38. Komory mózgowia i opony mózgowo rdzeniowe oraz ich funkcja
39. Zewnętrzna budowa rdzenia kręgowego i nerwy rdzeniowe.
40. Wewnętrzna budowa rdzenia kręgowego i jego funkcje.
41. Czynności odruchowe rdzenia, ich drogi nerwowe i znaczenie.
42. Budowa rdzenia przedłużonego i jego funkcje.
43. Most i móżdżek, ich budowa i funkcje
44 Śródmózgowie, jego budowa i funkcje.
45. Miedzymózgowicyjetto budowa i funkcje
45. Międzymózgowie, podwzgórze nad wzg, ist biała wzgórze budowa i funkcje
48.Układ nerwowy wspólczulny, jego budowa i funkcje.
49Układ nerwowy przywsnólczulny, jego budowa i funkcje.
50Ogólna charakterystyka układu dokrewnego i jego funkcje.
54. Przysadka mózgowa^ jej budowa, wydzielane hormony i ich rola w organizmie.
38. Komory mózgowia i opony mózgowo rdzeniowe oraz ich funkcja.
-Mózgo^yjeJ^ędzeń kręgowy pokryte są trzema łącznotkankowymi błonami jiazywariy-iiiL
Oponami (meninges). Błona zewnętrzna włóknista tworzy oponę twardą (dura mater), stanowiącą okostna kanału kręgowego i jamy czaszki. Pod oponą twardą leży opona pajęcza lub pajęczynówka (arachnoidca). Jest to cienka^ beznaczyniowa błona od.której odchodzą włóknaJącznotkankowe do opony nnekTĆiej. Opona miękka (pia mater) to silnie unaczyniona błona, ściśle przylegająca do zewnętrznej powierzchni mózgowia i rdzenia kręgowego.
Opony są od siebie oddzielone szczelinowatymi przestrzeniami: jamą podpajęczynówkową (cavum subarachnoidale) i jamą podtwardówkową (cavum subdurale).
Przestrzenie podpajęczynówkowe mózgowia i rdzenia kręgowego oraz kanały i komory ośrodkowego układu nerwowego wypełnione są płynem mózgowo - rdzeniowym. Płyn mózgowo - rdzeniowy (liquor cerebrospinalis) z komór Jucznych, półkul mózgowych przepływa do komory III międzymózgowia, a następnie do komory IV międzymózgowia. Z komory IV płyn może płynąć do kanału środkowego rdzenia
kręoowegojub do jamy podpajęczynówkowej.
39. Zewnętrzna budowa rdzenia kręgowego i nerwy rdzeniowe.
Rdzeń kręgowy przypomina swym kształtem nieco spłaszczony walec o długości 40 -45 cm, średnicy 1,5 cm i masie około 28 g. Dzielimy go na odcinek szyjny, piersiowy, lędźwiowyr^uziczny. Odcinek szyjny rdzenTaHskłada się z STegn^tówjTgtiziczfly-f jednego. Pozostałe odcinki tak jak w kręgosłupie: 12 - piersU
krzyżowych. Z każdego segmentu rdzenia kręgowego wychodzi jedna para nerwów Hrdzeniowych""lP3Tge^cmów wychodzili par ner^yów^SegmentTdzenia razem z rjarą ^ychodzącycrTr niegonerwów nazywa__s[ę neuromerem. Na rdzeniu^ kręgowym powstają dwa zgrubienia: w odcinku szyjnym i lędźwiowym. Na przedniej powierzchni rdzenia kręgowego znajduje się głęboka szczelina
pośrodkowa przednia, a na powierzchni tylnej bruzda pośrodkowa tylna. Dzielą one
rdzeń na dwie symetryczne połowy. Każda z nich ma bruzdę bruzdę boczna przednią i
tylną. Od rdzenia kręgowego odchodzi zazwyczaj 3 1 par nerwów rdzeniowych:
8 par nerwów szyjnych (nervi cervicales) .
