|
Jak przygotować dobrą pracę na Olimpiadę Biologiczną? | Jak oceniamy Wasze prace badawcze? |
W jaki sposób przyznajemy wyróżnienia? |
Jak przygotować dobrą pracę na Olimpiadę Biologiczną?
Autor pracy | Tematyka pracy badawczej | Tytuł pracy | Wstęp | Materiał i metody | Wyniki badań oraz ich interpretacja | Literatura | Forma i objętość pracy | Szata graficzna oraz styl pracy
Opiekun powinien pomagać uczniowi na wszystkich etapach tworzenia pracy, tj.
przy planowaniu eksperymentu lub obserwacji,
przy wyborze i znajdowaniu piśmiennictwa,
przy analizie i interpretacji uzyskanych wyników,
przy pisaniu i sprawdzaniu pracy.
Często, być może ze względu na brak czasu, brakuje ostatniego elementu (tzn. sprawdzenia napisanej już pracy). Błędy literowe (szczególnie w nazwach obcych) i ortograficzne(!), a także nieporadne sformułowania świadczą źle nie tylko o uczniu, lecz także o nauczycielu. Zwłaszcza, że do Komitetu Okręgowego spływają prace, które pomimo licznych błędów ortograficznych i stylistycznych w ocenie Szkolnej Komisji Olimpiady uzyskują za styl maksymalną liczbę punktów. Stawia to pod znakiem zapytania rzetelność pracy Szkolnej Komisji.
Wszystkie obserwacje i doświadczenia powinny zostać przeprowadzone przez autora osobiście. Jeżeli praca lub jej fragmenty są częścią pracy wspólnej lub zespołowej, to powinno zostać dokładnie określone, której części pracy to dotyczy i na czym polegał udział autora.
Z treści pracy musi jasno wynikać, które stwierdzenia pochodzą od autora, a które są obce. Wszystkie zdania zawierające dane zaczerpnięte z literatury powinny zawierać odnośniki do poszczególnych pozycji piśmiennictwa. Podobnie jest z rysunkami bądź zdjęciami - zawsze należy wskazać ich źródło (nawet jeśli jest nim internet). Szczegółowy opis sposobu cytowania znajduje się w punkcie LITERATURA.
Istotą każdej pracy badawczej jest dokonanie obserwacji lub przeprowadzenie doświadczeń. Powinno ono, poza samą przyjemnością obcowania z przyrodą (w takiej, czy innej postaci), nieść także określone wartości poznawcze - jednym słowem - mieć sens.
Zanim ostatecznie wybierzesz tematykę pracy, przemyśl kilkakrotnie cel swojej pracy.
Zastanów się:
czy umiesz jasno uzasadnić wybór tematyki swojej pracy;
na jakie pytanie mają odpowiedzieć Twoje badania lub obserwacje (jeśli odpowiedź na nie jest oczywista bez przeprowadzenia doświadczeń - zrezygnuj z tego tematu i wybierz inny);
jakie jest Twoje merytoryczne przygotowanie do pracy;
czy rzeczywiście umiesz oznaczyć opisywane przez siebie organizmy do gatunku, czy jedynie do rodzaju;
czy wiesz, kiedy najlepiej zebrać materiał/dokonać swoich obserwacji; na przykład czy wiesz kiedy przypada okres lęgowy określonego gatunku ptaków, których zwyczaje lęgowe zamierzasz obserwować albo sezon pierwszego pojawu oznaczanych w pracy bezkręgowców (pamiętaj, że okres ten nie zawsze przypada na czas Twoich wakacji, kiedy Ty akurat możesz się całkowicie poświęcić olimpiadzie, a w niektórych przypadkach badania przeprowadzone jedynie podczas wakacji mogą być obarczone dużym błędem).
Kto pyta, nie błądzi!
Jeśli masz wątpliwości, czy dobrze zaplanowałaś/-eś swoje doświadczenia lub obserwacje - proś o pomoc specjalistów! Każdy z członków naszej Komisji chętnie Ci pomoże lub skontaktuje Cię ze specjalistą zajmującym się daną dziedziną biologii.
Bardzo często treść pracy jest nieadekwatna do jej tytułu. Jeżeli ostateczna treść pracy jest inna niż planowano, tytuł pracy powinien zostać odpowiednio zmodyfikowany. Szczególną uwagę należy zwracać na występujące w tytule terminy - muszą być stosowane zgodnie z ich właściwym biologicznym znaczeniem.
