Uboczne użytkowanie lasu, Leśnik, LEŚNICTWO


PYTANIA EZGAMINACYJNE Z PRZEDMIOTU UBOCZNE UŻYTKOWANIE LASU DLA III ROKU WYDZIAŁU LEŚNEGO STUDIÓW STACJONARNYCH

  1. WPŁYW POLSKIEJ KONCEPCJI PRODUKCJI LEŚNEJ NA ROZWÓJ UBOCZNEGO UŻYTKOWANIA W POLSCE.

  2. BADANIA NAUKOWE Z ZAKRESU UBOCZNEGO UŻYTKOWANIA W POLSCE.

  3. EKOLOGICZNE METODY POZYSKANIA SUROWCÓW UBOCZNYCH W LESIE.

  4. WYMIENIĆ LEŚNE ROŚLINY ( POZYSKIWANE NA SUROWCE UBOCZNE) OBJĘTE OCHRONĄ CZĘŚCIOWĄ I CAŁKOWITĄ.

  5. INWENTARYZACJA RUNA LEŚNEGO W POLSCE. KLASYFIKACJA JAGODZISK.

  6. BAZA SUROWCOWA OWOCÓW LEŚNYCH W POLSCE ORAZ JEJ WYKORZYSTANIE.

  7. OMÓWIĆ SKŁAD CHEMICZNY OWOCÓW LEŚNYCH ORAZ METODY OZNACZANIA JAKOŚCI.

  8. SCHARAKTERYZOWAĆ WYSTĘPOWANIE I POZYSKIWANIE BORÓWKI CZERNICY.

  9. SCHARAKTERYZOWAĆ WYSTĘPOWANIE I POZYSKIWANIE BORÓWKI BRUSZNICY I MĄCZNICY LEKARSKIEJ.

  10. SCHARAKTERYZOWAĆ WYSTĘPOWANIE I POZYSKIWANIE MALIN LEŚNYCH.

  11. SCHARAKTERYZOWAĆ WYSTĘPOWANIE I POZYSKIWANIE JEŻYN LEŚNYCH.

  12. SCHARAKTERYZOWAĆ WYSTĘPOWANIE I POZYSKIWANIE ŻURAWIN I POZIOMEK LEŚNYCH.

  13. SCHARAKTERYZOWAĆ WYSTĘPOWANIE I POZYSKIWANIE BZU ORAZ GŁOGU.

  14. SCHARAKTERYZOWAĆ WYSTĘPOWANIE I POZYSKIWANIE ROKITNIKA ZWYCZAJNEGO I JAŁOWCA POSPOLITEGO.

  15. CHARAKTERYSTYKA RÓŻY DZIKIEJ I RÓŻ PLANTACYJNYCH.

  16. CHARAKTERYSTYKA LESZCZYNY POSPOLITEJ I LESZCZYNY WIELKOOWOCOWEJ.

  17. PLANTACYJNA UPRAWA BORÓWKI WYSOKIEJ.

  18. SCHARAKTERYZOWAĆ BAZĘ SUROWCOWĄ I WYKORZYSTANIE GRZYBÓW W POLSCE.

  19. SCHARAKTERYZOWAĆ NAJWAŻNIEJSZE LEŚNE GATUNKI GRZYBÓW JADALNYCH.

  20. SKŁAD CHEMICZNY GRZYBÓW. GRZYBY TRUJĄCE - OBJAWY ZATRUCIA.

  21. HISTORIA ZIELARSTWA NA ŚWIECIE.

  22. ROZWÓJ ZIELARSTWA W POLSCE.

  23. BAZA SUROWCOWA I POZYSKANIE ZIÓŁ LEŚNYCH W POLSCE.

  24. CHARAKTERYSTYKA WILCZEJ JAGODY, WILCZEGO ŁYKA ORAZ ZARODNIKÓW WIDŁAKA.

  25. CHARAKTERYSTYKA KONWALII MAJOWEJ, KOPYTNIKA POSPOLITEGO.

  26. OMÓWIĆ LEŚNE ROŚLINY TRUJĄCE.

  27. OMÓWIĆ WAŻNIEJSZE ROŚLINY PRZEMYSŁOWE ( TRZMIELINA BRODAWKOWATA I ZWYCZAJNA, SUMAK OCTOWIEC, KRUSZYNA POSPOLITA)

  28. SKŁAD CHEMICZNY IGLIWIA DRZEW LEŚNYCH.

  29. BAZA SUROWCOWA IGLIWIA W POLSCE ORAZ JEJ WYKORZYSTANIE.

  30. ZAWARTOŚĆ OLEJKÓW ETERYCZNYCH W IGLIWIU DRZEW LEŚNYCH.

  31. SCHARAKTERYZOWAĆ SUROWCE OTRZYMYWANE Z IGLIWIA DRZEW LEŚNYCH.

  32. SCHARAKTERYZOWAĆ GARBNIKI ROŚLINNE.

  33. WYKORZYSTANIE KORY DRZEW LEŚNYCH.

  34. SCHARAKTERYZOWAĆ HISTORIĘ ŻYWICOWANIA W POLSCE W XX W.

  35. SCHARAKTERYZOWAĆ POLSKĄ METODĘ ŻYWICOWANIA.

  36. WPŁYW WARUNKÓW PRZYRODNICZYCH NA WYCIEK ŻYWICY SOSNOWEJ.

  37. WPŁYW CZYNNIKÓW TECHNOLOGICZNYCH NA WYCIEK ŻYWICY SOSNOWEJ.

  38. WPŁYW WARUNKÓW PRZYRODNICZYCH NA JAKOŚĆ ŻYWICY SOSNOWEJ.

  39. STYMULATORY WYCIEKU ŻYWICY SOSNOWEJ STOSOWANE W POLSCE PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ.

  40. SKŁAD CHEMICZNY, CECHY JAKOŚCI ORAZ ZASTOSOWANIE TERPENTYNY.

  41. SKŁAD CHEMICZNY, CECHY JAKOŚCI ORAZ ZASTOSOWANIE KALAFONII.

  42. ŻYWICOWANIE SOSNY NA ŚWIECIE.

  43. WPŁYW ŻYWICOWANIA NA JAKOŚĆ SUROWCA DRZEWNEGO.

  44. ŹRÓDŁA OTRZYMYWANIA SUROWCÓW ŻYWICZNYCH.

  45. SCHARAKTERYZOWAĆ POZYSKIWANIE KARPINY PRZEMYSŁOWEJ ORAZ JEJ EKSTRAKCJĘ W ZAKŁADZIE PRZEMYSŁOWYM.

  46. SCHARAKTERYZOWAĆ OTRZYMYWANIE SUROWCÓW ŻYWICZNYCH. PRZY PRODUKCJI CELULOZY.

  47. ŻYWICA MODRZEWIOWA- SCHARAKTERYZOWAĆ POZYSKANIE I ZASTOSOWANIE.

  48. METODY ZWĘGLANIA DREWNA. SCHARAKTERYZOWAĆ OTRZYMANE PRODUKTY.

  49. PRODUKCJA WĘGLA DRZEWNEGO W POLSCE.

  50. BAZA SUROWCOWA WIKLINY W POLSCE ORAZ JEJ GOSPODARCZE ZASTOSOWANIE.

  51. PLANTACYJNA UPRAWA WIKLINY, JEJ KLASYFIKACJA ORAZ SPOSOBY KOROWANIA.

ODPOWIEDZI.

1. WPŁYW POLSKIEJ KONCEPCJI PRODUKCJI LEŚNEJ NA ROZWÓJ UBOCZNEGO UŻYTKOWANIA W POLSCE.

Polska koncepcja leśnej produkcji ubocznej pociąga za sobą szereg konsekwencji, których skrupulatne wykorzystywanie jest jednocześnie nieodzownym warunkiem jej prawidłowej realizacji, a mianowicie:

-jednolita myśl kierownicza dla całej gospodarki leśnej ze wszystkimi jej aspektami a tych ramach dla produkcji ubocznej

- możliwość opartego na stosunkowo pewnych postawach planowania i konsekwentnej realizacji zarówno krótko jak i długo falowych planów wg. jednolitej koncepcji.

-zastąpienie skupu płodów przez ich zorganizowane pozyskanie, powiązanie użytkowania baz z konserwacją i przetwórstwem pozyskanych surowców w jeden cykl produkcyjny co ma szczególne znaczenie w zastosowaniu do cennych i nietrwałych płodów.

- potrzeba i możliwość obsadzenia wszystkich szczebli pracowniczych przez wykwalifikowany i fachowy personel odpowiednio wyszkolony, dotyczy to nie tylko personelu etatowego lecz również zbieraczy, którzy powinni być odpowiednio przygotowani, uświadomieni i upoważnieni.

