Rozdział 1.
Świat WWW

Każda, najdłuższa nawet podróż rozpoczyna się od pierwszego kroku, a Ty, drogi Czytelniku, stoisz właśnie u progu podróży, w trakcie której nauczysz się pisać, projektować i publikować strony w sieci World Wide Web. Jednakże przed jej rozpoczęciem powinieneś zapoznać się z podstawowymi pojęciami. Na początek dowiesz się:

• czym jest sieć World Wide Web i dlaczego jest taka wspaniała,

• do czego służą przeglądarki sieciowe i które z nich są najpopularniejsze,

• co to jest serwer WWW i do czego służy,

• co to jest URL.

Jeżeli spędziłeś już jakiś czas, przeglądając zasoby WWW, większość informacji zawartych w tym rozdziale, jeżeli nie całość, będzie wydawała Ci się znajoma. Jeśli tak jest, możesz ten rozdział bez skrupułów pominąć i zacząć lekturę od kolejnego, w którym znajdziesz przegląd podstawowych spraw, ważnych przy projektowaniu i organizowaniu dokumentów WWW.

Czym jest World Wide Web?

Jeden z moich przyjaciół lubi opisywać różne rzeczy za pomocą znaczących, mocnych, zlepionych w jeden ciąg przymiotników, i potrzeba dłuższej chwili, żeby je od siebie oddzielić i dojść do tego, co on właściwie powiedział.

Gdybym była nim, opisałabym World Wide Web jako globalny, interaktywny, dynamiczny, wieloplatformowy, rozproszony, graficzny, hipertekstowy system informacyjny, działający na bazie Internetu. Uff! Jeżeli nie rozumiesz żadnego z tych słów i sposobu, w jaki się do siebie odnoszą, opis ten nie będzie miał żadnego sensu (to, co mówi mój przyjaciel, zwykle go nie ma).

Przyjrzyjmy się więc każdemu z tych słów z osobna i zobaczmy, co one oznaczają w kon- tekście WWW jako medium publikacyjnego.

Sieć WWW jest hipertekstowym systemem informacyjnym

Jeżeli używałeś jakiegokolwiek systemu pomocy kontekstowej, znasz już podstawową zasadę działania sieci World Wide Web: hipertekst.

Idea hipertekstu polega na tym, że zamiast czytać tekst po kolei, linia po linii (tak jak czytasz książkę), możesz łatwo przeskakiwać od punktu do punktu. Zdołasz uzyskać więcej informacji na dany temat, cofnąć się, przejść do innych tematów i poruszać się po tekście w sposób, który w danej chwili wydaje się najlepszy.

Hipertekst umożliwia czytanie i poruszanie się po tekście lub innym rodzaju informacji wizualnej w sposób nieliniowy, zależny od tego, czego chcesz się dowiedzieć w dalszej kolejności.

Kontekstowe systemy pomocy, takie jak Pomoc Microsoft Windows lub HyperCard na komputerach Macintosh, wykorzystują do prezentacji informacji właśnie hipertekst. Aby uzyskać szczegółowe informacje na dany temat, po prostu klikasz jego nazwę. Może to być połączenie, które spowoduje przeniesienie do nowego ekranu (okna, okna dialogowego), zawierającego nowe informacje. Tam również możesz znaleźć hiperpołączenia, które poprowadzą do kolejnych ekranów, zawierających jeszcze inne połączenia do tematów coraz bardziej odbiegających od tematu pierwotnego, od którego zacząłeś przeglądanie. Rysunek 1.1 przedstawia prosty schemat działania tego rodzaju systemu.

Rysunek 1.1. Prosty system pomocy kontekstowej

Teraz wyobraź sobie, że system pomocy, którego używasz, jest połączony z innym systemem pomocy kontekstowej, należącym do innej aplikacji. Załóżmy, że będzie to system pomocy programu graficznego połączony z pomocą edytora tekstu. Ta z kolei może przenieść Cię do encyklopedii, w której możesz znaleźć wyjaśnienie pojęć dla Ciebie niezrozumiałych. Encyklopedia jest połączona z globalnym spisem artykułów prasowych, który umożliwia dotarcie do najbardziej aktualnych informacji, dotyczących opisanych w niej tematów. Ze spisu artykułów możesz przejść do zbioru informacji o ich autorach, zawierającym nawet zdjęcia ich dzieci (patrz rysunek 1.2).

Gdyby każdy z tych połączonych systemów pomocy był dostępny łącznie z każdym zakupionym programem, żaden twardy dysk nie byłby w stanie pomieścić tych danych. Mógłbyś też zakwestionować przydatność tych wszystkich informacji: przecież chciałeś wykonać tylko jedno proste zadanie. Co więcej, dane te mogłyby również okazać się dość drogie.

Ale gdyby informacje te nie zajmowały zbyt wiele cennego miejsca na dysku, gdyby były darmowe i miałbyś do nich szybki dostęp o dowolnej porze dnia i nocy, system ten stałby się zdecydowanie bardziej atrakcyjny. Byłby tak naprawdę o wiele bardziej zajmujący od oprogramowania, któremu tylko towarzyszył.

Rysunek 1.2. Złożony system pomocy kontekstowej

Tym właśnie jest WWW: ilość informacji większa niż zdołałbyś przetrawić w ciągu całego życia, połączona razem na setki różnych sposobów, dostępna w sieci na każde żądanie. Sieć WWW jest ogromna i bardzo łatwo się w niej pogubić, ale stanowi również niewyczerpane źródło przyjemności.

