OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO

NA STANOWISKU

STRAŻAK

1. CHARAKTERYSTYKA STANOWISKA PRACY

1. Miejsce pracy

Państwowe (Zakładowe, Ochotnicze) Jednostki Straży Pożarnej, teren prowadzonych akcji ratowniczych lub gaśniczych

2. Opis zawodu

Podstawowym celem pracy strażaka jest wykonywanie czynności ratowniczo-gaśniczych podczas różnego rodzaju zdarzeń wymagających interwencji: pożarów, katastrof budowlanych i chemicznych, wypadków komunikacyjnych i innych sytuacji niosących zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi. Do podstawowych obowiązków strażaka należy organizowanie, kierowanie oraz prowadzenie bezpośrednich działań ratowniczych w celu ochrony życia, zdrowia i mienia, a także likwidacje źródła  powstania pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia (katastrofy techniczne, chemiczne, ekologiczne, wypadki drogowe, lotnicze itp).

3. Podstawowe czynności na stanowisku pracy

Ewakuacja osób zagrożonych z  wysokich budynków oraz zwierząt z drzew i przewodów, konserwowanie wyposażenia osobistego i technicznego jednostek ratowniczo-gaśniczych oraz usuwanie prostych usterek, kontrola przestrzegania przepisów przeciwpożarowych, kształcenie kadr dla potrzeb własnych i innych jednostek ochrony  przeciwpożarowej oraz powszechnego systemu ochrony ludności, lokalizacja i likwidacja zagrożeń chemicznych i ekologicznych, prowadzenie działań ratowniczo-gaśniczych w czasie pożarów, prowadzenie działań ratowniczo-gaśniczych w obrębie dróg publicznych podczas kolizji drogowych i katastrof lotniczych, prowadzenie działań ratowniczych na akwenach wodnych i pod wodą, prowadzenie działań ratowniczych podczas katastrof budowlanych, ratowanie ludzi i  mienia podczas miejscowych zagrożeń, ratowanie poszkodowanych z wykopów,  studni oraz jaskiń (ratownictwo wysokościowe), rozpoznawanie zagrożeń pożarowych i innych, sprawdzanie, współdziałanie z innymi służbami podczas działań w czasie klęsk żywiołowych (powódź), wstępne ustalenie przyczyn oraz okoliczności powstania i rozprzestrzeniania się pożaru, wykonywanie pomocniczych i specjalistycznych czynności ratowniczych w czasie likwidacji miejscowych zagrożeń przez inne służby ratownicze (policja, pogotowie ratunkowe, straż miejska i wojskowe służby techniczne).

4. Sprzęt stosowany na stanowisku pracy w tym sprzęt ochronny.

Samochody gaśnicze, samochody specjalne (drabiny mechaniczne, podnośniki, hydrauliczne, cysterny chemiczne), przyczepy, sprzęt pływający (kutry, łodzie, transportery, pontony), piły do drewna, piły do stali i betonu, piły łańcuchowe, nożyce do cięcia blachy, sprzęt do podawania wody i piany (pompy szlamowe, pływające i głębinowe, pompy o dużej wydolności, działka wodno pianowe, prądnice i wytwornice i agregaty piany lekkiej, generatory piany, węże tłoczne i ssące, zbiorniki wodne, kurtyny wodne, armatura do podawania wody i piany (rozdzielacze, zbieracze, ssaki ssące), sprzęt do ochrony dróg oddechowych (aparaty powietrzne, nadciśnieniowe i podciśnieniowe, aparaty tlenowe, maski nadciśnieniowe, podciśnieniowe i ewakuacyjne), sprzęt ratownictwa chemicznego (ekologiczne zestawy 1-szej pomocy, ubrania gazoszczelne), sprzęt ratownictwa wysokościowego (skokochrony, osprzęt alpinistyczny, liny ratownicze, szelki ratownicze i ewakuacyjne), sprzęt burzący (młoty, łomy, siekiery), narzędzia hydrauliczne (rozpieracze, nożyce, łączniki rur, otwieracze drzwi, rozpieracze kolumnowe, podnośniki, pompy hydrauliczne), sprzęt pneumatyczny, sprzęt do poszukiwania ludzi w zawałach (kamery telewizyjne, młoty udarowe), sprzęt pomiarowy i wykrywający (eksplozymetry, wykrywacze  gazów, rurki wskaźnikowe, lokalizatory ognia i temperatury), drabiny pożarnicze (aluminiowe, sznurowe), zestawy pierwszej pomocy medycznej, deski ratownicze, nosze, namioty pneumatyczne, agregaty oświetleniowe, prądotwórcze, do odymiania wentylatory, sprzęt ochrony indywidualnej (specjalna odzież, obuwie, rękawice, hełmy).

