Próg przemian tlenowych. Próg przemian beztlenowych próg przemian beztlenowych: Jest to taka intensywność wysiłku, po przekroczeniu, której następuje szybki wzrost stężenia LA we krwi i towarzyszące mu zmiany w wymianie gazowej. Wytwarzanie mleczanu przestaje być równoważone jego zużyciem.

,,Czucia” jako specyficzny przejaw koordynacyjnych zdolności motorycznych Czucie- przejaw adaptacji do wykonywania określonych czynności i zadań ruchowych Przejawia się na trzech poziomach koordynacji: I- dokładność przestrzenna i szybkość ich wykonania; II- dokładne ruchy wykonywane w określonym czasie; III- ruch szybki, dokładny, bezbłędny, dostosowany do zmieniających się warunków

,,Superkompensacja” - zdefiniuj, przedstaw przyczyny powstawania superkompensacja- okresowe zwiększenie wydolności, powodujące zwiększenie zdolności do wykonywania wysiłku i utrwalenie tego zjawiska przez systematyczne powtarzanie ćwiczeń ruchowych. Jest efektem przejściowego obniżenia zdolności narządów do wykonywania pracy (po długotrwałym pobudzeniu i doprowadzeniu ich do zmęczenia), a następnie odbudowania tych zdolności „z nadmiarem”

Beztlenowe mechanizmy resyntezy ATP 2) Glikoliza beztlenowa Charakterystyka: produkcja energii polega na wykorzystywaniu cukrów zawartych w mięśniach (glikogen) oraz we krwi (glukoza). Produkując w ten sposób ATP, organizm produkuje także kwas mleczny, - ilość zmagazynowana w organizmie ATP wynosi 80 - 100g czyli ok. 90g na 3s - energia uwalniana z rozpadu ATP jest używana do syntezy składników komórkowych, aktywnego transportu i pracy mechanicznej. 1) fosfokinaza Katalizuje odwracalną reakcję przenoszenia grupy fosforanowej bądź z fosfokreatyny na ADP regenerując ATP lub z ATP na kreatynę odbudowując zapasy fosfokreatyny.

Cele i zadania okresu przejściowego - wyleczenie kontuzji i mikrourazów, - świadoma readaptacja organizmu po to aby możliwe było stosowanie podobnych bodźców treningowych w kolejnym cyklu treningowym

Cele i zadania okresu przygotowawczego - wykonanie zasadniczej objętości pracy treningowej w celu poprawy ogólnych możliwości funkcjonalnych sportowców - odnowa i przebudowa umiejętności technicznych i taktycznych - sprawdzenie efektywności przygotowania poprzez treningi i zawody sportowe .

Cele i zadania okresu startowego - osiąganie i utrzymanie formy sportowej - podtrzymanie poziomu przygotowania ogólnego - doskonalenie przygotowania technicznego - doskonalenie przygotowania psychicznego

Cele wychowania fizycznego i treningu sportowego - Cele wychowania fizycznego - wykształcenie w człowieku pewnych cech osobowości i grup mięśniowych w ich całokształcie fizjologicznym, aby mógł osiągnąć odpowiednio wysokie wyniki sportowe w programowej dyscyplinie sportowej - kształtowanie prawidłowej budowy ciała, rozwijanie sprawności fizycznej, podnoszenie odporności i zdrowia organizmu oraz wyrabianie nawyków czynnej rekreacji; - Cele treningu sportowego - uzyskiwanie mistrzostwa sportowego i przejawianie go na najważniejszych zawodach, - pełne wykorzystanie potencjalnych możliwości zawodnika, - wdrożenie właściwych zachowań prozdrowotnych (zamiłowanie do aktywności ruchowych, nawyki higieniczne, żywieniowe, itp.

Definicja gibkości oraz jej uwarunkowania Gibkość - czyli ruchomość odcinków ciała w poszczególnych stawach. Czynniki wpływające na poziom gibkości Pobudzenie CUN Temperatura i elastyczność mięśnia (mięsień napięty wykazuje tendencję do utraty czucia) Ruchomość stawu uwarunkowana jego budową anatomiczną Elastyczność więzadeł i ścięgien Płeć, wiek (dziewczęta na ogół bardziej gibkie) Aktywność fizyczna Rytm dobowy / pora dnia(gibkość znacznie obniżona w porach rannych) Zewnętrzna temperatura środowiska Mięśnie okalające staw

Definicja i fazy przebiegu formy sportowej Forma sportowa - jest stanem optymalnej gotowości psychofizycznej do uzyskiwania maksymalnych wyników na zawodach sportowych

Definicja i przyczyny zmęczenia Zmęczenie - czasowe obniżenie zdolności do pracy wywołane obciążeniem, osłabieniem organizmu. PRZYCZYNY ZMĘCZENIA: wyczerpanie związków energetycznych zadłużenie tlenowe tkanek wydłużenie czasu pobudliwości odwodnienie ustroju zaburzenie sprzężenia elektromechanicznego przetrenowanie zbyt duże obciążenia zbyt duża intensywność zakwaszenie mięśni zbyt krótkie przerwy zbyt długotrwały wysiłek

Definicja i rodzaje siły Siła mięśniowa jest to zdolność do pokonywania oporów zewnętrznych lub przeciwstawiania im kosztem wysiłku fizycznego/mięśniowego. Absolutna siła mięśniowa to maksymalny poziom siły zawodnika możliwy do rozwinięcia w dowolnym ćwiczeniu. Bezwzględna siła mięśniowa - wielkości siły rozwijanej przez 1cm^2 przekroju fizjologicznego mięśnia Masa aktywna - masa mięśnia biorącego bezpośredni udział w danym ruchu Masa bierna - masa pozostałych części ciała (także narządy) Indeks prędkościowo siłowy - (przy obliczaniu stopnia rozwoju „siły eksplozywnej”) J = Fmax/tmax [Fmax - max wielkość siły rozwijana w danym ruchu; tmax - czas uzyskania siły maksymalnej] Względna siła mięśniowa to iloraz absolutnej siły mięśniowej do masy ciała ćwiczącego. Gradient siły jest to prędkość narastania siły, czas potrzebny do uzyskania siły maksymalnej. Siła eksplozywna to poziom siły dynamicznej uzyskanej na drodze maksymalnego przyspieszenia. Siła izometryczna - poziom siły uzyskany podczas pracy statycznej (skurcze izometryczne) Siła koncentryczna - poziom siły uzyskany w trakcie pracy typu auksotonicznego, kiedy ruch ma charakter dynamiczny pokonujący (tzn. siła kurczących się mięśni jest większa od siły zewnętrznej) Siła ekscentryczna - poziom siły uzyskany w trakcie pracy typu aksotonicznego kiedy ruch ma charakter dynamiczny ustępujący (tzn. moment siły zewnętrznej jest większy od momentu siły rozwiniętego przez zaangażowane w pracę mięśnie) Siła izokinetyczna - rozwijana w warunkach automatycznie dostosowującej się siły oporu do poziomu wysiłku, istotą tego rodzaju siły jest stała wielkość oporu w trakcie realizacji całego aktu ruchowego; efekt siły jest możliwy do uzyskania dzięki specjalnym trenażerom o działaniu odśrodkowo hamującym Siłą dynamiczna: Siła wolna - przyśpieszenie niewielkie, opór sięga max Siła szybka - przyśpieszenie ma wartości średnie, opór nieco wzrasta (np. start z bloku) Siła zrywowa - max przyśpieszenie, pokonywany opór - minimalny (ciosy)

