Prawo cywilne pyt [1].egz, Prawo Cywilne


  1. Stosunek cywilno - prawny, jego elementy składowe.

Stosunki cywilno prawne to zachodzące między równorzędnymi prawnie stronami stosunki na tle majątkowym oraz nieliczne stosunki osobiste, regulowane przez normy prawa cywilnego. W każdym stosunku cywilnoprawnym można wyodrębnić następujące elementy : podmiot stosunku, przedmiot stosunku, uprawnienia wynikające ze stosunku, obowiązki wynikające ze stosunku.

  1. Pojęcie osoby fizycznej.

Osobą fizyczną jest człowiek. Osoba fizyczna rozpoczyna swój byt prawny w chwili urodzenia, tj. odłączenia od ciała matki, a kończy go w chwili śmierci. Według obowiązującego w Polsce prawa cywilnego każdy żyjący człowiek jest podmiotem p. c., przy czym nie odgrywa roli jego wiek, płeć, stan zdrowia fizycznego i psychicznego i inne cechy.

  1. Zdolność prawna osoby fizycznej.

Przez zdolność prawną należy rozumieć zdolność do występowania w charakterze podmiotu (strony) w stosunkach cywilnoprawnych. Inaczej mówiąc, zdolność prawna oznacza możność posiadania praw i obowiązków wynikających z prawa cywilnego, gdyż stosunek prawny to właśnie więź między stronami, której istotę stanowią ich wzajemne obowiązki i prawa.

  1. Zdolność do czynności prawnych osoby fizycznej.

Zdolność do czynności prawnych to zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań za pomocą czynności prawnych. Mówiąc inaczej, zdolność do czynności prawnych oznacza możność zawierania umów (dwustronne czynności prawne), np. sprzedaż, najmu, zlecenia i innych, a także dokonywania jednostronnych czynności prawnych, np. sporządzania testamentu - w sposób prawnie skuteczny. Osoba fizyczna działa tu za pomocą własnych oświadczeń woli.

  1. Ograniczenia zdolności do czynności prawnych.

Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają osoby, które ukończyły trzynaście lat oraz osoby częściowo ubezwłasnowolnione. Czynność prawna osoby posiadającej ograniczoną zdolność do czynności prawnych wymaga do swej ważności zgody przedstawiciela ustawowego tej osoby (rodziców lub opiekuna), jeśli rozporządza ona swym prawem lub zaciąga zobowiązanie.

  1. Pojęcie osoby prawnej i rodzaje osób prawnych wg. kodeksu cywilnego.

Można przyjąć, że osobą prawną jest wyodrębniona jednostka organizacyjna, która zgodnie z obowiązującymi przepisami może występować jako samodzielny podmiot prawa cywilnego. Jest ona tworem sztucznym, powoływanym przez człowieka. Do osób prawnych zalicza się: Skarb Państwa, spółki kapitałowe, przeds. państwowe, banki, państwowe jednostki organizacyjne, spółdzielnie, fundacje, stowarzyszenia, inne jednostki organizacyjne o zróżnicowanym charakterze.

  1. Czynności prawne (definicja), rodzaje czynności prawnych.

Czynność prawna to taka czynność osoby fizycznej lub prawnej, która zmierza do ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku cywilnoprawnego przez złożenie odpowiedniego oświadczenia woli. Rodzaje czynności prawnych: dwustronne - zachodzą wówczas, gdy dla dokonania czynności zgodne jest oświadczenie woli dwóch stron; jednostronne - gdy do dokonania czynności wystarczy oświadczenie woli jednego podmiotu np. darowizna; rozporządzające - czynność powoduje przeniesienie jakiegoś prawa na inną osobę, zniesienie takiego prawa albo zniesienie obciążenia np. darowanie komuś długu; zobowiązujące - zawiera tylko zobowiązanie strony do dokonania świadczenia w przyszłości np. usługa; odpłatna - zachodzi wówczas jeżeli strona która przysporzyła drugiemu podmiotowi korzyści i w związku z tym jako ekwiwalent otrzymuje wynagrodzenie np. umowa o pracę; nieodpłatna - kiedy strona za przysporzenie korzyści ekwiwalentu nie otrzymuje np. pożyczka; realne - czynność dochodzi do skutku, gdy umowie towarzyszy wydanie rzeczy; konsensualne - uważa się czynność za dokonaną z chwilą złożenia oświadczenia woli.

  1. Przesłanki ważności czynności prawnej.

Czynność prawna, aby być ważną i w pełni skuteczną, to znaczy, aby wywołać zamierzone przez strony skutki, powinna odpowiadać określonym wymaganiom. Wymagania te nazywamy przesłankami jej ważności. Żeby czynność była ważna musi być dokonana: przez osobę posiadającą pełną zdolność do czynności prawnej, czynność prawna nie może być sprzeczna z przepisami prawnymi lub zasadom współżycia społecznego, czynność musi być dokonana w przewidzianej formie, czynność musi być wolna od wad (wady powodują, że czynność prawna może nie wywołać określonych skutków).