5. Wykaz zagrożeń na stanowisku pracy

• Pracuja w szkodliwych i gwałtownie zmieniających się warunkach w narażeniu na różnorodne czynniki ryzyka: zawalające się konstrukcje, spadający gruz, gazy, toksyczne pyły, atmosfera uboga w tlen i in.

• Brak świadomości wszystkich zagrożeń, szczególnie gdy występują wzywania do przypadków innych niż pożary, takich jak wypadki komunikacyjne, katastrofy przemysłowe, trzęsienia ziemi, powodzie, katastrofy ekologiczne.

• Czynności związane z dużym wysiłkiem fizycznym np. dźwiganie ciężkich przedmiotów w wysokiej temperaturze otoczenia a wszystko to przy obciążeniu odzieżą ochronną. Może to być przyczyną wyczerpania organizmu, urazów z przeciążenia, chorób układu krążenia.

• Pracuja pod ciągłą groźbą niebezpieczeństwa, przez wiele godzin, często w systemie pracy dyżurowej co stanowi źródło stresu i problemów osobistych i rodzinnych. Tragiczne zdarzenia związane z akcjami ratowniczymi mogą wywoływać stres pourazowy.

• Substancje chemiczne wydzielające się w czasie pożaru: tlenek węgla, cyjanowodór, tlenki azotu, dwutlenek siarki, fosgen, chlorowodór, amoniak, formaldehyd, acetaldehyd, akroleina, benzaldehyd, metyloetyloketon, fenol i jego pochodne, akrylonitryl, dwutlenek węgla, węglowodory aromatyczne - benzen, toluen, etylobenzen, ksyleny, trimetylobenzen, tetrametylobenzen, styren, kumen, dietylobenzeny, węglowodory alifatyczne (etan, oktan, nonan, metylononan, tetradekan), chlorowcopochodne (dichlorometan, dichloroetan, chloroform, chloroetan, tetrachloroetylen, dichlorofluorometan).

6. Wymagania prawne na ocenianym stanowisku pracy

• Rozporządzenie MPiPS z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. (t.j. Dz. U. 2003 nr 169 poz. 1650 ze zmianami).

• Rozporządzenie MZiOS z 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy. (Dz. U. nr 69, poz. 332).

• Rozporządzenie MPiPS z 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych (Dz. U. nr 26, poz. 313), wraz z późniejszymi zmianami. (Dz. U. Nr 82, poz. 930 - obowiązuje od 1 stycznia 2002 r.).

• Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 8 grudnia 2004 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz.U. 2004 nr 265 poz. 2644)

2. Metoda oceny ryzyka zawodowego.

Metodą przyjętą do oceny ryzyka zawodowego jest metoda określona w normie PN-N-18002.

Prawdopodobieństwo	Ciężkość następstw
		Mała	Średnia	Duża
Mało prawdopodobne	Małe	Małe	Średnie
Prawdopodobne	Małe	Średnie	Duże
Wysoce prawdopodobne	Średnie	Duże	Duże

Przy oszacowaniu ryzyka zawodowego zgodnie ze skalą trójstopniową ciężkość szkodliwych następstw zagrożenia i prawdopodobieństwo ich wystąpienia określa się
w oparciu o niżej wymienione wskazówki:

• Prawdopodobieństwo następstw (P):

• do mało prawdopodobnych (MP) zalicza się te następstwa zagrożeń, które nie powinny wystąpić podczas całego okresu aktywności zawodowej pracownika;

• do prawdopodobnych (P) zalicza się te następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić nie więcej niż kilkakrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika;

• do wysoce prawdopodobnych (WP) zalicza się te następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić wielokrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika.

• Ciężkość następstw (N):

• do następstw o małej szkodliwości (MN) zalicza się te urazy i choroby, które nie powodują długotrwałych dolegliwości i absencji w pracy (czasowa niezdolność do pracy do 28 dni); są to czasowe pogorszenie stanu zdrowia, takie jak niewielkie stłuczenie
  i zranienia, podrażnienia oczu, objawy niewielkiego zatrucia, bóle głowy itp.;

• do następstw o średniej szkodliwości (ŚN) zalicza się te urazy i choroby, które powodują niewielkie ale długotrwałe lub nawracające okresowo dolegliwości i są związane z okresami absencji powyżej 28 dni; są to np.: zranienia, oparzenia II stopnia na niewielkiej powierzchni ciała, alergie skórne, nieskomplikowane złamania, zespoły przeciążeniowe układu mięśniowo-szkieletowego (np.: zapalenie ścięgna) itp.;

• do następstw o dużej szkodliwości (DN) zalicza się te urazy i choroby, które powodują ciężkie i stałe dolegliwości i/lub śmierć; są to np.: oparzenia III stopnia, oparzenia II stopnia dużej powierzchni ciała, amputacje, skomplikowane złamania z następową dysfunkcją, choroby nowotworowe, toksyczne uszkodzenia narządów wewnętrznych
  i układu nerwowego w wyniku narażenia na czynniki chemiczne, zespół wibracyjny, zawodowe uszkodzenia słuchu, astma, zaćma itp.