12 par nerwów piersiowych (nervi thoracici)
5 par nerwów lędźwiowych (neryi lumbales)
5 par nerwów krzyżowych (nervi sacrales)
1 para nerwów guzicznych (nervi coccygei)
Nerwy rdzeniowe powstają w kanale, kręgowym z połączenia korzenia brzusznego i
grzbietowego rdzenia. Powstały z połączenia korzeni pień nerwu rdzeniowego ma
długość ok. 1 cm i jest nerwem mieszanym. Zawiera włókna ruchowe, czuciowe i
autonomiczne. Każdy nerw rdzeniowy.w obrębie otworu międzykręgowego dzieli się na cztery gałęzie: grzbietową, brzuszną, oponową i łączącą^ gałęzie grzbietowe - ^zawierają włókna ruchowe, czuciowe i autonomiczne. Unerwiają skórę grzbietu, mięśnjej^łębokie grzbietu oraz_c^eJdowo^szkielet_ krggosłurja, i jego połączenia. Te gałęzie zachowują podział segmentowy.
Gałęzie brzuszne^ - również zawierają włókna czuciowe, ruchowe i autonomiczne^ Gałęzie brzuszne nerwów rdzeniowych, w przeciwieństwie do gałęzi grzbietowych wymieniają pojruecjzyjobą włókna tworząc parzyste sploty: szyjne, ramienne, lędźwiowe i krzyżowe.
•Splot szyjny - oddajegałęzie do skóry szyi, mięśni kończyny górnej oraz do mięśni szyi. Najdłuższy nerw tego splotu - przeponowy - schodzi do jamy *idatTĆTpiersiowej i oddaje przeponie włókna ruchowe i informacyjne.
Splot ramienny - znajduje się w jamie pachowe) unerwia przede wszystkim jikói&Jcończyn górnych i dołu pachowego oraz mięśnie działające na staw ramienny i pozostałe stawy kończyn górnych.
Splotledźwiowy i krzyżowy - ich nerwy_ zaopatrują_skórę i mięśnje kończyny doJji£J-Jiiieśnie dna miednicy, skórę narządów płciowych zewnętrznych oraz kończyn dolnych. Największe nerwy splotu lędźwiowego to kulszowy i lędźwiowy, a splotu krzyżowego to nerw kulszowy.
gałąź oponowa - wraca do kanału międzykręgowego i unerwia czuciowo i autonomicznie opony rdzenia, okostną oraz naczynia kanału kręgowego. - Gałąź łącząca - składa się z włókien autonomicznych^ które biegną do zwojów współczulnych lub przywspółczulnych, oraz w^k-jęn poz^zwojowych
biegnących z pnia wspólczulnego do nerwu rdzeniowego.
40. Wewnętrzna budowa rdzenia kręgowego i jego funkcje.
_Na przekroju poprzecznym rdzenia kręgowego widoczne są dwie warstwy: położona_w
jŚTpćHa] EJSa ^7,ąpą oraz leżąca na obwodzie istota biała.
Istota szara (substantia grisea) - na przekroju poprzecznym podobna jest do rozpiętego
motyla. Ciągnie się przez całą długość rdz&nia_w postaci kolumny w której można
OhIi/pAua^ wyróżnić parzyste słupy, parzyste slupy tylne oraz w piersiowym odcinku rdzenia
J *\^ parzyste słupy boczne. W przekroju poprzecznym słupy tworzą rogi istoty szarej
y"preWnie^tYlnfiLi boczne. W rogach przednichleżą jądra ruchowejjerwów rdzgniowycK.
Wrogach^tylnych znajdują się jądra informacyjne, w bocznych skupiska komórek
* tworzących jądro pośrednioboczne i pośrednioprzyśrodkowe.