Definicja koordynacji ruchowej Koordynacja ruchowa - zdolność do wykonywania złożonych przestrzennie i czasowo ruchów, przestawiania się z jednych zadań ruchowych na Innem jak również rozwiązywania nowych, nieoczekiwanie pojawiających się sytuacji ruchowych.

Definicja mikrocyklu treningowego - jest to najkrótszy treningowy cykl, element cyklu rocznego, najczęściej obejmuje jeden tydzień treningów; to logiczne i uporządkowane ogniwa procesu treningu będące jego powtarzalnym fragmentem. Najkrótszy mikrocykl trwa dwa dni: jeden stymulacji a drugi odbudowy.

Definicja siły jako zdolności motorycznej oraz jej uwarunkowania Uwarunkowania siły mięśniowej od czynników osobniczych: wiek, płeć, budowa ciała, wielkość masy mięśniowej, uwarunkowania genetyczne, od czynników fizjologicznych: powierzchnia fizjologicznego przekroju mięśnia, stanu pobudzenia, budowy morfologicznej mięśnia, napięcia i prędkości skracania się mięśnia, liczba połączeń główek miozynowych z centrami aktynowymi aktyny, liczba i typ aktywnych jednostek motorycznych, częstotliwość pobudzeń od czynników biomechanicznych: kąta zgięcia stawowego, siły mięśnia przy jego długości spoczynkowej, długości brzuśca mięśniowego inne: rytm dobowy, odżywianie, wspomaganie farmakologiczne dozwolone, charakter , zdolność synchronizacji jednostek motorycznych

Definicja szybkości oraz elementarne formy jej przejawiania się Szybkość jest określana jako zdolność do wykonywania ruchów w najmniejszych dla danych warunków odcinkach czasowych. czasie reakcji, prędkości pojedynczego ruchu i częstotliwości ruchów

Definicja wytrzymałości specjalnej oraz jej uwarunkowania Wytrzymałość specjalna (wg Nabłotnikowej)- zdolność organizmu do efektywnego pokonywania specyficznych oporów w czasie uwarunkowanym wymogami danej dyscypliny lub konkurencji Zależy od: - rodzaju i złożoności ćwiczenia, - poziomu wytrzymałości ogólnej - sprawności aparatu ruchowego - Poziomu przygotowania technicznego - dyspozycji siłowych - szybkości - poziomu motywacji

Definicje sportu - działalność ruchowa uprawiana systematycznie według pewnych reguł, odznaczająca się współzawodnictwem oraz tendencją do osiągania coraz lepszych wyników -część składowa kultury społeczeństwa, obejmująca działalność i mająca na celu podnoszenie sprawności fizycznej

Dobór metod i form treningowych w sporcie dzieci Dobór obciążeń winien być podporządkowany uwarunkowaniom rozwoju biologicznego, wymogom modelu mistrzostwa sportowego i aktualnemu stanowi wytrenowania. Wymiar obciążenia, dobór metod i środków nie mogą naruszać naturalnego rytmu wzrastania i dojrzewania. Bardzo ważnym zagadnieniem jest kolejność obciążeń rozwijających poszczególne składowe wytrenowania. Możemy to podać np.: - po intensywnej pracy celowe jest przeprowadzenie nazajutrz wszechstronnego rozruchu ogólnego, - technikę najlepiej ćwiczy się po odpoczynku lub po treningu siłowym o małym obciążeniu, - ćwiczenia szybkościowe dobrze współdziałają z siłowymi, - trening szybkości powinien poprzedzać obciążenia wytrzymałościowe.

Drogi rozwoju siły maksymalnej synchronizacji aktywności włókien mięśniowych z ukierunkowaniem na jednoczesną mobilizację jak największe ilości jednostek motorycznych Skierowanie działania na przyrost masy mięśniowej Połączenie dwóch wcześniejszych dróg

kształtowanie się szybkości i zależności między nimi Przy kształtowaniu szybkości reakcji prostej korzysta się z metod: • powtórnego reagowania — polega na powtórnym, możliwie szybkim reagowaniu na nagle pojawiający się bodziec lub zmianę warunków. • różnicowa — sprowadza się do analitycznego trenowania. Po pierwsze- szybkość reakcji w ułatwionych warunkach, po drugie- prędkość następujących po sobie ruchów. • czuciowa - polega na ścisłym związku między szybkością reakcji i zdolnością różnicowania niedużych odcinków czasu rzędu a nawet 0,01 Metoda skierowana jest na rozwinięcie zdolności odczuwania najdrobniejszych odcinków czasu.

Grupy metodyczne ćwiczeń stosowanych do rozwoju koordynacji ruchowej 1. doskonalące zachowanie równowagi w miejscu i w ruchu- wagi, ćwiczenia na równoważniach. 2. kształtujące umiejętności wykonywania szybkich obrotów, zwrotów i przewrotów- np. bieg z obrotem o 180st, bieg z przewrotem w przód, tył 3. asymetryczne- naprzemianstronne krążenia ramion 4. z zastosowaniem nietypowych pozycji wyjściowych- ćwiczenia startu niskiego z leżenia tyłem 5. z wprowadzeniem dodatkowych ruchów do zasadniczej ich formy 6. z wykorzystaniem nietypowych warunków

Makrocykle roczne i podwójne makrocykle półroczne - makrocykl roczny- jednocykliczny makrocykl - jeden okres startowy (koszykówka, siatkówka) - makrocykl półroczny - dwucykliczny makrocykl -obowiązuje w dwóch zasadniczych okresach startowych (piłka nożna - runda wiosenna i jesienna, LA - hala i otwarty stadion)

Mechanizm fosfokinazy Katalizuje odwracalną reakcję przenoszenia grupy fosforanowej bądź z fosfokreatyny na ADP regenerując ATP lub z ATP na kreatynę odbudowując zapasy fosfokreatyny. Jest wykorzystywany przez mięśnie do rozwijania dużych mocy w czasie kilku sekund.

