Geneza filozofii

• filozofia zaczęła się wtedy, gdy człowiek przestał przyjmować zjawiska przyrody jako oczywiste; powstała ze zdziwienia

• początki filozofii wiążą się z odrzuceniem religijnego objaśniania zjawisk przyrodniczych i poszukiwania racjonalnych wyjaśnień

• geneza filozofii europejskiej tkwi w starożytnej Grecji i w Rzymie

• narodziny filozofii wiążą się z odwołaniem do siły poznawczej rozumu, zmysłów i intuicji

• począwszy od starożytności, filozofowie dążyli do poznania świata przyrody oraz byli wyrazicielami mądrości

• zainteresowanie człowiekiem nastąpiło później niż dążenie do zgłębienia świata przyrody

Filozofia w Europie i na innych kontynentach

• filozofia na kontynentach amerykańskich rozwijała się na podstawie filozofii europejskiej (USA - pragmatyzm - „prawdziwe jest to co użyteczne, co przynosi człowiekowi wymierne korzyści” - początek XX w.)

• zupełnie inny charakter ma filozofia uprawiana w Azji; charakteryzuje ja ścisłe zespolenie z religią azjatycką

• w Europie zespolenie z religią jest jednie znamienne dla filozofii chrześcijańskiej; pozostałe nurty filozoficzne ściśle rozgraniczają sferę nauki, do której należy filozofia oraz religia

• w Australii filozofia rozwinęła się na podstawie filozofii europejskiej (w związku z koloniami angielskimi)

Kto jest twórcą idei globalizmu (globalizm i globalizm filozofów)

• globalizm w czasach współczesnych przejawia się:

• na płaszczyźnie ekonomicznej - jednoczenie świata - koncerny międzynarodowe, banki itp.

• na płaszczyźnie kultury masowej (kultura mediów jest zamerykanizowana)

• twórcami idei globalizacji była szkoła stoików z Seneką na czele

• po raz pierwszy w dziejach sformułowali ideę braterstwa wszystkich ludzi (także niewolników)

• pragnęli aby w odległej przyszłości powstało tylko jedno państwo, władza polityczna miała należeć do mędrców; przewidywali, że prawa nie będą potrzebne bo mędrcy będą lepiej rządzić niż jakiegokolwiek prawa

• idea braterstwa była nakazem pokoju

• stoicy uważali, że jedną z podstawowych wartości jest trwały pokój

• wprowadzili nowy sposób pojmowania człowieka jako składnika całej ludzkości

Co to znaczy kultura masowa

• kultura która jest rezultatem rozkwitu środków łączności, rozkwitu cywilizacji (radio, telewizja, internet, prasa kolorowa) - powoduje manipulację rozumem człowieka, posługuje się w dużej mierze obrazem (silniejsza manipulacja)

Korzenie kultury europejskiej

• korzeniami filozofii europejskiej i kultury europejskiej jest filozofia powstała w starożytnej Grecji i Rzymie; państwa europejskie opierają swoje prawodawstwo na zasadach ustalonych przez starożytnych Rzymian

• świat kultury występuje jedynie w ludzkim świecie; jest on rezultatem procesów twórczych w rozmaitych dziedzinach

Historia filozofii a historia innych nauk

• filozofia to pierwsza wszechnauka; filozof w starożytnej Grecji był zarówno astronomem jak i lekarzem; filozofia była mądrością; filozof był mądry i moralny (jedność myśli, słów i czynów);

• rozwój filozofii to wyodrębnienie się różnych nauk szczegółowych: medycyny, astronomii, fizyki, logiki, etyki, psychologii (psychologia wyodrębniła się z filozofii dopiero w połowie XX w.) itd.