Obecnie świat biznesu korzysta powszechnie z technologii internetowych, ponieważ są one doskonałym sposobem organizowania i prezentowania różnych informacji. Wiele dużych korporacji, a także mniejszych firm i organizacji, wykorzystuje Internet do zarządzania projektami, zamawiania materiałów i przekazywania informacji drogą elektroniczną. Przechowując swoje informacje na prywatnych, bezpiecznych serwerach WWW, czyli w intranecie, mogą korzystać z technologii internetowych, zapewniając jednocześnie bezpieczeństwo przechowywanych informacji.

WWW jest systemem graficznym i łatwym w nawigacji

Niegdyś praca w Internecie była możliwa wyłącznie w trybie znakowym. Korzystanie z różnych usług wymagało wpisywania poleceń z klawiatury i wykorzystania tajemniczych programów. W sieci można było znaleźć mnóstwo bardzo interesujących informacji, jednak nie zawsze były one prezentowane w atrakcyjny wizualnie sposób.

Lecz w końcu pojawiła się pierwsza graficzna przeglądarka WWW — Mosaic — która wprowadziła do WWW możliwości wyświetlania na jednej stronie tekstu i kolorowych obrazów. To jedna z najważniejszych zalet, która bez wątpienia stała się powodem osiągnięcia przez WWW tak ogromnej popularności. Aktualnie przeglądarki WWW umożliwiają integrację tekstu z grafiką, dźwiękiem i sekwencjami wideo, a nowsze oprogramowanie poszerza te możliwości o multimedia i wbudowane aplikacje.

Przeglądarka służy do przeglądania stron WWW i innych informacji w World Wide Web.

Jeżeli WWW integruje oprócz tekstu tak wiele elementów, dlaczego nazywana jest systemem hipertekstowym? Cóż, gwoli ścisłości, nie jest to tak naprawdę system hipertekstowy, lecz raczej hipermedialny. Z drugiej strony można argumentować, że WWW rozpoczęła swoje istnienie jako system czysto tekstowy i wciąż olbrzymia większość jej zawartości to tekst, dla którego grafika jest tylko upiększającym dodatkiem. Wielu uczonych ludzi prowadzi spory na ten temat, przedstawiają swoje argumenty w postaci artykułów i omawiają je na sympozjach, tak jak zwykli to robić uczeni. Ale mniejsza o to. Ja osobiście wolę termin hipertekst, a ponieważ jest to moja książka, jego właśnie będę używała.

WWW jest siecią wieloplatformową

Jeżeli tylko masz dostęp do Internetu, masz również dostęp do WWW, bez względu na to czy używasz zwykłego peceta, czy rozbudowanej stacji graficznej. Nieważne, czy jesteś użytkownikiem terminala tekstowego połączonego modemem, małego, 14-calowego monitora monochromatycznego lub też wspaniałego, 21-calowego kolorowego supermonitora i karty graficznej z dopalaczem. Ostatnio coraz częściej pojawiają się także użytkownicy korzystający z Internetu za pomocą odbiorników telewizyjnych, palmtopów i urządzeń zarządzających informacjami osobistymi. Jeżeli uważasz, że przyciski menu Windows wyglądają lepiej od menu Macintosha albo odwrotnie, nie ma to żadnego znaczenia. WWW nie ogranicza się do jednej platformy sprzętowej, ani też nie jest rozwijane przez jedną, konkretną firmę. WWW jest siecią całkowicie wieloplatformową.

Wieloplatformowość oznacza, że możesz mieć dostęp do WWW, używając dowolnego sprzętu, dowolnego systemu operacyjnego i dowolnego typu ekranu.

Puryści mocno podkreślają ideę całkowitej wieloplatformowości WWW. Rzeczywistość jest jednak nieco inna. Wraz z pojawianiem się nowych cech, technologii i mediów, sieć straciła odrobinę ze swej prawdziwej wieloplatformowości. Każdy autor strony, decydując się na korzystanie z niestandardowych możliwości, ogranicza liczbę potencjalnych odbiorców swojej witryny, na przykład, strona opierająca się na programie napisanym w języku Java, nie będzie dostępna dla osób korzystających z przeglądarek, które nie są w stanie obsługiwać tego języka lub wyłączyły tę możliwość w celu skrócenia czasu wyświetlania stron. Podobnie niektóre programy rozszerzające możliwości przeglądarek (określane jako dodatki lub plug-iny) są dostępne tylko w jednym systemie (Windows, Macintosh bądź Unix). Jeżeli zdecydujesz się na wykorzystanie jednego z tych dodatków, uczynisz w ten sposób część swojego serwisu WWW niedostępną dla osób korzystających z innych systemów lub użytkowników, którzy nie chcieli zawracać sobie głowy instalacją dodatku.

Dostęp do sieci WWW uzyskujesz dzięki aplikacji zwanej przeglądarką, takiej jak, na przykład, Netscape Navigator czy Microsoft Internet Explorer. Istnieje wiele przeglądarek stworzonych dla większości istniejących systemów komputerowych. Jeżeli posiadasz przeglądarkę i podłączenie do Internetu, praktycznie jesteś już w sieci WWW. Przeglądarki służą do oglądania i poruszania się po stronach oraz innego typu informacjach w sieci WWW. Więcej wiadomości na ich temat znajdziesz w dalszej części tego rozdziału.

