomagać diagnozować problemy, pomagać w poszukiwaniach sposobu rozwiązania. Techniki: telefony zaufania, poradnictwo, doradztwo, sesje konfrontacyjne, doradztwo rówieśnicze.
Strategia zmian środowiskowych - Cel: Określanie i zmienianie tych części środowiska, które sprzyjają zachowaniom dysfunkcjonalnym, np. zmienianie ludzi, miejsc (św. socjoterapeuty, ośrodki różnego typu), postawy społeczne.
Strategia zmian przepisów społecznych - dostępność, dystrybucja, reklama.
Poziomy profilaktyki
B. Wojnarowska w swojej książce „Edukacja zdrowotna” przedstawia trzy rodzaje podziału poziomów profilaktyki: podział tradycyjny, nowy podział uwzględniający szerokie spektrum działań w ochronie zdrowia psychicznego oraz podział działań profilaktyki przyjęty w Polsce na gruncie pedagogiki ( za Muszyńskim 1965).
Według podziału tradycyjnego wyróżniamy:
a) profilaktykę I stopnia, „pierwszorzędową”, która jest adresowana do grupy niskiego ryzyka. Jej celem jest promocja zdrowego stylu życia oraz opóźnianie inicjacji zachowań alkoholowych i papierosowych, a co za tym idzie zmniejszanie zasięgu zachowań problemowych.
b) profilaktyka II stopnia, „drugorzędowa”, adresowana jest do grupy podwyższonego ryzyka. Ma na celu ograniczenie głębokości i czasu trwania dysfunkcji, umożliwienie wycofania się z używania substancji psychoaktywnych i innych zachowań ryzykownych. (poradnictwo rodzinne, indywidualne, socjoterapia)
c) profilaktyka III stopnia, „trzeciorzędowa”, której adresatem jest grupa wysokiego ryzyka. Jej celem jest przeciwdziałanie pogłębianiu się procesu chorobowego i degradacji społecznej oraz umożliwienie powrotu do normalnego życia w społeczeństwie.
Nowy podział obejmuje:
a) profilaktykę uniwersalną, ukierunkowaną na całą populację, są to np. szczepienia ochronne, programy opóźniania inicjacji alkoholowej czy papierosowej.
b) profilaktykę selektywną, ukierunkowaną na grupę ryzyka, do jej działań zalicza się między innymi programy i interwencje podejmowane wobec dzieci rodziców chorych na depresję czy alkoholizm. Są to działania uprzedzające, prowadzone na podstawie wiedzy o czynnikach ryzyka.
c) profilaktykę wskazującą, ukierunkowaną na wybrane jednostki narażone na wysokie ryzyko chorób i innych problemów psychicznych. Są to np. zajęcia wyrównawcze czy socjoterapeutyczne.
Muszyński dzieli profilaktykę na:
a) uprzedzającą, która jest działaniem przeciw niepożądanym zjawiskom, które jeszcze nie wystąpiły.
b) objawową, która jest podejmowana z chwilą wystąpienia pierwszych objawów niepokojących zachowań.
Z.B. Gaś w książce „Młodzieżowe programy wsparcia rówieśniczego” z 1999 roku wyróżnia trzy poziomy profilaktyki: pierwszorzędowa, drugorzędową oraz trzeciorzędową.
Profilaktyka pierwszorzędowa ma na celu promocję zdrowia i przedłużanie życia człowieka oraz zapobieganie pojawiania się problemów związanych z dysfunkcjonalnym zachowaniem. Akcentuje się tu rozwijanie różnorodnych umiejętności radzenia sobie z wymogami życia oraz dostarczanie rzetelnych informacji, dostosowanych do potrzeb i możliwości odbiorcy. Profilaktyka na tym poziomie ma charakter proaktywny i przedterapeutyczny i jest adresowana do wszystkich tych osób, które mogą być zagrożone negatywnymi wpływami czynników destrukcyjnych.
Profilaktyka drugorzędowa zapobiega rozwojowi zaburzeń. Jej celem jest ujawnianie osób najbardziej zagrożonych wystąpieniem zaburzeń oraz pomaganie im w redukowaniu tego ryzyka. Na tym poziomie profilaktyka ma charakter paraaktywny i paraterapeutyczny i jest ukierunkowana na osoby, które mogą już potrzebować pomocy a nie tylko są zagrożone.