• we wszystkich naukach kolejne teorie obalały poprzednie; widoczne były błędy popełniane w dążeniu do poznawania świata

• historia filozofii nie jest historią - w filozofii najdawniejsze teorie mają swoich zwolenników; nowe teorie filozoficzne nie obalają starych teorii

• każda nauka szczegółowa bada wycinek świata, życia; filozofia dotyczy całości świata, w którym żyjemy i dąży do poznania istoty zjawisk (istoty rzeczy)

2. Filozofia chrześcijańska a inne nurty filozoficzne

• filozofia chrześcijańska powstała w średniowieczu (augustyzm, tomizm); jest związana z religiami chrześcijańskimi, wiąże filozofię z religią

• wszystkie systemy filozoficzne w średniowieczu były eklektyczne

• powstawały nowe, oryginalne systemy, ale powstawały jako rezultat połączenia co najmniej dwóch już gotowych systemów filozoficznych; chrześcijaństwo było jednym z systemów, z których były tworzone systemy eklektyczne (np. system eklektyczny św. Augustyna -augustyzm = filozofia Platona + chrześcijaństwo; system eklektyczny św. Tomasza z Akwinu - tomizm = filozofia Arystotelesa + chrześcijaństwo)

• system eklektyczny św. Tomasza z Akwinu - tomizm w XIX w. został uznany przez Watykan za oficjalną naukę Kościoła Rzymskokatolickiego

• pozostałe systemy filozoficzne charakteryzują się wyraźnym rozdziałem filozofii i religii (filozofia bez religii)

Człowiek jako część składowa zbiorowości - jakich (społeczeństwo, państwo, naród, cząstka składowa ludzkości, rodzina)

• u ARYSTOTELESA - jako składnik rodziny

• u PLATONA - jako składnik państwa

• u grupy STOIKÓW (SENEKI) - jako składnik całej społeczności

człowiek jako część składowa ludzkości - nowy sposób pojmowania człowieka wprowadzony przez Stoików. Jeśli człowiek jest częścią składową ludzkości nie będzie się samounicestwiał poprzez prowadzenie wojen bratobójczych. Nadrzędną sprawą będzie dla niego trwały pokój (idea powszechnego braterstwa)

Jakie są źródła poznania (4 źródła)

racjonalizm

• pogląd który głosi, że źródłem wiedzy o świecie jest rozum (człowiek przychodzi na świat z elementarną wiedzą, której nie jest świadomy)

• jest to poznanie pośrednie czyli poznanie rozumowe

empiryzm

• głosi, że źródłem wiedzy o świecie są ludzkie zmysły (doświadczenia)

intuicja

• dochodzi do głosu w codziennym życiu - poznanie bezpośrednie

wiara religijna

• tylko w filozofii chrześcijańskiej

Różne źródła poznania w Europie

Europa kontynentalna (Włochy, Hiszpania) - racjonalizm

Europa Północna (Anglia, Szwecja) - empiryzm

Co to znaczy pacyfizm (pojęcie i składniki)

• pacyfizm - ruch społeczno-polityczny dążący do pokoju, potępiający wszelkie wojny (a także przygotowania do nich) bez względu na ich przyczyny

• pacyfizm jest niemal tak stary jak wojny. Pierwsze pisane wzmianki o nim pojawiły się już w starożytnej Grecji np. w komedii Arsytofanes Lizystrata, opisującego zmowę kobiet, które postanawiają odstawić swoich mężów od łoża, do czasu aż ci zawrą między sobą pokój

• współcześnie pacyfizm jest kojarzony z ruchem hippisowskim, który w latach siedemdziesiątych XX w. w USA, głównie pod wpływem prowadzonych przez Stany Zjednoczone walk na obszarze Dalekiego Wschodu propagował palenie książeczek wojskowych, odmawanie stawienia się do jednostek wojskowych i inne tego rodzaju bierne formy protestu

• nieodłącznym symbolem pacyfistów tych czasów stała się tzw. pacyfka

• pacyfizm jest pojęciem szerokim; wiąże się bowiem nie tylko z zakazem prowadzenia wojen i likwidacją armii; składnikiem tego pojęcia jest protest wobec wszelkiej przemocy, jak również domaganie się zniesienia kary śmierci i uchwalenie jak najrychlej prawa do nieodbywania służby wojskowej

• w naturalny sposób pacyfizm splata się z ideami ekologicznymi, ochrona środowiska bowiem jest wyrazem troski o warunki dla istnienia człowieka

