PRAWO CYWILNE CZĘŚĆ OGÓLNA

Na pojęcie prawa cywilnego składają się trzy elementy:

1. przedmiot

2. podmioty działające na podstawie jego przepisów

3. metoda regulacji

ad. 1) przedmiotem regulacji cywilnoprawnej są stosunki cywilne ( definitio idem per idem ). Prawo cywilne

reguluje stosunki społeczne o charakterze majątkowym ( stosunki mające za przedmiot interes natury

ekonomicznej, własnościowe. Dotyczą one społecznego korzystania z dóbr i wymiany tych dóbr i usług )

i niemajątkowym ( są to dobra nie mające jako takiej bezpośredniej wartości ekonomicznej )

ad. 2 ) wynika to z art. 1 KC - podmiotami stosunków cywilnoprawnych które reguluje kodeks są osoby

fizyczne ( ludzie ) i osoby prawne ( twory prawne wyposażone w zdolność prawną )

ad. 3 ) podstawowym kryterium wyróżniającym prawo cywilne od innych gałęzi prawa jest metoda regulacji.

Dla stosunków cywilnoprawnych charakterystyczna jest zasada równorzędności stron - żadna ze stron nie

jest podporządkowana drugiej.

Definicja: Prawo cywilne jest to gałąź prawa obejmującą zespół przepisów normujących stosunki majątkowe oraz niemajątkowe między osobami fizycznymi i osobami prawnymi na zasadzie równorzędności podmiotów.

Prawo cywilne jest częścią prawa prywatnego.

Związane jest to z podziałem na prawo:

1) Publiczne - zmierzające do ochrony interesu ogólnego i

2. Prywatne - mające na względzie korzyść jednostki.

Stosunek cywilnoprawny - jest to stosunek prawny określony przez dyspozycję norm prawa cywilnego.

Stosunek prawny jest to stosunek społeczny uregulowany przez prawo, ustanowiona przez prawo wież o charakterze powinnościowym pomiędzy ludźmi lub utworzonymi przez nich podmiotami.

Stosunki cywilnoprawne opierają się na zasadzie równorzędności stron ( żadna ze stron nie jest podporządkowana drugiej ) oraz w większości stosunki te są kształtowane przez same strony.

wyróżniamy stosunki

dwustronnie zindywidualizowane jednostronnie zindywidualizowane

są to stosunki powstające pomiędzy dwoma są to stosunki łączące określony podmiot z

( lub więcej ) ściśle określonymi podmiotami, nieoznaczonym kręgiem osób

z prawem oznaczonej osoby sprzężony jest np. własność

obowiązek inne osoby

np. zobowiązania, pr. rodzinne

Elementy stosunku cywilnoprawnego to:

1. podmioty - art. 1 KC

2. przedmiot

3. uprawnienia i obowiązki ( treść stosunku prawnego )

Jeżeli kilka osób występuje po jednej stronie stosunku prawnego, to możemy mieć do czynienia z :

1. jeżeli uprawnienia lub obowiązki są podzielne, dzielą się one na tyle części ile jest podmiotów ( art. 379 kc )

2. może istnieć wspólność w częściach ułamkowych

3. wspólność do niepodzielnej ręki - pewne prawo przysługuje kilku osobom łącznie, ale żaden nie ma określonego udziału w tym prawie.

Dobra wiara - w prawie cywilnym istnieje domniemanie istnienia dobrej wiary.

Art. 7 KC mówi że jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary

Jest to domniemanie obalane ( praesumptio iuris tantum ). Jest to zjawisko wewnętrzne, określające stan psychiczny danej osoby, polegający na jej błędnym ale usprawiedliwionym mniemaniu istnienia jakiegoś prawa lub stosunku prawnego. W stanie dobrej wiary jest osoba która pomimo dołożenia należytej staranności nie mogła dowiedzieć się o rzeczywistym stanie prawnym.

Prawo Podmiotowe

Źródłem praw podmiotowych jest prawo przedmiotowe. Obejmuje ono jedno lub więcej uprawnień stanowiących element danego typu stosunku prawnego.

Np. uprawnienie do korzystania z rzeczy jest składnikiem różnych praw podmiotowych jak: prawa własności, użytkowania czy dzierżawcy.

Prawo podmiotowe jest to wynikająca ze stosunku prawnego sfera możności postępowania w określony sposób, przyznana przez normę prawną w celu ochrony interesów podmiotu uprawnionego i przez normę prawną zabezpieczona.