Istota biała (substantia alba) -obejmuje szczelnym płaszczem jstotg szara rdzenia istota składa się przede wszystkim z włókien nerwowych zawierających osłonkę mielinową i jtworzy układ przewodzący rdzenia kręgowego, lstols-hialą można podzielić na parzyste sznury_j3J^e4ttWr-lłQ_czne i tylne, w ktńryr.fr włókna nerwowe są ułożone według
określonych czynności tworząc drogi nerwowe rdzenia kręgowego, W sznuracliJ^diLych biegną drogi informacyjne? w sznurach przednich i bocznych - drogi ruchowe, autonomiczne i takżeLJUchowe^ ale różniące się id tych poprzednich zakresem przenoszonych informacji.
Rdzea-krggowy spełnia __dw^_główne zadania: jest narządem odruchów i narządem przewodzenia.
Jako narząd odruchów przyjmuje on poprzez neurony informacyjne korzeni tylnych
pobudzenie z receptoiów^i inicjuje stereotypowe, odruchowe czynności mięsni , szkieletowych, gładkich oraz gruczołów służących do utrzymania przy życiu ustroju. .Wszystkie drogi służące do wykonywania tych czynność to drogi własne rdzenia. _Rd7P" jako narząd przewodzący przekazuje impulsy informacyjne z receptorów do wyższych, pięter układu nerwowego, oraz impulsów ruchowych z ośrodków pnia mózgu_
i kory na obwód do elektorów
41. Czynności odruchowe rdzenia, ich drogi nerwowe i znaczenie.
Drogi nerwowe rdzenia można podzielić na drogji własne . związane z jego czynnością odruchową i drogi łączące rćizeńkregowy z mózgowiem. Te z kolei dzielą się na drogi" domózgowe - wstępujące i odmózgwe - zstępujące. Drogi własne rdzenia kręgowego - utworzone przez neuryty większości komórek .nerwowych rdzenia, które dzielą się na dwje gałęzie, wstępującą i zstępującą. Włókna te
tw^rzą~wlstocie białej "pęczki własne, "najliczniej występujące w sznurze'przeaniirnT "bocznym. Pęczki te pośredniczą w przekazywaniu impulsów informacyjnych
docierających na obwodowe neurony ruchowe leżące yy różnych segmentacłTrdzenia: Na tej drodze odbywają się liczne odruchy tzw. rdzeniowe. Drogi rdzeniowo - mózgowe - pośredniczą w przekazywaniu impulsów nerwowych z receptoró^ulo mózgowia - są więc drogami czucjpja^mii. Dzielą się na trzy zasadnicze grupy: drogi wstępujące sznura tylnego, drogi rdzeniowo - wzgórzowe i drogi rdzeniowo - móżdżkowe.
gjooj-wstępujące sznura tylnego - są utworzon£.-pEZ£z włókna korzeni tylnych rdzenia. W_sznurze tylnym istoty białej rdzenia tworzą dwa pęczki włókien ^wstępujących: przyśrodkowy - pęczek smukły i boczny - pęczek klinowaty. Drogi wstępujące sznura tylnego przewodzą impulsy informacji epikrytycznych określanych jako czucie głębokie. Receptory tego czucia znajdują się w skórze _oraz w narządach ruchu.
Drogi rdzeniowo - wzgórzowe -- rozpoczynają się w komórkach rogów tylnych istoty szarei rdzenia. Drogi te przewodzą impulsy informacji protopatycznych określanych również jako czucie powierzchowne lub prymitywne.(Prowadzą one wrażenia dotyku, ucisku, bólu i temperatury. Receptory tej drogi znajdują się w tkankach powierzchownych i są to mechanoreceptory, termoreceptory, chemarsceptory i re^epj^oj^odblerajace wrażenia bólowe - Drogi rdzeniowo - móżdżkowe - są skupiona w dwóch pęczkach: przednim i tylnym. Drogi te jjrowadzą do DiAżdżky impulsy z mięśni i stawów. Drogi rdzeniowo - móżdżkowe pjzgwodzą również ekstroceptywne. Drogi zstępujące rdzenia kręgowego można podzjejjć__na trzy grupy: piramidowe, pozapiramidowe i drogi z ośrodków autonomicznych mózgowia.