WWW jest siecią rozproszoną

Informacja zajmuje bardzo dużo miejsca, szczególnie gdy jest wzbogacona o grafikę i cechy multimedialne. Aby przechować taką ilość informacji, grafik oraz multimediów, jakiej dostarcza nam WWW, potrzebne byłyby niewyobrażalnie wręcz duże dyski, a zarządzanie nią byłoby praktycznie niemożliwe. Wyobraź sobie, że chcesz znaleźć informacje na temat alpak (peruwiańskich ssaków z gatunku lam, znanych ze znakomitej wełny), ale po wybraniu odpowiedniego hasła w encyklopedii komputer prosi o włożenie CD-ROM-u nr #456 ALP-ALR. Spędziłbyś mnóstwo czasu przy półce, szukając właściwej płyty.

Sieć WWW dlatego w tak doskonały sposób dostarcza tak ogromnych ilości informacji, ponieważ jest rozproszona po całym świecie, w tysiącach witryn, z których każda posiada miejsce na publikowane w niej dane. Użytkownik tych informacji łączy się z daną witryną i przegląda ją. Kiedy skończy, przenosi się gdzie indziej, a zasoby lokalnego systemu pozostaną nienaruszone. Nie musisz nic instalować, nie musisz zmieniać dysków, wystarczy tylko skierować przeglądarkę w odpowiednie miejsce.

	Witryna WWW to miejsce w sieci, w którym publikowane są pewne informacje. Kiedy przeglądasz stronę WWW, przeglądarka łączy się z tą witryną, aby pobrać informacje. Każda witryna, każda strona, każda najmniejsza nawet porcja informacji w tej witrynie ma swój unikalny adres. Adres ten zwany jest w języku angielskim Uniform Resource Locator (co można przetłumaczyć na uniwersalny identyfikator zasobów), w skrócie URL. Kiedy ktoś mówi, abyś zajrzał pod adres http://www.fajnastrona.com/, podaje właśnie URL. Możesz go wpisać w przeglądarce (uprzednio wybierając polecenie Otwórz lub też Idź do) albo po prostu skopiować i wstawić w odpowiednim miejscu.
	URL jest wskaźnikiem pewnej porcji informacji, umieszczonej w Internecie.
	W języku angielskim istnieją dwa sposoby wymawiania skrótu URL's. Jedni wymawiają go tak, jakby zapisany był słowami „You are Ells” („ju ar els”), inni jak jedno słowo „earls”. Obydwie formy są używane równie często, choć ja osobiście wolę tę pierwszą.

Więcej informacji o URL-ach znajdziesz dalej w tym rozdziale.

WWW jest siecią dynamiczną

Z racji tego, że informacje w sieci WWW znajdują się na komputerze, na którym są publikowane, ludzie, którzy je tam umieścili, mogą je w każdej chwili zmodyfikować.

Jeżeli przeglądasz te informacje i chcesz ujrzeć ich jak najbardziej aktualną wersję, nie musisz instalować nowej wersji systemu pomocy, kupować kolejnej książki czy też dzwonić po pomoc techniczną. Po prostu uruchom przeglądarkę i szukaj.

Jeżeli publikujesz cokolwiek w sieci WWW, możesz być pewien, że informacje, które umieszczasz w swojej witrynie będą zawsze całkowicie aktualne. Nie musisz poświęcać cennego czasu na reedycję zaktualizowanych dokumentów. Nie wchodzą w rachubę żadne koszty materiałów.

Nie musisz martwić się o liczbę egzemplarzy czy jakość wydruków — wydanie kolorowe i czarno-białe kosztuje tyle samo. No i nie będziesz zmuszony do odbierania telefonów od klientów, posiadających wersję nieaktualną już od czterech lat.

Jako przykład posłużyć może bardzo udany rozwój serwera WWW o nazwie Apache. Oprogramowanie to, od początku tworzone i testowane przez grupę zapaleńców, posiada wiele cech profesjonalnych serwerów i jest przy tym całkowicie darmowe. Witryna sieciowa Apache (http://www.apache.org/) jest centralnym punktem, gromadzącym informacje o oprogramowaniu, dokumentacji i samym serwerze (stronę tę przed-stawia rysunek 1.3).

Rysunek 1.3. Strona Apache

Ponieważ witryna ta może być aktualizowana na bieżąco, nowe wersje są rozprowadzane szybko i bez problemów. Wszelkie zmiany i poprawki w dokumentacji mogą być wprowadzane bezpośrednio do plików, a nowe informacje i wiadomości publikowane są błyskawicznie.

Ekrany prezentowane w tej książce pochodzą w większości z przeglądarki Microsoft Internet Explorer. Powód takiego stanu rzeczy jest jeden — znaczna część tej książki została napisana na komputerze PC działającym w systemie Windows. Jeśli jednak korzystasz z systemu Macintosh lub Unix, nie będziesz czuł się pominięty, jak już wcześniej wspominałam, potęga WWW polega na tym, że przekazywane informacje wyglądają dokładnie tak samo w każdym systemie. Tak więc nie zwracaj uwagi na przyciski i ramki okna — skup się na jego zawartości.

Sens istnienia niektórych witryn WWW polega właśnie na tym, że mogą być one aktualizowane w każdej chwili. Rysunek 1.4 pokazuje stronę gazety internetowej The Nando Times, która jest aktualizowana 24 godziny na dobę i prezentuje wydarzenia wtedy, kiedy mają one miejsce.