- bardzo dobre warunki organizacyjne do rozwoju prac badawczych i doświadczalnych, inspirowanie i popieranie tych prac przez jednostki gospodarcze i wprowadzanie ich w życie

-sprzyjające warunki do celowych inwestycji zgodnych z długookresowym programem gospodarki.

2. BADANIA NAUKOWE Z ZAKRESU UBOCZNEGO UŻYTKOWANIA W POLSCE.

Badania naukowe z zakresu ubocznego użytkowania prowadzą:

IBL, odpowiednie katedry na uczelniach w Warszawie, Krakowie i Poznaniu, Ośrodek Badawczo Rozwojowy produkcji leśnej LAS, okazjonalnie inne instytucje.

4. WYMIENIĆ LEŚNE ROŚLINY (POZYSKIWANE NA SUROWCE UBOCZNE) OBJĘTE OCHRONĄ CZĘŚCIOWĄ I CAŁKOWITĄ

Żurawina błotna, rokitnik zwyczajny, konwalia majowa, wawrzynek wilczełyko, mącznica lekarska, kopytnik pospolity, kruszyna pospolita, paprotka zwyczajna, kalina koralowa, turówka wonna, tarczownica islandzka.- ochrona częściowa

ochrona całkowita - widłaki.

5.INWENTARYZACJA RUNA LEŚNEGO W POLSCE. KLASYFIKACJA JAGODZISK.

Wyróżniamy dwa rodzaje inwentaryzacji: ogólna-rozpoznanie wstępne orientacyjne, mówiące o tym, w jakim nasileniu występuje dana roślina oraz jaką zajmuje powierzchnię w poszczególnych obiektach leśnych. Przeprowadza się ją za pomocą inwentaryzacji ankietowej.

szczegółowa-dokładne ustalenie powierzchni zajmowanej przez daną roślinę na danym terenie lub ilości pozyskanych owoców.

Stosowane są następujące formy inwentaryzacji szczegółowej: bezpośrednia-wykonywana w teranie przez wyspecjalizowanych pracowników, daje najdokładniejsze wyniki, stopień pokrycia terenu do 10, 10-20, 20-40, 40-60, i ponad 60 % . Urodzaj 1- bardzo słaby, 2 -słaby, 3 - średni , 4-dobry, 5-bardzo dobry.

Ankietowa- wypełniana przez nadleśnictwa przy obserwacji leśniczych- statystycznie - prowadzona przez „LAS”

Rejestrowanie pozyskania w bazach, nadleśnictwach. Cechy typ jagodziska. (I-drobnokępkowy, II- kępkowy, III-płatowy, IV- łanowy). Rodzaj zwarcia ( a-słabe, b-umiarkowane, c-silne, a/b,a/c,b/c- nierównomierne).

Klasa wysokości ( 1-niskie, 2-średnie,3-wysokie,4-bardzo wysokie)

Pokrycie jagodzisk określa się skalą od 0 do 100. Ta klasyfikacja opracowana dla borówki czernicy może być stosowana przy innych owocach, a jej dużą zaletą jest brak wpływu warunków środowiskowych przy tym samym rodzaju.

  1. BAZA SUROWCOWA OWOCÓW LEŚNYCH W POLSCE ORAZ JEJ WYKORZYSTANIE.

Najważniejsze znaczenie gospodarcze mają: borówka czernica, jeżyna, róża dzika, malina właściwa, dziki bez czarny, jarzębina, borówka brusznica, żurawina, poziomka.

-największe pozyskanie w 1966r -39,4 tys. ton.

-obecnie największe pozyskanie borówka czernica - 60% ogólnego pozyskania owoców.

-główne pozyskanie przez firmę LAS

-cała baza surowcowa 70 tys. ton w tym typowo leśnych owoców jest 50 tys. ton.

-średnie roczne pozyskanie 1956-65- 15,8 tys. ton. Pewną część 1-2 tys. ton rocznie skupują inne przedsiębiorstwa

-roczny eksport 1963-67 LAS 2,2 tys. ton.

  1. OMÓWIĆ SKŁAD CHEMICZNY OWOCÓW LEŚNYCH ORAZ METODY OZNACZANIA JAKOŚCI.

Owoce leśne są bogate w witaminy, zawartość białek ok.1%., cukry -kilka procent, kwasy organiczne 1-2% (cytrynowy, jabłkowy, winowy, bursztynowy), pektyny 1%, sole mineralne (fosforany, siarczany, krzemiany), witaminy (C, P, B1, B2, PP,K, E), woda 80%, enzymy, hormony. Jakość produktu ocenia się na podstawie analizy organoleptycznej według pięciopunktowej metody Tilgnera. Polega ona na określeniu tzw. wyróżników jakości. Przy suszu owocowym i grzybowym wyróżnikami jakości będą: wygląd zewnętrzny, konsystencja części stałych, zapach i smak. Każdy wyróżnik jakości ocenia się oddzielnie, określając jego stopień za pomocą punktów od 5 do 1.

8.SCHARAKTERYZOWAĆ WYSTĘPOWANIE I POZYSKIWANIE BORÓWKI CZERNICY.

Pospolita w Polsce. Występuje także w prawie całej Europie i płn części Azji. Zajmuje około 11% powierzchni naszych lasów. Owoce dojrzewają w czerwcu lub na początku lipca. Zawierają dość dużo cukrów, ale są średnio zasobne w kwasy organiczne, antycyjanowy barwnik. Działają pobudzająco na przewód pokarmowy.

9.SCHARAKTERYZOWAĆ WYSTĘPOWANIE I POZYSKIWANIE BORÓWKI BRUSZNICY I MĄCZNICY LEKARSKIEJ.

Borówka . Owoce dojrzewają w lipcu i sierpniu. Owoce i liście zawierają glikozyd- arbutynę: stosowana przy leczeniu stanów zapalnych, zakażeń dróg moczowych. Owoce nie dojrzewają jednocześnie co utrudnia zbiór wykonywany przeważnie ręcznie. Dłuższe przechowywanie wymaga dodania środków konserwujących.

Mącznica lekarska- główne występowanie . w płn. części kraju. Jest pod częściową ochroną. Liście należy zbierać jesienią lub wczesną wiosną i suszyć w naturalnych warunkach, w cieniu; może być stosowana w stanach zapalnych dróg moczowych. Zapotrzebowanie jest bardzo duże, jest możliwe wprowadzanie do pół-upraw.

10. SCHARAKTERYZOWAĆ WYSTĘPOWANIE I POZYSKIWANIE MALIN LEŚNYCH

Główne bazy pd-zach. i pn.wsch: owoc średnio zasobny w witaminy, cukry,kwasy organiczne, związki azotowe i sole mineralne, jeden z najmniej trwałych owoców leśnych. Stosowana do wyrobu syropów, dżemów, galaretek, win: jako środek napotny i poprawienia smaku leków. Zbierana jest do bezpośredniego użycia bądź do przerobu na susz. Ważny owoc leśny.

11. SCHARAKTERYZOWAĆ WYSTĘPOWANIE I POZYSKIWANIE JEŻYN LEŚNYCH.

Ponad 60 gatunków występujących na terenie Polski, różniących się składem chemicznym i właściwościami. Mają cenny skład mineralny, jest dość zasobna w fosforany i sole żelaza, wapnia i magnezu, ceniona w przetwórstwie. Produkcja: wina, syropy, dżemy. Spore znaczenie gospodarcze.

  1. SCHARAKTERYZOWAĆ WYSTĘPOWANIE I POZYSKIWANIE ŻURAWIN I POZIOMEK LEŚNYCH.

Żurawina błotna- kwitnie VI-VII. Jagody początkowo białe potem czernieją, u nas zbiera się latem lub jesienią kiedy owoce są białe. Dojrzewają w łubiankach lub na podłodze, ale w tym ostatnim przypadku są uboższe w cukry i mniej trwałe. Mogła by być też zbierana wiosną bo przechowuje się dobrze na krzewinkach jeśli nie są zimą pokryte śniegiem. Owoce można przechowywać na sucho w łubiankach lub na mokro w beczkach z wodą zmienianą co kilka tygodni. Oprócz żurawiny błotnej w niektórych częściach kraju rzadko występuje żurawina drobnolistkowa. Zawiera dużo kwasu cytrynowego. Stosowana jest przy produkcji kisieli, syropów i dżemów. Posiada dużą trwałość ,ograniczone występowanie powoduje niewielkie znaczenie gospodarcze.

Poziomka- bylina kłączowata z rodziny różowatych . 30 gat. 30cm wysokości. Zbieramy ją ze stanu dzikiego przez cały okres wegetacji. Zawiera dużo cukrów i kwasów organicznych, soli mineralnych (Fe, P, Ca, S), witaminę C i P, bardzo nietrwały owoc ogranicza zupełnie wykorzystanie przemysłowe. Stosowana jako owoc deserowy oraz w kosmetyce.