Profilaktyka trzeciorzędowa to interwencja po wystąpieniu dysfunkcji. Ma na celu przeciwdziałanie pogłębianiu się procesu chorobowego oraz umożliwienie osobie objętej terapią i rehabilitacją powrotu do społeczeństwa oraz prowadzenie w nim satysfakcjonującego życia wolnego od patologii. Profilaktyka trzeciorzędowa ma charakter reaktywny i terapeutyczny i jest skierowana do osób, które są rozbite psychicznie i potrzebują psychoterapii zorientowanej na kryzys.
Rodzaje działań profilaktycznych
3 kierunki działań profilaktyki:
1. Cel: doprowadzenie do zmian w jednostce poprzez dokonywanie zmian w myśleniu, poprzez treningi od wczesnych lat szkolnych do końca gimnazjum. Treningi będą oceniać zachowania swoje i innych, uczyć umiejętności, krytycznych postaw, powstrzymywania się od zachowań ryzykownych, kontroli własnych emocji, umiejętności radzenia sobie ze stresem, presją rówieśniczą, zachowań alternatywnych. *Wczesna identyfikacja, diagnoza, interwencja wobec uczniów ryzyka. Włączenie rodziców do programu, budowanie więzi ze szkołą, wzmacnianie rodziców, znajdowanie mocnych stron rodziny. *Stwarzanie warunków do alternatywnych działań dla uczniów zagrożonych dysfunkcją, np. poprzez rozwój zainteresowań, opiekę i kontrolę, udzielanie wsparcia, rozwój umiejętności osobistych i społecznych.
2. Działania zmierzające do zmian w klasie dziecka i w szkole. Klasa jako społeczność edukacyjna, wspierająca dziecko, promowanie zasady współdziałania i współodpowiedzialności. Grupa ma udzielić sobie wsparcia, pomocy, kontroli. Wzmacniamy to co łączy, prostujemy przepisy życia w szkole, promujemy działania ukierunkowane na ochronę życia.
3. Działania zmieniające środowisko lokalne. Promowanie przepisów społecznych ograniczających dostęp do niebezpiecznego, wzmacnianie przepisów społecznych, które ograniczają dostęp do niebezpiecznego, np. kampanie społeczne, kontrola.
Konstruowanie programów profilaktycznych
Hanna Komorowska
Kryterium ilości treści:
Programy minimalistyczne
Programy maksymalistyczne
Programy pośrednie
Programy minimalistyczne - do realizacji z uczniem z trudnościami w nauce. Wdrażanie najważniejszego minimum.
Programy maksymalistyczne - dla uczniów bardzo zdolnych. Bardzo dużo treści. Zero manewru dla nauczyciela. Kursy, szkolenia. Da określone kwalifikacje. !00% poleceń do realizacji. Nauczyciel ma wykonywać polecenia autora.
Programy pośrednie - Balansuje. Trzon to treści, które trzeba zrealizować (60%). 40% zalezy od uznania nauczyciela.
Konstrukcja programu:
Cel programu - zgodny z podstawą programową
Materiał treści:
- selekcja treści
- trwałość wiedzy (materiał nie ulegający częstym zmianom)
- przydatność treści
- zaspokajanie potrzeb dzieci
- motywacyjność
- przyswajalność
3. Metody realizacji
- podręczniki, środki dydaktyczne
4. Opis przyszłych osiągnięć uczniów, ich metody doboru (kryteria oceny wewnątrzszkolnej)
5. Wiek, etap nauczania
6. Czas trwania
7. Liczba godzin
8. Charakterystyka uczniów
9. Po co? Dlaczego?
10. Określenie niezbędnego przygotowania kadry, kto pomaga w realizacji programu
11. Coś o autorze (prawa autorskie)
12. Ewaluacja - co zostało a co nie zostało zrealizowane
a) Wniosek - czy realizacja była moją zasługą
b) Błędy wnioskowania:
- źle dobrane wskaźniki
- źle dobrane cele
- nie uwzględnianie czynników ubocznych
Zbigniew Gaś:
Szkolny program profilaktyczny:
- szkolny program wychowania
- szkolny program nauczania
- szkolny system oceniania
Projekt systemowych rozwiązań. Zawiera:
redukcja czynników ryzyka
wzmacnianie czynników chroniących
wspieranie uczniów w radzeniu sobie z trudnościami
3 etapy konstrukcji:
1. Faza wstępnej identyfikacji
- określenie objawów. Jak jest? Jak być powinno?