Przykłady błędnie sformułowanych tytułów prac:
"Skład gatunkowy larw owadów...." - autor nie oznaczał (całkiem zresztą słusznie) organizmów z dokładnością do gatunku,
"Porównanie liczebności gatunków roślin..." - autor nie określał, ile było osobników w poszczególnych gatunkach (liczebność), ale ile było (liczbę) gatunków,
"Zależność występowania porostów od stopnia zanieczyszczenia...." - autor badał tylko pierwszy element, a o drugim wnioskował (na podstawie pierwszego) przy pomocy zestawień zaczerpniętych z literatury,
"Wpływ ......... na rozwój bakterii z grupy coli" - autor badał wpływ substancji na rozwój jednego szczepu pałeczki okrężnicy (Escherichia coli), a nie bakterii zaliczanych do tzw. grupy coli (grupa ta obejmuje kilka gatunków bakterii).
We wstępie powinien zostać sformułowany cel pracy (przede wszystkim poznawczy - i o ile to możliwe - również praktyczny). Oprócz określenia problemu badawczego, autor powinien sformułować hipotezę lub hipotezy (jest to szczególnie pożądane w przypadku prac doświadczalnych).
Podczas gdy opis materiału badań jest zwykle dobrze wykonany, to opis metod badawczych z reguły pozostawia wiele do życzenia. Często trzeba domyślać się wielu ważnych, podstawowych informacji np. dotyczących czasu i miejsca badań, sposobów uzyskania odpowiednich warunków doświadczenia, itp.
Tymczasem przeprowadzone przez Ciebie doświadczenia, powinny być na tyle jasno i precyzyjnie opisane, żeby mógł je powtórzyć Twój kolega lub koleżanka.
Najważniejsze błędy metodyczne w pracach eksperymentalnych to:
niedostateczna liczba powtórzeń,
brak prób kontrolnych lub nieodpowiednio dobrane próby kontrolne (brak próbek kontrolnych może całkowicie uniemożliwić interpretację uzyskanych wyników, każde prawidłowo wykonane doświadczenie musi zawierać wariant kontrolny),
planowanie doświadczeń w warunkach niespotykanych lub bardzo nieprawdopodobnych w układach naturalnych, np.: bardzo wysokie stężenia jonów lub substancji szkodliwych w pożywkach,
brak wyeliminowania innych poza badanym czynników, a także usiłowania wyciągania wniosków z porównywania prób różniących się wieloma parametrami,
zbyt duża liczba wariantów i badanych parametrów, z góry uniemożliwiająca rzetelne zapewnienie dostatecznej liczby powtórzeń i prób kontrolnych.
Wyniki badań oraz ich interpretacja
Tabele i wykresy powinny zawsze być opisane (trzeba jasno napisać, co dokładnie przedstawiają). W opisie wykresów nie może brakować informacji na temat tego, co przedstawiają osie: x i y lub jednostek, w jakich podano wartości.
Graficzne przedstawienie wyników badań wydatnie podnosi wartość pracy, jednak przydatność wykresów i diagramów, które nie obrazują wyraźnie jakichkolwiek tendencji czy zależności wydaje się być wątpliwa, lepiej z nich zrezygnować na korzyść lepszego słownego przedstawienia wyników.
Niewątpliwie najciekawszą, a zarazem najtrudniejszą częścią pracy badawczej jest interpretacja uzyskanych wyników.
przyrodzie nie należy przypisywać logiki (w znaczeniu ludzkim),
opisując zachowania zwierząt nie odnoś ich i nie porównuj do zachowań ludzkich,
powstrzymaj wodze fantazji(!) - z doświadczeń nie można wyciągać wniosków nieuprawnionych - można podać prawdopodobne wyjaśnienia uzyskanych wyników lub dokonanych obserwacji, trzeba jednak zaznaczyć, że jest to jedynie Twoje przypuszczenie,
wystrzegaj się błędów merytorycznych; najwięcej błędów spotykamy w części poświęconej dyskusji wyników (np. we wstępie pracy autor podaje poprawną pozycję taksonomiczną boczniaka uwzględniając jego przynależność do królestwa grzybów, jednak w opisie wyników - konkluduje - że "są to rośliny ciepłolubne".
Spis piśmiennictwa powinien zawierać ponumerowaną listę wszystkich pozycji cytowanych w pracy, zamieszczonych w porządku alfabetycznym nazwisk pierwszych autorów.
Najczęściej spotykane błędy:
literatura prezentowana w wielu pracach jest wyraźnie przestarzała, dotyczy to również kluczy stosowanych do oznaczania materiału,
w tekście pracy bardzo często brak jest odnośników do cytowanych pozycji literatury,
powołując się na piśmiennictwo nie powinno się cytować fragmentów tekstu, lecz jedynie odesłać czytelnika do określonych pozycji literaturowych,
w piśmiennictwie niestety często brak informacji na temat roku wydania oraz wydawcy cytowanych pozycji książkowych,
w przypadku korzystania z internetu jako źródła informacji/rysunku/zdjęcia itp. należy podać pełen adres strony (np. http://www.missouriplants.com/Redalt/Ricinus_communis_page.html. Ze względu na ekspresowe tempo, w jakim zmieniają się strony internetowe, dobrym zwyczajem jest również podanie daty odwiedzin danej strony www.