13. SCHARAKTERYZOWAĆ WYSTĘPOWANIE I POZYSKIWANIE BZU ORAZ GŁOGU.

Na świecie spotykamy ok. 20 gatunków w strefie umiarkowanej i podzwrotnikowej. Polska trzy gatunki: dziki bez czarny, hebd, koralowy. Dawniej ceniono jego właściwości magiczne i lecznicze.

Bez czarny- niż, góry do 1200m., podszyt, podrost lasów liściastych lub mieszanych, zarośla, obrzeża. Kwitnie VI-VIII. Wiele odmian w ogrodach i parkach. Zawiera trujący alkaloid.

Bez koralowy-południowy niż, podkarpacie, góry do granicy kosówki,lasy.

Odporny na suszę , mróz, ocienienie. Kwitnie IV,V płaskie kwiatostany, białe. Owoce czerwone.

Bez hebd- czarny owoc, występuje jak wyżej. Lecznicze są kwiaty, kora, korzeń.

Działanie bzów: napotne, moczopędne, przeczyszczające. Zarówno kwiaty jak i owoce po zbiorze wymagają suszenia. Do produkcji soków odwarów, surowiec barwierski. Baza surowcowa:3,8tys ton/rok 1956-65 LAS 980t/rok. Jest to 6% zasobów owoców leśnych. Owoce zajmuję 4 miejsce w pozyskaniu.

Głóg- pozyskiwane są kwiatostany i owoce. Jeden z najcenniejszych leków roślinnych roślinnych stosowany w chorobach serca, miażdżycy i nadciśnieniu.

14. SCHARAKTERYZOWAĆ WYSTĘPOWANIE I POZYSKIWANIE ROKITNIKA ZWYCZAJNEGO I JAŁOWCA POSPOLITEGO.

Rokitnik zwyczajny- owoce dojrzewają w wrześniu, są bardzo kwaśne, często gorzkie, nadają się na soki pitne, marmolady i mrożonki. Rokitnik oprócz róży zawiera najwięcej witamin wśród naszych owoców. Występuje tylko na wybrzeżu zarastając wydmy nadmorskie.

Jałowiec pospolity- pospolity krzew iglasty, szyszkojagody dojrzewają dopiero jesienią następnego roku. Owoce zawierają 40% cukru, około 2% olejków eterycznych i gorzką juniperynę. Pozyskanie głownie jesienią po przymrozkach. Plon suszy się na powietrzu lub w suszarniach. Ma typowe działanie moczopędne. Stosuje się przy produkcji olejków, wódek, przypraw.

  1. CHARAKTERYSTYKA RÓŻY DZIKIEJ I RÓŻ PLANTACYJNYCH.

Świat 200 gatunków w strefach: umiarkowanej, podzwrotnikowej. Używany jako roślina ozdobna i olejkodajna stosowana była już w starożytnym Egipcie, Chinach, Grecji, Rzymie. Poświęcona była Afrodycie.

Występuje na niżu, w górach; zręby, halizny. Lubi miejsca nasłonecznione z zawartością Ca w podłożu. Kwitnie V-VI . Z dna powstaje owoc pozorny- szupinkowy

Polska 20 gatunków : m.in. dzika, pomarszczona, girlandowa, czerwona, francuska, gęstokolczasta ( czarne owoce, najbogatsza w witaminę C do 5000mg. )

Owoce zawierają witaminę P,E karoteny. Zastosowanie: owoce suszone-stosowane nasercowo, działanie uspokajające. Uzupełnienie niedoboru witaminy C. Po destylacji uzyskuje się olejek różany i wodę aromatyczną. Pozyskanie: plantacje - 3-4 ton kwiatów / ha. 3-5 ton jest potrzebne na 1kg olejku ( wykorzystywany do produkcji maści, kremów, perfum )

Baza surowcowa: 3,1 tys. ton /rok. 1956-60 LAS 1280 t/rok. Max 1964r. -2600t.

Przechowywanie: tylko w łubiankach 1-3 dni. Zastosowanie: marmolada, dżemy, syropy, wina, herbatki. Lata 50-60 założono 600 ha plantacji ale padły. Dziś jest ich około 200 ha. Z 5 letnich pozyskujemy 1,5 t/ha. z 10 letnich 3 t/ha. Nowe odmiany mają 3 razy więcej witaminy C

16. LESZCZYNA POSPOLITA I WIELKOOWOCOWEJ.

Pospolity krzew tworzący podszyt owoce składają się ze skorup i jadalnego jądra, które stanowi połowę masy orzecha. Wartość energetyczna orzechów wynosi ok. 700kcal w 100g świeżej masy. W innych krajach hodowana leszczyna wielkoowocowa ( duże orzechy) daje znacznie lepsze rezultaty. Ze względu na dużą zawartość białek jądro orzecha jest nietrwałe- ważne jest aby orzechy pozyskiwać w odpowiednim czasie. Przed przechowywaniem należy orzechy osuszyć.

17.PLANTACYJNA UPRAWA BORÓWKI WYSOKIEJ.

Obecnie mamy w kraju ok. 30ha plantacji borówki wysokiej. Owoce te mają więcej cukru, a mniej witamin C, nie posiadają w większości aromatu. osiągają średnicę 17.7 mm, a masę 2,3 g. Przeciętny plon z 1 ha plantacji wynosi 5-7 ton owoców rocznie. Pierwszą odmianę wyselekcjonowano w USA w 1906 roku ( odmiana hodowlana). W Polsce próby założenia plantacji podjęto w latach 1924-25. Próby jednak nie powiodły się .

18. SCHARAKTERYZOWAĆ BAZĘ SUROWCOWĄ I WYKORZYSTANIE GRZYBÓW W POLSCE.

Zgodnie z rozporządzeniem „ Ministra zdrowia i opieki społecznej” z dnia 18.08.93r. do sprzedaży rynkowej w Polsce dopuszczonych jest 34 gatunki grzybów jadalnych. Najwięcej grzybów pozyskano w 1967r -8345ton, a najmniej w 1982r -257 ton. Obecnie ponad 70% eksportu grzybów stanowią Niemcy. W 1992 r eksport kurki wynosił 0,5 tys. ton w 1993r.2000 ton. W celu utrwalenia grzybów stosuje się suszenie, solenie, kiszenie marynowanie, zamrażanie itp. Wykorzystanie: bezpośrednie spożycie, potrawy, przerób-sosy , zupy, sałatki, dodatki i przyprawy do konserw mięsnych.

  1. SCHARAKTERYZOWAĆ NAJWAŻNIEJSZE LEŚNE GATUNKI GRZYBÓW JADALNYCH.

Borowik szlachetny- najcenniejszy grzyb w Polsce, znacznie wytępiony do produkcji suszu. Rośnie przeważnie pod sosną, brzozą grabem i dębem z którymi współżyje.

Najobficiej owocuje w sierpniu i wrześniu. Mało odporny na transportowanie.

Kurka- współżyje z sosną , owocuje gromadnie od połowy lata do jesieni. Łatwo znosi transport, nie nadaje się do suszenia , jest ciężkostrawna.

Maślak zwyczajny- współżyje z sosną, bardzo pospolity, owocuje od lipca do połowy października, ma dużą wartość odżywczą i smakową. Bardzo trudny w transporcie.

Gąska żółta-współżyje z sosną, owocuje od początku sierpnia do końca października , dobrze znosi transport, nadaje się do przerobu.

Opieńka miodowa- groźny pasożyt drewna. Owocuje jesienią ma dużą wartość smakową i odżywczą. Nadaje się do przerobu, najlepsze są młode kapelusze.

Piestrzenica kasztanowata- współżyje z sosną , owocuje wiosną. Ma właściwości trujące pozbawione podczas wielokrotnego parzenia wrzątkiem. Jest eksportowana.

Zasoby powszechnie zbieranych grzybów jadalnych w Polsce szacuje się na ok. 18 tys. ton rocznie. . Uprawa grzybów wzbogaca naturalną bazę , usuwa naturalne wynikające z sezonowości i chimeryczności pojawów owocników. Już dawno opracowano w pełni uprawę pieczarki, we Francji i we Włoszech uprawiana jest trufla , w Japonii i Chinach -twardziak jadalny, uszak gęstowłosy; południowa Azja-pochwiak pochwiasty; Węgry-boczniak ostrygowaty. Uprawa grzybów symbiotycznych najbardziej cenionych (borowik, maślak,rydz i inne) napotyka na trudności dotychczas nieprzezwyciężone.