  1. Wady oświadczenia woli.

Na oświadczenie woli będące podstawowym elementem czynności prawnej składa się sam akt woli oraz jego uzewnętrznienie. Proces składania oświadczenia woli może być dotknięty nieprawidłowościami, które nazywamy wadami oświadczenia woli. Przepisy k. c. znają 4 wady oświadczenia woli: brak świadomości lub swobody - jest wadą oświadczenia woli polegającą na tym, że osoba składająca oświadczenie woli znajduje się w stanie psychicznym odbiegającym od normalnego, co uniemożliwia podjęcie decyzji i złożenie oświadczenia w sposób świadomy lub swobodny. Stan taki mogą spowodować rozmaite przyczyny np. choroba psychiczna; pozorność - jest wadą polegającą na złożeniu oświadczenia za zgodą drugiej strony dla pozoru, jej istota polega więc na tym, że obie strony są zgodne co do tego, iż czynność albo nie ma wywoływać żadnych skutków prawnych (oświadczenie woli złożone żartem), albo też ma wprawdzie wywołać skutki prawne, ale inne aniżeli wynika to z treści pozornej czynności prawnej; błąd - jako wada oświadczenia woli polega na mylnym wyobrażeniu u osoby składającej oświadczenie o rzeczywistym stanie albo na mylnym wyobrażeniu o treści złożonego oświadczenia. Błąd jest wadą oświadczenia woli tylko wtedy, gdy dotyczy treści czynności prawnej. Ponadto błąd musi być istotny, to znaczy tak poważny, że uzasadnia przypuszczenie, iż gdyby składający oświadczenie woli nie działa pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści; groźba - oznacza przymus psychiczny zastosowany w celu wymuszenia oświadczenia woli. Z groźbą będziemy mieli na przykład do czynienia, gdy ktoś grozi zabójstwem na wypadek odmowy zawarcia korzystnej dla niego umowy. Groźba musi być bezprawna. O groźbie bezprawnej mówimy zarówno wtedy, gdy sprawca grozi użyciem bezprawnego środka, jak i wtedy, gdy grozi użyciem środka dozwolonego, którym jednak nie wolno się posługiwać dla wymuszenia oświadczenia woli, na przykład ktoś grozi zawiadomieniem prokuratury o wiadomym mu przestępstwie drugiej osoby, którą chce w ten sposób zmusić do uczynienia na jego rzecz darowizny.

  1. Forma czynności prawnych.

Czynność prawna może być w zasadzie dokonana w dowolnej formie: ustnie, pisemnie. Dla niektórych czynności prawnych przepisy k. c. przewidują jako obowiązkową: formę pisemną - może być zastrzeżona pod rygorem nieważności czynności prawnej lub bez tego rygoru. Forma pisemna jest zastrzeżona pod rygorem nieważności, jeżeli przepis mówi na przykład: „Umowa powinna być pod nieważnością zawarta na piśmie” lub używa innego podobnego sformułowania. Niezachowanie formy pisemnej w opisanej sytuacji powoduje nieważność czynności prawnej, która w związku z tym nie wywołuje zamierzonych skutków. Forma pisemna bez rygoru nieważności występuje we wszystkich tych przypadkach, w których przepisy wymagają formy pisemnej, ale poprzestają na sformułowaniu samego wymogu, bez zaopatrywania go w rygory. Forma pisemna jest zachowana, gdy zostanie złożony własnoręczny podpis na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli. Do zawarcia umowy wystarcza wymiana dokumentów, z których każdy obejmuje treść oświadczenia woli jednej ze stron i jest przez nią podpisany; forma szczególna - inna niż pisemna - to najczęściej forma aktu notarialnego, wymagana zawsze do przeniesienia własności nieruchomości, forma pisemna z podpisem notarialnie uwierzytelnionym itp. Brak formy szczególnej pociąga za sobą nieważność czynności prawnej.

  1. Przedstawicielstwo (reprezentacja osoby fizycznej lub prawnej).

Przedstawicielstwo polega na tym, że czynność prawna dokonana zostaje przez osobę zwaną przedstawicielem, w imieniu innej osoby, zwanej reprezentowanym, oraz że pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego.

Pełnomocnictwo jest rodzajem przedstawicielstwa, w którym prawo przedstawiciela do dokonywania czynności prawnych w cudzym imieniu opiera się na woli osoby reprezentowanej (mocodawcy). Udzielić pełnomocnictwa może każda osoba fizyczna i prawna, mająca zdolność do czynności prawnych. Udzielenie pełnomocnictwa jest jednostronną czynnością prawną. Pełnomocnikiem może być także osoba mająca ograniczoną zdolność do czynności prawnych.

  1. Przedawnienie w prawie cywilnym (skutki prawne przedawnienia).

Przedawnienie polega na tym, że po upływie wskazanego przez prawo terminu dłużnik może uchylić się od spełnienia świadczenia. Skutkiem przedawnienia jest uzyskanie przez dłużnika, a więc stronę zobowiązaną umową lub z innego tytułu do spełnienia świadczenia, prawa uchylenia się od wykonania tego obowiązku. Nie następuje tu wygaśnięcie praw jednej strony i obowiązków drugiej wskutek samego upływu terminu przedawnienia. Istotny skutek przedawnienia polega natomiast na tym, że dłużnik nie może być na drodze sądowej zmuszony do wykonania swojego obowiązku. W tym celu w wytoczonym mu procesie winien zgłosić zarzut, że roszczenie wierzyciela jest przedawnione i wykazać to. Sąd wówczas nie rozpoznaje sprawy co do istoty i oddala roszczenie. Przepisy k. c. przewidują możliwość zrzeczenia się korzystania z przedawnienia.

  1. Pojęcie i podział rzeczy w prawie cywilnym.

Prawo rzeczowe to dział prawa cywilnego normujący prawo własności i inne prawa do rzeczy.