Drogi piramidowe - utworzone są_ przez jeuryty komórek piramidowych kory mózgowej Układ piramidowy kieruje wykonywaniem mchów świadomy^dowolrTych i zamierzonych. Układ piramidowy jest jednym z organów wykonawczych za pomocą którego układ nerwowy kieruje odruchami. Układ ten podlega wyłącznie ośrodkom korowym.
Drogi pozapiramidowe - maja połączenia ze wzgórzomózgowien^ z ośrodkami układu
siatkowatego, z móżdżkiem, ą w rdzeniu przedłużonym z jądrami przedsionkowymi.
Układ pozapirarmdowy ma możliwość Fprawnwan'ia kontroli pojświadomęj__czynności
mięśni. Zapewnia on powstrzymanieautomalyzmów ruchowych, reguluje napięcie
mięśniowe i postawę ciała.
42. Budowa rdzenia przedłużonego i jego funkcje.
RDZEŃ PRZEDŁUŻONY
POŁOŻENIE: Ł0ffle^L tfe"J5,m' kifigojy ^m* a ^zen^mup£z^łqżoniym nic ma wyraźnej granicy. Umowną granicą jest płaszczyzna przechodząca przez wielki otwór kości potylicznej. Górną granicę rdzenia przedłużonego stanowi, po stronie przedniej, tylny brzeg mostu.
BUDOWA: W rdzeniu przedłużonym wyróżnia się powierzchnię podstawną (przednia) i
powieTzchnię grzbietową (tylną). Na powierzchni podstawnej znajduje się szczelina pośrodkowa przednia. Stanowi ona przedłużenie takiej samej szczeliny znajdującej się w rdzeniu kręgowym. Po obą stronach szczeliny są dwie wyniosłości zwane piramidami utworzone przez włókna ruchowe dróg korowo - rdzeniowych (drogi piramidowe) łączące komórki nerwowe kory mózgowej z komórkami ruchowymi rogów przednich rdzenia kręgowego. Większa część włókien drogi piramidowej przechodzi na stronę przeciwną, tworząc ' skrzyżowanie piramid,_(niektórzy anatomowie uważają to miejsce za granice miedzy rdzeniem przedłużonym a rdzeniem kręgowym). Po bokach piramid przebiegają sznury rdzenia przedłużonego - prawy i lewy^ (odpowiadają one analogicznym sznurom rdzenia kręgowego). Sznury boczne rdzenia przedłużonego kończą się widocznymi na jego powierzchni oliwkami (przebiegają tędy drogi móżdżkowo - rdzeniowej grzbietowej).
Na powierzchni grzbietowej znajduje się sznur tylny, podzielony jeszcze w rdzeniu kręgowym (przez bruzdę pośrednią tylną) na pęczek smukły i pęczek klinowaty leończące się odpowiednio: guzkiem jądra smukłego i guzkiem jądra klinowatego. Sznur tylny przedłuża się do móżdżku w postaci konaru dolnego móżdżku.
FUNKCJA: W rdzeniu przedłużonym znajdują się, ośrodki nerwowe takich wrodzonych czynności odruchowych jak^ ssanieżucie, połykanie, wymioty, kichanie, kaszel, mruganie powiek, ruchy oddechowe, regulacja czynności serca, rozszerzanie naczyń krwionośnych, wydzielanie potu^egulacja przemiany materii.