20.SKŁAD CHEMICZNY GRZYBÓW. GRZYBY TRUJĄCE - OBJAWY ZATRUCIA.

Świeże : 60-90% wody. Sucha masa: 38% zw. azotowych ( w tym 80% białek przyswajalnych w 70% (borowik, pieczarka-bogate w białka). 50-60% węglowodanów(glukoza, galaktoza, mannoza, glikogen, grzybnik- chemicznie identyczny z chityną jest nieprzyswajalny i wpływa na niestrawność grzybów. ) , 2-7% tłuszczów, 0,5-2%soli mineralnych. Witaminy: PP, B1, C,A . Grzyby są ubogie w kwas askorbinowy. Kurka, rydz, opieńka zawierają pewne ilości karotenów.

Właściwości trujące grzybów znane już były od dawna. Często trujące są grzyby kulistej podstawie trzonka, osłonięte pochwą lub jej śladami. W Polsce jest 200 gat. trujących , ale tylko 35 jest przyczyną zatruć. I miejsce : muchomor sromotnikowy 90% , II piestrzenica, III strzępiak ceglasty, IV zasłonak suchy. Pierwsze objawy to zazwyczaj wymioty i rozwolnienie. Okres od spożycia do ich pojawienia się może wynosić nawet kilka dni.

21. HISTORIA ZIELARSTWA NA ŚWIECIE

Od początku ludzkość fascynowała możliwość wykorzystania roślin. Wiadomości o ziołach były zapisane już na tabliczkach w Babilonie. Od babilończyków naukę przejęli Egipcjanie,były tam plantacje niektórych roślin. W 1550 r Ebel znalazł papirus z ok. 900 receptami. W czasie rozkwitu państwa żydowskiego stosowano zioła, tak samo jako w Chinach, Indiach i Persji. Fencjanie rozpowszechnili zioła handlując nimi. W Europie początek ziołolecznictwa w Grecji( Apollo znał się na roślinach), lekarze byli dobrymi botanikami. Pierwszym znanym uczonym i lekarzem był Pitagoras. Zalecał on naturalne środki lecznicze. Ojcem medycyny był Hipokrates . Umieścił w swojej księdze ok.200 roślin leczniczych. W Rzymie dopiero w I w.pne. zajęto się pogardzaną wcześniej medycyną. Lekarzami byli Grecy: Pioskolides I w p.n.e. wędrował razem z legionami i pisał kodeks Constantynopolitanos, który jest jego najwybitniejszym osiągnięciem cenionym jeszcze w średniowieczu. Drugim Grekiem był Klaudiusz Galenus II w. pne. Studiował w Palestynie i w Aleksandrii. Był lekarzem Marka Aureliusza. Wynalazł znane do dziś leki.

Gaius Glinus Secundus- rodowity Rzymianin, napisał dzieło „Historia naturalizm” opisał w niej około 1000 roślin. Następnie datuje się zmierzch nauk i imperium.

1526r. klasztor na Monte Cassino. Żył tam Constantinus Africanus który był wtedy najlepszym tłumaczem arabskiej literatury. W XVII w utworzono szkołę medyczną w Salermo. Leczył się tam m.in. Ryszard Lwie Serce. Szkołą ta opierała się na dziełach arabskich, a te były tłumaczone z dzieł rzymskich i greckich. Arabowie razem z podbojami wprowadzali chińskie leki. Nauczyli się też otrzymywać spirytus, uprawiać bawełnę, ryż i trzcinę cukrową. W okresie arabskim znano ok. 2000 leków. Znanym lekarzem był Avicenna ( Jbn Sin), matematyk, astronom i botanik. Żył na przełomie X i XI w. napisał 160 prac naukowych i słynne dzieło „Canon medicinac”. Szkoła w Salermo została przeniesiona do Neapolu i otrzymała prawa Uniwersyteckie. Pracowała tam św. Hildegarda, która napisała „Physica”. Pierwszy zielnik w Europie to włoski Herbarium wydany w 1481r. W XVIw. pojawiają się pierwsze ogrody botaniczne, Pierwszy był w Padwie w 1545r. W XVII w. powstało w Paryżu seminarium aptekarskie. Od przełomu XIX i XX w. zielarstwo szybko się rozwija. Działa już Linneusz w 1837r. Schleiden. Odkrywa się związki chemiczne i od połowy XIXw. zaczyna się zahamowanie zielarstwa i rozpoczyna okres leków syntetycznych. Trwa to do I wojny światowej. Pierwszy związek syntetyczny to aspiryna, która radykalni zmieniła sposoby leczenia. Początkowo ludzie byli oszołomieni skutecznością leków.(Teraz jest ich ponad 0,5mln.).Leki syntetyczne nie mogą być długo stosowane. Leki roślinne leczą organizm nie szkodząc mu tak bardzo. Do lekarstw roślinnych powrót nastąpił w czasie I wojny światowej. Jeżeli znalibyśmy leki roślinne stosowane dawniej to można by uniknąć około 50% operacji, ale leki zostały zapomniane, gdyż oprócz dzieł w których opisano leki duża część była tajemnica

wewnętrzną rodzin zajmujących się zielarstwem. W Afryce 75% lekarstw to leki roślinne, W Polsce 30% recept to leki roślinne.

22. ROZWÓJ ZIELARSTWA W POLSCE.

Działanie lecznicze niektórych ziół leśnych znane jest już od bardzo dawna. Ciała czynne obecne w kłączach nerecznicy samczej odkryto już w 1845r. Obecnie skupem, uprawą i przetwórstwem surowców zielarskich zajmują się przedsiębiorstwa przemysłu zielarskiego „Herbapol” ( częściowo także „Las”). W 1986 r „Hrebapol” skupił 23,8 tys ton z upraw. W 1987 r skup wyniósł 26,3 tys ton. Zapotrzebowanie przemysłu zielarskiego na surowce ziołowe jest szacowane na około 50 tys. ton rocznie.

Słowianie znali kopytnika, dziurawca, kozłka lekarskiego. Bolesław Chrobry sprowadził w 1008r. Benedyktynów. Klasztory, opactwa, oraz pustelnicy pełnili rolę lekarzy i szpitali. W XIIIw. są wzmianki o Anreusie który był aptekarzem Jagiellonów. Punkt zwrotny to założenie Akademii Krakowskiej w 1364r. Był tam wydział lekarski. Bujny rozkwit rozpoczął się po roku 1400, kiedy Jadwiga dała swoje klejnoty na Uniwerstytet. Lekarzem nadwornym Jagiełły był Jan Stanko. Wyleczył on z ciężkiej choroby Długosza. Zostawił po sobie „Autiboloneum” i opisał w nim 20000 roślin i chorób nimi leczonych. Do rozwoju zielarstwa przyczyniły się zielniki tzw. „herbarze”. Rozpropagowane przez profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego. Najlepszym jest zielnik Stephana Falmierza z 1534r. W 1542 miał drugie wydanie. Następnie został wydany na Rusi przyczyniając się tam do bujnego rozwoju tej nauki. Pierwsze polskie samodzielne dzieło napisał w 1557r. Antoni Schneeberg. Opisał około 270 roślin. Doktor Marcin z Urzędowa napisał „Herbarz Polski” w 1595r. Duże zasługi miał też Szymon Syreniusz. Opisuje on 700 roślin leczniczych. Pod koniec XVIIIw. dzieło Jana Krzysztofa Kluka „Dykcjonarz roślin polskich”. W 1776 roku powstał pierwszy ogród botaniczny w Grochowie. Ignacy Czerniakowski napisał „Botanikę lekarską” a w XIXw. Biegalski napisał „Rośliny lecznicze i ich uprawa”.

W 1914r. powstaje firma „Planta” i zaczyna się zajmować szkoleniem zbieraczy ziół. W 1937r. powstaje czasopismo „Wiadomości zielarskie” ( istnieje do dziś), powstaje komitet zielarski. W 1935 r. powstaje Herbapol który do dziś jest wiodącym przedsiębiorstwem w branży. Znani lekarze którzy propagowali ziołolecznictwo: Jan Muszyński który opublikował w czasie powojennym dużo dzieł o ziołolecznictwie, jego dzieło kontynuuje Aleksander Ożarowski. W Poznaniu powstaje instytut zielarski. Obecnie w Polsce pozyskuje się około 25tys. ton ziół. 5000 z roślin dziko rosnących a typowo leśnych ok. 1100 ton. 20tys. ton pochodzi z plantacji. Zapotrzebowanie w Polsce wynosi 30tys. ton.