- werbalizacja problemu
- opisanie teoretycznej perspektywy rozumienia problemu (grupa potencjalnych trudności z jakimi zmagają się uczniowie, określenie ich
2. Faza diagnozy sytuacji szkolnej
- opis grupy diagnozy
- opis narzędzi diagnostycznych (metody)
- opis kto prowadzi dane badanie (wiarygodne dla uczniów, kompetentne dla autora)
- analiza wyników diagnozy i określenie zadań profilaktycznych
3. Faza konceptualizacji programu
- wyznaczenie zadań dla osób odpowiedzialnych za ich realizację
- sposób realizacji
- określenie strategii ewaluacyjnej (cele mierzalne, program zgodny z teorią, z zaleceniami sformułowanymi po diagnozie, uwzględniający dysfunkcjonalność ucznia)
Wizje i misje w pracy z dzieckiem
Wizja - to do czego dąży terapeuta/ nauczyciel. Wyobrażenie sylwetki dziecka. Terapeuta kreśli wizje przed dzieckiem: „zobacz jeszcze tylko 3 miesiące i zdasz do V klasy”
Cechy dobrej wizji:
- stan rzeczy, który opisujemy musi być kompletny, to co dotyczy funkcjonowania dziecka w grupie
- musi być motywująca, czyli atrakcyjna dla dziecka. Dziecko zachęcone gdy wizja zaspokaja potrzeby jego, wypełnia wartości.
- musi być realistyczna - możliwa do osiągnięcia
- musi być pozytywna - podajemy to co dobre, to z czego dziecko nie jest zadowolone przekształcamy na plus
Co jest niezbędne do tworzenia wizji?
- etyka/ kompetencje: to co nakreślamy dziecku musi uwzględniać to co dotyczy funkcji dziecka w grupie (bierzemy odpowiedzialność za to co dzieje się z dzieckiem)
Co utrudnia?
- nieznajomość kłopotów, funkcjonowania dziecka
- brak ewaluacji, oceny, sprawdzenia, czy to co kreślę jest dobre dla dziecka
- sposób realizacji
Misja -wyznaczenie jakiejś drogi, obejmuje:
- kluczowe elementy wizji
- sposoby dojścia
Cechy misji:
- strategiczność - patrzę na to co najważniejsze, to co powoduje skutki
- spójność - musimy patrzeć by stan wyjściowy i wizja się zgadzały. Planując drogę dojścia uwzględniamy możliwości dziecka i warunki etyczne
- planowanie
Współpraca z rodzicami wg Epstein
Kilka typów kontaktów szkoły z rodzicami. Forma lennika (wasala) rodzica w polskiej szkole.
Typ rodzicielski - Szkoła jest nastawiona na pomaganie rodzicom w poprawnym wywiązywaniu się z funkcji rodzicielskich (op-wych) Skutek - bezpieczny dom. Dostarczanie wiedzy rodzicom na temat potrzeb dziecka. Systematyczne treningi, warsztaty dla rodziców. Służenie dobrą radą (poradnictwo i zaangażowanie w sytuacje trudne)
Typ komunikacyjny - nastawiony na doskonalenie komunikacji między szkołą a rodzicami. Spotkania indywidualne bądź grupowe. Kontakt ciągły, systematyczny Skutek - uczniowie czują się bardzo kontrolowani przez rodziców. Nauczyciel - szkoła- dom (od tej relacji wiele zależy)
Typ wolontariatu - pozyskuje, rozwija rodzicielską pomoc w szkole. Przeszkolenie rodziców do bezpłatnej pomocy, np. przy egzaminach. Słuchanie propozycji rodziców. Rodzic powinien czuć się bezpieczny.
Typ edukacji domowej - dokładne edukowanie rodziców. Darmowa edukacja rodziców by mogli oni pomóc dzieciom w pracach domowych.
Typ decyzyjny - Szkoła, gdzie rodzice współuczestniczą w zarządzaniu szkołą. Rada Rodziców ma takie uprawnienia, że mogą uczestniczyć na zaproszenie w Radach Pedagogicznych. Decyzyjność związana z mentalnością dyrektora.