Z udziałem rdzenia przedłużonego zachodzi kilka odruchów orientacyjnych
człowieka w przestrzeni. W rdzeniu przedłużonym, tak jak w rdzeniu kręgowym^sa.
skupienia istoty szarej, tworzące jądra ruchowe i czuciowe. Z jąder wychodzą na obwód
nerwy czaszkowe: nerw twarzowy (VII) przedsionkowo - ślimakowy (VIHJT językowo
- gardłowy (IX), błędny (X), korzenie czaszkowe nerwu dodatkowego QCI), nerw
podjęzykowy (XII). W rdzeniu przedłużonym występują również jądra, które
przekazują bodźce do innych części mózgowia.
43. Most i móżdżek, ich budowa i funkcje. MÓŻDŻEK
W^SKłatPT^miS/^nwiti urtórnege wchodzą most i móżdżek. W obrębie mostu wyróżnia się powierzchnie grzbietową i podstawną. Cześć grzbietowa mostu zawiera: wstęgę przyśrodkową bocznaTTWoTTćiała czworacze. W części podstawnej przebiegają okna
orąy- rnymi^yr.rnne pj^regujaniie komórki nęrwov/e W tworze siatkowatym znajdują się jądra nerwów czaszkowych: twarzowego, przedsionkowo-ślimakowego, trójdzielnego a także .ośrodki krążenia związane z czynnościami przewodu pokarmowego i regulujące napięcie mięśni szkieletowych.
Przez most przebie^ją wlókpft nfrrwnw" łączące to$—-mózgowa z rdzeniem przedłużonym, rdzeniem kręgowym i móżdżkiem^
Móżdżek jest położony doogonowo w stosunku do śród mózgowia, mostu i rdzenia przedłużonego. Wraz z rdzeniem przedłużonym, mostem ogranicza komorę czwartą. Od mózgu oddziela go szczelina poprzeczna mózgu. BUDOWA:
.Zbudowany jest z części środkowej, zwanej robakiem i dwóch^pólkul-nrawej i lewej.
Powierzchnia zewnętrzna móżdżku "Jest pofało^wanaJ^TOJźczegolne fełdy są
pooddzielane od siebie licznymi, przebiegającymi równolegle do siebie, bruzdami.
Fałdy są utworzone z istoty szarej-kory móżdżku. W budowie mikroskopowej kora
'iL«if móżdżku AwEazuić trzy warstwy. Idąc od powierzchni wyróżniamy warstwę:
drobinowa, zwojową i ziarnistą. Najbardziej charakterystyczna dla kory móżdżku jest
warstwa zwojowa. Budują komórki gruszkowate (Purkiniego), tworząc jakby jeden
pokład. Aksony komórek groszkowatych są jedynymi włóknami nerwowymi
wychodzącymi z móżdżku.
Pod korą móżdżku znajduje się istota biała, zbudowana z włókien-nerwowych
Hm odmo&tekowych i domozdzkowych. Włókna łączą móżdżek ze wszystkimi częściami
ośrodkowego układu nerwowego. W istocie białej są rozmieszczone jądra móżdżku.
Największe z nich jest jądro zębate a pozostałe to jądro czopowate, jądro wierzchu i jądro kulkowate.
. FUNKCJA
móżdżek jest to część ośrodkowego układu nerwowego, w którym odbywa się *koordynacja(uzRadnianie) złożonych ruchów dowolnych. Móżdżek, współpracując z innymi częściami mózgowia reguluje napięcie mięśniowe, współdziała^z-kao mózgowa przy kierowaniu precyzyjnymi i złożonymi ruchami.
^Porażenie móżdżku powoduje zaburzenia koordynacji ruchowej, całkowite jego
usunięcie wywołuje zaburzenia ruchowe: ^ł^astazję^- skłonność mięśni do drobnych ruchów zwanych drżeniem ob^y^Heine juua. astenię- osłabienie, szybkie meczenie się mięśni przy wykonywaniu ruchów ataksie- niezdolność przystosowania siły skurczu mięśnia do aktualnej potrzeby ^
ruchowej (nazbyt zamaszyste ruchy
44 Śródmózgowie, jego budowa i funkcje.