  1. BAZA SUROWCOWA I POZYSKANIE ZIÓŁ LEŚNYCH W POLSCE.

O wartości użytkowej surowca zielarskiego decyduje zawartość tzw. ciał czynnych - substancje mające zdolność oddziaływania na procesy życiowe w określonym kierunku. W Polsce na około 400 gatunków dziko rosnących roślin leczniczych i przemysłowych jest około 120 gatunków roślin leśnych a do zbioru surowców zielarskich wykorzystujemy 130-150 gatunków rosnących w stanie naturalnym i ponad 60 gatunków z upraw. Spośród leśnych roślin zielarskich objęto całkowitą ochroną widłaki.

  1. CHARAKTERYSTYKA WILCZEJ JAGODY, WILCZEGO ŁYKA ORAZ ZARODNIKÓW WIDŁAKA.

Pokrzyk wilcza jagoda- chroniony. Występowanie: górskie lasy, gleba wapienna. Kwitnie VI-VIII. Owoce: czarne, lśniące jagody zawierają 1,3% alkaloidów np. atropinę która poraża w większych dawkach ośrodkowy układ nerwowy, zwłaszcza ośrodek oddechowy i ruchowy. Powoduje śmierć . Dla dzieci wystarczają 3-4 owoce, dorośli 10-20. Objawy zatrucia :rozszerzenie źrenic, pogorszenie widzenia, suchość i zaczerwienienie skóry, niepokój, halucynacje, podniecenie. Nie jest trująca dla wielu zwierząt: owce, świnie , kozy , osły, króliki, . Związki trujące gromadzone są w mięsie i przenikają do mleka. Liść i korzeń mają działanie przeciwskurczowe, w dawkach leczniczych atropina pobudza ośrodek oddechowy i ośrodkowy układ nerwowy, hamuje akcję serca i hamuje czynności gruczołów potowych

Zastosowanie: w celach samobójczych i zbrodniczych. Zainteresowanie zmalało ponieważ odkryto substytut : bieluń indyjski- uprawiany na plantacjach.

Wawrzynek wilcze łyko- występowanie lasy zarośla w całym kraju. Kwitnie III/IV, chroniony. Owocem jest jajowaty, jaskrawoczerwony pestkowiec. Trujące jest zwłaszcza łyko i owoce. Zawiera glikozydy powodujące zapalenie skóry, prowadzące do powstania trudno gojących się ran a nawet do martwicy, silnie też działają na błony śluzowe . Zatrucie ogólne ustroju , zwłaszcza układu krążenia i nerek, porażenie ośrodkowego układu nerwowego. Objawy zatrucia: pieczenie warg, jamy ustnej, bóle przewodu pokarmowego. Właściwości trujące nie ulegają zmianom nawet po wysuszeniu.

Zarodniki widłaka- zawierają dużo tłuszczów, związków mineralnych (Al),alkaloidy . Do produkcji zasypek. Działanie uszczelniające. Przemysł pirotechniczny. Zbieramy wyłącznie kłosy.

  1. CHARAKTERYSTYKA KONWALII MAJOWEJ, KOPYTNIKA POSPOLITEGO, NERECZNICY SAMCZEJ

Nerecznica samcza- kłącza zawierające ciała czynne: filmaron, kwas filiksowy, filicynę. Działają leczniczo w postaci wyciągu eterowego na tasiemce i motylicę u zwierząt. Ciężkie wypadki zatrucia powodują utratę wzroku i śmierć. Pozyskanie jesienią i suszenie w temperaturze do 30 0C.

Konwalia majowa- pozyskuje się ziele, kwiaty. Korzystne jest pozyskiwanie w czasie suchej pogody. Zawiera glikozyd - konwalatoksyna- działa pobudzająco na serce. 18 ton rocznie suszonych liści i 0,5 tony kwiatów ( głównie olsztyńskie) . Roślina trująca.

Kopytnik pospolity - surowcem jest ziele ( pozyskiwane przez całe lato) i korzenie ( wiosna lub jesień). Zawiera 1% olejku eterycznego. Działanie wymiotne, wykrztuśne, moczopędne i przeczyszczając. Na uprawie zbierać można go dopiero po upływie 3 lat.

26.OMÓWIĆ LEŚNE ROŚLINY TRUJĄCE.

  1. OMÓWIĆ WAŻNIEJSZE ROŚLINY PRZEMYSŁOWE ( TRZMIELINA BRODAWKOWATA I ZWYCZAJNA, SUMAK OCTOWIEC, KRUSZYNA POSPOLITA)

Trzmielina zwyczajna- w pierwotnej korze korzeni znajduje się guta, bardziej plastyczna odporna na działanie wody od kauczuku. Pozyskanie maj, czerwiec koniec lata lub jesień ;ręcznie , korzenie układa się w miejscu ocienionym i często polewa wodą . Po oddzieleniu kory suszy się ją. Uprawa plantacyjna daje dobre wyniki tylko na glebach urodzajnych ( zawiera substancje trujące). Zawiera 5 % guty. Trzmielina brodawkowata 7% guty.

Sumak octowiec- liście zawierają 15-20% garbnika pirogalolowego. Ma małe wymagania glebowe, jest mrozoodporny. Na plantacji wydajność liści w stanie świeżym po 4 roku wegetacji 1500-1900 kg/ha. Liście zbieramy we wrześniu ( podczas przebarwiania się) 1971r.-6 ton ekstraktu garbarskiego.

Kruszyna pospolita- kora jako surowiec farmaceutyczny ( obowiązkowe suszenie, bądź roczne przechowywanie). Substancje czynne -glikozydy (frangulina); związki flawonowe, garbniki, woski. Działanie przeczyszczające i żółciopędne - choroby wątroby, woreczka żółciowego, śledziony. Pozyskanie wiosną następnie korowanie. Zapotrzebowanie krajowe i eksportowe bardzo duże- ok. 500 ton suchej kory rocznie.

28.SKŁAD CHEMICZNY IGLIWIA DRZEW LEŚNYCH.

Ok. 50% woda, 20-30% lignina i celuloza, 5% pentozy, 7% suchej masy cukry, tłuszcze, 10% s.m. białka, 3-5% s.m. związki mineralne K, Fe, Mg, Na,1000mg% - witaminy C, związki karotenowe, związki żywiczne, garbniki, glikozydy goryczkowe, olejki eteryczne.

29. BAZA SUROWCOWA IGLIWIA W POLSCE ORAZ JEJ WYKORZYSTANIE.

Maksymalną ilość cetyny pozyskano w 1966r. - ok. 12 tys. ton . Następnie pozyskanie zaczęło spadać, kryzys trwa do dzisiaj. Obecnie pozyskuje się w Polsce 2 tys. ton cetyny sosnowej i jodłowej co stanowi zaledwie 0.5% krajowej bazy surowcowej. Wykorzystanie: olejki eteryczne - pasty i środki zapachowe, środki do pielęgnowania jamy ustnej - przemysł perfumeryjno-kosmetyczny, przemysł spożywczy ( wódki, likiery, ciasta, cukierki, czekolady), w medycynie, mąka paszowo-witaminowa, pasta chlorofilowo-karotenowa. Sztuczne włosie, witamina C, woski, papier i tektura, płyty izolacyjne, nawozy.

30. ZAWARTOŚĆ OLEJKÓW ETERYCZNYCH W IGLIWIU DRZEW LEŚNYCH

Igliwie jodłowe 0.6-1%, sosnowe 0,3-0,7%, świerkowe 0,2-0,5%. Stwierdzono istotny wpływ na zawartość olejków w igliwiu wielu drzew: młode (5-10letnie) drzewa zawierają 30% więcej olejków. Obecnie produkowane jest ok. 5 ton (2Jd i 3So), zapotrzebowanie wynosi 15. Zastosowanie: odświeżacze powietrza, szyszki kąpielowe, kompozycje zapachowe. Ważne jest by pozyskaną cetynę w jak najkrótszym czasie przeznaczamy do produkcji. Produkcja metodą wytłaczania-olejów eterycznych.

31. SCHARAKTERYZOWAĆ SUROWCE OTRZYMANE Z IGLIWIA DRZEW LEŚNYCH.

Z igliwia drzew i krzewów leśnych można wytwarzać olejki eteryczne, mąkę paszowo-witaminową, pastę chlorofilowo-karotenową, sztuczne włosie, witaminę Cm chlorofil, płyty izolacyjne, woski, nawozy i inne produkty. Olejki eteryczne- pyt. Nr 30. Mąka paszowo-witaminowa z igliwia św. i so. Sosnowa jest używana jako domieszka do karmy dla bydła, trzody chlewnej, drobiu w ilości 3-5%. Wysuszone igliwie zawiera 30% błonnika, 10% azotu, 6% cukrów,200mg % witaminy C. Produkcja odbywa się w 3 cyklach oddzielnie igliwia od gałązek - wysuszenie igliwia,- zmielenie wysuszonego igliwia na mąkę 2,1 tony cetyny świerkowej lub sosny otrzymuje się ok. 250 kg mąki. Pasta chlorofilowo-karotenowa - jest preparatem leczniczym ( karoten, chlorofil, witaminy)/ daje dobre wyniki przy leczeniu schorzeń skóry np. wrzodów, oparzeń, zapaleń, stosowana jest w weterynarii. Produkcja i walcowanie cetyny ekstrakcja benzyny, odpędzanie benzyny z igliwia, odpędzanie benzyny z ekstraktu 20 kg, pasty ługiem sodowym. Jedna tona cetyny - 50 kg pasty. Sztuczne włosie zastępuje trawę morską jako materiał wyściółkowy w tapicerstwie. Wydajność 15-25% świeżej masy igliwia. Produkcja: oddzielnie igliwia od gałązek, przemycie, wygniatanie, suszenie.