Typ społeczny - Szkoła i rodzice nawiązują kontakt z otoczeniem lokalnym. Organizują działania, akcje by uzyskać pomoc otoczenia dla dzieci. Szkoła koordynuje wszystkie działania.
Programy rówieśnicze
Młodzież wykorzystując swoje prawidła rozwojowe może sama zmieniać się, walczyć z uzależnieniami.
Działania kompleksowe inicjujące własną aktywność młodzieży.
Eliminacja przy pomocy wiedzy, umiejętności elementów zagrażających i wprowadzanie czynników chroniących.
Zaradność - efekt.
Rozwój młodzieży to budowanie własnej indywidualności, proces aktywny i ciągły, poprzez zaspakajanie swoich potrzeb i rozwijanie kompetencji.
Rozwija się młodzież poprzez adaptację do warunków, w których żyje, a także poprzez wywieranie wpływu na kogoś. Wiążą się z tym mechanizmy selekcji (wybór charakterystycznych zachowań).
Wywieranie wpływu obejmuje:
Wpływy normatywne - podejmowanie zachowań społecznie nagradzanych, unikanie zachowań społecznie karconych
Wpływy informacyjne - informacje o konsekwencjach danych zachowań
Wpływy facylitujące - starając się zaspokoić potrzeby emocjonalne dziecko nawiązuje więź z rówieśnikami
Rodzaje programów rówieśniczych:
Programy rówieśniczego wsparcia - np. telefon zaufania młodzieży, doradztwo indywidualne i grupowe. Ważna osoba lidera, która ma pomagać, wysłuchać, musi być przeszkolona w zakresie jak słuchać? Jak podejmować decyzje? Musi być świadoma własnych ograniczeń. Musi kierować się zasadami poufności, zabierania się tylko za to na czym się zna. Zachowania do naśladowania, nie wywyższać się, szacunek do kolegów, kierowanie do specjalistów w trudnych sytuacjach. Dorosły w tej grupie nie może wprowadzać działań, które są dla niego ważne, myśleć o sobie, ma kierować się tym co jest dobre dla grupy; poufność, pozwolenie liderowi na zachowanie prywatności, nie zawłaszcza drugiej osoby, nie wykorzystuje jej.
Programy rówieśniczej edukacji - wzajemna pomoc w nauce lub innej dziedzinie. Relacja opiekun - podopieczny jest dwustronna.
Programy rówieśniczego lidera - osoba popularna przechodzi szkolenie (po wyrażeniu zgody i chęci), staje się liderem grupy. Kształtuje myślenie, chroni od zachowań ryzykownych, pomaga. Świadomy zasad, chętny do pomocy, życzliwy, prospołeczny, brak satysfakcji z bycia lepszym, świadomość własnych ograniczeń, dyskrecja.
Zasady obowiązujące dorosłego:
Chęć pomocy innym
Świadomość własnych ograniczeń
Nie manipulowanie innymi
Dyskrecja
Zaufanie
Klimat szkoły i klasy
Według Cudak:
Klimat wychowawczy = atmosfera wychowawcza.
- stosunki interpersonalne
- więź emocjonalna
- sposób wzajemnej komunikacji
- sposób wzajemnych relacji społecznych
Według Okonia:
Klimat to te czynniki, które odróżniają jedne szkoły od innych. Pozytywne stosunki oparte na wzajemnej życzliwości.
Według Moś:
Klimat określony pomiędzy relacje międzyludzkie i rozwój osobisty i zasady placówki.
Według Konarzewskiego:
Klimat klasy to wszystkie reguły, które wszczepia uczniom nauczyciel i je egzekwuje.
Według Garor:
Klimat klasy to stopień zadowolenia dziecka z wzajemnych relacji, ze swoistości grupy.
Odpowiednie cechy tworzące dobry klimat:
- pożądane cechy osobowości nauczyciela
- właściwa postawa nauczyciela wobec ucznia
- dodatnie postawy emocjonalne uczniów
- wspólnota celów
- wspólnota środków
- styl działania nauczyciela i styl podejmowania przez niego decyzji
- wzajemna pomoc w sytuacjach trudnych
Osiągnięcia szkolne warunkują klimat klasy.