ŚRÓDMÓZGOWIE
Śródmózgowie jest jednym z pierwotnych pęcherzyków mózgowia Jest to krótka części
pnia mózgowego łączącą międzymózgowia z mostem i móżdżkiem. W skład
śródmózgowia wchodzą dwa konary mózgowe i blaszki pokrywy śródmózgowia.
Konary mózgowia leżą powyżej mostu tworząc jego przedłużenie ku górze.
Powierzchnię brzuszną śródmózgowia uwypuklają parzyste odnogi. Między nimi
znajduje się dół międzykonarowy i na jego dnie niewielkie pole zawierające liczne
w otworki dla naczyń krwionośnych czyli istotę dziurkowaną
tylną. We wnętrzu śródmózgowia przebiega wąski kanał zwany wodociągiem mózgu,
j, u«waW łączącykomorę trzecią z komorą czwartą położoną w międzyrnózgowiu^ W ścianie dolnej
wodociągu mózgu znajdują się j^drajuchowe nerwów trzeciego i czwartego. Nerw
trzeci okoruchowy wychodzi ze śródmózgowia na powierzchni podstawnej mózgu w
cj0je rniędzykonarowym, natomiast nerw czwarty bloczkowy jest jedynym spośród
7 mózgowych, który ukazuje się na powierzchni grzbietowej pnia mózgu, skąd
N^&owM- kieruje się ku podstawie wokół powierzchni konara mózgowego. Powierzchnie
grzbietową śródmózgowia tworzy przede wszystkim blaszka zwana dawniej blaszką
czworaczą^eży ona po grzbietowej stronie nad wodociągiem
non • ^ i jest zakryta półkulami mózgowymi. Blaszka ta składa się z dwóch par wzgórków:
'W-. górnych i dolnych. Wzgórki górne są większe i nieco bardziej spłaszczone. Są one Mft**uo*o^r) podkorowym ośrodkiem wzroku. Wzgórki dolne mają kształt bardziej, wypukły, półkolisty. Do jądra wzgórka dolnego wnikają włókna słuchowe wstęgi bocznej. Ramy wzgórka dolnego łączą dwa podkorowe ośrodki słuchu. Ośrodki te odpowiadają za ruchowe i wegetatywne odruchy na bodźce świetlne i akustyczne, np. zwężanie źrenic pod wpływem silnego światła. Od każdego wzgórka biegnie do przedmózgowia pasmo istoty białej zwane ramieniem wzgórka. Budowę wewnętrzną śródmózgowia tworzą kolejno: odnogi mózgu i nakrywka budujące wspólnie konary mózgu, oraz pokrywa śródmózgowia. Konary oddziela od pokrywy płaszczyzna poprzeczna przeprowadzona wzdłuż wodociągu mózgu.
45. Międzymózgowie, podwzgórze nad wzg, ist biała wzgórze budowa i funkcje
MIĘDZYMÓZGOWIE
Jest częścią przodomózgowia. Warunkuje spełnienie wszystkich czynności zależnych od autonomicznego układu nerwowego np. połykanie. Składa_sie_jj;łównie z tworów otaczających komorę trzecią. Do międzymózgowia należą; podwzgórze 2. wzgórze 3\ nadwag orze
PODWZGÓRZE
Jest widoczne na powierzchni podstawnej mózgowia. JPnHw^^óryp. m^ wpływ na _wszystkie procesy istotne równowagi wewnętrznej ustroju tzw. homeostazy. Odgrywa
równiej&ążną rolę"w regulacji przemiany materirfETałek tłuszczów i węglowodanów). Wyróżniamy podwzgórze przednie, środkowe i tyjne
- Podwzgórze przednie Jest to część nadwzrokowa. Zawiera trzy pary jąder takie jak: jądro skrzyżowania, jądro jiadwzrokowe f jądro przyko morowe. Czynności jąder poza jądrem skrzyżowania związane są z neurosekrecją. UażlcóTtzeTiie ich powoduje zaburzenie gospodarki wodnej. Część przednia podwzgórza tfczestniczy też w regulacji temperatury ciała. Uszkodzenie jąder tej części prowadzi do przegrzania ustroju.