Z racji tego, że serwis ten jest czynny i dostępny przez całą dobę, jego zdolność do szybkiej reakcji na wydarzenia przewyższa wielkonakładowe gazety i większość stacji telewizyjnych. Zajrzyj na adres:

http://www.nandotimes.com/

Rysunek 1.4. Strona gazety internetowej The Nando Times

Przeglądarki sieciowe umożliwiają dostęp
do wielu rodzajów informacji w Internecie

Jeżeli przeczytałeś jedną z niezliczonych książek o Internecie, jesteś świadom tego, jak wiele sposobów pozyskiwania informacji sieć ta zawiera: FTP, Gopher, grupy dyskusyjne Usenet, bazy danych WAIS, Telnet, poczta elektroniczna (e-mail). Zanim sieć WWW osiągnęła swą dzisiejszą popularność, każdy z wymienionych rodzajów informacji wymagał osobnego narzędzia do ich pozyskiwania. Wszystkie te programy należało zainstalować i wymagały znajomości innych, sobie tylko właściwych poleceń. Pomimo tego, że narzędzia te były szeroko opisywane w wielu pozycjach książkowych, nie były proste w użyciu.

Przeglądarki WWW zmieniły tę sytuację. Pomimo tego, że WWW stanowi samodzielny system informacyjny z własnym protokołem transmisji (HyperText Transfer Protocol — HTTP), przeglądarki potrafią odczytywać pliki innych serwisów internetowych. Co więcej, można tworzyć hiperpołączenia do innych systemów w taki sam sposób, w jaki tworzy się hiperpołączenia do stron WWW. Proces ten jest spójny i wymaga tylko jednej aplikacji.

Chcąc wykorzystać przeglądarkę do odczytywania różnych typów informacji w Internecie, musisz skorzystać z różnych rodzajów adresów URL. Większość z nich zaczyna się od http:, co wskazuje na stronę WWW. Aby poprzez WWW uzyskać dostęp do pliku FTP, należy skorzystać z URL w postaci: ftp://nazwa_serwera/katalog/plik. Jeżeli nie podasz nazwy pliku, serwer pokaże zawartość całego katalogu, tak jak to można zobaczyć na rysunku 1.5. Ten przykład zawiera listę plików z serwera firmy Microsoft (ftp://ftp.microsoft.com /).

Serwery Gophera nie są już tak popularne jak kilka lat temu, jeśli jednak będziesz musiał wyświetlić zasoby Gophera w przeglądarce WWW możesz skorzystać z URL-a o następującej postaci: gopher://nazwa_serwera_gophera/. Więcej informacji o różnych typach URL znajdziesz w rozdziale 5. — wszystko o połączeniach”.

Rysunek 1.5. Lista plików i folderów dostępna na serwerze FTP firmy Microsoft

Sieć WWW jest interakcyjna

Interakcja to możliwość wymiany informacji pomiędzy użytkownikiem a serwerem WWW. Tradycyjne media, takie jak telewizja, nie są w najmniejszym stopniu interaktywne. Odbiorca może tylko siedzieć i patrzeć na to, co jest nadawane przez stację TV. Poza możliwością zmiany kanału, nie masz jednak zbytniej kontroli nad tym, co oglądasz. Jeśli jednak weźmiemy pod uwagę możliwości WebTV, usługi umożliwiającej interaktywne korzystanie z telewizji oraz zapewniającej dostęp do Internetu i poczty elektronicznej, telewizja zyskuje zupełnie nowy wymiar.

Sieć WWW jest z założenia interaktywna; sama czynność wybierania połączenia i przechodzenia do innej strony, znajdującej się w zupełnie innym miejscu sieci, jest formą interakcji. Jednakże, oprócz tej prostej interakcji, WWW umożliwia komunikowanie się z ludźmi publikującymi strony oraz z ich odbiorcami.

Strony mogą przykładowo zawierać interakcyjne formularze, które mogą wypełniać czytelnicy. Formularze te posiadają takie elementy, jak pola tekstowe, przyciski radiowe lub proste menu z różnymi obiektami. Kiedy formularz zostaje „wysłany”, wpisane informacje są przesyłane z powrotem do serwera, z którego pochodzi strona. Rysunek 1.6 pokazuje przykład formularza ekranowego Wydawnictwa Helion (dzięki niniejszej książce nauczysz się, jak stworzyć taki formularz).

Jako osoba publikująca informacje w sieci WWW, możesz używać formularzy do wielu różnych celów, na przykład:

• aby zebrać opinie na temat własnej strony,

• aby zebrać informacje o czytelnikach swojej strony (dane demograficzne, przeglądowe czy jakiekolwiek inne), takie dane możesz następnie zgromadzić w bazie, tworzyć różnego rodzaju statystyki, w zasadzie możesz z nimi zrobić, co tylko zechcesz,

• aby udostępnić użytkownikom sieci formularz zamówienia produktów czy też innych usług dostępnych w WWW,

• aby tworzyć „księgi gości” i systemy konferencyjne, umożliwiające czytelnikom umieszczanie własnych informacji na Twoich stronach. Tego typu systemy umożliwiają czytelnikom kontakt nie tylko z autorem, ale także z innymi odbiorcami stron.