• nową postacią pacyfizmu jest wegetarianizm, niejedzenie mięsa wiąże się ściśle z tą ideą, ponieważ chodzi tu o likwidację przemocy wobec zwierząt i przekonanie, że niezbędny jest szacunek dla istot różnych od człowieka; okazuje się zresztą, że ubój zwierząt jest z reguły wadliwy, gdyż przysparza im cierpień

• pacyfizm nie pozwala na traktowanie człowieka jako środka do najbardziej nawet wzniosłych celów; wiąże się z ujmowaniem każdego z nas jako wartości fundamentalnej, nośnika pozostałych wartości, czyli celu samego w sobie (mówiąc językiem Kanta)

Co to znaczy monizm, dualizm, pluralizm

monizm

• pogląd który sprowadza różnorodność świata do jednego elementu

• może dotyczyć świata przyrody a także wszystkich możliwych poglądów (przykładem jest totalitaryzm - narzuca się wszystkim ten sam pogląd)

• Tales uważał, że wszystko powstało z wody, wszystko zawiera wodę, że świat zwierząt i roślin jest jednością

dualizm

• sprowadza różnorodność świata do 2 elementów (np. filozofia i religia chrześcijańska - człowiek składa się z ciała i duszy)

• Platon głosi dualizm - określa ciało jako więzienie duszy

pluralizm

• sprowadza różnorodność świata do wielu elementów (woda, ziemia, ogień, powietrze)

• demokracja jest zespolona ze społeczeństwem obywatelskim (pluralizm = wiele poglądów)

Co to znaczy agnostycyzm

agnostycyzm - w pojęciu ogólnym:

• głosi, że człowiek ma ograniczone możliwości poznawcze (tzn. poznaje świat w jakimś stopniu, nie jest w stanie poznać świata w pełni)

• człowiek poznaje świat dostosowany do budowy ludzkich zmysłów

• inaczej postrzegamy świat niż jest w rzeczywistości zbudowany

• „Człowiek wie tyle o świecie co mucha o architekturze pałacu na oknie którego siedzi” (Spengler)

agnostycyzm - w stosunku do Boga:

• nie wiemy czy Bóg istnieje, nie ma wystarczających dowodów na jego istnienie

skrajny agnostycyzm

• człowiek w ogóle nic nie wie o świecie - człowiek jedynie może coś mniemać o świecie

Co to znaczy panteizm, deizm, teizm, ateizm, człowiek bezwyznaniowy

panteizm

• Bóg jest energia, siłą bezosobową która przenika cały świat (jest w każdym stworzeniu, powietrzu, roślinie)

deizm

• Bóg istnieje ale nie ingeruje w ludzki świat, Bóg stworzył materię (Wolter, Rousseau, Bonaparte, Robespierre)

teizm

• wiara w istnienie Boga (wyznawanie jakiejś religii)

ateizm

• zaprzeczenie istnienia Boga (materia jest wieczna)

człowiek bezwyznaniowy

• przyjmuje istnienie Boga ale nie utożsamia się z żadną istniejącą religią

Co to znaczy konformizm

• konformizm to publiczne wypieranie się własnych poglądów w imię poszukiwania korzyści; zjawisko deprawujące w najgłębszy sposób człowieka; może być usprawiedliwiony jedynie zagrożeniem życia człowieka bądź pozbawienia wolności

• dopasowywanie bezkrytyczne swoich poglądów do aktualnie obowiązujących; brak indywidualizmu

• konformizm, jeżeli staje się powszechnym zjawiskiem, powinien być traktowany jako sygnał braku wolności (M.Szyszkowska)

• konformizm odczłowiecza, powoduje, że pod znakiem zapytania pozostaje charakter danego człowieka (M.Szyszkowska)

Poglądy Talesa (4 elementy - woda, ziemia, ogień, powietrze)

• Tales głosił monizm - pogląd, który sprowadza różnorodność świata do jednego elementu

• uważał, że tym z czego wszystko powstało była woda

• woda jest wieczna i z wody wyłoniła się tak wielka różnorodność świata

• wszystko co żyje zawiera w sobie wodę, to co umarłe wysycha

• zarodki wszystkich istot są wilgotne (woda łączy się z życiem)

• mimo tak wielkiej różnorodności zwierząt i roślin świat jest jednością - wszystko powstało z wody, wszystko zwiera wodę