Prawo podmiotowe istnieje bez względu na to czy uprawniony z niego korzysta. Wynika ono ze stosunku prawnego a więc każdemu prawu podmiotowemu odpowiadają obowiązki innej osoby - są to obowiązki nienaruszania sfery możności postępowania uprawnionego. Prawo podmiotowe jest prawem przyznanym przez normę prawną. Norma określa zdarzenia prawne w których następstwie powstają poszczególne prawa. Zabezpieczenie przez podmiotowego przez normę prawną polega na tym, że w razie jego naruszenia państwo umożliwi podmiotowi uprawnionemu skorzystanie z pomocy aparatu państwowego.

wyróżniamy prawa podmiotowe

pr. podmiotowe bezpośrednie roszczenia pr. kształtujące

możność podejmowania przez uprawnionego możność żądania od konkretnej możność jednostronnego

wszelkich lub określonych działań w osoby konkretnego zachowania ukształtowania przez

odniesieniu do oznaczonego dobra, w się uprawnionego w sposób

szczególności na możności korzystania dla niego korzystny,

z niego stosunku prawnego

Rodzaje i typy praw podmiotowych

Prawa podmiotowe

bezwzględne względne

Prawa podmiotowe bezwzględne są to te prawa które Prawa względne są skuteczne przeciwko

Są skuteczne przeciwko każdej osobie. Ich korelatem oznaczonej osobie lub osobom. Ich korelatem

są obowiązki nieograniczonej liczby osób do jest obowiązek tych osób do określonego

zaniechania działań naruszających prawo podmiotowe zachowania ( działania lub zaniechania )

np. prawo własności ( art. 140 KC ) np. wierzytelność ( art. 353 §1 )

Prawa podmiotowe

majątkowe niemajątkowe

Prawa majątkowe są to: Prawa niemajątkowe są to prawa:

a) prawa rzeczowe a) prawa osobiste - dobra osobiste

b) wierzytelności b) prawa rodzinne ( nie mające charakteru

c) prawa do spadku majątkowego )

d) prawa rodzinne majątkowe

Prawa podmiotowe

zbywalne niezbywalne

prawa niemajątkowe są niezbywalne

Prawa podmiotowe

związane niesamoistne ( akcesoryjne )

podmiotem jednego prawa może być tylko osoba są to:

będąca podmiotem innego prawa - hipoteka

• zastaw

• poręczenie

więź prawa akcesoryjnego zależy od istnienia prawa głównego, nie może ono istnieć bez niego.

Nabycie prawa podmiotowego

pochodne ( sukcesja ) pierwotne

Nabycie jest pochodne w przypadku gdy to nabycie pierwotne ma miejsce w

prawo istnieje u innej osoby i w wyniku przypadku gdy ta zależność nie

nabycia staje się następca prawnym uzyskującym występuje

takie samo prawo lub nowe.

Następuje to wyniku dziedziczenia, umowy lub

połączenia osób prawnych.

nabycie translatywne nabycie konstytutywne

prawo w całości przechodzi z jednego podmiotu dany podmiot nabywa nowe prawo, będące częścią

na drugi prawa dotychczas istniejącego

sukcesja pod tytułem ogólnym ( uniwersalna ) sukcesja pod tytułem szczególnym ( singularna )

nabywca wstępuje w ogół praw przedmiotem sukcesji jest tylko jedno czy więcej praw

Zasadą jest, że w wyniku nabycia pochodnego, nabywca nie może uzyskać więcej praw niż miał zbywca. Przechodzi ono na nabywcę w takim samym rozmiarze jakim miał je poprzednik.

Nadużycie prawa podmiotowego - zostało ono uregulowane w art. 5 KC.

„Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony”

PODMIOTY PRAWA

Człowiek Osoby prawne Ułomne osoby prawne

CZŁOWIEK

Podmiotem prawa ( osobą fizyczną ) jest każdy człowiek bez względu na wiek, rasę narodowość, wykształcenie czy pochodzenie

Art. 8 §1 kc przyznaje każdemu człowiekowi od chwili urodzenia zdolność prawną

Chwila urodzenia została określona jako chwila odłączenia od ciała matki, dziecko aby nabyło zdolność prawną musi urodzić się żywe. Art. 9 wprowadza tu domniemanie obalane ( praesumptio iuris tantum ) że dziecko przyszło na świat żywe. Kto twierdzi inaczej musi to udowodnić

Nasciturus - jest to nienarodzony jeszcze płód znajdujący się w łonie matki. Na gruncie prawa polskiego Nasciturus ma zdolność prawną pod warunkiem rozwiązującym, którym jest urodzenie się dziecka martwego.

Mimo to wiele przepisów chroni dziecko nie narodzone - może ono być spadkobiercą ( 972 ) czy też ustalenie ojcostwa takiego dziecka może nastąpić tylko w wyniku uznania ( 75 krio )

ZDOLNOŚĆ

Zdolność PRAWNA Zdolność DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH

Zdolność prawna to zdolność do bycia Zdolność do tego aby poprzez swoje działania

podmiotem praw i obowiązków nabywać prawa lub zaciągać zobowiązania.