Rysunek 1.6. Przykładowy formularz Wydawnictwa Helion

Interakcja w sieci WWW nie kończy się na formularzach, które stanowią jedną z najpopularniejszych form interakcji. Nowe, zaawansowane cechy WWW dostarczają jeszcze więcej możliwości. Tak, na przykład, Java i ShockWave umożliwiają włączanie do stron WWW całych programów i gier. Oprogramowanie działające w sieci pozwala czytelnikom na prowadzenie konwersacji w czasie rzeczywistym. Rozwój trójwymiarowych światów umożliwia im wędrówkę po stronach WWW, przypominających prawdziwe pomieszczenia, w których spotykają oni innych ludzi. Z biegiem czasu sieć WWW zmienia swe oblicze — przestaje być tylko dostarczycielem informacji, które użytkownicy pasywnie konsumują (zamieniając się w „sieciowe warzywa”) — staje się miejscem, dzięki któremu poznają się i komunikują ze sobą ludzie z całego świata.

Przeglądarki sieciowe

Jak już wcześniej wspomniano, przeglądarka sieciowa jest programem, który służy do oglądania i poruszania się po stronach WWW. Przeglądarki są czasami nazywane klientami WWW; można również usłyszeć wiele innych, wymyślnych określeń (narzędzia nawigacji internetowej), ale termin przeglądarka jest zdecydowanie najpopularniejszy.

Rynek przeglądarek jest naprawdę bardzo duży i powstają one dla prawie każdej platformy, zarówno dla systemów z graficznym interfejsem użytkownika (Mac, Windows), jak i dla systemów tekstowych (Unix).

Większość z nich jest całkowicie darmowa (freeware) lub jest rozprowadzana na zasadach shareware (wypróbuj i kup). Na przykład, obie najpopularniejsze przeglądarki — Microsoft Internet Explorer oraz Netscape Navigator — są dostępne za darmo zarówno dla użytkowników indywidualnych, jak i dla firm. Zwykle jedyną czynnością, którą musisz wykonać, aby wejść w posiadanie przeglądarki, jest skopiowanie jej z sieci (czynność ta jest łatwiejsza, jeżeli masz już przeglądarkę, dzięki której możesz skopiować nową — sytuacja przypomina osławiony problem jajka i kury).

Obecnie najpopularniejszymi przeglądarkami w sieci WWW są Microsoft Internet Explorer (określany także jako Internet Explorer lub „IE”) oraz Netscape Navigator (potocznie określany jako Netscape). Jednak pomimo tego, że przeglądarki te opanowały lwią część rynku przeglądarek, nie są one jedynymi dostępnymi produktami. Ta uwaga okaże się ważna później, kiedy to będziesz poznawał możliwości różnych przeglądarek. Założenie, że Internet Explorer oraz Netscape Navigator są jedynymi przeglądarkami w sieci i projektowanie stron wyłącznie pod ich kątem ograniczy potencjalną liczbę odbiorców prezentowanych informacji.

Ukierunkowanie rozwoju stron WWW na konkretną przeglądarkę, na przykład, Internet Explorer lub Netscape Navigator, jest uzasadnione wtedy, kiedy adresowane są one do ograniczonego kręgu odbiorców, korzystających właśnie z tego oprogramowania. Tego rodzaju praktyki są powszechne w firmach implementujących struktury intranetowe. W takiej sytuacji można swobodnie założyć, że wszyscy użytkownicy w danej firmie korzystają z tej samej przeglądarki, która została im odgórnie narzucona. Wtedy też możliwe jest projektowanie elementów WWW z wykorzystaniem specyficznych cech danej przeglądarki.

Co robi przeglądarka?

Praca każdej przeglądarki jest dwutorowa: po otrzymaniu adresu informacji, znajdującej się w sieci (URL), przeglądarka musi uzyskać dostęp do tej informacji lub zadziałać w inny, zależny od wskaźnika sposób. Aby odbierać hipertekstowe dokumenty WWW, przeglądarka musi być zdolna do komunikacji z serwerem. Z racji tego, że WWW może także korzystać z informacji znajdującej się na serwerach FTP i Gophera, grup dyskusyjnych Usenet, poczty e-mail i wielu innych, przeglądarki często potrafią komunikować się również z tego typu serwerami i protokołami.

Jednak pracą, którą przeglądarki wykonują najczęściej, jest formatowanie i wyświetlanie dokumentów WWW. Każda strona w sieci to plik zapisany w języku HTML (Hypertext Markup Language). Zawiera on w sobie właściwą treść strony, jej strukturę oraz hiperpołączenia do innych stron, obrazów lub innych mediów (więcej informacji o HTML-u znajdziesz w rozdziałach: 3. — „Wprowadzenie do HTML”, 4. — „Zaczynamy od podstaw”, 5. — „Wszystko o połączeniach”, oraz 6. — „Więcej o formatowaniu tekstu w HTML-u”). Przeglądarka pobiera informacje z serwera WWW, formatuje je i wyświetla na ekranie. Różne przeglądarki mogą w różnoraki sposób przetwarzać te same informacje, jest to zależne od możliwości systemu i standardowych ustawień przeglądarki.

Pobieranie dokumentów z sieci i formatowanie ich w lokalnym systemie to dwa zadania, które stanowią trzon pracy przeglądarki. Jednakże w zależności od przeglądarki i jej możliwości, być może będziesz mógł też odtwarzać pliki multimedialne, oglądać i pracować z apletami w języku Java, odbierać pocztę elektroniczną lub korzystać z innych, zaawansowanych cech oferowanych przez oprogramowanie.