-Podwzgórze środkowe (lejkoworguzowe) ......
Pfl pr7^1Ii^)T7)olkolistei wjniosloścj^nazywariej ciałem suteczkowatym pod wzgórze
.uwypukla sie_w postaci guz^popielate^o^Zjegoczęści prżHńTeTwyrasta zwgzffiĘ^sję
ku dołowi Iftjpk^^pnwi^^lączeniej^ia^opłelatego z przysadką. WjąaVach guza
* popieTa!ego znajdują się nadrzędne ośrodki autonomiczne takie jak:
•' -ośrodek termoregulacji
przyjmowanie pokarmów gospodarki wodno-mineralnej regulowanie przemian tłuszczowych
krążenia
regulowanie czynności gonad
Tu mieszczą się ośrodki głodu i sytości. - Podwzgórze tylne (suteczkowe)
W tylnej części podwzgórza bezpośrednio przed dołem międzykonarowym znajdują się ) półkoliste wyniosłości Jzw r-'alfl sujgcj&owate. Ich jądra mają wpływ na regulowanie temperatury ciała. Uszkodzenie ich spowoduje przechłodzenie, hipotermie"ćiała.
WZGÓRZE ( Ma kształt jajowaty. Stanowi główny ośrodek podkorówy czucia. Wzgórze jest ważną centralą koordynacyjną i stacją przekaźnikową łączącą kresomózgowie z tyłomózgowiem, ośrodkiem wzrokowym i z innymi ośrodkami półkul mózgowych kresomózgowia. Posiada dwa bieguny: przedni i tylny oraz cztery powierzchnie: górna, boczną, dolną i przyśrodkową. Biegun przedni węższy jest skierowany w stronę otworu międzykomorowego. Biegun tylny zaokrąglony tworzy tzw. poduszkę. WJego części bocznej znajduje się owalna wyniosłość czyli ciało kolankowate boczne. Zawiera ono ośrodki informacji wzrokowej, a wychodzące z nich włókna tworzą promienistość wzrokową. Ciało kolankowate przyśrodkowe zawiera ośrodki informacji słuchowych, a wychodzące z nich włókna tworzą promienistość słuchową. Niekiedy ciało kolankowate. przyśrodkowe i boczne wyodrębnia się ze wzgórza jako odrębną część - zawzgórze
(najbardziej wysunięta ku tyłowi część wzgórza).
NADWZGÓRZE Znajduje się po stronie grzbietowej przykryte przez półkule mózgu. Głównymi częściami nad wzgórza są:
. Gruczoł wydzielania wewnętrznego - szyszynka. WytwarzajmclatonineL która wpływa
na opóźnienie dojrzewania plciowe£oJ._na ośrodki kontrolujące sen i czuwanie.
• Parzyste uzdeczki - z połączenia w tylnej ścianie komory trzeciej z dwóch prążków
rdzennych wzgórza (pasmo istoty białej) powstaje spoidło uzdeczek. Bocznie od spoidła
uzdeczek znajduje się niewielki trójkąt uzdeczek w którym znajdują się jądra uzdeczek..
Przez parzyste uzdeczki i ich spoidło przechodzą drogi z węchomózgowia, z ciała
migdałowego, gałki bladej i biegną do śródmózgowia.
Do międzymózgowia zalicza, się także komorę trzecią. Jest to wąska szczelina leżąca w
płaszczyźnie pośrodkowej miedzy wzgórzami. Od dołu ogranicza ją podwzgórze. Ku
tyłowi komora trzecia przechodzi w wodociąg mózgu, z przodu zaś przez parzysty
otwór międzykomorowy łączy się z-komorami bocznymi. Na jej głównej bocznej
ścianie przebiega nieco skośnie bruzda podwzgórzowa oddzielająca wzgórze od
podwzgórza. Powyżej niej znajduje się zrost międzywzgórzowy.