Osoba fizyczna może:

nie mieć zdolności mieć ograniczoną zdolność mieć pełną zdolność

wg art. 12 kc nie mają zdolności wg art. 15 kc ograniczoną zdolność do wg art. 11 kc pełną

do czynności prawnych osoby czynności prawnych mają osoby które zdolność nabywa się z

poniżej 13 roku życia oraz ukończyły 13 lat oraz osoby chwilą uzyskania

osoby ubezwłasnowolnione ubezwłasnowolnione częściowo pełnoletności

całkowicie

Pełna zdolność do czynności prawnych - osoba fizyczna nabywa pełną zdolność do czynności prawnych na skutek uzyskania pełnoletności. Zgodnie z art. 10 §1 kc pełnoletnim jest ten kto ukończył 18 lat.

Pełnoletność wg §2 art. 10 kc może uzyskać kobieta na skutek zawarcia małżeństwa ( nie traci jej w razie unieważnienia małżeństwa ), małżeństwo takie zawiera kobieta za zgodą sądu w wieku lat 16 z ważnych powodów.

Nie mają zdolności do czynności prawnych ( art. 12 kc ):

- osoby które nie ukończyły 13 lat,

- osoby ubezwłasnowolnione całkowicie

Osoba nie mająca zdolność prawnej nie może zawrzeć ważnej czynności prawnej. Czynność prawna zawarta przez taką osobę z mocy art. 14 §1 kc jest nieważna. W imieniu takiej osoby czynność prawna może być dokonana przez przedstawiciela ( o ile prawo dopuszcza taką możliwość - np. przedstawiciel nie może zawrzeć małżeństwa w imieniu reprezentowanego ). Czynność taka ma charakter nieważności bezwzględnej.

Art. 14 §2 zezwala osobie nie mającej zdolności do czynności prawnych zawierać ważne umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych sprawa życia codziennego, pod warunkiem, że umowa taka nie pociąga dla niezdolnego do czynności prawnych rażącego pokrzywdzenia.

Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają ( art. 15 ):

- małoletni, którzy ukończyli 13 lat

- osoby ubezwłasnowolnione częściowo

- osoba dla której sąd ustanowił doradcę tymczasowego

Ubezwłasnowolnienie częściowe - art. 16 kc - Ubezwłasnowolnić częściowo można osobę która ukończyła 18 lat ( pełnoletnią ) jeżeli z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych w szczególności pijaństwa lub narkomanii potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw a stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego

Dla osoby ubezwłasnowolnionej ustanawia się kuratora ( art. 16 §2 kc )

Czynności prawne osoby mającej ograniczoną zdolność do czynności prawnych:

1. Zgodnie z art. 17 kc - do ważności czynności prawnej na skutek której osoba taka rozporządza swoim prawem lub zaciąga zobowiązanie potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego. Chyba, że przepisy mówią inaczej.

Jeżeli osoba mająca ograniczoną zdolność do czynności prawnych zawrze taką umowę to powstanie czynność prawna niezupełna ( negotium claudicans ). Wg art. 18 §1 kc ważność takiej czynności zależy od potwierdzenia tej czynności przez przedstawiciela ustawowego. W razie wyrażenia zgody, czynność taka staje się ważna i to od chwili jej zawarcia ( skutek ex tunc ). Osoba mająca ograniczoną zdolność do czynność prawnych może także sama potwierdzić taką umowę po uzyskaniu pełnej zdolności do czynności prawnych ( art. 18 §2 kc ).

Strona, która zawarła umowę z osobą ograniczoną w zdolności prawnej może wyznaczy termin jej przedstawicielowi ustawowemu na potwierdzenie umowy, staje się ona wolna po upływie tego terminu ( art. 18 §3 kc )

2. Zgodnie z art. 19 kc - czynność prawna jednostronna dokonana przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych, do której wymagana jest zgoda przedstawiciela ustawowego jest nieważna.

3. Sytuacje w których osoba ograniczona w zdolności prawnej jest traktowana jako mającą pełną zdolność:

1. w czynnościach prawnym w których nie rozporządza swoim prawem lub nie zaciąga zobowiązań ( argumentum a contario z art. 17 kc )

2. w przypadku zawierania umów powszechnie zawieranych w drobnych sprawach życia codziennego ( art. 20 kc )

3. rozporządzać swoim zarobkiem - chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów pozbawi go tego prawa ( art. 21 kc )

4. przedmiotami oddanymi do swobodnego użytku ( art. 22 kc )

Dobra osobiste - art. 23 kc - Kodeks Cywilny nie zawiera definicji dóbr osobistych, ogranicza się on do wyliczenia podstawowego katalogu dóbr osobistych, jest to jednak tylko katalog przykładowy, nie jest on ani wyczerpujący ani zamknięty.

Należy przyjąć, że dobra osobiste są to dobra związane ściśle z jednostką ludzką, pewne indywidualne wartości świata uczuć czy psychicznego człowieka. Jest to dobro niemajątkowe - powstaje i wygasa wraz z osoba fizyczną. Ochrona tych dóbr jest wszechstronna.