• woda była prapoczątkiem - arche

Poglądy Sokratesa

• był pierwszym filozofem, który uwagę swoją skoncentrował wyłącznie na człowieku

• był racjonalistą (pogląd który głosi, że źródłem wiedzy o świecie jest rozum)

• konsekwencją racjonalizmu głoszonego przez Sokratesa był jego pogląd, że zło pochodzi z niewiedzy

• był przekonany, że jeżeli człowiek pozna czym jest dobro to zawsze będzie czynił dobro, jeżeli pozna sprawiedliwość to będzie sprawiedliwy (wiedza jest warunkiem moralności)

• Sokrates nie napisał żadnego dzieła ponieważ uważał, że rola filozofa jest analogiczna do roli akuszerki - filozof pomaga aby w jego rozmówcy narodziła się prawda

• podkreślał, że osiągając wiedzę człowiek staje się cnotliwy i zarazem rozumny i szczęśliwy

• twierdził, że podstawowe wartości są niezmienne

Hedonizm Epikura

• Epikur rozwinął w starożytności nurt filozoficzny w obrębie etyki (nie był jego autorem)

• zaobserwował, że każdy człowiek dąży do przyjemności i unika przykrości

• największą przyjemnością jest wg Epikura brak przykrości - w tym poglądzie zawiera się minimalizm, skoro wystarczyć ma człowiekowi unikanie przykrości

• dokonał podziału przyjemności:

• zmysłowe - są nietrwałe; gdy przemijają, człowiek przezywa przykrość z powodu ich utraty; nie można się nimi nasycić (np. doznając przyjemności płynących z przeżyć smakowych, pragnie się ich doznawać jeszcze więcej)

• duchowe - można się nimi nasycić, nie przemijają, są trwałe (np. spędzanie czasu w gronie przyjaciół, słuchanie muzyki, czytanie dzieł itp.)

• Epikur zalecał pogrążanie się w przyjemnościach duchowych i ograniczanie przyjemności zmysłowych

• najdoskonalszą formą przyjemności jest w jego ocenie przyjaźń - ze swojej istoty przyjaźń gwarantuje brak przykrości

• Epikur uważa, że mędrcy nie powinni rządzić w państwie, ponieważ polityka niesie ze sobą nieuchronnie także przykrości (mądry człowiek sam na siebie nie powinien ściągać przykrości)

• mądry człowiek odsuwa się od życia publicznego i żyje w gronie przyjaciół (oni nie przysporzą nam przykrości)

Poglądy Platona

• był uczniem Sokratesa

• głosił dualizm - wyraża się on w:

• koncepcji dwóch światów: świata idei i świata materialnego, który jest cieniem świata idei (idee są wieczne, niezmienne, niematerialne, doskonałe; świat materialny jest wieczny, zmienny, materialny, niedoskonały)

• koncepcji człowieka: każdy człowiek składa się z materialnego ciała i niematerialnej duszy (określa ciało jako więzienie duszy - gdy człowiek umiera dusza wędruje do prawdziwej lepszej rzeczywistości - świata idei)

• teoria Platona łączy się z teorią reinkarnacji - dusza ze świata idei wraca do świata materialnego

• głosił racjonalizm - przypisując zmysłom doniosłą rolę (dusza wg Platona ma wiedzę wrodzoną; uczenie się to przypominanie wiedzy, którą dusza zdobyła zanim nastąpiło jej połączenie z ludzkim ciałem; doświadczenie, czyli poznanie zmysłowe, powoduje przypominanie sobie tego, co dusza kiedyś poznała w świecie idei)

• idealizm obiektywny - świat idei istnieje obiektywnie, to znaczy w sposób niezależny od woli i świadomości człowieka (przyroda)

Rodzaje idoli wg Bacona

• rozważał jako pierwszy i sklasyfikował błędy, które popełniamy przy poznaniu rozumowym; błędy rozumu nawał idolami (idole = straszydła):

1. idole jaskini (jaskinia - dom rodzinny)

• idole jaskini maja wymiar indywidualny

• rozum człowieka począwszy od dzieciństwa jest przesycony jakimiś poglądami

• idole jaskini tworzą się również pod wpływem lektur, spotkań (poznania ludzi)