Rzeczami w rozumieniu prawa cywilnego są przedmioty materialne, na tyle wyodrębnione, że w obrocie mogą być traktowane jako dobra samoistne. Dlatego nie są rzeczami w znaczeniu cywilnoprawnym dobra niematerialne, jak na przykład utwory literackie lub artystyczne, dzieła naukowe. Podstawowym podziałem rzeczy jest podział na rzeczy nieruchome (nieruchomości) i rzeczy ruchome (ruchomości). Nieruchomość to część powierzchni ziemskiej stanowiąca przedmiot odrębnej własności wraz ze wszystkim, co jest z nią trwale związane, zabudowaniami, drzewami i innymi częściami składowymi. Ruchomość to każda rzecz, która nie jest nieruchomością. Rzeczy dzielą się na podzielne i niepodzielne. Oczywiście fizycznie rzecz biorąc każda rzecz może być podzielona. Zakwalifikowanie rzeczy do jednej bądź drugiej grupy jest więc zależne od tego, czy może być ona podzielona bez istotnej zmiany oraz utraty wartości. Rzeczy dzielą się na indywidualnie oznaczone - jest to rzecz posiadająca własne cechy, jej tylko właściwe, i gatunkowo oznaczone - są to rzeczy określane jedynie przez wskazanie gatunku oraz oznaczenie ilości, miary i ciężaru (zboże, węgiel, ziemniaki). Istotne znaczenie gosp. ma podział na rzeczy znajdujące się w obrocie i rzeczy wyjęte z obrotu, w zależności od tego, czy mogą być swobodnie sprzedawane, wynajmowane itp., czy też istnieje zakaz obrotu prawnego takimi rzeczami. Kategorię pośrednią stanowią rzeczy ograniczone w obrocie, tzn. takie, które mogą stanowić przedmiot obrotu tylko w ograniczonym zakresie. W obrębie stosunków gospodarczych występuje podział na środki trwałe i środki obrotowe. Występuje podział na rzeczy zużywalne i niezużywalne. Do pierwszej grupy należą rzeczy, których normalny użytek gosp. polega na zużyciu lub zbyciu. Natomiast pozostałe rzeczy nazywamy niezużywalnymi, choć oczywiście z biegiem czasu i one się zużywają.

  1. Prawo własności i rodzaje własności.

Własność jest najszerszym prawem do rzeczy, pozwalającym właścicielowi korzystać z niej i rozporządzać nią z wyłączeniem innych osób. Prawo cywilne odróżnia dwie formy współwłasności: współwłasność łączną - powstaje i może istnieć tylko w przypadkach przewidzianych przepisami, w ramach szczególnego stosunku osobistego łączącego strony. Takim stosunkiem jest przede wszystkim stosunek między małżonkami, gdzie współwłasność występuje z reguły w postaci tzw. małżeńskiej wspólności ustawowej. Współwłasność w częściach ułamkowych polega na tym, że własność tej samej rzeczy przysługuje niepodzielnie kilku osobom, z tym, że każdy z podmiotów ma w niej ułamkowo określony udział. Udział we współwłasności można być różny i jest oznaczony odpowiednim ułamkiem, co ma znaczenie na wypadek zniesienia współwłasności. Jeżeli na przykład dwóch przyjaciół kupuje w sklepie sportowym kajak, stają się oni jego współwłaścicielami w częściach ułamkowych.

  1. Nabycie prawa własności (sposoby nabycia prawa własności).

Nabycie prawa własności przez osobę fizyczną lub prawną połączone jest zazwyczaj z utratą tegoż prawa przez poprzedniego właściciela. Wyjątek stanowi nabycie rzeczy niczyjej (art. 181 k.c.). Sposoby nabycia prawa własności dzielą się na: pierwotne, pochodne. Pierwotne sposoby nabycia własności odznaczają się tym, że nabycie prawa własności następuje w sposób niezależny od prawa poprzedniego właściciela i czyichkolwiek uprawnień. Do pierwotnych sposobów nabycia własności należą między innymi: nacjonalizacja, wywłaszczenie, zasiedzenie, znalezienie, zawłaszczenie rzeczy niczyjej, połączenie, pomieszanie i przeistoczenie.

Pochodne sposoby charakteryzują się tym, że nowy właściciel wywodzi swe prawo z prawa poprzedniego właściciela. Mamy tu do czynienia z następstwem prawnym. Prawo własności nie ustaje, jak przy sposobach pierwotnych, lecz trwa nadal, a zmienia się tylko właściciel. Pochodnymi sposobami nabycia prawa własności są między innymi: umowa, dziedziczenie, nabycie majątku przy łączeniu się osób prawnych.

  1. Nabycie i utrata własności w drodze umowy.

Nabycie własności na podstawie umowy w terminologii prawa cywilnego nosi nazwę przeniesienia własności. Jak wspomniano wyżej, należy ono do pochodnych sposobów nabycia własności. Wśród umów przenoszących własności należy zwrócić przede wszystkim uwagę na sprzedaż, a poza tym na takie umowy jak darowizna, zmiana, umowa o dzieło, kontraktacja, pożyczka. Inaczej przedstawia się sprawa z przeniesieniem własności rzeczy gatunkowo oznaczonych i rzeczy przyszłych, mających dopiero powstać. Własność takich rzeczy nie przechodzi na nabywcęwraz z zawarciem umowy, lecz dopiero w chwili przeniesienia posiadania. Przeniesienie posiadania następuje przez wydanie rzeczy.

  1. Nabycie własności przez zasiedzenie.

Zasiedzenie jest sposobem nabycia własności rzeczy w drodze długotrwałego posiadania. Przez zasiedzenie może nabyć prawo własności tylko posiadacz samoistny, czyli taka osoba, która włada rzeczą w charakterze właściciela. Nie może nabyć własności posiadacz zależny, czyli ten, kto włada rzeczą na podstawie umowy zawartej z właścicielem: najemca, dzierżawca.

Termin zasiedzenia własności nieruchomości wynosi 20 lub 30 lat. Po dwudziestu latach nieprzerwanego posiadania nabywa własność ten, kto w posiadanie nieruchomości wszedł w dobrej wierze, a więc był w tym momencie przekonany, że staje się właścicielem. Natomiast osoba, która weszła w posiadanie nieruchomości w złej wierze, staje się jej właścicielem po upływie trzydziestu lat.

Nabycie własności rzeczy ruchomej przez zasiedzenie następuje po upływie trzech lat posiadania w dobrej wierze.