Przegląd dwóch najpopularniejszych przeglądarek

Rozdział ten opisuje bliżej dwie najpopularniejsze obecnie przeglądarki. W żadnym razie nie są to wszystkie dostępne produkty i jeżeli nie ma tu przeglądarki, której używasz, nie poczuj się zmuszony do przerzucenia się na jedną z opisywanych. Jeżeli jesteś ze swojej przeglądarki zadowolony, oznacza to, że jest ona bardzo dobra.

Przeglądarek tu opisanych możesz używać wtedy, kiedy komputer, na którym pracujesz, jest bezpośrednio podłączony do Internetu lub też korzystasz z połączenia modemowego SLIP lub PPP. Opis sposobów przyłączania komputera do Internetu nie wchodzi w zakres tej książki, ale nie powinieneś mieć problemów ze znalezieniem publikacji na ten temat, jest ich bowiem bardzo dużo.

Jeżeli jedyne połączenie z Internetem, z jakiego możesz skorzystać, to połączenie modemowe poprzez konto w znakowym systemie Unix, oznacza to, że jesteś ograniczony do tekstowej przeglądarki o nazwie Lynx. Nie możesz więc oglądać dokumentów w ko- lorze, nie ujrzysz też na ekranie grafiki w żadnej postaci (choć możesz zapisać pliki graficzne na dysku i obejrzeć je na innym komputerze).

Microsoft Internet Explorer

Przeglądarka Microsoftu, Internet Explorer, działa w Windows 3.1, Windows 95, Windows NT, w systemach Unix oraz na komputerach Macintosh i jest dostępna za darmo na stronach WWW Microsoft-u (http://www.microsoft.com/windows/ie/). Program nie wymaga żadnych dalszych opłat licencyjnych. W rzeczywistości, jeśli używasz systemu operacyjnego Windows 98, to już dysponujesz Internet Explorerem 4, gdyż został on wbudowany w system. Oczywiście, jeśli chcesz, to możesz zainstalować i używać Netscape Navigatora. Jednak, jeśli wszystkim, czego Ci potrzeba, jest Internet Explorer, to nie będziesz musiał niczego robić.

Microsoft był jedyną firmą tworzącą przeglądarki, której udało się dorównać, a nawet przewyższyć tempo pracy firmy Netscape. Internet Explorer udostępnia wiele możliwości Netscape Navigatora i dodaje do nich kilka własnych. Co więcej, Microsoft zawarł kilka znaczących umów z firmami świadczącymi komercyjne usługi sieciowe, dzięki czemu jego udział w rynku przeglądarek wzrósł znacząco i bezpośrednio zagraża firmie Netscape, która do tej pory sprawowała kontrolę na tym rynkiem. Choć aktualnie dostępnych jest wiele przeglądarek, to najpopularniejsze są tylko dwie: przeglądarki firm Microsoft i Netscape.

Aby uzyskać więcej informacji na temat przeglądarki Internet Explorer, zajrzyj na stronę Microsoft-u (http://www.microsoft.com/windows/ie/). Rysunek 1.7 przedstawia przeglądarkę Internet Explorer działającą w Windows 98.

Firma Microsoft przygotowuje 6 wersję swojej przeglądarki. Microsoft zapowiedział, że wersja beta przeglądarki ukaże się wraz z premierą kolejnej wersji Windows, o nazwie roboczej Whistler. Firma zapewnia, że nowa wersja będzie szybsza od swoich poprzedniczek i lepiej zintegrowana.

	Wraz z premierą nowych wersji swoich przeglądarek, Netscape i Microsoft próbowały wprowadzać mnóstwo nowych, wymyślnych cech. Podobnie jest teraz w przypadku najnowszych produktów. W rozdziale 10. „XHTML i arkusze stylów” dowiesz się, iż do  tych nowych możliwości należy obsługa arkuszy stylów zapewniających ścisłą kontrolę nad wyglądem dokumentu. W rozdziale 21. — „Użycie Dynamicznego HTML-a” — poznasz Dynamiczny HTML zawierający wszystkie najnowsze technologie, począwszy od możliwości precyzyjnego określania układu i wyglądu strony, a kończąc na  poprawionych i wzbogaconych możliwościach skryptowej obsługi dokumentów HTML.
Rysunek 1.7. Microsoft Internet Explorer (wersja dla Windows 98)

Netscape

Drugą, bardzo popularną przeglądarką używaną w sieci WWW jest Netscape Navigator, program powstały w firmie Netscape Communications Corporation.

Najpopularniejszym sposobem uzyskania Netscape Navigatora jest skopiowanie pakietu narzędzi internetowych o nazwie Netscape Communicator. Prócz przeglądarki WWW zawiera on programy służące do obsługi poczty elektronicznej i grup dyskusyjnych (Netscape Messenger), edycji stron WWW (Netscape Composer) oraz współpracy sieciowej (Netscape Conference). Pakiet ten dostępny jest w wersjach przeznaczonych dla systemów Windows, Macintosh oraz wielu różnych rodzajów systemu Unix wyposażonych w X Window System. Rysunek 1.8 przedstawia wersję przeglądarki Netscape Navigator działającą w systemie Windows 98.

Pakiet Netscape Communicator Standard Edition można skopiować i używać bezpłatnie. Najnowsza wersja przeglądarki ma numer 4.7 i można ją skopiować z witryny firmy Netscape — http://home.netscape.com/. Za dodatkową, rozsądną cenę, można nabyć pakiet Netscape Communicator Professional zawierający funkcje kalendarza, narzędzia zarządzania oraz funkcje współpracy z komputerami IBM.