Ocena ryzyka zawodowego związanego z obciążeniem fizycznym została przeprowadzona w oparciu o poniższe wytyczne

Ocena przeprowadzana jest w oparciu o dwa czynniki:

• stopień obciążenia statycznego

Liczba punktów	Pozycja ciała przy pracy	Przykłady
1	siedząca niewymuszona	praca biurowa
		stojąca niewymuszona, z możliwością okresowej zmiany na siedzącą	ślusarz, stolarz
		siedząca lub stojąca na przemian z chodzeniem	nadzór techniczny
	2	siedząca wymuszona, nie pochylona bądź nieznacznie pochylona	pisanie na maszynie, obsługa pras mechanicznych,
		stojąca nie wymuszona bez możliwości okresowej zmiany pozycji na siedzącą	obsługa niektórych obrabiarek, malowanie
		stojąca wymuszona z możliwością zmiany pozycji na siedzącą	motorniczy, suwnicowy
	4	siedząca wymuszona bardzo pochylona	dokładne prace ślusarskie, przy produkcji narzędzi
		stojąca wymuszona nie pochylona bez możliwości okresowej zmiany pozycji na siedzącą	piaskowanie, obsługa niektórych obrabiarek
		stojąca wymuszona pochylona, niezależnie od możliwości zmieniania pozycji, klęcząca, w przysiadzie i inne nienaturalne pozycje	obróbka drewna, spawanie, formowanie ręczne, ślusarz samochodowy

• ­­stopień obciążenia monotypowością ruchów

Liczba punktów	Liczba powtórzeń stereotypowych ruchów na zmianę roboczą
		z obciążeniem poniżej 10 kg	z obciążeniem powyżej 10 kg
		A	B
1	poniżej 800	poniżej 300
2	800-1600	300-800
4	1600-3200	800-1600
6	powyżej 3200	powyżej 1600

Końcowa ocena ryzyka zawodowego związanego z obciążeniem fizycznym jest wynikiem sumy punktów wynikających ze stopnia obciążenia statycznego i stopnia obciążenia monotypowością wykonywanych przez pracownika ruchów.

Suma punktów	Ryzyko
powyżej 4	duże
3 - 4	średnie
2	małe

W przypadku określenia ośmiogodzinnej ekspozycji na czynniki szkodliwe stosowana będzie ocena

P_max

- wartość dopuszczalna wielkości charakteryzującej narażenie, czyli odpowiednia wartość NDS - najwyższego dopuszczalnego stężenia lub NDN - najwyższego dopuszczalnego natężenia czynnika (dla hałasu są to: LE - 85 dB, LEmax - 115 dB).

0,5 P_max

- połowa dopuszczalnej wielkości charakteryzującej narażenie (dla hałasu są to:
LE - 82 dB, LEmax - 109 dB).

P

- wartość zmierzona.

Wartość wielkości charakteryzującej narażenie	Oszacowanie ryzyka zawodowego
Pmax < P	duże
Pmax ≥ P ≥ 0,5 Pmax	średnie
P < 0,5 Pmax	małe