  1. Znalezienie rzeczy.

Znalazca rzeczy powinien niezwłocznie zawiadomić o tym właściciela. Gdy nie wie, kto jest właścicielem, ma obowiązek zawiadomić odpowiedni organ państwowy. Jeżeli rzeczami znalezionymi są pieniądze, papiery wartościowe, kosztowności lub rzeczy mające wartość naukową lub artystyczną, znalazca ma obowiązek niezwłocznie oddać je na przechowanie właściwemu organowi państwowemu. Inne rzeczy powinien oddać tylko na żądanie organu. Pieniądze, pap. wart., kosztowności i rzeczy mające wartość naukową lub artystyczną przechodzą na własność państwa, jeżeli nie zostaną odebrane przez osobę uprawnioną w ciągu roku od wezwania, a w razie niemożności wezwania, w ciągu dwóch lat od znalezienia. Inne rzeczy po upływie tych samych terminów stają się własnością znalazcy. Znalazca, który wypełnił ciążące na nim obowiązki, może żądać znaleźnego. Wysokość znaleźnego wynosi 10% wartości rzeczy.

  1. Połączenie, pomieszanie, przeobrażenie rzeczy.

W razie połączenia lub pomieszania rzeczy, albo dokonania w niej takich zmian, które powodują przekształcenie rzeczy w inną, staje się aktualne zagadnienie własności nowej, powstałej w ten sposób rzeczy. Połączenie lub pomieszanie rzeczy ruchomych w taki sposób, że przywrócenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami, prowadzi do powstania współwłasności.

Przeistoczenie (przetworzenie) rzeczy polega na wytworzeniu nowej rzeczy ruchomej z cudzych materiałów. Ten kto wytworzy rzecz staje się jej właścicielem, jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałów

  1. Użytkowanie (jako ograniczone prawo rzeczowe).

Użytkowaniem może być obciążona rzecz ruchoma, nieruchoma lub prawo. Użytkowanie można ustanowić na rzecz osoby fizycznej lub prawnej, której przysługuje wówczas prawo używania tej rzeczy oraz pobierania pożytków, jakie rzecz przynosi.

Ograniczone prawa rzeczowe to prawa przysługujące osobie fizycznej lub prawnej względem rzeczy będących własnością innej osoby. Kodeks cywilny odróżnia siedem rodzajów ograniczonych praw rzeczowych: użytkowanie, zastaw, służebność, własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej, hipoteka.

  1. Zastaw.

Zastaw może być ustanowiony przez zawarcie odpowiedniej umowy między stronami (zastaw umowny) lub powstaje w określonych okolicznościach z mocy samej ustawy (zastaw ustawowy).

Zastaw umowny powstaje w drodze zawarcia przez strony odpowiedniej umowy wraz z jednoczesnym wydaniem rzeczy wierzycielowi.

Zastaw ustawowy powstaje w określonych sytuacjach z mocy samego prawa. Oznaczonym osobom przysługuje ustawowe prawo zastawu na rzeczach znajdujących się w ich dzierżawieniu lub wniesionych do ich lokalu, w celu zabezpieczenia przysługujących im od kontrahenta świadczeń.

  1. Księgi wieczyste : hipoteka.

Księgi wieczyste są instytucją prawa rzeczowego odgrywającą bardzo istotną rolę przy określaniu stanu prawnego nieruchomości, a przede wszystkim stosunków związanych z własnością nieruchomości. Stanowią one, ujmując rzecz w znacznym uproszczeniu, rodzaj urzędowego dokumentu (w postaci księgi), w którym ujawnia się właściciela nieruchomości, ograniczone prawa rzeczowe i inne prawa obciążające nieruchomość, prawa przysługujące każdorazowemu właścicielowi nieruchomości, umowy sprzedaży i inne czynności prawne, których przedmiotem była dana nieruchomość - jednym słowem wszystko to, co składa się na prawny obraz danej nieruchomości, jej stan prawny. Księgi wieczyste prowadzone są przez sądy.

Hipoteka jest ograniczonym prawem rzeczowym podobnym do zastawu. Zbliżona jest też ich funkcja gospodarcza, gdyż oba prawa są formami zabezpieczenia wierzytelności. Różnica między nimi polega przede wszystkim na tym, że zastaw może obciążać tylko rzecz ruchomą, a hipoteka może być ustanowiona jedynie na nieruchomości. Podobnie jak zastaw, hipoteka nie ma samodzielnego bytu prawnego, lecz powstaje i istnieje tylko tak długo, jak długo istnieje wierzytelność. Wraz z wygaśnięciem wierzytelności gaśnie również hipoteka i właściciel nieruchomości może się domagać wykreślenia jej z księgi wieczystej. Przepisy regulujące hipotekę zawarte są nie w k.c., lecz w ustawie z 6 lipca 1982r. o księgach wieczystych i hipotece.

  1. Posiadanie (rodzaje posiadania. skutki posiadania, ochrona posiadania).

Posiadanie polega na sprawowaniu rzeczywistego władztwa nad rzeczą. Prawo cywilne daje podstawę do odróżnienia następujących rodzajów posiadania: posiadanie samoistne, zależne, służebności

Posiadaczem samoistnym jest posiadacz rzeczy, który nią włada jak właściciel. Nie traci on posiadania przez to, że oddaje rzecz innej osobie w posiadanie zależne.

Posiadaczem zależnym nazywamy tego, kto sprawuje faktyczne władztwo nad rzeczą jako najemca, dzierżawca, użytkownik, zastawnik lub mający inne prawo podmiotowe, z którym łączy się władztwo nad cudzą rzeczą.

Posiadaczem służebności jest ten, kto faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości.