• idole jaskini nas od siebie różnią

• trudno się ich pozbyć ponieważ są zaszczepione przez najbliższe środowisko

• idole plemienne (plemię - ludzkość)

• idole plemienne mają wymiar ogólny

• dotyczą każdego człowieka w takiej samej mierze

• człowiek ma potrzebę życia w uporządkowanym świecie - to pragnienie ukierunkowuje ludzki rozum (w rezultacie rozum dostrzega jakieś prawa, prawidłowości, rzeczy tam gdzie ich tak naprawdę nie ma - np. jesteśmy zakochani i widzimy miłość w oczach i czynach drugiej osoby mimo, że tak naprawdę jej tam nie ma) - rozum nie jest obiektywny - popełnia błędy

• idole rynku

• używa się pojęć, które nie SA dokładnie zdefiniowane, bądź co gorsze definiuje się całkiem dowolne pojęcia (nadaje się pojęciom dowolna treść)

• sprawą podstawową jest jednoznaczne definiowanie pojęć oraz eliminowanie z języka pojęć, którym nie odpowiadają żadne rzeczywiste rzeczy (np. krasnoludki, syreny)

• idole teatru

• poglądy, teorie które są przekazywane z pokolenia na pokolenie jako niepodważalne

• Bacon wskazuje na konieczność krytycznej oceny niepodważalnych poglądów

• liczba wyznawców jakiegoś poglądu nie może stanowić dowodu prawdziwości danego poglądu

• dziś nie używa się słowa idole, ale mówi się o myśleniu mitycznym czy o manipulacji naszym rozumem

• pogląd mitycznego myślenia spotęgował się w drugiej połowie XX w. - media (radio, telewizja, Internet, prasa kolorowa - czyli kultura masowa)

9 rodzajów twórczości kulturowej

• twórczość literacka

• twórczość artystyczna

• twórczość naukowa

• twórczość religijna

• twórczość gospodarcza

• twórczość polityczna

• twórczość techniczna

• twórczość społeczna

• twórczość prawna

Co to znaczy eutanazja

• eutanazję należy rozumieć jako świadome doprowadzenie do zakończenia życia człowieka, który tego żąda; uzasadniać to może ciężka choroba, wobec której medycyna jest bezradna lub nieznośne cierpienia zarówno fizyczne, jak i psychiczne.

• prawo do eutanazji jest wyrazem szacunku dla wolności człowieka i zgodą na to, by każdy mógł decydować o własnym losie; nikt nie jest powołany do tego, by zmuszać drugiego człowieka, by znosił nadmiernie ciężkie cierpienia

• należy mieć szacunek dla przemyślanej decyzji tych, którzy wbrew silnemu instynktowi samozachowawczemu chcą zakończyć życie

• przeciwnicy eutanazji z reguły są zwolennikami prowadzenia wojen i czasem również orzekania i wykonywania kary śmierci; jest to zasadnicza sprzeczność, bowiem w imię szacunku dla życia nie godzą się na nieliczne przypadki eutanazji - wysyłając zarazem na śmierć wielu młodych i zdrowych ludzi pragnących żyć

Teorie prawdy

• klasyczna definicja prawdy została sformułowana w starożytności - prawda to zgodność naszego poznania ze stanem rzeczywistym

• Pyrron - głosił skrajny agnostycyzm (w ogóle nie jesteśmy w stanie poznać otaczającego świata, poznać prawdy; człowiek jedynie może coś mniemać o świecie)

• Franciszek Bacon - rozważał jako pierwszy i sklasyfikował błędy, które przy poznawaniu rozumowym; błędy rozumu nazwał idolami (idole = straszydła); idole jaskini, idole plemienne, idole rynku, idole teatru

• Kartezjusz - ojciec nowoczesnego racjonalizmu; uważał, że poznanie jest prawdziwe wtedy, gdy jest oczywiste, tzn. gdy narzuca się naszemu rozumowi jako oczywiste (oczywistość rozumowa)

• konwencjonalizm - wg konwencjonalizmu nie możemy poznać prawdy ponieważ każdy uznaje inny pogląd za prawdziwy; żyjąc w społeczeństwie musimy umówić się, że to a to uznajemy za prawdziwe lub dobre; każdy z nas ma swoje własne prawdy więc musimy się umówić co jest prawdą