Art. 23 kc jako dobra osobiste wymienia ( w szczególności ):

• zdrowie

• wolność

• cześć

• swobodę sumienia

• nazwisko lub pseudonim

• wizerunek

• tajemnicę korespondencji

• nietykalność mieszkania

• twórczość naukową, wynalazczą, racjonalizatorską

Ochrona dóbr osobistych - dobra osobiste pozostają pod ochronną prawa cywilnego i innych przepisów.

Główną regulację zawiera art. 24 kc.

Art. 24 kc w §1 przewiduje, że w razie:

1. zagrożenia dobra osobistego cudzym działaniem - osoba ta może żądać zaniechania tego działania

2. w razie dokonania naruszenia - może ona żądać ażeby naruszający dopełnił wszelkich czynności potrzebnych do usunięcia skutków ( w szczególności złożył odpowiednie oświadczenie w treści i w formie )

Może on także żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej Sumy na

wskazany cel społeczny

Jeżeli naruszenie dobra osobistego spowodowało szkodę majątkową to wg art. 24 §2 kc

poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.

Regulacja ta nie uchybia wg art. 24 §3 kc uprawnieniom przewidzianym w innych przepisach w szczególności w prawie autorskim i prawie wynalazczym.

Zamieszkanie - Miejscem zamieszkania osoby fizycznej zgodnie z art. 25 kc jest miejscowość w którym osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu.

Do ustalenia miejsca zamieszkania osoby fizycznej potrzebne są dwa momenty - zewnętrzny czyli faktyczne przebywania ( corpus ) i wewnętrzny czyli zamiar stałego pobytu ( amicus ).

Art. 28 kc przewiduje, że można mieć tylko jedne miejsce zamieszkania.

Zamieszkanie pochodne - ( domicilium necessarium ) - jest to rodzaj zamieszkania, który określana się dla pewnych osób na podstawie zamieszkania innych osób.

Wyróżniamy tu:

1. Dziecko - wg art. 26 §1 kc miejscem zamieszkania dziecka jest miejsce zamieszkania rodziców. Jeżeli władza przysługuje lub została powierzona tylko jednemu miejscem zamieszkania dziecka jest miejsce zamieszkania tego właśnie rodzica.

W przypadku gdy władza przysługuje obojgu rodzicom mającym oddzielne miejsce zamieszkania, miejscem zamieszkania dziecka jest miejsce u którego stale przebywa, a jeżeli nie można tego określić uczyni to sąd opiekuńczy ( art. 26 §2 kc )

2. Miejscem zamieszkania osoby pozostającej pod opieką jest miejsce zamieszkania opiekuna - art. 27 kc.

Uznanie za zmarłego

Zginanym jest osoba fizyczna o której nie wiadomo czy żyje czy zmarła.

Przesłanki uznania za zmarłego:

• fakt zaginięcia osoby

• upływ od chwili zaginięcia określonego czasu

Wypadki normalne:

1. Zgodnie z art. 29 kc - zaginiony może być uznany za zmarłego, jeżeli od końca roku w którym istniejących wiadomości jeszcze żył upłynęło 10 lat.

Okres ten ulega skróceniu do 5 lat, jeżeli w chwili uznania za zmarłego ukończyłby 70 lat.

Art. 29 §2 kc wprowadza obostrzenie, że nie można uznać za zmarłą osoby przed ukończeniem 23 lat.

Wypadki kwalifikowane:

1. Zgodnie z art. 30 §1 kc - Kto zaginął w czasie podróży powietrznej lub morskiej w związku katastrofą lub innym szczególnym zdarzeniem ten może być uznany za zmarłego po upływie 6 miesięcy od dnia katastrofy lub innego szczególnego zdarzenia. Jeżeli nie można stwierdzić daty katastrofy statku lub okrętu, bieg terminu 6 miesięcznego rozpoczyna się z upływem roku od chwili gdy miał przybyć do portu przeznaczenia, a jeżeli nie miał portu przeznaczenia z upływem 2 lat od dnia w którym była ostania wiadomość o nim ( art. 30 §2 kc )

2. Zgodnie z art. 30 §3 kc jeżeli zaginięcie jest związane z innym niebezpieczeństwem

( pożar, powódź, wyprawa wysokogórska ) ten może być uznany za zmarłego po upływie 1 roku od dnia ustania niebezpieczeństwa lub dnia w którym powinno było ustać.

Przepis art. 31 §1 kc wprowadza domniemanie, że zaginiony zmarł w chwili oznaczonej w orzeczeniu. §2 tego przepisu nakazuje jako chwilę domniemanej śmierci uznać chwilę jaka jest według okoliczności najbardziej prawdopodobna albo pierwszy dzień terminu, z którego upływem uznanie za zamarłego stało się możliwe. ( koniec dnia ).

Art. 32 kc wprowadza domniemanie równoczesności śmierci.

Osoba prawna

Podmiotowość prawna jest cechą normatywną, nadaną poprzez ustawę. Określone organizacje są więc tylko dlatego podmiotami prawa, że tak postanowił ustawodawca.