Z posiadaniem k.c. łączy kilka domniemań. Domniemywa się, że: posiadacz jest posiadaczem samoistnym, istnieje ciągłość posiadania, i że posiadacz jest w dobrej wierze.

Posiadanie umożliwią nabycie wykonywanego prawa w drodze zasiedzenia. Przepisy prawa chronią posiadanie. Ochronie podlega także posiadacz nie dysponujący prawem, które faktycznie wykonuje i posiadacz w złej wierze.

Posiadania nie wolno naruszać, nawet jeśli posiadacz jest w złej wierze i nie ma tytułu prawnego do sprawowania władztwa nad rzeczą. Prawo cywilne przewiduje ochronę posiadacza, przyznając mu w tym celu dwa rodzaje środków:

  1. Zobowiązanie : prawo zobowiązaniowe.

Zobowiązaniem nazywamy stosunek prawny, w którym jedna ze stron (wierzyciel) może domagać się od drugiej strony (dłużnika) określonego zachowania, czyli świadczenia. Wszystkie przepisy prawne, ogólne i szczegółowe, odnoszące się do stosunków zobowiązaniowych, tworzą prawo zobowiązaniowe. Głównym źródłem prawa zobowiązaniowego jest księga III k.c. Prócz tego przepisy prawa zobowiązaniowego zawarte są w wielu innych aktach normatywnych. Prawo zobowiązaniowe dzieli się na część ogólną i część szczegółową. Część ogólna zawiera uregulowania odnoszące się do wszystkich stosunków zobowiązaniowych lub do większych ich zespołów. Natomiast przepisy części szczegółowej normują poszczególne rodzaje zobowiązań.

  1. Źródła zobowiązań.

Źródłami zobowiązań są następujące rodzaje zdarzeń prawnych.

Czynności prawne stanowią one w obrocie cywilnym najczęstsze i najważniejsze źródło stosunków zobowiązaniowych.

Czyny niedozwolone, w wyniku których powstaje szkoda i naruszenie czyjegoś prawa podmiotowego, powodują powstanie stosunku zobowiązaniowego między sprawcą lub inną osobą odpowiedzialną, a tym, komu wyrządzono szkodę. Treścią zobowiązania jest obowiązek naprawienia szkody.

Akty administracyjne, czyli jednostronne, indywidualne decyzje organów administracji państwowej, stanowią specjalne źródło zobowiązań.

Inne zdarzenia. Grupa ta obejmuje szczególne rodzaje zdarzeń prawnych, powodujących powstanie zobowiązań. Ich ilość i znaczenie są stosunkowo niewielkie. Do grupy tej należą w szczególności: a) prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia, b) bezpodstawne wzbogacenie.

  1. Odpowiedzialność cywilna i zasady odpowiedzialności.

Przez odpowiedzialność prawną należy rozumieć obowiązek ponoszenia przewidzianych przez prawo niekorzystnych skutków zachowania własnego lub innych osób. Odpowiedzialność cywilna charakteryzuje się także tym, że zachodzi w zasadzie tylko wówczas, gdy powstała szkoda. Odpowiedzialność cywilna przybiera postać obowiązku naprawienia szkody. W zależności od źródła odpowiedzialności cywilnej występować może: odpowiedzialność umowna (kontraktowa), która jest konsekwencją niewykonania lub nienależytego wykonania umowy; odpowiedzialność pozaumowna (deliktowa) powstaje we wszystkich innych przypadkach wyrządzenia szkody, gdy strony nie były do momentu powstania szkody związane stosunkiem prawnym.

Odpowiedzialność cywilna jest z reguły odpowiedzialnością osobistą, co oznacza, że wierzyciel może dochodzić swej należności na całym istniejącym i przyszłym majątku dłużnika. Odpowiedzialność cywilna może być oparta na jednej z następujących zasad: zasadzie winy, zasadzie ryzyka, zasadzie słuszności, zasadzie współżycia społecznego.

  1. Pojęcie szkody (elementy szkody).

Przez szkodę należy rozumieć uszczerbek w obecnym i przyszłym majątku, jakiego poszkodowany doznaje wbrew swojej woli. Szkodę stanowi więc różnica między dwoma stanami majątkowymi: tym po wyrządzeniu szkody, i tym, który by istniał, gdyby szkody nie wyrządzono. Szkoda majątkowa obejmuje dwa elementy. Pierwszy z nich, to strata , czyli efektywny uszczerbek pomniejszający majątek poszkodowanego. Drugi, utracony zysk, czyli korzyści, jakie poszkodowany byłby osiągnął, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

  1. Szkoda na mieniu : szkoda na osobie.

Wśród szkód majątkowych rozróżnia się szkody na mieniu i szkody na osobie. Do pierwszej kategorii należą szkody wyrządzone na majątku, bez związku z osobą poszkodowanego, natomiast do drugiej - szkody o charakterze majątkowym, które są następstwem uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, a więc mają związek z osobą. Od naprawienia szkody majątkowej należy odróżnić zadośćuczynienie pieniężne za krzywdę, które stanowi wyrównanie tzw. szkody niemajątkowej.

  1. Odpowiedzialność za szkodę.

Podstawą odpowiedzialności za szkodę może być umowa, w której jedna ze stron przyjmuje na siebie obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej drugiej stronie przez określone zdarzenie. Naprawienie szkody może nastąpić: a) przez przywrócenie rzeczy do stanu poprzedniego albo b) przez zapłatę odszkodowania.

  1. Umowa jako czynność prawna (szkody zawarcia umowy).

Umową nazywamy zgodne oświadczenie woli dwóch stron, zmierzające do ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku prawnego. Do zawierani umów i ich treści odnosi się w prawie zobowiązaniowym zasada wolności umów. Strony w szczególności mogą swobodnie decydować: a) czy w ogóle zawierać umowę, b) z kim ją zawrzeć, c) jaką treść nadać umowie.