Serwery WWW

Aby przeglądać strony w sieci WWW, potrzebujesz przeglądarki. Do publikowania stron w sieci, w większości przypadków, będziesz potrzebował serwera WWW.

	Serwer WWW to program działający na komputerze w sieci Internet, który odpowiada na żądania przeglądarki i wysyła do niej odpowiednie pliki. Jest on niezbędny do publikowania dokumentów w sieci.
Rysunek 1.8. Netscape (wersja dla Windows 98)

Kiedy przeglądarka wysyła żądanie pobrania pliku z serwera, najpierw nawiązuje z serwerem połączenie za pomocą protokołu HTTP. Serwer akceptuje to połączenie, wysyła zawartość żądanych plików i przerywa łączność. Wtedy przeglądarka formatuje otrzymane informacje.

Serwer może jednocześnie otrzymywać wiele żądań pobrania tych samych informacji od wielu przeglądarek. Musi umieć sobie poradzić z tym zadaniem.

Zadania serwerów WWW są o wiele poważniejsze niż zwykłe przechowywanie plików. Są także odpowiedzialne za zarządzanie danymi wprowadzanymi przez użytkowników przeglądarek w formularzach oraz za połączenie tych danych z programami, na przykład, z bazami danych.

Podobnie jak w przypadku przeglądarek, istnieje wiele różnych serwerów WWW, dostępnych dla różnych platform. Każdy z nich posiada różne cechy, nader zróżnicowane są również ich ceny (istnieją produkty darmowe, ale są też bardzo drogie serwery komercyjne). Teraz dowiemy się tylko, do czego taki serwer służy, natomiast szerzej zajmiemy się nimi w rozdziale 25. — „Publikowanie witryny”.

URL

URL jest wskaźnikiem pewnej porcji danych w sieci WWW. Może to być dokument WWW, plik na serwerze FTP, wiadomość na serwerze grup dyskusyjnych lub adres poczty elektronicznej. URL stanowi uniwersalną, spójną metodę wyszukiwania i dostępu do informacji, niekoniecznie dla użytkownika a raczej dla przeglądarki (gdyby był to adres stworzony dla człowieka, miałby zdecydowanie łatwiejszy do zapamiętania format).

Z adresów URL korzystasz nie tylko bezpośrednio w przeglądarce, wpisując je, aby przeskoczyć do konkretnej strony. Są one wykorzystywane również w momencie tworzenia hiperpołączenia do innej strony wewnątrz dokumentu. Z której strony by na to nie spojrzeć, adresy URL mają ogromne znaczenie zarówno dla odbiorcy informacji, jak i dla przeglądarki.

Adres URL zawiera informację o:

• sposobie dotarcia do danych (nazwa protokołu — FTP, Gopher, HTTP),

• nazwie komputera w Internecie, na którym tych danych należy szukać
  (www.helion.pl, ftp.apple.com, netcom16.netcom.com itp.),

• katalogach lub innych sposobach lokalizacji konkretnego pliku na tym komputerze. Możesz także korzystać ze specjalnych adresów URL do wysyłania poczty (zwanych Mailto URL) lub korzystania z Telnetu.

Więcej o adresach URL i o tym, co oznaczają poszczególne części, dowiesz się z rozdziału 5. — „Wszystko o połączeniach”.

Podsumowanie

Aby publikować informacje w sieci WWW, musisz zrozumieć podstawowe pojęcia i koncepcje, które ją tworzą. W tym rozdziale zapoznałeś się z trzema z nich. Po pierwsze, dowiedziałeś się o kilku najbardziej użytecznych cechach WWW, przydatnych przy publikowaniu informacji. Po drugie, wiesz już, co to jest przeglądarka i serwer WWW i jak współpracują one ze sobą, aby dostarczać strony na ekran komputera. Po trzecie wreszcie, dowiedziałeś się, co to jest URL i dlaczego jest on tak ważny przy przeglądaniu i publikowaniu informacji w sieci WWW.

Warsztat

Każdy rozdział niniejszej książki zawiera zestaw ćwiczeń, które pomogą Ci opanować przeczytany materiał. Pierwsza cześć warsztatów zawiera kilka podstawowych pytań i odpowiedzi związanych z WWW. W następnej części samodzielnie odpowiadasz na zadane pytania. Poprawne odpowiedzi na te pytania znajdują się w następnej sekcji. Na końcu rozdziału zostały umieszczone ćwiczenia, które pomogą Ci zapamiętać omówiony materiał.

Pytania i odpowiedzi

P. Kto zarządza WWW? Kto kontroluje wszystkie protokoły? Kto tym wszystkim rządzi?

O. Nie istnieje jednostka, która jest „właścicielem” WWW. Biorąc pod uwagę ogromną liczbę niezależnych miejsc, w których publikowane są informacje w sieci, ustanawianie reguł czy też wytycznych byłoby niewykonalne dla jednej instytucji. Jednakże istnieją dwie grupy organizacji, które mają ogromny wpływ na wygląd sieci WWW.