32. SCHARAKTERYZOWAĆ GARBNIKI LEŚNE - ROŚLINNE.

Są to związki organiczne, przeważnie o charakterze koloidalnym na ogół dobrze rozpuszczalne w wodzie, zawierające dużą ilość fenolowych grup karboksylowych . w zależności od sposobu wiązania cząstek i budowy chemicznej dzielimy je na: hydrolizujące, częściowo hydrolizujące, nie hydrolizujące. Dwie pierwsze grupy należą do garbników pirogalolowych stosowanych do garbowania delikatnych, miękkich skór. 3 grupa to garbniki pirobachinowe - skóry twardsze i grubsze. Ze względu na zawartość garbników rozróżnia się 3 grupy surowców: - ubogie do 5%, -średnio bogate 10-20%, bogate powyżej 20% garbników. Współczynnik czystości mówiący o wartości użytkowej surowca garbnikowego powinien być mniejszy od 50 ( zawartość nie garbników - Ng utrudniających proces wyprawy skór). Obecnie stosuje się 3 podstawowe metody garbowania roślinnego: zasypową, metodę zatopową, garbowanie w bębnach obrotowych.

33. WYKORZYSTANIE KORY DRZEW LEŚNYCH

Przemysłowe wykorzystanie kory drzew leśnych ma szczególne znaczenie dla zakładów przemysłowych np. celulozowni gdzie w czasie przerobu drzew gromadzą się na hałdach olbrzymie ilości kory. W ostatnich latach praktycznie zaprzestano pozyskiwać świerkową korę garbarską, mimo że przemysł skórzany importuje rocznie około 2-tys. ton roślinnych ekstraktów garbarskich. Szczególne znaczenie, ze względu na jej dużą masę 1 mln ton rocznie ma kora sosnowa- główny substrat kompostu korowego. Kora wiklinowa zawierająca znaczne ilości garbników nie jest w pełni wykorzystywana. Kora drzew może być stosowana w niektórych wypadkach zamiast węgla drzewnego, do produkcji wiórowych płyt meblowych oraz materiałów izolacyjnych.

34. SCHARAKTERYZOWAĆ HISTORIĘ ŻYWICOWANIA W POLSCE W XX W.

W 1908 r. pierwsze próby praktyczne badań nad żywicowaniem na ziemiach polskich przeprowadził L.L. Wółkow. Jednocześnie działalność prowadził Szadzki i wybitny chemik J. Berlinerblau, nieco później opublikowali swoje prace T. Potocki i J. Fijałkowski. P I wojnie światowej na terenach polskich można było spotkać drzewostany poddane pracom żywiczarskim na potrzeby wojenne. Po wojnie prace swe opublikowali dwaj wybitni profesorowie SGGW A. Schwarz i W. Jedliński. Pierwszy z nich zorganizował powierzchnię doświadczalną nad żywicowaniem w Polsce.

35. SCHARAKTERYZOWAĆ POLSKĄ METODĘ ŻYWICOWANIA

Opiera się na założeniach sformułowanych przez F.Jezierskiego „pozyskiwać jak najwięcej żywicy, jak najlepszej jakości, jak najmniejszym wysiłkiem przy jak najmniejszych kosztach, bez szkody dla drzewa i drzewostanu oraz bez obniżania wartości technicznej drewna”

Cechy polskiej metody: -powiązanie żywicowania z użytkowaniem rębnym, znormalizowanym stopniem ospałowania obwodu, uzależnieniem liczby spał na jednym pniu od pierśnicy drzewa, jednoczesnym żywicowaniem wszystkich spał na jednym pniu, ograniczeniem do sześciu liczby sezonów żywicowania, wstępującym kierunkiem nacinania spał i pozostawianiem żeberka, uznaniem za podstawowe częstości nacinania spał jeden lub dwa razy w tygodniu, elastyczną częstością zbioru żywicy, stosowaniem nietoksycznych i nieagresywnych stymulatorów, stosowaniem zbiorników doniczkowych lub woreczków ( rękawów) foliowych, znormalizowaniem liczby przewieszeń zbiorników w zależności od wysokości części spały użytkowanej w sezonie, znormalizowaniem liczby spał i działek żywiczarskich przydzielanych do obsługi jednemu robotnikowi, ustalonym kątem pomiędzy nacięciem a rowkiem ściekowym ( kątem nacięcia) , wynoszącym 45o, znormalizowanymi wymiarami rowka ściekowego, żłobka i żeberka.

36. WPŁYW WARUNKÓW PRZYRODNICZYCH NA WYCIEK ŻYWIECY SOSNOWEJ.

  1. czynniki środowiskowe

37. WPŁYW CZYNNIKÓW TECHNOLOGICZNYCH NA WYCIEK ŻYWICY SOSNOWEJ.

  1. Wraz ze zwiększaniem szerokości żeberka wzrasta wydajność żywicy z nacięcia

  2. Kąt nachylenia żłobka - im bardziej stromo nachylony jest żłobek tym szybciej żywica spływa do rowka ściekowego ( u nas 45o )

  3. Przy przedłużeniu obiegu wzrasta ilość żywicy pozyskiwana z pionu

  4. Gdy stopień ospałowania jest większy, więcej przewodów bierze udział w wycieku żywicy (ograniczenie czynnościami fizjologicznymi drzewa).

  5. Wraz ze wzrostem szerokości spały wydajność żywicy wzrasta coraz wolniej,

  6. Wraz ze wzrostem pauzy (czas między nacięciami) rośnie wydajność z nacięcia - nieproporcjonalnie a co za tym idzie wydajność sezonowa może zmaleć

  7. Zwiększanie szerokości żłobka ponad 4 mm nie spowoduje wzrostu wydajności żywicy

  8. Odziomkowa część pnia daje przeważnie większe wycieki

  9. Okres nacinania spał - gdy nie ma upałów w godzinach porannych i przedpołudniowych

  10. Zbiór żywicy po zakończeniu wycieku z każdego nacięcia.

  11. Staranność i fachowość wykonanych prac.

38. WPŁYW WARUNKÓW PRZYRODNICZYCH NA JAKOŚĆ ŻYWICY SOSNOWEJ.

  1. Niedosyt wilgotności powietrza (wilgotność i temp. powietrza) ma wpływ na zawartość olejku terpentynowego

  2. okres pozyskania i opady wpływają na zawartość wody w żywicy

  3. Wiosennemu wyciekowi żywicy towarzyszy woda biologiczna najbardziej pogarszająca jakość produktów żywicznych

  4. Wiatr, luźna i pozbawiona pokrywy gleba -wpływ na zawartość zanieczyszczeń stałych.

39. STYMOLATORY WYCIEKU ŻYWICY SOSNOWEJ W POLSCE PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ

Wapno chlorowe- nie zadowalające efekty na ziemi polskiej

Kwas siarkowy- w postaci 45% roztworu wodnego lub w postaci pasty- efekt 30% wzrost produktu. Ujemne efekty spowodowały zaprzestania tej metody

Ekstrakt drożdżowy- zastosowany i opatentowany G. Stephana, działanie polega na aktywacji biosyntezy żywicy i jej wydzielania w tkankach żywico twórczych. Obieg 6-letni +40%, obieg 4-letni 30% żywicy. Roztwór 1:200.

Drożdże paszowe- roztwór przygotowujemy na jeden dzień przed użyciem w stosunku 40g/1l wody. Drożdże z dodatkiem „flordimexu”- 15% wydajności w stosunku do żywicowania za pomocą drożdży, uzyskany 1982r.