Mechanizm glikolizy beztlenowej Beztlenowa resynteza ATP zachodzi za sprawą glikolizy beztlenowej. Glikogen rozpada się do kwasu pirogronowego i kwasu mlekowego. Proces aktywowany niemal natychmiast po rozpoczęciu wysiłku. Uwolniona energia wykorzystana jest do przekształcenia ADP w ATP, który bezpośrednio dostarcza energię do skurczu mięśnia i odbudowy zapasów fosfokreatyny. Dzięki glikolizie beztlenowej skurcz mięśnia może być utrzymany nawet przy niedoborze tlenu. Podczas niej odtwarzanie ATP jest półtora raza szybsze w porównaniu z szybkością wykorzystania tlenu. Maksymalny skurcz mięśniowy przy wykorzystaniu tylko glikolizy beztlenowej może trwać ok. 1.min (gromadzenie metabolitów glikolizy w komórkach mięśniowych).

Metoda czuciowa skierowana na rozwinięcie zdolności odczuwania najdrobniejszych odcinków czasu, co pozwoli zwiększyć szybkość reagowania zawodnik wykonuje ruch na dystansie starając się reagować z max prędkością, po próbie otrzymuje informacje w jakim czasie wykonał zadanie. zawodnik musi określić czas w jakim wykona zadanie który jest porównany z czasem rzeczywistym. zawodnik proponuj wykonać zadanie z różnicą wcześniej określonej prędkości

Metoda powtórnego reagowania Polega na powtórnym, możliwie szybkim reagowaniu na nagle pojawiający się bodziec lub zmianę warunków - prowadzi do wykształcenia umiejętności startowych; • Krótkie starty na sygnał gwizdka, klaśnięcie • Starty z różnych pozycji

Metoda różnicowa Po pierwsze- szybkość reakcji w ułatwionych warunkach, po drugie- prędkość następujących po sobie ruchów. - zestawiamy ze sobą 2 ćwiczenia , np. trening następujących po sobie ruchów • Bieg po pochyłości • Bieg z liderem i bez niego (ułatwione warunki)

Metody i formy treningowe oraz praktyczne przykłady ich zastosowań Metody ciągłe a) metoda ciągła o stałej zmiennej intensywności b) metoda ciągła o zmiennej intensywności Metody przerywane metoda powtórzeniowa metoda interwałowa metody kontrolne i startowe . Formy nauczania i treningu 1) forma ścisła - wiodąca rola należy do trenera, to on określa techniczny sposób wykonania zadania, jego tempo, kierunek, liczbę powtórzeń, ćwiczący mają ściśle wykonywać polecenia, 2) forma zadaniowa - mieści w sobie dużo miejsca dla inicjatywy zawodnika, trener określa cel działania, a ćwiczący wybierają sposób realizacji, 3) forma zabawowa - bardzo atrakcyjna, posiada dużo wariantów, stosuje się w początkowych etapach szkolenia, rozwija się zmysł współzawodnictwa, poczucia odpowiedzialności, zasady fair play, sprzyja kształtowaniu motoryki oraz oswajaniu ćwiczących z przyborami, 4) forma fragmentów gry - imituje realne warunki walki sportowej, realizowana jest obowiązkowo z aktywnym przeciwnikiem, polega na wyborze optymalnego rozwiązania techniczno - taktycznego, uczy samodzielności, aktywności i twórczej postawy, 5) forma gry - może występować w postaci gry uproszczonej, gry szkolnej lub gry właściwej.

Mezocykle pośrednie, ich cele i zadania kontrolno- przygotowawcze- praca treningowa + starty kontrolne. Pośrednie między przygotowaniem podstawowym a startowym odbudowująco- przygotowawczy- zbliżony do podstawowego, ale ma więcej mikrocykli odbudowujących. Odbudowująco- podtrzymujący- częstsza zmiana form, treści i warunków zajęć. Oba służą odbudowaniu i zabezpieczeniu przed przetrenowaniem, chronią osiągnięty stan wytrenowania. Stosuje się je w długotrwałym okresie startowym między zawodami oraz w okresie przejściowym.

Mezocykle typowe dla okresu przygotowawczego oraz przykłady praktycznych rozwiązań Mezocykl wprowadzający- rozpoczyna okres przygotowawczy. Składa się z 2-3 mikrocykli. Intensywność niewielka, objętość większa niż w innych mezocyklach. Dużo ćwiczeń przygotowania wszechstronnego Mezocykle podstawowe- główna rola okresu przygotowawczego. Ich zadaniem jest zwiększenie wydolności wysiłkowej organizmu. Praca skierowana na uformowanie nowych i przekształcenie znanych już nawyków ruchowych. dzieli się je na rozwijające (duże obciążenie) i stabilizujące (czasowo utrzymują osiągnięty poziom wydolności Mezocykle kontrolno- przygotowawcze-. Trening + starty kontrolne

Mezocykle typowe dla okresu startowego oraz przykłady praktycznych rozwiązań Mezocykl przedstartowy- typowe przy bezpośrednim przygotowaniu startowym. Modeluje się w nim warunki zbliżającego się startu dla wytworzenia optymalnej gotowości startowej Mezocykl startowy- w okresie startów zasadniczych. Budowa, częstotliwość i sposób przeplatania z innymi mezocyklami zależy głównie od kalendarza zawodów

Objaśnij zjawisko antycypacji Opiera się na pamięci, reakcjach emocjonalnych, doświadczeniu, postrzeganiu, jest trudne do zwerbalizowania, przedświadome, dokonujące się w odmiennych stanach świadomości. Jest formą myślenia, która o czymś informuje, przydatną w rozwiązywaniu problemów. W myśleniu intuicyjnym operujemy głównie obrazami, które powstają w prawej półkuli mózgu („olśnienia”). (przewidywanie zdarzeń)

Ogólne a specjalne środki treningowe. Definicje, przykłady, proporcje w cyklu życiowym - środki treningowe - ćwiczenia fizyczne stosowane w wieloletnim procesie szkolenia. Środek treningu to także elementy środowiska przyrodniczego i społecznego, urządzenia, obiekty i sprzęt sportowy, techniczne środki nauczania (trenerzy) i kontroli, a także różnorodne czynniki sprzyjające i wspomagające procesy wypoczynku po treningach.