Za osobę prawną można uznać jednostkę organizacyjną która została przez normę prawną wyposażona w zdolność prawną - możność bycia podmiotem stosunków cywilnoprawnych.

Art. 33 kc wskazuje, że osobami prawnymi są Skarb Państwa i inne jednostki organizacyjne którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną.

Przy powstaniu osoby prawnej wyróżniamy:

1. System aktów organów państwa - do powstania danej osoby prawnej potrzebna jest ustawa lub rozporządzenie

2. System koncesyjny - organizacja powstaje na mocy decyzji założycieli i zgody właściwego organu państwa

3. System normatywny - w systemie tym akt normatywny określa jakie przesłanki muszą zostać spełnione aby mogła powstać osoba prawna. Państwo w tym systemie zachowuje sobie prawo do kontroli

Art. 35 kc wskazuje, że powstanie, ustrój i ustanie osoby prawnej określają właściwe przepisy i statut.

Art. 37 §1 kc przewiduje istnienie odpowiedniego rejestru, gdzie na mocy wpisu do tego rejestru jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną

Zdolność do czynności prawnych osób prawnych - wg art. 38 kc osoba prawna działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i w opartym na niej statucie.

Tym samy prawo polskie stoi na stanowisku teorii organów - organ składa się z osób fizycznych, które zgodnie z przepisami określającymi ustrój danej osoby prawnej urzeczywistniają jej wolę.

Zgodnie z art. 42 §1 kc jeżeli osoba prawna nie ma organów i nie może z tego powodu prowadzić swoich praw ustanawia dla niej sąd kuratora

Kurator powinien niezwłocznie powołać organy osoby prawnej albo przeprowadzić jej likwidację (art. 42 §2 kc )

Odpowiedzialność za zawarcie umowy lub przekroczenie umocowania przez osobę działającą jako organ lub w imieniu spółki nie istniejącej wg art. 39 §1,2 kc:

1. obowiązany jest do zwrotu tego co uzyskał

2. oraz do naprawienia szkody którą na skutek działań tej osoby poniosła.

Art. 43 kc tworzy odesłanie do przepisów o dobrach osobistych osoby fizycznej i nakazuje te przepisy stosować odpowiednio do osób prawnych.

Przedsiębiorca - art. 43¹ kc - Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna jednostka organizacyjna której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.

Podstawową zasadą przedsiębiorcy jest to, że działa on pod firmą ( art. 43² §1 kc ), która powinna zostać ujawniona w odpowiednich rejestrach jeżeli taki obowiązek przewidują przepisy ( art. 43² §2 kc ). W razie zmiany firmy czy przekształcenia osoby prawnej nałożony został także obowiązek ujawnienia tego w odpowiednim rejestrze - art. 43⁷ kc.

Firma ta powinna spełniać określone warunki:

• Firma przedsiębiorcy powinna się dostatecznie od innych firm prowadzących działalność na tym samym rynka - art. 43³ §1 kc

• Firma nie może wprowadzać w błąd w szczególności co do osoby przedsiębiorcy, przedmiotu działalności, miejsca jej prowadzenia i źródeł zaopatrzenia - art. 43³ §2 kc

Kolejnym obostrzeniem jest zakaz sprzedaży ( zbycia ) firmy wprowadzony przez art. 43⁹ §1 kc.

§2 tego przepisu pozwala przedsiębiorcy na zezwolenie do korzystania ze swojej firmy innemu przedsiębiorcy

( pod warunkiem, że nie wprowadza to w błąd ).

Firma

osoby fizycznej osoby prawnej

Została uregulowana w art. 43⁴ - przepis ten Firma osoby prawnej uregulowana jest

uznaje za firmę osoby fizycznej jej imię, w art. 43⁵ kc - wskazuje on w §1, że firmą

nazwisko. Pozwala tez na użycie pseudonimu, osoby prawnej jest jej nazwa.

określeń wskazujących na miejscem, przedmiot

działalności lub innych dowolnych

Firma powinna zawierać zgodnie z §2 art. 43⁵ oznaczenie

formy prawnej i może wskazywać na przedmiot,

siedzibę lub inne określenia.

Firma osoby prawnej może zawierać nazwisko lub

pseudonim osoby fizycznej jeżeli ma to wyrażać

związek pomiędzy ta osobą a firmą. Użycie tych oznaczeń

wymaga zgody tej osoby ( pisemnej ) a w razie jej śmierci

zgody małżonka i dzieci - art. 43⁵ §3 kc

Zgodnie z art. 43⁶ kc oddział firmy powinien zawierać

pełną nazwę tej osoby oraz określenie „oddział”

art. 43¹⁰ kc wprowadza odpowiedzialność za naruszenia prawa do firmy

Przedmioty Stosunków Cywilnoprawnych

Przedmiotem stosunku prawnego jest każde dozwolone, nakazane lub zakazane zachowanie się człowieka, nie mniej w niektórych stosunkach można dodatkowo wyróżnić obiekty materialne i niematerialne, których to zachowanie dotyczy.