  1. SKŁAD CHEMICZNY, CECHY JAKOŚCI ORAZ ZASTOSOWANIE TERPENTYNY.

Olejek terpentynowy , jeden z głównych produktów żywicznych , złożony przede wszystkim z terpenów ; przezroczysta ciecz bezbarwna lub jasnosłomkowa o charakterystycznym zapachu, mieszająca się z alkoholem etylowym w stosunku 1:3 i rozpuszczająca się w eterze, dwusiarczku węgla, benzynie, benzenie i anilinie. Terpentyna dobrze rozpuszcza tłuszcze i niektóre żywice roślinne. Gęstość wynosi 0,855-0,870, a współczynnik załamania światła 1,467-1,475. Paruje łatwo dając z powietrzem mieszaninę wybuchową ;pary terpentyny są trujące. Zależnie od sposobu produkcji rozróżnia się terpentynę balsamiczną, ekstrakcyjną, drzewną i siarczanową. Stosuje się jako rozpuszczalnik przy wyrobie leków , farb, lakierów, past, pestycydów, a także do wyrobu środków zapachowych, syntetycznej kamfory, insektycydów, włókien syntetycznych, środków flotacyjnych, hormonów sterydowych.

Terpentynę ocenia się wg. barwy, liczby kwasowej (jak najmniejsza), liczby bromowej (jak największa) oraz początkowej i końcowej temperatury wrzenia.

41. SKŁAD CHEMICZNY ORAZ ZASTOSOWANIE KALAFONII.

Kalafonia jest mieszaniną kwasów żywicznych o ogólnym wzorze C19­H19COOH, ich udział wynosi 90-94% resztę stanowią głównie substancje obojętne, głównie węglowodany dwuterpenowe. W zależności od użytego surowca i metody jego przerobu, rozróżnia się 3 rodzaje kalafonii

  1. Balsamiczną - produkt otrzymywany po oddestylowaniu terpentyny z żywicy

  2. Ekstrakcyjną - otrzymywana z żywicy wyługowanej z karpiny przemysłowej

  3. Talową - otrzymywaną z oleju talowego surowego.

Podczas stygnięcia kalafonii mogą powstać kryształy. Zjawisko krystalizacji jest nie pożądane, najlepsza jest kalafonia bezpostaciowa. Krystalizacja zależy od pochodzenia surowca oraz od technik przerobu. Barwa kalafonii jest cechą fizyczną stanowiącą podstawę jakościowej klasyfikacji kalafonii. Ciemne zabarwienie usuwane jest przez dodanie niewielkiej ilości kwasu szczawiowego do roztworu kwasu żywicznego. W Polsce do oznaczania barwy używa się francuską skalę barwną. Wartość handlowa kalafonii zależy głównie od temperatury mięknienia i stopnia zabarwienia. Podwyższenie temp. mięknienia uzyskuje się przez zastosowanie 96% kwasu siarkowego. Im większa liczba kwasowa tym kalafonia jest cenniejsza, gdyż zawiera większą ilość kwasów żywicznych. Kalafonia mająca dużo składników nie zmydlających się ma na ogół tendencje do krystalizacji.

  1. ŻYWICOWANIE SOSNY NA ŚWIECIE.

USA- Pinus palustris, P.elliotti, P.caribaea

Meksyk-P.ponderosa, P.leiophylla

Chiny-P.massonina

Indie-P. noxburghii

Francja, Hiszpania-P.maritina

Hiszpania, Portugalia-P.halepensis

Bałkany-P.penae

Im drzewo ma dłuższe igły tym więcej daje żywicy.

Pozyskanie żywicy w świecie: 160 tys. ton -b.ZSSR (Syberia)

Chiny ok.500 tys. ton.

43. WPŁYW ŻYWICOWANIA NA JAKOŚĆ SUROWCA DRZEWNEGO

Można powiedzieć, że następstwa żywicowania zależą od warunków przyrodniczych w jakich ono się odbywało, oraz od jego intensywności i długo trwałości (działanie stymulatorów przy metodach chemicznych). Wpływ żywicowania na przyrost jest bardzo skomplikowany i nie zawsze negatywny (F. Jezierski). Z przeprowadzonych badań wynika, że długotrwałe intensywne żywicowanie powoduje zmniejszenie przyrostu na grubość w części środkowej strzały o 5-10%, gdy tym czasem w partiach górnych nie zaznaczają się żadne zmiany. Jednocześnie w pasach życiowych i powyżej ich przyrost ulega zwiększeniu. Na samej spale przyrost nie odbywa się w ogóle. Te deformacje odziomka mogą wykluczyć niektóre przeznaczenia surowca np. na materiał sklejkowy. Przy produkcji tarcicy nie ma to większego znaczenia. Żywicowanie może również doprowadzić (w skutek zakłócenia toków wodnych) do przesuszenia tkanek, a następnie pękania drewna co może spowodować infekcję grzybową (sinizna). Innym efektem jest przeżywiczenie warstw bielu występujących w sąsiedztwie spały. Badania wykonane m.in. przez S.Głowackiego stwierdziły, że z punktu widzenia ochrony lasu nie może być zastrzeżeń przeciwko żywicowaniu metodą jaką prowadzi się w Polsce przy zachowaniu ostrożności i fachowym wykonywaniu spał żywiczarskich.

44.ŹRÓDŁA OTRZYMYWANIA SUROWCÓW ŻYWICZNYCH.

Produkty żywiczne otrzymuje się z żywic naturalnych, czyli z wydzielin roślin iglastych, składających się głównie z kwasów żywicznych i węglowodorów typu terpenów. W gospodarce znane są też żywice syntetyczne otrzymywane w wyniku syntezy chemicznej z różnych pierwiastków metodami polimeryzacji lub polikondensacji . Produkty żywiczne otrzymuje się przez: przerób żywicy pozyskanej z drzew żywych, ekstrakcję przeżywiczonego drewna, najczęściej karpiny, przerób oleju talowego. W warunkach polskich najważniejszym źródłem tych produktów jest żywica balsamiczna, czyli pozyskana z drzew żywych w wyniku ich celowego zranienia. Na świecie znaczna część zapotrzebowania na kalafonię jest pokrywana z produktu otrzymywanego z przerobu oleju talowego-kalafonii talowej. Kilkadziesiąt lat temu znaczącym źródłem była też karpina przemysłowa. Jakościowo najlepsze są produkty pochodzące z żywicy blasamicznej, najmniej cenione- z przerobu oleju talowego , odpadu powstającego podczas warzenia celulozy metodą siarczanową.

  1. SCHARAKTERYZOWAĆ POZYSKIWANIE KARPINY PRZEMYSŁOWEJ ORAZ JEJ EKSTRAKCJĘ W ZAKŁADZIE PRZEMYSŁOWYM.

Karpiną przemysłową są karpy sosnowe z drzew co najmniej 80 letnich, pozostałe w ziemi przez czas konieczny do ognicia bielu , a więc nie mniej niż 10 lat, a w pewnych warunkach glebowych nawet 30, mające twardziel o średnicy nie mniejszej niż 10cm. Ze względu na konieczny do przeżywiczenia upływ czasu karpinę przemysłową pozyskuje się zazwyczaj w młodnikach 10-30 letnich. Można ją pozyskiwać ręcznie, za pomocą drąga karpiniarskiego, lub mechanicznie, przy użyciu różnego typu karczowników, zazwyczaj składających się z trójnogów drewnianych z bloczkiem , przez który przechodzi lina, z jednej strony zamocowana w rozwidleniu korzeni, a z drugiej do wciągarki. Napęd wciągarki ze względu na warunki, w których ta operacja się odbywa, jest z reguły ręczny.

Karpina sosnowa ( przemysłowa) stanowi podstawowy surowiec do otrzymywania kalafonii i terpentyny ekstrakcyjnej. Produkty żywiczne zawarte w drewnie karpiny otrzymuje się przez ich ekstrakcję rozpuszczalnikiem ( benzyną, benzenem, terpentyną). Rozdrobnioną karpinę poddaje się ługowaniu rozpuszczalnikiem organicznym w temperaturze 80-120 oC. W Polsce używa się do tego celu benzyny w ilości około 5kg na 1mp karpiny. Z otrzymanego ekstraktu odzyskuje się rozpuszczalnik, który ponownie służy do produkcji, oraz terpentynę , którą poddaje się oczyszczeniu.

Terpentyna ekstrakcyjna zawiera mniej pinenów, zwłaszcza alfa-pinenu niż terpentyna balsamiczna. Kalfonia ekstrakcyjna otrzymywana w Polsce zawiera duży procent kwasów tłuszczowych i ma niską temperaturę mięknienia.

W czasie przerobu ekstraktu żywicznego do terpentyny i kalafonii przedostają się substancje oleiste, z których po zmieszaniu i poddaniu destylacji frakcyjnej otrzymuje się olej flotacyjny. Oleje flotacyjne mają zdolność nadawania ciałom stałym różnej zwilżalności, co ułatwia rozdzielenie ciał stałych, np. rudy i zanieczyszczeń mineralnych w zawiesinie wodnej.