Podobieństwa i różnice pomiędzy wychowaniem fizycznym a sportem Różnice: Brak specjalizacji i selekcji w wychowaniu fizycznym W sporcie trening nastawiony na osiągnięcie mistrzostwa, w wf- na krzewienie zachowań prozdrowotnych W sporcie dla średniaków obciążenia minimalne, w wf- maksymalne Podobieństwa: Rozwijanie czynnych zainteresowań ruchowych Dokonanie wyboru sportu na całe życie Przekazanie wiedzy o roli aktywności ruchowej w życiu człowieka Kształtowanie cech charakteru i woli Współdziałanie z wychowaniem umysłowym, moralnym, społecznym

Podstawowe uwarunkowania wyniku sportowego Czynniki strukturalne (związane z budową ciała), psychiczne (motywacja, gotowość do podjęcia wysiłku, odporność na stres), energetyczne/ kondycyjne (związane ze zdolnością do zapewnienia energii do pracy), informacyjne/ koordynacyjne (związane ze sprawnym i skutecznym sterowaniem ruchem).

Pojęcia: gradient siły, siła maksymalna. Określ relacje pomiędzy nimi siła maksymalna/ absolutna siła mięśniowa- maksymalny poziom siły zawodnika, możliwy do osiągnięcia w dowolnym ćwiczeniu. Gradient siły- prędkość narastania siły, czas potrzebny do uzyskania siły maksymalnej.

Przyczyny powstawania tzw. ,,bariery szybkości”. Podaj sposoby jej eliminowania Rozbijanie bariery szybkości polega na stworzeniu ułatwień środowiska zewnętrznego pozwalających na osiągnięcie większych niż dotąd prędkości ruchów.(np. bieg z silnym wiatrem w plecy, bieg z niewielkiego pochylenia, użycie lżejszego sprzętu) Wygaszanie bariery szybkości polega na czasowym zaprzestaniu treningu szybkości, zapominanie poszczególnych elementów jest różne, elementy techniczne są bardziej trwałe niż parametry czasowe. Dla tego też zapominaniu ulegają parametry czasowe przy zachowaniu technicznych umiejętności ruchu. PRZYCZYNY BARIERY SZYBKOŚCI: Nieracjonalny trening, Przedwczesne stosowanie ćwiczeń, Jednostronne ćwiczenia specjalne Pojęcie ,,bariera szybkości" Bariera szybkości- wytworzenie stereotypu ruchowego i stabilizacja szybkości na poziomie niższym niż maksymalne zdolności zawodnika. Mimo treningu szybkość nie poprawia się. Wytworzona na skutek wielokrotnego powtarzania standardowych ruchów o maksymalnej intensywności. Aby jej uniknąć stosuje się metodę `wygaszania' i `rozbijania'.

Pojęcie ,,prędkości kontrolowanej" Jest niższa od maksymalnej, warunkiem jest zachowanie szybkościowo-siłowej struktury ruchu oraz możliwość kontrolowania i korekty techniki.

Porównaj efekty stosowania biernych i czynnych przerw wypoczynkowych - odpoczynek bierny polega na ograniczeniu do minimum aktywności umysłowej i mięśniowej. Jego najbardziej efektywną formą jest sen, który ma duże znaczenie przy odzyskiwaniu równowagi psychofizycznej - odpoczynek czynny to proces przywracania homeostazy przy zastosowaniu optymalnego ruchu. Ruch powinien dotyczyć innych grup mięśni niż te zmęczone. Zasada takiego odpoczynku jest przełączenie pracy jednych mięśni na prace innych mięśni

Porównaj aktywność mięśni w wysiłkach koncentrycznych i ekscentrycznych wysiłkach koncentrycznych następuje skrócenie kurczącego się mięśnia. Z takim rodzajem pracy mamy do czynienia, gdy siła rozwijana przez mięsień jest większa od obciążenia zewnętrznego. W wysiłkach ekscentrycznych (siła mięśniowa mniejsza od siły zewnętrznej)- mięsień kurcząc się ulega wydłużeniu (np. gdy przedmiot jest zbyt ciężki by go utrzymać) w w w

Porównaj metody ciągłą oraz powtórzeniową ze względu na ich wpływ na mechanizmy energetyczne Metoda ciągła wpływa na uruchomienie rezerw energetycznych nie wykorzystywanych przy wysiłkach krótkotrwałych. Wpływa na rozwijanie możliwości wykorzystania maksymalnego zasobu energii. Kształtuje sprawność układu sercowo- naczyniowego i oddechowego. Zwiększa zdolności tlenowe. Metody przerywane zakładają maksymalną intensywność przy niewielkim czasie trwania. Doprowadzają do maksymalnych lub zbliżonych do maksymalnych wartości tętna i poziomu VO2max. Kształtują głównie wytrzymałość beztlenową.

Próg przemian anaerobowych - wskaźnik wydolności tlenowej organizmu. Takie obciążenie wysiłkowe podczas którego rośnie gwałtownie udział przemian beztlenowych w resyntezie ATP. Im pojawia się przy wyższych obciążeniach tym świadczy to o wyższej wydolności.. Obserwujemy wtedy przewagę procesów powstawania LA nad jego utylizacją, przyjętą granicą jest 4mmol/l

Przebieg impulsów nerwowych w procesie tworzenia się ,,czucia ruchu” oznacza dokładne i ekonomiczne wykonywanie ruchów. O jej poziomie decydują trzy składowe, określane jako komponenty przestrzenne, czasowe i siłowe.