Zasada wolności umów nigdzie nie jest realizowana w sposób nieograniczony. Każdy system prawny przewiduje pewne granice, których w umowie nie można przekroczyć. W tym więc znaczeniu zasada wolności umów jest tylko pewną myślą przewodnią, którą system prawny powinien respektować, a nie normą prawną. Ograniczenia zasady wolności umów, przewidziane przepisami, powinny mieć uzasadnione w interesie społecznym. Typowym przykładem takiego ograniczenia jest zakaz zawierania umów, w których jedna ze stron zobowiązuje się popełnić przestępstwo.

  1. Rodzaje umów.

To samo co w punkcie 7.

  1. Umowa przedwstępna i dodatkowe zastrzeżenia do umowy.

Umowa przedwstępna zgodnie ze swoją nazwą stanowi wstęp do zawarcia w przyszłości właściwej umowy. Jest to umowa, w której strony zobowiązują się do zawarcia w przyszłości umowy o oznaczonej treści. Obowiązek zawarcia umowy przyrzeczonej może być nałożony albo tylko na jedną stronę i wtedy na żądanie drugiej będzie ona zobowiązana do zawarcia umowy przyrzeczonej, albo na obie strony i wtedy każda z nich będzie mogła domagać się od partnera zawarcia przyrzeczonej umowy.

Umowa przedwstępna powinna określać istotne postanowienia przyszłej umowy oraz oznaczać termin, w którym ma być zawarta. Umowa przedwstępna nie wymaga dla swej ważności żadnej szczególnej formy, nawet jeśli dla umowy przyrzeczonej przepisy przewidują formę szczególną (pisemną, aktu notarialnego).

Nazwę dodatkowych zastrzeżeń umownych noszą postanowienia zawarte w umowie, mające na celu zabezpieczenie interesu wierzyciela i ułatwienie mu realizacji jego roszczeń. Zaliczamy do nich zadatek, umowne prawo odstąpienia, odstępne i kary umowne. Zadatek jest to kwota pieniężna lub niekiedy inna rzecz, jaką strona daje kontrahentowi przy zawarciu umowy. W razie braku odmiennego postanowienia stron przepisy każą traktować zadatek jako zabezpieczenie wykonania umowy i jednocześnie odszkodowanie na wypadek jej niewykonania. Umowne prawo odstąpienia to zawarowane w umowie prawo jednej lub obu stron do odstąpienia od umowy w przyszłości. Prawo odstąpienia od umowy może być zastrzeżone warunkowo, to jest na wypadek zajścia przewidzianych w umowie okoliczności. Odstępne polega na tym, że strona zastrzega sobie prawo odstąpienia od umowy za zapłatą oznaczonej kwoty pieniężnej.

  1. Czyny niedozwolone.

Odpowiedzialność deliktowa jest następstwem wyrządzenia szkody czynem niedozwolonym, zabronionym przez prawo. Odpowiedzialność deliktową charakteryzuje to, że przed powstaniem szkody poszkodowanego nie łączył z osobą odpowiedzialną za szkodę żaden stosunek prawny, bądź też stosunek taki wprawdzie istniał, lecz szkoda nie pozostaje z nim z żadnym związku. Dopiero wyrządzenie szkody czynem niedozwolonym powoduje powstanie między stronami stosunku zobowiązaniowego.

  1. Odpowiedzialność za czyny własne.

Kluczowy w tym zakresie przepis art. 415 k.c. stanowi, że kto z winy swojej wyrządził drugiemu szkodę, zobowiązany jest do jej naprawienia. Odpowiedzialność za własne czyny jest oparta na zasadzie winy. Obciąża więc osobę odpowiedzialną według przepisów za dany czyn tylko wówczas, gdy szkoda została przez tę osobę spowodowana w sposób zawiniony. Z mocy art. 426 k.c. nie ponosi odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę małoletni, który nie ukończył lat 13. Wyłączona jest odpowiedzialność osób niepoczytalnych, czyli takich, które w chwili dokonania czynu niedozwolonego nie miały należytego rozeznania z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innego choćby przejściowego zakłócenia czynności psychicznych. Nie ponosi odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę osoba, która dopuściła się czynu niedozwolonego działając w obronie koniecznej, w stanie wyższej konieczności, albo stosując dozwoloną przez prawo samopomoc.

  1. Odpowiedzialność za czyny cudze.

Odpowiedzialność za cudze czyny obejmuje zróżnicowane pod względem faktycznym i prawnym sytuacje, a w szczególności: a) odp. za czyny osób niepoczytalnych, b) odp. za czyny osób, którym powierzono dokonanie czynności, c) odp. za czyny podwładnych. Odp. za czyny osób niepoczytalnych obciąża tych, na których ciąży obowiązek sprawowania nad nimi nadzoru. Odp. za szkodę wyrządzoną przez osobę, której powierzono dokonanie czynności ponosi ten, kto czynność powierzył.

  1. Odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy państwowych.

Skarb Państwa odpowiada za szkodę wyrządzoną przez funkcjonariusza w zasadzie tylko wtedy, gdy powstała ona przy wykonywaniu czynności służbowych, zarówno powierzonych wyraźnie jak i związanych z pełnioną funkcją lub zajmowanym stanowiskiem. Także samowola funkcjonariusza oraz popełnienie przez niego na służbie przestępstwa nie wykluczają odpowiedzialności Skarbu Państwa za wyrządzoną na tej drodze szkodę. Co więcej, państwo może być obowiązane do naprawienia szkody wyrządzonej przez funkcjonariusza poza służbą, jeżeli jego organy przez zaniedbanie nadzoru umożliwiły wyrządzenie szkody.