46. SCHARAKTERYZOWAĆ OTRZYMYWANIE SUROWCÓW ŻYWICZNYCH PRZY PRODUKCJI CELULOZY.

  1. Metodą siarczynową - powstają produkty uboczne: olej talowy, surowa terpentyna siarczanowa, które to są najtańszymi surowcami do otrzymywania kalafonii i terpentyny. W 1993 r. pozyskano 3,9 mln m3 papierówki sosnowej, która stanowi u nas wyłączny surowiec do produkcji celulozy metodą siarczanową. Olej talowy otrzymujemy metodą hydrolizy tzw. mydeł żywicznych, które są produktami odpadami w celulozowniach. Mydła te traktuje się rozcieńczonym kwasem siarkowym co powoduje rozkład soli sodowych i wydzielenie oleju talowego. Polski surowy olej talowy zawiera 47 -34% kwasów żywicznych ( najcenniejsze składniki ). Skład i jakość oleju talowego zależą od gatunku drewna , strefy klimatycznej, pory roku oraz technologii jego otrzymywania. Przy produkcji 1 tony celulozy siarczanowej powstają 35 kg oleju talowego. Podczas warzenia celulozy pod ciśnieniem ulatniają się pary terpentyny i inne związki chemiczne. Terpentynę siarczanową otrzymuje się przez skraplanie i rozdzielanie we flaszy floretańskiej, a zapach siarkowych redukowany jest za pomocą podchlorynów.

47. ŻYWICA MODRZEWIOWA - SCHARAKTERYZOWAĆ POZYSKANIE I ZASTOSOWANIE.

Żywica modrzewiowa jest nieprzezroczystą cieczą o konsystencji płynnego miodu i przyjemnym zapachu balsamicznym. Produkuje się z niej doskonałą smołę piwowarską, duże jej ilości wykorzystuje się w mennicach, przy produkcji farb stosowanych w zdobieniu szkła i porcelany, w przemyśle optycznym, konserwacji obrazów i rzeźb drewnianych, substancji zapachowych. Gospodarcze pozyskanie żywicy modrzewiowej w Polsce rozpoczęto w 1984 r. Modrzew żywicować można przez kilka lat ( do kilkunastu). Z jednego drzewa można pozyskać w ciągu roku ok. 130 g. Obecnie pozyskuje się w Polsce ok. 1 tony żywicy modrzewiowej. Żywicowanie należy rozpocząć w kwietniu przez wykonanie w szyi korzenia, poniżej linii przyszłego cięcia, okrągłych lub prostokątnych otworów pod kątem 43-500wgłąb pnia w kierunku rdzenia drzewa. Zbiór od 15 maja do 25 września za pomocą specjalnej łyżki/ Istnieją dwa sposoby żywicowania modrzewia: Tyrolski - otwory ukośnie ku dołowi, oraz styryjski - otwory ku górze (450g/pień/rok )

48. METODY ZWĘGLANIA DREWNA. SCHARAKTERYZOWAĆ OTRZYMANE PRODUKTY.

Wypalanie drewna w mielerzach.

Pojemność mielerza wynosi 100mp drewna stosowego. Proces zwęglania trwa 8-10 dni. Na 1 tonę węgla drzewnego potrzeba 13 -14 mp drewna świeżego. Maksymalna dopuszczalna wilgotność węgla mielerzowego wynosi 12%. Metoda stosowana sporadycznie.

W polowych retortach :

Opracowanie pierwotne w Katedrze Użytkowania Lasu i Inżynierii Leśnej SGGW W skali gospodarczej użytkowane są retorty przestawne i zrębowe (są jeszcze segmentowe i pierścieniowe) Retorta przestawna - cylinder o wysokości 2,65 m. średnicy 2,8m. Przykryty przyspawaną przykrywką z 1 otworem ogniowym i 4 regulacyjnymi. W bocznej ścianie retorty znajdują się drzwi. W dolnej części jest 6 otworów powietrznych i 6 odprowadzających produkty gazowe. Retorta zrębowa - cylinder złożony z dwóch połówek przykryty ruchomą nakrywką, w dolnej części 12 otworów (po 6 powietrznych i dymnych). Zwęglanie drewna odbywa się dzięki ciepłu wytwarzanemu podczas spalania samego surowca i gazów wytworzonych w procesie zwęglania, Proces zwęglania składa się z 3 faz: I - rozpalenie wsadu retorty, II - zwęglenie zasadnicze, III - wygaszenie zawartości retorty ( max ilość wody przy retorcie przestawnej 80 l przy zrębowej 10 l ) Na 1 tonę węgla zużywa się 10mp drewna świeżego. Z 1mp drewna stosowego otrzymuje się około 135 kg węgla drzewnego. 30% większa wydajność retort polowych w stosunku do produkcji mielerzowej.

Zwęglanie drewna w zakładach przemysłowych - przez ogrzanie retort z zewnątrz . O jakości węgla drzewnego decyduje jego wilgotność, zawartość części lotnych, popiołu i czystego węgla. Im większy stosunek czystego węgla do popiołu tym lepiej.

49. PRODUKCJA WĘGLA DRZEWNEGO W POLSCE.

Na skalę przemysłową węgla drzewnego jest produkowany w zakładach suchej destylacji drewna w Fasowskiem, Gryfinie, Hajnówce i Zawierciu - lata 75-78 ok. 220 tys ton węgla drzewnego. W latach tych wyprodukowano 6,7 tys ton węgla mieszanego przez przedsiębiorstwo „Las”. W latach 1982-85 przeznaczono rocznie do zwęglania w zakładach państwowych 150 tyś ton mp drewna . W skali przemysłowej na 1 tonę węgla drzewnego oprócz zakładów przemysłowych prowadzą również nadleśnictwa i prywatne spółki. Większość przeznaczona jest na eksport do Niemiec , Szwecji i Austrii - 1993r. 37 tys ton.

50. BAZA SUROWCA WIKLINY W POLSCE ORAZ JEJ GOSPODARCZE ZASTOSOWANIE.

Najwięcej wikliny pozyskano w Polsce w 1969 r. - ok. 90 tys ton. Plantacyjna uprawa wikliny skoncentrowana jest w Polsce w następujących woj.: poznańskie, tarnowskie ,krakowskie, przemyskie, rzeszowskie. W 1993 r. pozyskano 1,5 tys ton (przez przedsiębiorstwo „Las”).Obecnie w branży wikliniarskiej nastąpiło wyraźne ożywienie co skłania do powstawania nowych prywatnych plantatorów i zakładania nowych upraw. Gotowe wyroby wikliniarskie kierowane są na eksport (70%) - Niemcy, USA, Kraje skandynawskie, Francja. Do podstawowych grup wyrobów zalicza się: meble wiklinowe i kosze gospodarcze, kosze na zakupy, galanterię wiklinową ( 40% zakłady, 60% chałupnictwo).

51.PLANTACYJNA UPRAWA WIKLINY, JEJ KLASYFIKACJA ORAZ SPOSOBY KOROWANIA.

Do zakładania plantacji używane są: wierzba konopiarka, amerykańska.

Największy obszar plantacji znajduje się na terenie województw: poznańskiego, tarnobrzeskiego, krakowskiego, przemyskiego i rzeszowskiego. Pozyskanie materiału z plantacji w 1973r wyniosło niemal 33 tys. ton, a w 1984r tylko 15 tys. ton. Średnia wydajność z ha ok. 5,5t. W pierwszym roku po wysadzeniu plon jest mały, największa wydajność uzyskuje się w drugim i trzecim roku. Plantacja daje opłacalne plony przez 15 lat. Gdy plon obniży się do poziomu 4ton z ha należy ją zlikwidować.

Klasyfikacja:

Długości prętów ( pręt- wiklina jednoroczna powyżej 50cm):

  1. 1,20 -krótkie b) 1,20-1,80 średnie c) powyżej 1,80 długie (odstopniowanie co 20cm)

Długość kijów: ( kij- 2,3 letnia wiklina, grubość d0,0= 0,9 do 4,0cm, długość powyżej 1,60):

Korowanie może być:

  1. ręczne- gałązki przeciąga się przez metalową klamrę i kora pod wpływem tarcia odchodzi.

  2. mechaniczne- w korowarce dwubębnowej. Korowarka MR 66. Cała wiązka jest jednocześnie zaciśnięta w podajniku, a obracające się bębny zrywają korę i usuwają ją z prętów. Pewne trudności występują przy korowaniu prętów najkrótszych i najdłuższych oraz kijów o średnicy ponad 10mm. Korowarki nie powodują pęknięć podłużnych ( przy ręcznym występują). Czasem urywają się wierzchołki prętów.

2000

Strona 4 z 27


Wyszukiwarka