Przyczyny powstawania zmęczenia wyczerpanie związków energetycznych zadłużenie tlenowe tkanek wydłużenie czasu pobudliwości odwodnienie ustroju zaburzenie sprzężenia elektromechanicznego przetrenowanie zbyt duże obciążenia zbyt duża intensywność zakwaszenie mięśni zbyt krótkie przerwy zbyt długotrwały wysiłek

Przyczyny zmęczenia w wysiłkach długotrwałych - opartych o mechanizm tlenowy :zmęczenie ośrodkowe: -hipoglikemia -hipertermia -toksyczne działanie amoniaku -zaburzenia poziomu neurotransmiterów w mózgu zmęczenie obwodowe: -zużycie zasobu glikogenu -kwasica mleczanowa-wzrost stężenia ADP, AMP,IMP, amoniaku w mm-odwodnienie organizmu-spadek ciśnienia atmosferycznego zmęczenie po wysiłkach krótkotrwałych zmęczenie obwodowe zwolnienie tempa produkcji ATP w stosunku do jego zużycia -spadek ilości energii uzyskanej z hydrolizy ATP -zużycie zasobów fosfokreatyny i glikogenu

Przykładowe sposoby pomiaru koordynacji ruchowej kontrolę poziomu właściwości koordynacyjnych prowadzi się za pomocą testów określających dokładność i szybkość uczenia się łącząc je w rozmaite tory, mierząc czas pokonywania takiego zestawu.

Przykładowe testy do pomiaru wydolności Tsm Denisiuka - test Burqego - przysiady z wyrzutem nóg w tył w czasie jednej minuty dla chłopców i 30s dla dziewcząt. Lub bieg na 300m dla młodzieży starszej, powyżej 15 lat tsf Chromińskiego - 7-9lat - trucht za liderem w tempie 1-8min na 1km. Od 10 lat - bieg 600m dla dziewcząt, 1000m dla chłopców isf Zuchory - bieg w tępie 120 kroków na minutę, o wyniku decyduje czas trwania biegu lub długość pokonanego dystansu TKKF - 20-39 lat: bieg na 1000m, starsi: marsz na 3km-kobiety 5km-mężczyźni, od 60 lat: marsz na 2km-kobiety 3km-mężczyźni ICSPFT - marszobieg lub bieg 600/800/1000m w zależności od wieku i płci Wydolność tlenowa: • Próba harwardzka Próba harwardzka służy do oceny wydolności organizmu (tlenowej), w której analizuje się zachowanie tętna po wysiłku. Postępowanie: nastawiamy metronom na 120ud/min. Badana osoba wchodzi i schodzi ze stopnia w wysokości 51cm (mężczyźni) i 46cm (kobiety) - w rytmie 30 wejść/min (na raz i dwa - wejście, na trzy i cztery - zejście). Czas trwania próby 5 min. Po wykonaniu próby badany siada i mierzymy tętno w następujących przedziałach czasowych po zakończeniu wysiłku: Od 1min do 1,30s Od 2 min do 2,30s Od 3 min do 3,30s - łącznie wykonujemy 3 pomiary częstości tętna, każdy trwający 30s. Na podstawie częstości tętna w okresie wypoczynku oblicza się wskaźnik sprawności fizycznej (Fi) wg wzoru: Fi=czas pracy w s x100/2xsuma 3 pomiarów tętna. • Test pwc170 Test PWC170 (Physical Working Capacity) - wytrzymałości tlenowej Konieczne wyposażenie: cykloergometr, aparat do pomiaru częstości skur¬czów serca, stoper. Wykonanie testu: • czas 9 min wysiłku o wzrastającym obciążeniu, • pomiar HR po 3 i po 6min wysiłku • określenie obciążenia pracą (kg, wat), przy którym częstość skurczów serca osiągnie wartość170 ud/min • u osobników słabiej wytrenowanych lub w rehabilitacji stosujemy niższe obciążenie i z ekstrapolacji wartości tętna po 3 i 6 min określamy wartość testu PWC 170 Oczywiście, im wyższa jest wartość pracy wykonana przy pracy ser¬ca o intensywności 170 ud./min, tym lepsza wydolność badanego, bowiem posiada on większą rezerwę funkcjonalną (częstość skurczów serca w wy¬siłku 170 ud.,/min przy pracy maksymalnej). Warto wspomnieć, że u osób słabo wy trenowanych oraz w rehabilitacji leczniczej możemy stosować modyfikację testu PWC170, a mianowicie te¬sty PWCj5Q czy PWC|3q znacznie obniżające obciążenie badanego wysił¬kiem testowym. • Nomogram Astranda Test Astranda - Ryhminga pomiaru V02max metodą pośrednią na podstawie częstości skurczów serca podczas pracy submaksymalnej. Wykonanie testu: • wysiłek 5-8 min na cykloergometrze do wartości tętna 130-150 ucL/min (stan równowagi czynnościowej - steady-state); • wyliczenie średniej wartości tętna z 3 min; • określenie obciążenia pracą w Kgm/min podczas stabilizacji tętna; • określenie wartości V02max z nomogramu łącząc linie wartości tętna 02 wysiłkowego z wartością wykonanej pracy i masą ciała (kg). Uzyskana wartość V02max u zawodników w wieku 20-30 lat nie wyma¬ga korekty. Zastosowanie testu u osób powyżej 30 lat i uzyskane wyniki V02max muszą być pomniejszone wraz z wiekiem od 15 do 30%. • Test Coopera Test Coopera -12 minutowy test biegu (12 MRT) Założeniem testu jest określenie maksymalnej wydolności tlenowej mierzonej wynikiem biegu z maksymalną szybkością przez 12-minut. Badania laboratoryjne Coopera wykazały, że właśnie taki wysiłek biegu z maksymalną szybkością koreluje bardzo wysoko (r=0.90) z bezpośrednim pomiarem V02max dokonanym na bieżni mechanicznej. Bieg wykonujemy w jednakowych warunkach (na bieżni lekkoatletycznej), zarówno pojedynczo, jak i grupowo (dodatkowy czynnik motywacyjny). Przedstawione w tabeli 68 wartości testu opracowane zostały na podstawie wyników uzyskanych przez osoby dobrze wytrenowane (studenci szkoły lotniczej). Tabela 68. Wartości testu 12 min biegu (mile*) • Test wingate Test 30 s Wingate - wytrzymałość beztlenowa Test służy do oceny mocy beztlenowej zarówno bezmleczanowej, jak i mle-czanowej. Konieczne wyposażenie to: cykloergometr, stoper elektroniczny, system pomiaru ilości obrotów oraz fotokomórka. Wykonanie testu: • 5 min rozgrzewki na cykloergometrze o obciążeniu 100W, • obciążenie pracą w kpm według wzoru: 0.075 • masa ciała (kg), • badany wykonuje pracę przez 30 s, • maksymalny wysiłek na cykloergometrze (częstość pedałowania jak najszybsza). Wielkość pracy mierzona ilością obrotów oraz zadanym obciążeniem • Test Margari - Kalamena Test Margani - wytrzymałość beztlenowa Test wykorzystywany jest do oznaczania mocy beztlenowej (anaerobowej) bezmleczanowej. Wykonanie testu: • badany staje przed schodami o wysokości stopnia 17.5 cm, długości 31 cm; stopnie 3,6 i 9 podłączone są do miernika czasu i fotokomórki pozwalającej zmierzyć czas zbiegnięcia pomiędzy 3 a 9 stopniem; • po sygnale badany wbiega na stopnie 3,6 i 9 z maksymalną szybkością 240 Maksymalną moc beztlenową obliczamy według wzoru: M(Kgm/s) = masa ciała • h/T h - różnica poziomu pomiędzy 3 a 9 stopniem - wynosi ona 1,05 m, T-czas wbiegnięcia w s. • Test Bosco • Badanie stężenia mleczanu