• koherencyjna teoria prawdy - twórcy tej teorii wychodzą z założenia, że trudno jest poznać świat; przyjmują, że prawdziwe są takie poglądy, które są wewnętrznie niesprzeczne (takie teorie, poglądy w których wnioski są prawidłowo wyciągnięte z przyjętych założeń); każda teoria jest prawdziwa jeżeli nie ma w niej wewnętrznych sprzeczności (ta teoria nie odnosi się do świata, rzeczywistości)

• James - filozof amerykański - twórca pragmatyzmu; wg. Pragmatyzmu prawdziwe jest to co jest użyteczne, co przynosi człowiekowi konkretne, wymierne korzyści, co jest zgodne z interesem konkretnego człowieka; uprawnia ludzi do kierowania się własnym interesem (bez oglądania się na innych)

Poglądy Pyrrona

• twórca szkoły sceptyków; głosił skrajny agnostycyzm (w ogóle nie jesteśmy w stanie poznać otaczającego nas świata; ani wrażenia zmysłowe, ani poznanie rozumowe nie prowadzi do poznania prawdy; możemy jedynie coś mniemać o świecie; człowiek poznaje świat dostosowany do budowy ludzkich zmysłów)

• skoro nic nie wiemy - najlepiej jest milczeć (w związku z tym nie pisał dzieł filozoficznych)

• uznawał, że niezbędna jest tolerancja oraz wstrzymywanie się od walk politycznych, jak również życzliwość

Zagadnienie tolerancji:

• Różnica między tolerancją a akceptacją

• tolerancja: zgoda na funkcjonowanie poglądów oraz na kultywowanie obyczajów, nawet takich, które w danej jednostce wywołują sprzeciw

• tolerancja jest wyrazem mądrości

• być tolerancyjnym to znaczy być życzliwym dla poglądów i obyczajów, które nie są powszechnie akceptowane

• tolerancja wiąże się ze świadomością, że żadnego poglądu ani sposobu życia nie można uznawać za jedynie słuszny i niepodważalny

• przeciwieństwem tolerancji jest fanatyzm, który może prowadzić do terroryzmu

• tolerancja jest zespolona z uznaniem wolności i godności człowieka za wartość podstawową

• tolerancja nie jest akceptacją, bo tolerancja nie ma granic

• tolerancja może i powinna przyjmować wyższy poziom; tym wyższym poziomem jest empatia

• empatia zawiera w sobie sympatię, życzliwość dla drugiego człowieka, wiąże się z postawieniem siebie w sytuacji drugiego człowieka, wiąże się jak gdyby z myślowym i uczuciowym utożsamieniem się z drugim człowiekiem

• empatia to zdolność spojrzeniem na świat z perspektywy drugiego człowieka

• pacyfista musi być tolerancyjny

• Uzasadnienie tolerancji

• uzasadnieniem tolerancji jest fakt, że człowiek jest istotą wolną; każdemu człowiekowi przysługuje wolność

• źródło w poglądach XX w. - godność człowieka wymaga szacunku, a wyrazem szacunku jest tolerancja

• Czy są granice tolerancji

• tolerancja nie ma żadnych ograniczeń, nie ma żadnego „ale”

• jedyne ograniczenie tolerancji to niezgoda na szerzenie nietolerancji

Czym charakteryzuje się ustrój demokratyczny (pluralizm światopoglądowy)

• opiera się na równości wszystkich ludzi, dopuszczając p l u r a l i z m światopoglądowy (pluralizm = wiele poglądów)

Czym charakteryzuje się ustrój totalitarny (monizm światopoglądowy)

• w ustroju totalitarnym występuje m o n i z m światopoglądowy (narzuca się wszystkim ten sam pogląd)

2 światy w których żyje człowiek wg Spenglera

Spengler podkreśla, że życie człowieka upływa w dwóch światach:

• człowiek stanowi część świata przyrody i będąc jego częścią tworzy świat kultury

• tworzymy świat kultury w wyniku niewiedzy, w wyniku nieznajomości świata przyrody, z lęku przed nieznanym światem rodzi się chęć poznania świata