Zasady pracy pedagoga z rodzicami:
Akceptacji
Zaufania
Uzupełniania się
Jedność działania
Wielokierunkowy przepływ informacji
Lojalności
Programy działań alternatywnych
Według Coehna mamy 12 kategorii doświadczeń, a w nich różne motywy dążenia, które mogą nas popychać do zachowań ryzykownych, możemy im przyporządkować różne działania alternatywne:
Człowiek ma doświadczenia fizyczne, w związku z czym szuka relaksacji, ucieczki od bólu fizycznego, może to robić pokazując się w zachowania ryzykowne. Alternatywa: ćw. Relaksacyjne, zajęcia ruchowe, wędrówki krajoznawcze, sztuki walki, zajęcia na świeżym powietrzu.
Doświadczenia sensoryczne, mogą szukać intensyfikacji, modyfikacji przeżyć zmysłowych. Alternatywa: masaże, techniki relaksacyjne, treningi uwrażliwiające, edukacja seksualna.
Doświadczenia emocjonalne, szukają ucieczki, redukcji napięcia, unikania emocji, wnikania w nie, intensyfikować je, zamanifestować bunt, uciekanie w samotność, świadomość własnej siły, kłopoty z samooceną. Alternatywa: poradnictwo, zajęcia pobudzające rozwój osobisty, klaryfikację systemu wartości, nauka werbalizacji emocji, warsztaty samoświadomości, psychodrama.
Doświadczenia interpersonalne, kłopoty z nawiązywaniem kontaktów, z płcią przeciwną, pragnienie wejścia, przynależności do grupy, pchanie się w samotność, siłowe przynależenie. Alternatywa: treningi interpersonalne, tworzenie pozytywnych grup rówieśniczych na zasadzie alternatywy.
Doświadczenia psychiczno-intelektualne, szukanie redukcji nudy, zaspokojenie ciekawości, poszukiwanie sprawności intelektu, jasności umysłu. Alternatywa: niwelowanie nudy poprzez poszukiwanie, rozwijanie zainteresowań, gry intelektualne, treningi koncentracji, pamięci, pozytywnego myślenia.
Doświadczenia związane z twórczością i estetyką, podwyższenie poziomu zadowolenia z efektu, rozwijanie fantazji. Alternatywa: stwarzanie okazji do uczestnictwa w życiu artystycznym, aktywność twórcza, hobby, gry teatralne, lokalne ośrodki twórczości.
Doświadczenia związane ze stanami empirycznymi, niezwykłe przeżycia, olśnienia, zadziwienia, siłę intelektualną. Alternatywa: marzenia na jawie, pomoc specjalistów (hipnoza).
Doświadczenia związane ze stylem życia, poznawanie kultur, szukanie bohaterów, do identyfikacji, natychmiastowa gratyfikacja. Alternatywa: pozytywne wzorce, kontakt z ludźmi szczęśliwymi z innych kultur, podnoszenie świadomości o kulturze.
Doświadczenia związane z życiem społeczno-politycznym, szukanie pretekstu do buntu, frustracja, chęć do zmiany. Alternatywa: poznawanie kraju, świata naokoło, działalność w stowarzyszeniach, kontakt z politykami, władzą lokalną.
Doświadczenia filozoficzne, w ramach których poszukuje, zastanawia, krystalizuje, system wartości, poszukuje tożsamości, może przeżywać frustracje, niepewności, brak oparcia, szuka, wątpi, buntuje się, kwestionuje, zadaje pytania. Alternatywa: dyskusje, spotkania z ciekawymi osobami, z ludźmi wyznającymi jakąś filozofię.
Doświadczenia duchowo mistyczne, dziecko ingeruje w swoją duchowość, poszukuje intensywnych doznań. Alternatywa: podsuwać literaturę określoną (świadectwa np.), spotkania z ludźmi szczęśliwymi.
Doświadczenia różne, które może przeżywać każdy i ich kumulacja prowadzi do zachowań ryzykownych, choć pojedynczo są nieszkodliwe. Potrzeba przeżycia intensywnych emocji, ich zmiany, dla przekonania się o czymś. Alternatywa: rozmowa, pokazywanie, kontrolowane podsuwanie intensywnych emocji (np. sporty ryzykowne).