Przykładowe wartości czasów reakcji prostej na bodźce optyczne i akustyczne Od 0,05 do 0,35 sekund

Rodzaje ćwiczeń siłowych -ćw. typowo siłowe (wyciskanie sztangi, przysiad ze sztangą o ciężarze maksymalnym) -ćw. szybkościowo-siłowe (skoki, rzuty ciężkimi przedmiotami) -ćw. siły wolnej (maksymalna masa), siłę szybką (masa niewielka, przyspieszenie duże), siłę zrywową (dążenie do maksymalnego przyspieszenia ruchu)

Rodzaje i budowa włókien mięśniowych oraz ich specyficzne cechy Wolnokurczliwe ST - posiadają mniej glikogenu: -charakteryzują się wysoką wydolnością tlenową, czyli spalają substraty energetyczne w jego obecności -zawierają znacznie mniej włókien mięśniowych niż jednostka motoryczna FT -rozwija mniejszą siłę niż jednostka FT -są włóknami bardzo dynamicznymi w produkcje ATP -różnica w wielkości rozwijanej siły między jednostkami zależy głównie od liczby włókien mięśniowych w jednostce motorycznej -mają zdolność do wykonywania wysiłków o małej intensywności przez długi okres -najczęściej wykorzystywane są w czasie wysiłków wytrzymałościowych o niskiej aktywności -maja niski próg pobudliwości -jest to połączenie włókien nerwowych z włóknami mięśniowymi ST -w ruchach mało intensywnych są włączane jako pierwsze Szybkokurczliwe FT: -połączenie włókna nerwowego z włóknem mięśniowym FT -posiadają wysoki próg pobudliwości -charakteryzuje się wydolnością beztlenową -są predysponowane do wysiłków krótkotrwałych o wysokiej intensywności -rozwijają znacznie większą siłę -szybko się męczą ze względu na mniejszą wytrzymałość -FTa - szybkokurczliwe posiadające duży potencjał tlenowy -FTb - czerpią energie z procesów beztlenowych, typowe włókna szybkokurczliwe -FTc - mieszane -FTx - forma pośrednia miedzy FTa i FTb

Ruchomość bierna i czynna Ruchomość bierna: czas jaki trzeba poświęcić na rozwinięcie tej ruchomości do 90% Stawy kręgosłupa do 60 dni, Staw kolanowy do 30 dni, Staw biodrowy 60-120 dni, Staw skokowy do 30 dni Ćwiczenia: Ruchy bierne wykonywane z partnerem, z obciążeniem, z pomocą sprężyn lub amortyzatorów Ćwiczenia statyczne polegające na utrzymywaniu pozycji odwodzenia (do oporu) przez 3-6 sek. Gibkość bierna - określa amplituda ruchu jaką można uzyskać przez działanie sił zewnętrznych. Ruchomość czynna: Ćwiczenia: Wymachy i krążenia, Ruchy proste obejmujące skłony i wyprosty oraz ruchy pogłębiające Ćwiczenia z przeciwdziałaniem: Z obciążeniem, Ze współćwiczącym, Z przedmiotami sprężystymi Gibkość czynna - to umiejętność uzyskiwania dużych amplitud ruchów w jakimkolwiek stawie za pomocą aktywności grup mięśniowych, przechodzących ponad danym stawem.

Składowe czasu reakcji prostej czas reakcji - czas, który upływa od zadziałania bodźca do zapoczątkowania ruchu: powstanie pobudzenia w receptorze (zależy od: koncentracji uwagi wzrokowo-słuchowej, umiejętności widzenia obwodowego - np. rozeznanie na boisku, itp.) - podlega wytrenowaniu (do pewnych granic) i może być doskonalony w okresie szkolenia. przekazywanie pobudzenia do ośrodkowego układu nerwowego - nie podlega wytrenowaniu, zależy od prędkości przekazania bodźca przez włókienka nerwowe

Sposoby uzyskiwania maksymalnych napięć mięśniowych (zaciorski) Podnoszenie max ciężarów (Fm) Powtarzające się podnoszenie nie max ciężarów do zupełnego zmęczenia (Fsz) Podnoszenie nie max ciężaru ale z max prędkością (Fz) rozwijanie maksymalnego napięcia w warunkach statyki

Sposób pomiaru maksymalnej prędkości biegowej prędkość startową określano poprzez pomiar czasu biegu na dystansie 5 metrów z jednometrowego rozbiegu. Natomiast, prędkość maksymalną na tym samym dystansie lecz z 10 - metrowego rozbiegu.

Sposób pomiaru siły maksymalnej • Dynamometryczne (pomiar siły w warunkach statyki, odczyt z dynamometru) • Dynamo graficzne (rejestracja siły w warunkach dynamicznych; ocena siłowych charakterystyk mięśni; np. platforma tensometryczna) • Sprawdziany i testy oceny sprawności siłowej (mirą siły jest max liczba powtórzeń wybranego ćw. z oporem) • Elektrokardiograficzne (ocena stanu czynnościowego mięśnia, pośrednio jego siły, związek między aktywnością elektryczną mięśnia a jego napięciem w pewnych zakresach).