Pod względem formy i objętości praca absolutnie powinna spełniać wymogi Komitetu Głównego Olimpiady Biologicznej. Prace "przeładowane" tekstem, czy "upstrzone" mnóstwem maleńkich diagramów i tabel tak samo świadczą o nieporadności ucznia (i opiekuna) jak prace ubogie pod względem zawartości i treści. Zabiegi polegające na zmniejszaniu objętości pracy poprzez mniejszą czcionkę, węższe marginesy czy mniejsze odstępy miedzy wierszami tylko pogarszają sprawę. Powinno unikać się takiego postępowania, że najpierw autor pisze pracę znacznie obszerniejszą, a potem stara ją się "streścić" do wymaganej objętości.
Tak powinien wyglądać Wasz plakat
Szata graficzna oraz styl pracy
Zanim ostatecznie wydrukujesz swoją pracę, dobrze jest poprosić o przeczytanie tekstu kogoś, o kim wiesz, że dobrze pisze (np. koleżanka, kolega, ktoś z rodziny, inny nauczyciel). Wcale nie musi być to osoba związana z biologią. Wartość "świeżego spojrzenia" jest nieoceniona!
Praca powinna być napisana językiem naukowym. Nie oznacza to jednak wcale zawiłej składni i tasiemcowych zdań oraz nadmiaru specjalistycznych terminów. Przede wszystkim chodzi o jasność oraz precyzję wypowiedzi. Nigdy nie używaj słów, których nie rozumiesz.
Pamiętaj, że zabiegi polegające na wielokrotnym zmienianiu kroju i koloru czcionki nie stanowią urozmaicenia pracy w dobrym tego słowa znaczeniu.
Komisje oceniające wszystkich szczebli dokonują oceny prac badawczych przyznając odpowiednią liczbę punktów według poniższych kryteriów. Ostateczną ocenę pracy na danym etapie stanowi suma przyznanych na tym etapie punktów.
Oryginalność zagadnienia, klarowność przedstawienia przez autora celu pracy, a także jego znaczenie poznawcze i/lub praktyczne
Trafność doboru obiektów badawczych i zastosowanej metodyki, liczba powtórzeń, poprawność zaprojektowania i wykonania doświadczeń lub obserwacji
Wyniki i ich interpretacja
Poprawność opracowania, analizy i przedstawienia wyników oraz ich interpretacja, w tym także umiejętność korzystania z piśmiennictwa
Klarowność i precyzja wypowiedzi, poprawność językowa i przejrzystość układu pracy, szata graficzna
Maksymalnie można zatem uzyskać 50 punktów. Jeśli praca badawcza zostanie oceniona na którymkolwiek z etapów poniżej 20 pkt., to jej autor nie zostaje dopuszczony do dalszych etapów olimpiady.
Szczegółowe zasady recenzowania prac badawczych opracowane przez Komitet Główny Olimpiady Biologicznej ujęte są w pliku ocena_prac.pdf.
Recenzenci prac nadesłanych do Komitetu Okręgowego Olimpiady Biologicznej typują prace wyróżniające się - od 3 do 5 prac na każde 50. W dalszym etapie powołana Komisja zapoznaje się ze wszystkimi z nich i wybiera prace proponowane do wyróżnienia - nie więcej niż 3 prace na każde 50.
W trakcie Eliminacji Okręgowych, bezpośrednio po zakończeniu testu (bez względu na wynik uzyskany w teście) lub w innym dogodnym terminie, Komisja przeprowadza rozmowę z autorami prac proponowanych do wyróżnienia.
Autorzy oraz opiekunowie prac badawczych zostają odpowiednio wcześniej poinformowani o zgłoszeniu pracy do wyróżnienia.
Na podstawie łącznej oceny pracy i rozmowy o niej Komisja ustala kolejność wyróżnionych prac. Autorzy wyróżnionych prac zostają nagrodzeni dyplomem oraz książką. Nagrody są wręczane na uroczystym zakończeniu Eliminacji Okręgowych. W tym samym dniu Komitet Okręgowy organizuje wystawę wyróżnionych prac.
Nagrodzone prace zostają przesłane do Komitetu Głównego Olimpiady Biologicznej w Warszawie, gdzie kandydują do zgłoszenia na Europejski Konkurs Młodych Naukowców.
|