Funkcjonariuszami państwowymi, za których państwo ponosi odpowiedzialność, są pracownicy organów władzy, administracji lub gospodarki państw., a także osoby działające na zlecenie tych organów, osoby powołane do pełnienia swych funkcji w drodze wyboru, sędziowie, prokuratorzy oraz żołnierze sił zbrojnych.

  1. Odpowiedzialność posiadaczy mechanicznych środków komunikacji.

Posiadacze mechanicznych środków komunikacji, takich jak samochody, motocykle, ciągniki, motorówki itp., odpowiadają na zasadzie ryzyka za wszelkie szkody wyrządzone wskutek ruchu ich pojazdów. Ponoszą oni odp. bez względu na winę, a więc również wtedy, gdy szkoda nie została zawiniona ani przez nich samych, ani przez osoby, którymi się posługiwali i za które odpowiadają zgodnie z przepisami prawa zobowiązaniowego. Odp. ponosi samoistny posiadacz pojazdu, którym jest z reguły właściciel. Jeśli samochód lub inny pojazd zostanie przekazany w posiadanie zależne ( wynajęty), odp. przechodzi naposiadacza zależnego.

  1. Inne przypadki odpowiedzialności (za zwierzęta, szkody wyrządzone wyrzuceniem rzeczy, wylaniem płynu itp.).

Odp. za szkodę wyrządzoną przez zwierzę ponosi ten, kto zwierzę chowa albo się nim posługuje, niezależnie od tego czy zwierzę znajdowało się pod jego nadzorem, czy też zabłąkało się lub uciekło. Osobą tą jest oczywiście najczęściej właściciel, ale własność nie stanowi koniecznego warunku odp.

Za szkodę wyrządzoną wyrzuceniem, wylaniem lub spadnięciem jakiegokolwiek przedmiotu z pomieszczenia odpowiada ten, kto pomieszczenie zajmuje (art. 433 k.c.). Właściciel domu lub najemca odpowiada więc nie tylko wtedy, gdy sam wyrzuci jakiś przedmiot, ale również gdy zrobi to jego domownik, gość.

Za szkodę wyrządzoną przez zawalenie się budowli lub oderwanie jej części odpowiada samoistny posiadacz budowli, najczęściej właściciel (art. 434 k.c.). Poza całkowitym zawaleniem się budynku w grę wchodzi tu najczęściej oderwanie fragmentów muru, dachówek, wypadnięcie szyb okiennych, które spadając mogą wyrządzić komuś szkodę.

  1. Wykonanie zobowiązania (miejsce i czas, dowód wykonania zobowiązania).

Przez wykonanie zobowiązania należy rozumieć spełnienie świadczenia lub świadczeń, jakie na strony nakłada treść stosunku zobowiązaniowego. Wykonują zobowiązanie wynajmujący i najemca, pierwszy przez udostępnienie wynajętej rzeczy, drugi przez płacenie czynszu; w umowie sprzedaży sprzedawca przenosi na kupującego prawo własności i wydaje mu rzecz, ten zaś płaci ustaloną cenę.

O miejscu wykonania zobowiązania decyduje przede wszystkim umowa stron. Strony dysponują w tym zakresie w zasadzie pełną swobodą, mogą ustalić miejsce spełnienia świadczenia zgodnie ze swymi interesami.

Termin wykonania zob. jest zazwyczaj przez strony ustalony w umowie, może też wynikać z właściwości świadczenia. Dopiero z braku tych kryteriów wchodzą w grę przepisy ustawy, które nakazują dłużnikowi spełnić świadczenie niezwłocznie po wezwaniu go do tego przez wierzyciela. Wierzyciel powinien uwzględnić czas potrzebny dłużnikowi na przygotowanie i spełnienie świadczenia.

Zgodnie z ogólną zasadą art. 6 k.c., że „ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne”, dłużnik powinien wykazać, że świadczenie spełnił i że jest to właśnie to świadczenie, do którego był zobowiązany. W celu ułatwienia mu tego zadania przepisy nakładają na wierzyciela obowiązek wydania pokwitowania. Dłużnik, który spełnił świadczenie ma prawo żądać od wierzyciela pisemnego poświadczenia, że otrzymał należne świadczenie.

  1. Skutki prawne niewykonania zobowiązań.

Jeżeli dłużnik nie spełnia świadczeń, do których zobowiązał się w umowie, wierzyciel może skierować sprawę do sądu i na drodze przymusu państwowego dochodzić swoich roszczeń. Niezależnie od dochodzenia wykonania umowy, wierzyciel może żądać od dłużnika, aby ten naprawił wszelką szkodę, jaką wierzyciel poniósł przez to, że dłużnik nie wykonał umowy w ogóle albo nie wykonał jej w sposób należyty. Odp. za szkodę wyrządzoną wierzycielowi niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umowy nazywamy odp. kontraktową. Dłużnik odpowiada za niewykonanie lub nienależyte wydanie umowy, jeśli zachodzą następujące przesłanki. 1) Dłużnik ponosi odp. tylko wtedy, gdy wierzyciel wskutek niewykonania umowy poniósł szkodę; 2) Pomiędzy niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umowy a poniesioną przez wierzyciela szkodą musi zachodzić związek przyczynowy; 3) Niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy musi być następstwem takich okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność.

  1. Zgaśnięcie zobowiązań (świadczenie w miejscu wykonania, potrącenie, złożenie do depozytu sądowego, zwolnienie z długu).

Zobowiązanie przestaje istnieć, a więc gaśnie, gdy zostanie osiągnięty cel, dla którego powstało. Celem tym jest zaspokojenie roszczeń wierzyciela. Powodem zgaśnięcia zobowiązania jest jego wykonanie, polegające na spełnieniu przez dłużnika wszystkich tych świadczeń, do jakich był zobowiązany.