Sposób pomiaru zdolności zachowania równowagi statycznej System badań „posturograf”, przeznaczony do określania stanu czynnościowego narządu równowagi metodą testów statokinezjometrycznych. Badanie polegało na zachowaniu przez 32 s równowagi w pozycji stojącej na płycie posturograficznej o wymiarach 0,400 m x 0,400 m x 0,055 m. Zespół czujników zamontowany w płycie powoduje rozłożenie siły ciężkości badanego na cztery składowe. Dlatego możliwe jest wyznaczanie chwilowych przemieszczeń rzutu pionowego ogólnego środka ciężkości ciała na platformę [Instrukcja obsługi, 1993]. Badani wykonywali trzy podstawowe zadania motoryczne, polegające na zachowaniu równowagi w pozycji stojąc a. przy oczach otwartych; b. przy oczach zamkniętych; c. przy oczach otwartych, w warunkach sprzężenia zwrotnego badany obserwował na monitorze aktualną pozycję rzutu ogólnego środka ciężkości (OSC), starając się utrzymać go w centralnym punkcie ekranu.

Sposób wykonania testu Starosty TEST STAROSTY - (pomiar globalnej koordynacji ruchowej). Zadanie wykonuje się na drewnianej platformie 100x100cm w którą wpisano koło o średnicy 80cm. Badany wykonuje zadanie ze ścisłego ułożenia stóp na których (lewej przy obrocie w lewo, prawej przy obrocie w prawo) zaznacza się kreską linię przechodzącą przez środek pięty oraz między paluchem a II palcem stopy. Po wykonaniu max obrotu w powietrzu po uprzednim wyskoku, badany musi zeskoczyć w obrębie czarnego koła zachowując równowagę, a jego stopa zaznacza wielkość wykonanego obrotu, który mierzy się ekierką i linijką. Wyniki odczytane są z dokładnością do 1 stopnia Pomiaru dokonuje się 3-krotnie dla wyskoku z obrotem w prawą i lewą stronę. Gdy badany nie zachowa równowagi lub zeskoczy poza obręb koła, ilość powtórzeń zwiększa się max do 5. Wynik próby stanowi suma największego obrotu w prawo i największego w lewo. Badany sam określa kierunek pierwszego wyskoku.

Trening ciężkoatletyczny Metoda maksymalnych, krótkotrwałych obciążeń, opory są powyżej 90% dochodzące do 100%, od 1 do 3 powtórzeń ćwiczenia z pełną koncentracja i maksymalnym wysiłkiem, pełne przerwy wypoczynkowe, liczba serii od 3 do 5 danego ćwiczenia. Celem tej metody jest wzrost objętości mięśnia (hipertrofia), jednak ten trening nie prowadzi do zmian w układzie krążenia i oddychania, czyli nie przyczynia się do wzrostu wytrzymałości. Wariantem tej metody są treningi o progresywnej narastającej intensywności.

Trening interwałowy Trening interwałowy- metoda powtórzeniowa treningu. Charakteryzuje się programowym narastaniem faz obciążeń i niepełnego wypoczynku. Intensywność i czas wysiłków oraz długość przerw wypoczynkowych programowane tak, by kolejny wysiłek jest wykonywany na tle nie zlikwidowanego zmęczenia po poprzednim. Wysiłek powinien doprowadzić do HR ~180ud/min. Zasada niepełnych przerw opiera się na zasadzie że podczas 1/3 pełnej przerwy zachodzi 2/3 procesów odnowy (tzw. przerwa niepełna korzystna). Trwa do powrotu HR do ~120ud/min. Interwał ekstensywny- umiarkowane i średnie obciążenia, krótkie przerwy wypoczynkowe, duża liczba powtórzeń. HR ~180. kształtuje wytrzymałość tlenową. Interwał intensywny- wysoka intensywność, odpowiednio dłuższe przerwy wypoczynkowe, mniejsza liczba powtórzeń. HR >180. kształtuje wytrzymałość beztlenową charakterystyczną dla wytrzymałości szybkościowej i tempowej.

Trening metodą powtórzeniową Metoda powtórzeniowa (intensywność maksymalna) - zasady: prędkość wykonywania każdego danego ćwiczenia jest maksymalna zadanie powinno być realizowane w takim przedziale czasu, w którym możliwe jest utrzymanie maksymalnej szybkości jego realizacji ilość powtórzeń jest tak określona, by każdy z nich było wykonane rzeczywiście z maksymalną szybkością czas przerw ustala się w takich granicach, by każde powtórzenie następowało po wypoczynku i żeby to ćwiczenie można było wykonać z maksymalną szybkością zawodnik w każdym ćwiczeniu dąży do przekroczenia dotychczas wypracowanego poziomu szybkości Metoda powtórzeniowa (intensywność submaksymalna) - intensywność ma charakter submaksymalny rzędu 80%-90% maksymalnych możliwości. Metoda ta ma podstawowe znaczenie dla zawodników początkujących i przy nauczaniu ruchu. Przy tej metodzie również kształtujemy technikę, poprzez mniejszą intensywność wykonujemy większą objętość pracy

Trening obwodowy - celem jest wszechstronny rozwój organizmu przy równoczesnym dodatnim wpływie na układ krwionośny i oddechowy. Zasady stosowania: od 8 do 12 ćwiczeń, liczba powtórzeń na danym ćwiczeniu nie mniej niż 20, wszechstronne kształtowanie różnych grup mięśniowych, czas pracy ok. 1 minutu na stacji, nie ma przerw między ćwiczeniami, 3 serie obwodowe, przerwa między seriami obwodowymi wynosi 2-4 minuty, nie należy zbyt szybko zmieniać ćwiczeń. Duża poprawa morfologii, w niewielkim stopniu wpływa na hipertrofię mięśnia.

Trening wytrzymałościowo - siłowy - warianty metody interwałowej -trening obwodowy

Uwarunkowania prędkości pojedynczego ruchu - wielkość pokonywanego oporu zewnętrznego - właściwa synchronizacja aktywujących ruch grup mięśniowych - koordynacja nerwowo-mięśniowa

Uzasadnij znaczenie tętna jako wskaźnika wielkości obciążenia treningowego Wartość tętna informuje nas o poziomie intensywności wysiłku. Mierząc je jesteśmy w stanie określić jak wysiłek działa na zawodnika- jeśli jego wartość rośnie i zbliża się do maksymalnej to znaczy, że zawodnik wykonał zadaną pracę i za chwilę nie będzie w stanie kontynuować wysiłku na skutek narastającego zmęczenia. Należy pamiętać, że u osób wytrenowanych pod względem wytrzymałości wysiłki submaksymalne nie powodują dużych przyrostów wartości HR.