• świat kultury jest światem poznanym

• człowiek w XX w. coraz bardziej żyje odgrodzony od świata przyrody (wynalazki techniczne odgradzają nas od środowiska naturalnego)

• są trzy grupy w społeczeństwie które odczuwają więź ze światem przyrody:

• dzieci dopóki nie pójdą do szkoły (jeszcze nie przytępiona wrażliwość)

• ludzie pierwotni (jest ich coraz mniej)

• wielcy artyści i pisarze (ponadprzeciętna wrażliwość i wyobraźnia)

Dlaczego człowiek tworzy kulturę

• tworzymy świat kultury w wyniku niewiedzy, w wyniku nieznajomości świata przyrody, z lęku przed nieznanym światem rodzi się chęć poznania świata

• tworzymy świat kultury ponieważ boimy się śmierci

• tworzymy świat kultury ponieważ mamy poczucie tkwiących w nas możliwości i mamy potrzebę wyrażania ich

• heroizm człowieka wyraża się w tym, że tworzy on kulturę mimo że wie, iż kultura jest skazana na śmierć

Jaką grupę w społeczeństwie ceni najwyżej Spengler

• Spengler dochodzi do wniosku, że najbardziej wartościową grupą są ludzie czynu; pełnym człowiekiem jest ten, który tworzy fakty, stwarza dzieje

• najmniej wartościowa jest grupa intelektualistów ponieważ koncentrują się na wysiłku poznawczym

Agnostycyzm Spenglera

• Spengler głosi agnostycyzm - „Człowiek wie tyle o świecie co mucha o architekturze pałacu na oknie którego siedzi”

• nie mamy pogłębionej wiedzy o świecie, zmieniają się jedynie wyobrażenia o nim (inny jest obraz świata w poglądach uczonego, inny jest obraz tego samego świata w oczach robotnika, inny w oczach Indianina żyjącego w rezerwacie)

• człowiek poznaje świat dostosowany do budowy ludzkich zmysłów

Przewrót kopernikański Spenglera

• uważał, że europejczycy traktują kulturę europejską jako kulturę doskonalszą (lepszą, wyższą) od innych; tę postawę nazwał szowinizmem europejskim

• zakwestionował monizm kulturowy - głosił policentryzm kulturowy - jest wiele równoważnych ośrodków kultury

• określił ten przewrót w sposobie myślenia jako przewrót kopernikański w filozofii i w sposobie podejścia do kultur

Fryderyk Nietzsche

• odrodzenie filozofii Nietzschego

• po II wojnie światowej zakaz wszystkiego co było związane z F. Nietzsche

• w 1970 r. odrodzenie filozofii Nietzschego w Amerykach Środkowej i Południowej

• Freud bardzo dużo czerpał z filozofii Nietzschego

• krytyka poglądów Nietzschego

• marksizm krytykował Nietzschego ponieważ Nietzsche krytykował Hegla bardzo cenionego przez marksistów; uważali Nietzschego z twórcę rasizmu i faszyzmu

• filozofowie chrześcijańscy krytykują poglądy Nietzschego - przypisują mu teorię śmierci Boga* (*opisuje człowieka, który znajduje się w małym miasteczku i szuka Boga zaczepiając ludzi i pytając ich czy widzieli Boga - na podstawie tego fragmentu chrześcijanie stwierdzili, że Nietzsche jest ateistą i odrzuca istnienie Boga)

• krytyka chrześcijaństwa

• krytykuje chrześcijaństwo ponieważ:

• nie może pogodzić się z tym, że chrześcijaństwo głosi kult cierpienia

• nawołuje aby chrześcijanie „wyszli z katakumb na światło dzienne” i poczuli się wolni: „niech każdy człowiek będzie radosny jak dziecko

• mówi, że religia chrześcijańska to religia niewolników

• chrześcijanie są niewolnikami ponieważ są moralni ze strachu przed karą

• religia chrześcijańska zdejmuje odpowiedzialność człowieka za jego życie

• krytyka demokracji

• był przeciwnikiem demokracji

• uważał, że demokracja to ustrój niesprawiedliwy bo jedną z wartości demokracji jest równość, a tymczasem ludzie nie są sobie równi (nie chodzi o różnice majątkowe czy wykształcenia) ponieważ jedni rozwijają się duchowo, rozwijają swoje talenty, realizują swoje ideały (nie każdy pracuje nad własnym charakterem i własnym rozwojem)