Pierwsza z nich to World Wide Web (W3) Consortium, która ma swoją siedzibę w Massachusetts Institute of Technology (MIT) oraz INRIA w Europie. W3 Consortium składa się z osób i instytucji zainteresowanych wspieraniem rozwoju oraz definiowaniem języków i protokołów tworzących sieć WWW (HTTP, HTML itp.). Zajmuje się też dostarczaniem produktów (przeglądarek, serwerów itp.), które są bezpłatnie dostępne dla każdego, kto zechce ich używać. Jeżeli o jakiejś organizacji można powiedzieć, że ustanawia standardy i wymusza reguły obowiązujące w WWW, to tylko o W3 Consortium. Stronę tej organizacji znajdziesz pod adresem:

http://www.w3.org/

Druga grupa organizacji, która ma duży wpływ na kształt WWW, to producenci przeglądarek, głównie Microsoft i Netscape Communications Corporation. Rywalizacja o miano najpopularniejszej i najbardziej zaawansowanej technicznie przeglądarki staje się coraz bardziej zażarta, a Netscape i Microsoft to najważniejsi jej uczestnicy. Pomimo tego, że obydwie firmy deklarują poparcie i obiecują stosować się do linii rozwoju proponowanych przez W3 Consortium, obydwie włączają do nowych wersji swojego oprogramowania własne rozwiązania, które często kolidują wzajemnie ze sobą i z pracą wykonywaną przez W3 Consortium.

Czasami, kiedy próbujesz dotrzymać kroku wszystkim nowinkom i nagłym zmianom, możesz poczuć się jak w środku pola bitwy, gdzie po jednej stronie stoi Netscape, po drugiej Microsoft, a W3 Consortium pełni rolę mediatora, próbującego uchronić świat przed wojną atomową. Najbardziej nieszczęśliwi są w tej sytuacji projektanci stron WWW, którzy tkwią pośrodku tego wszystkiego i muszą ciągle decydować, po której stronie stanąć i jak reagować na nagłe zamiany. Ale o tym właśnie traktuje reszta tej książki.

P. W wielu artykułach mówiących o WWW wspomina się o CERN — Europejskim Ośrodku Badań Jądrowych — jako o instytucji, która miała znaczący wpływ na rozwój sieci WWW. W tej książce nie ma o nich ani słowa. Jaki był ich rzeczywisty wpływ na rozwój WWW?

O. Jak zapewne już wiesz z tych wszystkich artykułów, WWW zostało wynalezione właśnie w CERN-ie przez Tima Berners-Lee i przez wiele lat rozwój sieci koncentrował się wokół tej instytucji. Jednak pod koniec roku 1995 CERN przekazał swój udział w rozwoju sieci francuskiemu INRIA (Institut National pour la Recherche en Informatique et Automatique). INRIA jest dzisiaj europejskim oddziałem W3 Consortium.

Quiz

1. Dlaczego hipertekstowy system prezentacji informacji jest taki użyteczny?

2. Czy potrzebujesz konkretnego typu komputera, aby uzyskać dostęp do WWW?

3. Oprócz połączenia z Internetem, co jest jeszcze niezbędne do nawigacji i przeglądania stron WWW oraz innych informacji w World Wide Web?

4. Co to jest URL?

5. Jaki warunek musi być spełniony, aby zamieścić stronę w WWW?

Odpowiedzi

1. W porównaniu do tekstu w układzie liniowym, informacje hipertekstowe ułatwiają przemieszczanie się pomiędzy różnymi punktami.

6. Nie potrzebujesz specjalnego komputera. Dostęp do WWW możesz uzyskać za pomocą każdego komputera, poczynając od najtańszego PC, aż do drogich Uniksowych stacji roboczych. Możesz także używać dowolnego rodzaju systemu operacyjnego i trybu wyświetlania informacji. WWW jest całkowicie niezależne od platformy sprzętowej.

7. Aby przeglądać informacje i poruszać się w sieci WWW, potrzebujesz przeglądarki. Oprócz odczytywania dokumentów WWW, najważniejszą funkcją przeglądarki jest odpowiednie sformatowanie i wyświetlenie dokumentów WWW, tak aby mogły zostać poprawnie odczytane przez Twój system.

8. URL, Uniform Resource Locator, jest adresem określonego dokumentu lub informacji w Internecie.

9. W większości przypadków musisz uzyskać dostęp do serwera WWW. Serwery WWW są komputerami obsługującymi witrynę WWW, które odpowiadają na żądania pobrania plików przez przeglądarkę oraz wysyłają odpowiednie strony do wielu różnych rodzajów przeglądarek. Zarządzają także danymi wprowadzonymi w formularzach i są odpowiedzialne za integrację baz danych.

Ćwiczenia

1. Wypróbuj każdy z różnych rodzajów adresów URL omówionych w tym rozdziale (http:, ftp: oraz gopher:).

10. Aby zapoznać się z różnymi rodzajami dostępnych przeglądarek, odwiedź witrynę BROWSERS.COM, która jest częścią witryny CNET. Adres witryny BROWSERS.COM jest następujący: http://www.browsers.com. Początkowo ilość informacji dostępnych pod tym adresem może Ci się wydać nieco uciążliwa. Głównym celem tego ćwiczenia jest uzmysłowienie Ci, że oprócz dwóch najbardziej popularnych przeglądarek, w Internecie są używane także inne programy, które obsługują różnorodne standardy. Z pewnością, kiedy nauczysz się więcej o HTML, adres ten okaże się bardziej przydatny. Możesz tam na bieżąco sprawdzić informacje o najnowszych wersjach wszystkich dostępnych przeglądarek i standardach, które są przez nie obsługiwane.

28 Część 1. Informacje wstępne

Rozdział 1. Świat WWW 27

---