Przedmiotem stosunków cywilnoprawnych są:

1. rzeczy i zwierzęta

2. energie

3. dobra niematerialne

4. zorganizowane kompleksy majątkowe ( np. przedsiębiorstwo )

Nie może być przedmiotem stosunków cywilnoprawnych człowiek.

Rzecz - zgodnie z art. 45 kc rzeczami są przedmioty materialne - rozumie się przez to materialne części przyrody zarówno w stanie przetworzonym jak i stanie pierwotnym, na tyle wyodrębnione, że w stosunkach cywilnoprawnych mogą być traktowane jako dobra samoistne.

Nie są rzeczami:

1. człowiek

2. energie

3. dobra niematerialne

4. części składowe rzeczy

5. woda, powietrze, morze określane jako res omnium communes

6. złoża minerałów

7. zbiry rzeczy - universitas rerum -np. biblioteka, za rzecz uważa się poszczególne książki

8. zwierzęta

Klasyfikacje rzeczy:

Rzeczy

ruchome ( ruchomości ) nieruchome ( nieruchomości )

rzeczą ruchomą jest każda rzecz która nie art. 46 §1 kc wskazuje, że nieruchomościami

jest nieruchomością na gruncie prawa cywilnego są:

1. grunty - części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności

2. budynki trwale z gruntem związane

3. lokale - wyodrębnione trwale części budynków stanowiące odrębny przedmiot własności

Rzeczy

oznaczone tylko co do gatunku oznaczone co do tożsamości

Część składowa rzeczy - zgodnie z art. 47 §2 kc - częścią składowa rzeczy jest wszystko, co należąc do niej jako do całości, nie może być odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo przedmiotu odłączonego.

Art. 50 kc wprowadza pewną fikcję prawną i wskazuje on, że częściami składowymi nieruchomości są także prawa związane z tą nieruchomością.

Część składowa rzeczy musi stanowić wraz z pozostałymi rzeczami pewną całość w sensie gospodarczym i fizycznym. Odłączenie tej rzeczy powoduje uszkodzenie lub istotną zmianę całości albo odłączonej części.

Częściami składowymi są zarówno przedmioty sztucznie do niej przyłączone jak i jej naturalne składniki.

Część składowa rzeczy wg art. 47 §1 kc nie może być odrębnym przedmiotem własności czy innych praw rzeczowych. Równocześnie kodeks stanowi w art. 47 §3, że rzeczy połączone z rzeczą tylko dla przemijającego użytku nie stanowią jej części składowych.

Przynależność gruntowa - art. 48 kc - do części składowych gruntu nalezą w szczególności budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane oraz drzewa i inne roślinny od chwili zasadzenia lub zasiania.

Art. 49 kc wyłącza z części składowych grunty czy nieruchomości urządzenia służące do doprowadzania, wody, pary, gazu, prądu i inne podobne urządzenia jeżeli nalezą one do zakładu.

Przynależności - art. 51 §1 kc uznaje za przynależności rzeczy ruchome potrzebne do korzystania z innej rzeczy ( głównej ) zgodnie z jej przeznaczeniem, jeżeli rzeczy te pozostają w faktycznym związku odpowiadającemu temu celowi.

Aby daną rzecz uznać za przynależność, rzecz ta musi spełniać warunki określone w art. 51 kc:

1. przynależność musi być rzeczą samoistną

2. przynależność musi być rzeczą ruchomą - rzecz główna może być zarówno nieruchomością jak i rzeczą ruchomą

3. rzecz główna jak i przynależność muszą należeć do tego samego właściciela - art. 51 §2 kc

4. przynależność musi być potrzebna do korzystania z rzeczy głównej

5. przynależność musi pozostawać z rzeczą główna w faktycznym związku ( chodzi o związek przestrzenny ). Przemijające pozbawienie tego związku nie wpływa na istnienie przynależności - art. 51 §3 kc

Skutki czynności prawnych dotyczących przynależności reguluje art. 52 kc - wprowadza on zasadę , że czynność prawna mająca za przedmiot rzecz główną, odnosi skutek także względem przynależności.

Pożytki

Pożytki

pożytki rzeczy pożytki prawa

wg art. 54 pożytki prawa są to dochody jakie prawo to przynosi zgodnie ze swym

pożytki naturalne pożytki cywilne społeczno-gospodarczym przeznaczeniem

wg art. 53§1 kc, są to płody wg art. 53 §2 są to dochody

i inne naturalnie odłączone jakie rzecz przynosi na

od niej części składowe ( o podstawie stosunku prawnego.

ile stanowią normalny

dochód z rzeczy )

Komu przypadają pożytki - zgodnie z art. 55 §1 kc - przypadają one osobie uprawnionej która była uprawniona w chwili odłączenia pożytków naturalnych od rzeczy, a pożytki cywilne przez czas trwania tego uprawnienia.

