Procedury postępowania kuratora w dozorze.

Sposób postępowania kuratora w dozorze określają przepisy prawne oraz zalecenia metodyczne pedagogiki resocjalizacyjnej.

Kurator sądowy po objęciu dozoru powinien:

1. zaznajomić się z aktami sprawy karnej i innymi niezbędnymi źródłami informacji o skazanym

2. zaznajomić się z przebiegiem dotychczasowych dozorów i nadzorów wykonywanych przez kuratorów rodzinnych

3. nawiązać pierwszy kontakt ze skazanym nie później niż w ciągu 7 dni od wpływu prawomocnego orzeczenia do zespołu kuratorskiej służby sądowej

4. pouczyć skazanego o prawach i obowiązkach wynikających z okresu próby i dozoru

5. omówić sposób i terminy realizacji dozoru

6. udzielić skazanemu pomocy w rozwiązywaniu problemów adaptacyjnych i życiowych

7. nawiązać kontakt z rodziną i środowiskiem skazanego

Formalnym zamknięciem fazy otwierającej sprawowanie dozoru jest konieczność złożenia sądowi sprawozdania z objęcia dozoru, w którym należy przedstawić:

- diagnozę środowiskową

- zamierzenia readaptacyjne

- metody prowadzenia dozoru i kontroli zachowania skazanego

- warunki osobiste i bytowe skazanego

- stosunek skazanego do dozoru i obowiązków okresu próby

- możliwości i przeszkody realizacji obowiązków

- źródła informacji o skazanym

Model postępowania resocjalizującego

Diagnoza wyjściowa stanowi początek postępowania resocjalizującego w pracy kuratora rozpoznającego wyjściowy stan osobowości i warunki środowiskowe dozorowanego. Składa się z:

1. diagnozy stwierdzającej fakty, opisującej rodzaj zaburzonego zachowania u dozorowanego, jego formę i charakter, stan psychiczny, poziom wykolejenia przestępczego oraz ujawniony stosunek do norm prawnych i obyczajowych

2. diagnozy genetycznej, wskazującej domniemaną przyczynę zaburzonego zachowania dozorowanego

3. diagnozy prognostycznej, przewidującej psychiczną podatność dozorowanego na oddziaływania wychowawcze

Optymalny model postępowania resocjalizującego według A. Paszkiewicz

Zmierzając do postawienia diagnozy kurator sądowy korzysta z narzędzi badawczych takich jak:

- wywiad

- rozmowa

- obserwacja własna

- wywiad środowiskowy

- analiza dokumentów

- konsultacje specjalistyczne

Kurator sądowy po dokonaniu analizy zebranych informacji powinien dążyć do:

1. wyjaśnienia przyczyn nieprzestrzegania przez skazanego norm prawnych, niedostosowania społecznego oraz określenia podstawowych problemów

2. określenia charakterystyki psychofizycznej i wskazania pozytywnych cech osobowości i zachowania skazanego

Następstwem diagnozy w resocjalizacji jest postawienie prognozy oraz opracowanie projektu postępowania uwzględniającego pomoc i ratowanie człowieka. W odniesieniu do skazanego oddanego pod dozór projektem postępowania jest program zamierzeń readaptacyjnych.

Kurator podejmując działania wobec dozorowanego, stosuje podstawowe zasady wychowania resocjalizującego:

1. zasada redukcji wszechstronnego rozwoju osobowości wobec wychowanka wskazuje na konieczność inspirowania i umożliwienia mu rozpoczęcia procesu edukacji

2. zasada wszechstronnej i perspektywistycznej opieki zakłada konieczność liczenia się z wszystkimi potrzebami osoby wychowywanej

3. zasada wymagań nakazuje stawianie podopiecznemu wymagań i zadań do wykonania oraz uwzględnianie w pracy z dozorowanym interesów ludzi

4. zasada akceptacji sprowadza się do tego, że kurator powinien mieć stosunek do podopiecznego podobny do tego, jaki ma lekarz wobec pacjenta