• krytyka socjalizmu - nie masy lecz wybitne jednostki tworzą losy świata

• krytyka ruchów emancypacyjnych

• twierdził, że emancypacja kobiet prowadzi do upadku kultury

• twierdził, że w tworzeniu dzieł kultury istotną rolę pełni motyw dla którego twórca podejmuje swoje działanie:

• mężczyzna jest bezinteresowny w tworzeniu, tworzy z wewnętrznej potrzeby

• świat kobiet ma inny charakter - kobiety interesują się głównie mężczyzną i dziećmi i rzadziej są zdolne do abstrakcyjnego myślenia; dzieła tworzone przez kobiety nie powstają z bezinteresowności - chcą dorównać lub zaimponować mężczyźnie

Wpływ filozofii Nietzschego na kulturę

• Nietzsche miał ogromny wpływ na literaturę piękną XX w.

• krytyka racjonalizmu

• głosi antyracjonalizm - wykazuje, że intuicja jest doskonalszym źródłem poznania niż rozum (głosi intuicjonizm, irracjonalizm)

• co to znaczy irracjonalizm

• irracjonalizm to pogląd, że intuicja jest głównym źródłem poznania

• głosi witalizm - pochwała sił witalnych człowieka; w związku z tym głosi ascetyzm - ograniczenie przyjemności zmysłowych; uważa, że siły biologiczne, które są w człowieku należy chronić i nie należy ich marnować na przyjemności i błahe sprawy

• głosi radość życia - człowiek powinien cieszyć się tym, że żyje

• co to znaczy nadczłowiek

• większość ludzi w każdym państwie żyje jedynie na 2 płaszczyznach: biologicznej i społecznej; tylko niewielkie kręgi społeczeństwa żyją również na płaszczyźnie kulturowej (tzn. zmierzają do wyższych wartości czyli ideałów)

• Nietzsche uważa, że każdy człowiek może żyć na płaszczyźnie kulturowej

• każdy człowiek może rozwijać w sobie własne niepowtarzalne nadczłowieczeństwo

• nadczłowiekiem może być każdy człowiek - zależy to od nas, od naszych chęci, od naszego wysiłku (każdy może rozwijać siebie i własne możliwości)

• nadczłowiek charakteryzuje się tym, że jest ascetą (aby własne siły witalne wykorzystać do wzniosłych celów)

• nadczłowiek to ten w życiu którego istotną rolę odgrywają jakieś ideały

• celem życia nadczłowieka jest urzeczywistnianie ideałów

• nadczłowiek musi być twardy wobec samego siebie

• nadczłowiek jest człowiekiem czynu, przekształca siebie, podejmuje czyny zgodne z ideałami

• dążenie do własnego szczęścia nie może być celem nadczłowieka

Wyższe i niższe wartości

• w życiu każdego człowieka ogromną rolę odgrywają wartości

• filozofowie dzielą wartości na:

• wartości wyższe:

jeżeli te wartości w życiu człowieka pełnią rolę dominującą to człowiek nie może się w pełni ukształtować; są to wartości: biologiczne i materialne

• wartości niższe (ideały):

osiągamy pełnię swoich możliwości jeżeli ideały odgrywają jakąś rolę w naszym życiu; są to wartości: godność człowieka, wolność, równość, dobro, sprawiedliwość, piękno itd.

Rozdzielność prawa i moralności - Kant

• począwszy od Kanta w większości systemów filozoficznych rozgranicza się moralność od prawa

• każdy człowiek mocą własnego rozumu poznaje prawo moralne (jest ono w nas)

• prawo moralne Kant określa mianem powinności bezwzględnej (można to prawo odczytać jako obowiązek); nakaz powinności bezwzględnej Kant nazywa imperatywem kategorycznym

• o moralności czynu decyduje motyw (motyw działania musi być moralnie prawodawczy)

1

---