Jeżeli uprawniony poczynił nakłady to zgodnie z art. 55 §2 kc należy mu się wynagrodzenie od osoby której przypadły te pożytki. Wartość nakładów nie może przekroczyć wartości pożytków.

Przedsiębiorstwo

Przedsiębiorca - art. 43¹ kc - Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna jednostka organizacyjna której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.

Konsument - art. 22¹ kc - za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Przedsiębiorstwo - art. 55¹ kc - jest to zorganizowany zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej.

W szczególności są to:

1. nazwa przedsiębiorstwa

2. własność ruchomości ( urządzenia, towary ) i nieruchomości

3. prawa wynikające z umów najmu, dzierżawy

4. wierzytelności, pieniądze, prawa z pap. wart.

5. koncesje, licencje, zezwolenia

6. patenty i inne prawa własności przemysłowej

7. prawa autorskie

8. księgi i dokumenty

9. tajemnice przedsiębiorstwa

Gospodarstwo rolne - art. 55³ kc - uważa się grunty rolne ( zgodnie z art. 46¹ kc są to nieruchomości które są lub mogą być wykorzystane do prowadzenia działalności wytwórczej, w zakresie produkcji roślinnej, zwierzęcej, ogrodniczej, sadowniczej i rybnej. ), wraz z gruntami leśnymi, budynkami i ich częściami, urządzeniami i inwentarzem oraz prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego i stanowią zorganizowaną całość gospodarczą.

Czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo wg art. 55² kc obejmuje wszystko co wchodzi w skład przedsiębiorstwa. Chyba, że co innego wynika z treści czynności prawnej albo z przepisów szczególnych

Nabywca przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego wg art. 55⁴ kc jest odpowiedzialny solidarnie ze zbywcą za jego zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Chyba, że nabywca nie wiedział o nich, mimo dołożenia należytej staranności.

Odpowiedzialność nabywcy ogranicza się do wartości nabytego przedsiębiorstwa lub gospodarstwa wg stanu z chwili nabycia a cen w chwili zaspokojenia.

Mienie - art. 44 kc - jest własność i inne prawa majątkowe.

Mienie obejmuje wszystkie prawa podmiotowe majątkowe - aktywa. Pasywa czyli długi nie wchodzą do majątku, ale ciążą na nim.

Każdy podmiot ma w zasadzie jeden majątek

CZYNNOŚCI PRAWNE

Są instrumentem za pomocą którego podmioty stosunków cywilnoprawnych mogą wg własnej woli kształtować te stosunki doprowadzając do ich powstania, zmiany i ustania.

Czynność prawna - jest to stan faktyczny, w skład którego wchodzi co najmniej jedno oświadczenie woli, stanowiące uzewnętrznioną decyzję podmiotu prawa cywilnego wywołania określonego skutku prawnego.

Jest to zachowanie się świadome.

Zgodnie z art. 56 kc czynności prawne wywołują nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów.

Nie można przez czynność prawną wyłączyć ani ograniczyć uprawnienia do przeniesienia, obciążenia, zmiany czy zniesienia prawa jeżeli jest ono zbywalne. Osoba dysponująca takim prawem może się zobowiązać, że nie dokona tych rozporządzeń ( art. 57 §1,2 kc )

Czynność prawna:

• sprzeczna z ustawą

• mająca na celu obejście ustawy

jest nieważna.

Chyba, że właściwe przepisy przewidują inny skutek, w szczególności ten, że na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy.

Czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego jest nieważna.

Jeżeli nieważność czynności prawnej dotyczy tylko części czynności, pozostała cześć jest ważna, chyba że nie została by dokonana bez elementów nieważnych.

( art. 58 §1,2,3 kc )

Oświadczenie woli - art. 60 kc - wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, także w postaci elektronicznej. Chyba, że ustawa przewiduje formę szczególną, w wyjątkowych sytuacjach.

Oświadczenie woli jest wynikiem procesu. W początkowym okresie powstaje akt woli, decyzja wewnętrzna - nie rodzi jednak ona skutków prawnych, dopiero urzeczywistnienie tej woli w postaci wyrażenia woli rodzi skutki prawne. Akt woli u jego uzewnętrznienie tworzą nierozerwalną całość zwaną oświadczeniem woli.

Warunki uznania skuteczności oświadczenia:

1. musi być zrozumiałe ( poprzez wykładnie można ustalić jego sens )

2. decyzja ta musi dotyczyć spraw normowanych przez prawo cywilne

3. nie jest spowodowane przymusem zewnętrznym

4. złożone jest na serio

Oświadczenie woli, złożone innej osobie, uznaje się za złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią - art. 61 §1 kc. Odwołanie takiego oświadczenia jest możliwe w przypadku gdy doszło wcześniej lub równocześnie z tym oświadczeniem.

Oświadczenie złożone w postaci elektronicznej, jest złożone z chwilą gdy zostało wprowadzone do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, żeby osoba ta mogła zapoznać się z jego treścią ( art. 61 §2 kc ).