3. Ocena ryzyka zawodowego

Czynnik	Zagrożenie / skutki	Profil.	P	F	S	I	R
Czynniki mogące powodować wypadki	Niskie stężenie tlenu w powietrzu - łagodne obrażenia		1	1	0,5	1	Pomi.
		Gorące powierzchnie, powietrze, gazy - możliwość poparzeń skóry i dróg oddechowych		2	1,5	2	2	Niskie
		Szkło, metal i inne ostre przedmioty - możliwość urazów w wyniku ukłucia, przecięcia, przekłucia		2	1	2	1	Pomi.
		Spadające elementy  konstrukcji (fragmenty sufitów, murów), gruz - możliwość urazów w wyniku uderzenia, przygniecenia		1	1	6	1	Niskie
		Nieruchome, wystające elementy konstrukcji zwłaszcza przy złej widoczności spowodowanej dymem - możliwość urazów w wyniku uderzenia		2	1,5	0,5	2	Pomi.
		Wypadki komunikacyjne podczas jazdy do akcji - możliwość urazów, nawet śmierć		1,5	4	15	2	Wys
		Prąd elektryczny - możliwość porażenia w przypadku  wadliwie działającego sprzętu elektrycznego, lub interwencji w obiektach czynnej instalacji elektrycznej		1	1	2	1	Pomi.
		Ulatniające się z uszkodzonej instalacji gazowej gazy - możliwość poparzeń i urazów na skutek pożaru i eksplozji		2	1	6	1	Niskie
		Substancje chemiczne powstające podczas pożaru - możliwość ostrego zatrucia		2	1,5	4	1	Niskie
		Śliska, nierówna nawierzchnia oraz drabiny, schody, dachy, zapadające się stropy - możliwość urazów w wyniku potknięcia, poślizgnięcia i upadku		8	2,5	4	2	Wys
	Czynniki fizyczne	Nadmierny hałas podczas akcji gaśniczych - możliwość uszkodzenia słuchu		0,033	1	6	1	Pomi.
		Wysoka temperatura panująca podczas pożaru - możliwość wystąpienia dyskomfortu cieplnego, przegrzania organizmu i/lub poparzeń		8	2,5	2	1	Nisk.,
		Niska temperatura podczas prowadzenia akcji ratowniczych w okresie zimowym, szczególnie podczas akcji ratownictwa wodnego - możliwość odmrożeń, zapalenia oskrzeli i płuc		2	1,5	4	2	Nisk.
	Czynniki chemiczne i pyły	Niedobór tlenu oraz obecność tlenku węgla i innych produktów spalania w powietrzu, którym oddycha strażak - możliwość niedotlenienia i śmierci na skutek uduszenia		1	1	0,5	1	Pomi.
		Różne związki chemiczne, na które strażak może być narażony podczas katastrof chemicznych - możliwość ostrych zatruć, poparzeń, zapaleń skóry		1	1	4	2	Nisk
		Gazy ulatniające się z nieszczelnych zbiorników i instalacji technologicznych objętych pożarem - możliwość ostrych zatruć		1	1	4	2	Nisk
		Środki pianotwórcze i inne materiały np. dezynfekcyjne  - możliwość skórnych zmian uczuleniowych		1,5	2,5	2	1	Nisk.
Czynniki biologiczne	Każdy możliwy czynnik biologiczny wywołujący choroby zakaźne, którego źródłem mogą być ratowane osoby lub zwierzęta		0,033	1,5	4	1	Pomi.
Czynniki ergonomiczne, psychospołeczne i związane z organizacją pracy	Odpowiedzialność za bezpieczeństwo i zdrowie ludzi ratowanych a także współpracowników, świadomość zagrożenia własnego zdrowia i życia a także wydarzenia, których świadkiem jest strażak, zwłaszcza gdy dochodzi do śmierci osób ratowanych - możliwość stresu pourazowego		2	2,5	4	2	Nisk.
		Praca wykonywana w trybie dyżurowym (praca nocna) - możliwość stresu psychicznego, zaburzeń rytmu biologicznego, obniżonej zdolności do pracy fizycznej		2	2,5	2	2	Nisk.
		Nadmierny wysiłek fizyczny (dźwiganie ciężarów, w tym osób poszkodowanych, dóbr materialnych, sprzętu gaśniczo-ratowniczego, jak również ciężkiej odzieży ochronnej z aparatem tlenowym) - możliwość dolegliwości bólowych wynikających z przeciążenia układu mięśniowo-szkieletowego i ogólnego zmęczenia		10	2,5	4	2	Wys

4. Działania profilaktyczne

	Należy zawsze stosować się do zasad przekazanych podczas treningów lub zawartych w instrukcjach określonych dla konkretnych zdarzeń i używać odpowiednich środków ochrony indywidualnej (rękawice odporne na temperaturę, czynniki chemiczne i cięcie., hełmy, gogle, ochronniki słuchu, maski, aparaty oddechowe).
	Należy sprawdzić drabinę przed wejściem na nią. Nigdy nie należy wchodzić na niestabilnie ustawioną drabinę lub drabinę o śliskich szczeblach.
	Należy stosować bezpieczne metody podnoszenia i przenoszenia ciężkich lub nieporęcznych ładunków oraz stosować urządzenia mechaniczne ułatwiające podnoszenie i przenoszenie.

Data przeprowadzenia oceny:

Skład zespołu ds. oceny ryzyka zawodowego:

1. …………………………

2. …………………………

3. …………………………

WYKAZ PRACOWNIKÓW KTÓRZY WYKONUJĄ PRACĘ STRAŻAKA ORAZ KTÓRZY ZOSTALI ZAPOZNANI Z WYSTĘPUJĄCYMI NA TYM STANOWISKU ZAGROŻENIAMI I OCENĄ RYZYKA ZAWODOWEGO

Lp.	Nazwisko i imię	Nr ewidencyjny	Data zapoznania się pracownika z oceną ryzyka zawodowego	Czytelny podpis pracownika
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14

---