O świadczeniu w miejscu wykonania mówimy, gdy dłużnik zaproponuje wierzycielowi spełnienie innego świadczenia w miejsce tego, do którego był zobowiązany, a wierzyciel wyrazi na to zgodę. Zobowiązanie wówczas gaśnie z chwilą spełnienia świadczenia zastępczego.

Wygaśnięcie zob. przez potrącenie jest nader rozpowszechnione w odniesieniu do zobowiązań pieniężnych, choć potrąceniu mogą ulegać i inne świadczenia. Potrącenie zachodzi wówczas, gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie wierzycielami i dłużnikami. Do skuteczności potrącenia wymagane są następujące przesłanki: a) muszą istnieć dwie wzajemne wierzytelności, b) wierzytelności te muszą zachodzić między tymi samymi osobami, c) świadczenia, do których strony są wzajemnie obowiązane, muszą być tego samego rodzaju, d) obie wierzytelności muszą być wymagalne i zaskarżalne.

Dłużnik może spowodować zgaśnięcie zob. i uwolnić się od ciążącego na nim obowiązku przez złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego. Jest to dopuszczalne, kiedy dłużnik z jakichś przyczyn nie może spełnić świadczenia do rąk wierzyciela. Do depozytu są przyjmowane tylko pieniądze polskie i zagraniczne, dokumenty oraz kosztowności.

Zobowiązanie wygasa, gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie to przyjmuje (art. 508 k.c.). Wierzytelność jest prawem przysługującym wierzycielowi, nic nie stoi zatem na przeszkodzie, by wierzyciel zrzekł się tego prawa i umorzył zob. bez uzyskania świadczenia ze strony dłużnika, na przykład zrzekł się zwrotu pożyczki.

  1. Umowa sprzedaży jako szczególna forma zobowiązania.

Przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własności rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zob. się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. Podstawowym obowiązkiem sprzedawcy jest przeniesienie na kupującego prawa własności sprzedawanej rzeczy oraz wydanie rzeczy, natomiast podstawowym obowiązkiem kupującego jest zapłacenie ceny i odebranie rzeczy.

  1. Odpowiedzialność sprzedaży z tytułu rękojmi.

Na sprzedawcy ciąży szczególny rodzaj odpowiedzialności wobec kupującego. Jest to odpowiedzialność za jakość i stan prawny sprzedawanej rzeczy. K.c. nazywa ją rękojmią za wady fizyczne i prawne rzeczy. Odpowiedzialność z tytułu rękojmi jest instytucją ustawową, stanowiącą automatyczną konsekwencję umowy sprzedaży, jeżeli strony nie umieściły w umowie specjalnych postanowień. Istotną cechą rękojmi jest to, że sprzedawca ponosi odp. bez względu na swoją winę i bez względu na to, czy o wadzie rzeczy wiedział.

  1. Gwarancja jakości.

Gwarancja, nazywana przez ustawę gwarancją jakości, jest drugą obok rękojmi instytucją prawną chroniącą interesy nabywcy rzeczy dotkniętej wadami. Od dawna jest stosowana w handlu, zwłaszcza przy sprzedaży maszyn i urządzeń, samochodów, komputerów. W odróżnieniu od rękojmi gwarancja nie jest instytucją ustawową, kiedy to uprawnienia kupującego wynikają z przepisów, lecz umowną. Sprzedana rzecz jest objęta gwarancją, gdy kupujący otrzymał od sprzedawcy dokument gwarancyjny, wystawiony bądź przez samego sprzedawcę, bądź przez producenta, zapewniający o dobrej jakości rzeczy. Termin gwarancji jest określony przez gwaranta w dokumencie gwarancyjnym.

  1. Sprzedaż na raty.

Ma ona zastosowanie wyłącznie w handlu detalicznym i od zwykłej sprzedaży różni się kilkoma specyficznymi cechami. Jako sprzedawca w umowie sprzedaży na raty może wystąpić jedynie przedsiębiorstwo zajmujące się wyłącznie lub między innymi działalnością handlową. Umowa sprzedaży na raty dotyczy jedynie rzeczy ruchomych. Przedmiotem sprzedaży na raty bywają najczęściej wyroby przemysłowe trwałego użytku. Sprzedaż na raty służy interesom zarówno producentów, jak i konsumentów. Udzielany przez bank kredyt klient spłaca ratami. W ten sposób punkt ciężkości transakcji ratalnej przesuwa się ze stosunku „klient - przedsiębiorstwo handlowe” na stosunek „klient - bank”.

Pytania egzaminacyjne z prawa cywilnego.

1.Osoba prawna i rodzaje.

2.Osoba fizyczna

3.Hipoteka

4.Szkoda

5.Wymienić podziały prawa cywilnego.

6.Postacie czynności prawnej.

7.Pozorność czynności prawnej.

8.Prokura

9.Współwłasność łączna i różnice pomiędzy współwłasnością łączną, a

ułamkową.

10.Wyjaśnić pojęcia:

a/ oblad,

b/ oferta

c/ nasciturus

d/rokowania

e/roszczenie

11.Przedawnienie

12.Uznanie za zmarłego.

13.Roszczenie windykacyjne.

14.Odpowiedzialność za rzeczy.

15.Wymienić dobra osobiste.

16. Hipoteka po hipotece - napisał to po łacinie i było trzeba objaśnić.

17.Omówienie rokowania.

18.Jeżeli samochód stojąc na miejscu wyrządzi szkodę to kto za nią

odpowiada?

19.Jeżeli osoba ukradła radio i sprzedała je innej osobie , to kto jest

właścicielem tego radia?

20.Po przybiciu w umowie , kiedy osoba kupująca staje się właścicielem

rzeczy?

Odp: po spisania aktu notarialnego.


1

6


Wyszukiwarka