Art. 64 kc przewiduje, że prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek złożenia odpowiedniego oświadczenia woli zastępuje to oświadczenie.

Jeżeli składający oświadczenie zmarł lub utracił zdolność do czynności prawnych, zanim doszło do adresata to zgodnie z art. 62 kc nie traci ono mocy. Chyba, że co innego wynika z treści oświadczenia, z ustawy lub z okoliczności.

Zgoda osoby trzeciej do dokonania czynności prawnej może być złożona wg art. 63 §1 kc zarówno przed jak i po złożeniu oświadczenia przez osoby dokonujące czynności. Złożona po ma skutek wsteczny od momentu dokonania tej czynności.

§2 art. 63 przewiduje, że jeżeli dla dokonania danej czynności potrzebna jest forma szczególna, to dla oświadczenie osoby trzeciej powinno także być złożone w tej formie.

Oświadczenie woli może być poza sytuacjami określonymi w przepisach złożone w sposób dowolny. Może być złożone w sposób wyraźny jak i dorozumiany ( per facta concludentia )

Milczenie może być uznane za złożenie oświadczenia woli gdy dana osoba mogła i powinna była mówić.

Wykładnia oświadczenia woli zgodnie z art. 65 §1 kc powinna być dokonana w taki sposób jakiego ze względu na okoliczności w jakich została złożone wymagają zasady współżycia społecznego i ustalone zwyczaje.

Art. 65 §2 kc stwierdza, że w umowach należy badać jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy a nie dosłowne brzmienie.

Wady oświadczeń woli:

Wady

brak świadomości lub swobody pozorność błąd groźba

zwykły podstęp

Brak świadomości lub swobody - art. 82 kc - nie ważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli.

Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby przemijanego, zaburzenia czynności psychicznych.

Pozorność - art. 83 kc - nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru.

Tzn. że strony są zgodne co do tego, że złożone oświadczenie albo ma w ogóle nie wywołać

( pozorność zwykła ) albo ma wywołać inne skutki prawne ( pozorność kwalifikowana ).

Art. 83 §2 kc przewiduje tzw. zastrzeżenie potajemne - reservatio mentalis - oświadczenie woli nie ma wprawdzie wywołać skutków prawnych ale tego nie ujawnia i druga strona nie wyraża na to zgody. Pozorność nie ma wpływu na odpłatną czynność prawną, jeżeli osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona z zobowiązania. Chyba, że działa w złej wierze.

Jeżeli oświadczenie takie została złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się wg właściwości tej czynności ( art. 83 §1 zd. 2 kc )

Błąd

Może polegać na:

1. mylnym wyobrażeniu o rzeczywistym stanie rzeczy ( błąd sensu stricto )

2. mylnym wyobrażeniu o treści złożonego oświadczenia woli ( pomyłka )

Polskie prawo cywilne jako błąd traktuje tu sytuację 1

Art. 84 §1 kc przewiduje, że w razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych tego oświadczenia woli.

§2 tego artykułu wskazuje, że błąd musi być istotny - oznacza to, że gdyby składający oświadczenie nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści.

Ponadto jeżeli oświadczenie woli było skierowane do drugiej osoby to zgodnie z art. 84 §1 zd. 2 kc, to uchylić się od takiego oświadczenia można gdy:

1. błąd został wywołany przez tą osobę ( nawet bez jej winy )

2. gdy wiedziała ona o błędzie

3. mogła błąd z łatwością zauważyć

Ograniczenie te nie dotyczą czynności prawnych nieodpłatnych.

Zgodnie z art. 88 kc od błędu można się uchylić poprzez oświadczenie złożone drugiej stronie na piśmie w przeciągu roku od jego wykrycia.

Podstęp - art. 86 kc - błąd kwalifikowany - wywołany umyślnie w celu skłonienia danej osoby do złożenia oświadczenia woli określonej treści.

Uchylenie się od jego skutków może nastąpić także gdy błąd nie był istotny i gdy nie dotyczył treści czynności prawnej ( art. 86 §1 kc ).

Groźba - art. 87 kc - ma miejsce gdy jedna osoba ( druga strona lub osoba trzecia ) zmusza inną osobę do złożenia oświadczenia woli o oznaczonej treści i zapowiada użycie środków które sprowadzą niekorzystne następstwa ( osobiste lub majątkowe ) dla tej osoby lub osoby trzeciej, gdy to oświadczenie woli nie zostanie złożone.

Jeżeli groźba jest bezprawna ( użyto środków niezgodnych z prawem, albo przewidzianych w przepisach prawa ale których nie można stosować dla uzyskania oświadczenia woli ) i gdy poddana osoba mogła się obawiać, że zostanie spełniona - wtedy osoba ta może uchylić się od skutków złożonego przez nią oświadczenia woli.

Zgodnie z art. 88 kc od groźby można się uchylić poprzez oświadczenie złożone drugiej stronie na piśmie w przeciągu roku od ustania zagrożenia

---