Wady i zalety treningu izometrycznego - zalety: - trening nie zajmuje dużo czasu, -stosowane przyrządy i sprzęt są bardzo proste -za pomocą ćwiczeń izometrycznych można oddziaływać wybiórczo na każdą grupę mięśniową -wady -przyrost siły uzyskiwany w trakcie ćwiczeń izometrycznych przejawia się jedynie przy takich ugięciach kątowych, w jakich prowadzony był trening, -wskaźniki poziomu siły rosną wolniej niż wówczas, gdy stosuje się środki dynamiczne, - trening z wykorzystaniem tylko obciążeń statycznych bardzo szybko powoduje stabilizację uzyskanego poziomu siły.

Wydolność a wytrzymałość Wytrzymałość jest to zdolność do kontynuowania długotrwałego wysiłku fizycznego o określonej intensywności (60 - 90% max możliwości) przy utrzymaniu możliwie największej efektywności pracy i zachowaniu podwyższonej odporności na zmęczenie podczas wysiłku w różnych warunkach środowiska zewnętrznego. Czas w którym osoba jest zdolna utrzymać siłę lub moc podczas skurczu. Wydolność określa funkcjonalne zdolności do intensywnej bądź długotrwałej pracy przy możliwie najniższym zmęczeniu i związanych z jego narastaniem zmianach środowiska wewnętrznego. Wydolność charakteryzuje stopień tolerancji zaburzeń homeostazy organizmu podczas trwania pracy oraz zdolność do odnowy po jej zakończeniu. Zależy od: wieku płci energetyki wysiłku termoregulacji koordynacji nerwowo-mięśniowej Wydolność określa potencjał ustroju. Natomiast wytrzymałość charakteryzuje stopień wykorzystania tego potencjału dzięki czynnikom osobowościowo-psychicznym.

Wysiłki mieszczące się na drugim poziomie koordynacji. Podaj przykłady - gimnastyka sportowa - gimnastyka akrobatyczna

Wysiłki mieszczące się na trzecim poziomie koordynacji. Podaj przykłady - gry zespołowe - sporty walki

Zależności między siłą a szybkością • Wraz ze wzrostem siły obniża się prędkość • Wraz ze wzrostem prędkości obniża się wielkość siły • Wartości siły rozwijane w warunkach statyki różnią się znacznie od siły w ćwiczeniach wolnych (wykonywanych w wolnym tępię) • Nie ma związku między siłą max a prędkością ruchów wykonywanych bez obciążenia • Największe wartości siły możemy uzyskać w pracy o charakterze ekscentrycznym

Zależność pomiędzy prędkością a przyśpieszeniem - przyspieszenie jest szybkością zmiany prędkości

Zasada falowej zmienności obciążeń wynika z planowej cyklizacji treningu. Ma na celu racjonalne stymulowanie rozwoju formy poprzez odpowiednie modelowanie obciążenia i określenie właściwych relacji pomiędzy jego głównymi składowymi (objętością i intensywnością)

Zasada maksymalizacji obciążeń treningowych Zasada maksymalizacji zakłada, że im większe zmęczenie (wywołane odpowiednim obciążeniem), tym większa nastąpi superkompensacja, czyli odbudowa z nadmiarem. Dlatego w jednostce treningowej należy uwzględniać ćwiczenia z jak najwyższym obciążeniem (maksymalnym lub zbliżonym do maksymalnego). Wykonywane one są krótko, ale na pełnej koncentracji, wywołują silne zmęczenie, a dzięki superkomensacji prowadzą do adaptacji organizmu- dzięki temu zwiększają zakres maksymalnych możliwości zawodnika

Zasada przemiennego stosowania pracy i wypoczynku - akumulacja (zasadnicza część pracy, gromadzenie energii) - intensyfikacja (zwiększenie intensywności obciążeń) - transformacja (czas na odpoczynek, zachodzą zmiany spowodowane przez pracę)

Zasada zwiększania indywidualizacji obciążeń -dostosowanie do charakterystyk sportowca (budowa ciała, zdolności motoryczne, psychika) -kształtowanie indywidualnej techniki -dostosowanie do wrażliwości na bodźce treningowe -dostosowanie do zmian wrażliwości na bodźce -miejsce w zespole, a obciążenia treningowe (bramkach, pomocnik, napastnik itp.) -obciążanie a przygotowanie do walki z określonym przeciwnikiem wyraża się poprzez organizowanie pracy w oparciu o możliwie najgłębsza znajomość poszczególnych zawodników. Dokładne poznanie jednostki pozwala na zastosowanie właściwych rozwiązań metodycznych, decyduje o wielkości obciążeń, określa potrzebę wypoczynku i regulację udziału w zawodach

Zasady metodyki treningu gibkości - ćwiczenia czynne przed biernymi -ćwiczenia rozciągające po rozgrzewce i w końcowej części jednostki treningowej (na rozgrzanym organizmie) -ćwiczenia prowadzić z góry w dół i od największych grup mięśniowych do najmniejszych -ćwiczenia odbywają się metodą powtórzeniową

Zasady metodyki treningu koordynacji ruchowej Różnorodność ćwiczeń, Wielostronność ćwiczeń, Wprowadzanie nowych, nieznanych ćwiczeń, Łączenie zadań w różnorodne łańcuchy ruchowe, Zmienna technika wykonywania zadań, Wprowadzenie okresowo dodatkowych utrudnień

Zasady metodyki treningu szybkości - Wykonywanie ruchów o krańcowej prędkości nie może zaburzać prawidłowej techniki ich wykonania - Technika ćwiczeń powinna być już bardzo dobrze znana - Czas trwania ćwiczenia należy dobierać w taki sposób, aby intensywność wysiłki nie ulegała zmniejszaniu pod wpływem zmęczenia - Trening szybkościowy wprowadzamy po wypoczynku lub po treningu o bardzo małej intensywności.

Znaczenie gibkości w treningu sportowym Gibkość na wysokim poziomie zapewnia zwiększenie elastyczności mięśni i ścięgien, prowadzi do optymalizacji funkcjonowania stawów, co w dalszej kolejności zmniejsza ich urazowość. Poprawia także amortyzację wykonywanych ruchów poprzez redukcję napięcia mięśniowego. Wpływa na obszerność, płynność i skoordynowanie ruchów.

---