5. zasada respektowania wymaga liczenia się ze skazanym jako człowiekiem, który sam musi odegrać zasadniczą rolę w przemianach

Fazy oddziaływania kuratora wobec skazanego na podstawie metody indywidualnych przypadków według A. Bałandynowicz:

1. otwierająca proces resocjalizacji skazanego, w trakcie której następuje uświadomienie osobie poddanej probacji celów i skuteczności wspólnie podejmowanych z kuratorem sądowym działań

2. badania możliwości wykorzystania potrzeb wychowawczych skazanego w procesie resocjalizacji

3. pracy nad rozwiązaniem problemów utrudniających skazanemu poprawne funkcjonowanie w społeczeństwie

4. zakończenia oddziaływania wychowawczego

Bezpośrednie metody postępowania:

1. bezpośrednie ciągi rozmów ze skazanym

2. dyskusje na temat aktualnej sytuacji dozorowanego

3. doradzanie w drodze racjonalnej dyskusji na temat występujących problemów

4. pobudzanie do działania, analizowanie odczuć

5. aprobata i dezaprobata określonych zachowań

6. weryfikowanie podjętych nieskutecznych rozwiązań problemów i wprowadzenie innych

Program „Stop” i metoda pracy grupowej obejmuje:

- 9 sesji ćwiczeń intelektualnego rozwiązywania trudnych sytuacji w kontekście najbardziej racjonalnych rozwiązań

- 8 sesji zdobywania zręczności proszenia o pomoc i udzielania pomocy

- sesja uczenia podopiecznych przekonywania innych osób oraz bycia elastycznym w swych postawach

- sesja zawierająca kontrolę własnych emocji

- 9 sesji ćwiczeń twórczego myślenia w zakresie rozwiązywania problemów

- 2 sesje ćwiczeń nawyków wybierania „lepszego wyjścia” z trudnej sytuacji

- 4 sesje nauki krytycznego myślenia w ocenie własnego postępowania

- ostatnia sesja pokazująca zazębianie się i uzupełnianie ćwiczonych umiejętności

Podczas sesji uczestnicy dyskutują, oglądają krótkie filmy dydaktyczne, prezentacje multimedialne, po czym są prowadzone odpowiednio dobrane ćwiczenia.

Realizacja zadań kontrolnych w dozorze.

Kontrola zachowania skazanego w okresie trwania dozoru powinna dotyczyć sprawdzania, czy:

- dozorowany przestrzega obowiązującego stanu prawnego, dostosowuje się do przestrzegania norm obyczajowych i przyswaja sobie pozytywne wzory zachowań

- dąży do wykonania orzeczenia sądu i realizowania orzeczonych przez sąd obowiązków oraz wykonania środków karnych

- wykonuje zaplanowane wspólnie z kuratorem zadania zmierzające do pozytywnych zmian w jego osobowości

Techniki zbierania informacji, w zależności od tego co będzie przedmiotem kontroli:

1. dokonywanie ustaleń przez kuratora sądowego w miejscu zamieszkania lub pobytu skazanego poprzez rozmowę, analizę dokumentów, obserwacje

2. wezwanie skazanego do sądu w celu ustalenia wyjaśnień co do wykonywania ustalonych obowiązków

3. kontaktowanie się z rodziną skazanego

4. pisemne wystąpienia do instytucji i urzędów oraz osobiste dokonywanie ustaleń w instytucjach i urzędach

5. ustalanie, czy skazany nie popełnił przestępstwa w czasie trwania próby

Dozór - czynności kuratora sądowego według uregulowań prawnych:

Trudności w wykonywaniu dozoru:

- kuratorzy mają różnego rodzaju dylematy, których pokonanie leży często poza zasięgiem ich możliwości

- niedoskonałość aktu wykonawczego wydanego na podstawie art. 176 k.k.w. - rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 czerwca 2002 w sprawie zakresu praw i obowiązków podmiotów sprawujących dozór

- problemy związane z zapoznanie się z dokumentacją skazanego, zwłaszcza gdy orzeczenia zostały wydane przez inny sąd, często dokumenty i akta skazanego są w archiwach sądów

---