Warstwy II, 111. IV stanowią aparat odbiorczy. Mieszczą sie tu struktury odbierające _wrażfinja^z analizalorów ora/, czucie powierzchowne i głębokie. W tych warstwach Jriorą początek włókna kojarzeniowe. W warstwach V i VI mieszczą się czynności wykonawcze i rozpoczynają włókna projekcyjne.
Kora mózgowa w rożnych miejscach wykazuje odrębne czynności. Na tej podstawie lielono korę móz&u na kilka pól, zwanych ośrodkami nerwowymi. Ośrodki nerwowe to zespół skupionych neuronów, rządzących określoną funkcją.
- W płacie czołowym znajduje sie ośrodek ruchów dowolnych utworzony przez, komórki olbrzymi e (komórki Betza). W ośrodku tym są obszary różnych częjcj ciała leżące w odwrotnym porządku w porównaniu z układem ciała (palce, stopy, podudzie, kolano, udo, obręcz kończyny dolnej, tułów, obręcz kończyny górnej, ramię przedramię, ręka, czoło, twarz, krtań, żuchwa, język) Okolica przedczołowa (płat czołowy) jest siedliskiem wyższych r.zynnoy.i "mózgu, związanych z intelektem, inteligencją i sferą moralną człowieka. Tu następuje zapamiętywanie informacji i powstawanie na ich podstawie .konstrukcji myślowych jak: planowanie zachowania się w przyszłości, wybór najbardziej odpowiedniej reakcji, rozwiązywanie zadań logicznych, kontrola zachowania się według wzorców społecznych i moralnych. Do bardziej złożonych czynności kory mózgowej należą czynności poznawcze wyższego rzędu - praksyjne i gnostyczne. W płacie czołowym są również ośrodki
układu autonomicznego. W płacie ciemieniowym mieści si£_ ośrodek czynności
czuciowych - pole somatyczne zawierające ośrodki czuciowe dotyku, ciepła, chłodu, informacji o ruchach mięsni (pola czuciowe leżą w odwrotnym porządku w porównaniu z układem ciała).
Na powierzchni przyśrodkowej półkul mózgowych mieści się tzw. mózg trzewny, którego neurony koordynują złożón^czynnoścl układu autonomicznego. Drażnienie tego obszaru powoduje: rozszerzenie źrenic, gęsią skórkę, przyspieszenie czynności serca.
W płacie potylicznym znajduje się ośrodek wzroku, ośrodek słuchu znajduje się w_ zakrętach płata skroniowego. K-eid męggowa-prócg kormyick nci we-wyeh-gftwipra takżp włókna n?rwowfa-—*ftm
JSTOTA BIAŁA - zbudowana jest z włókien nerwowych rzutowych^ spoidłowych i
kojarzeniowych oraz leżących w istocie białej skupień istoty szarej, zwanych jądrami
podkorow^mi Włókna rzutowe łączą kresomózgowie z pozostałymi częściami mózgowia i z rdzeniem kręgowym. Wyróżniamy: włókna zstępujące ( ruchowe) do móżdżku i do rdzenia kręgowego włókna wstępujące (czuciowe) doprowadzające bodźce do kory Włókna spoidłowe łączą obie połówki półkul mózgowych, tworzą ciało modzełowale i spoidło przednie mózgu (Włókna kojarzeniowe łączą części tej samej półkuli mózgowej)
JĄDRA PODKOROWE sjugprezentoja/ajiejKz&zJizy struktury: ciało przedmurza, ciało migdałowate. Ciało prążkowane to największe jądro podkorowe. Dzielj_się na jądro ogoniaste i jądro soczewkowate ( z gałką bladą i skorupą). Wyróżnionejądra podkorowe należą w większości Ąc> układu pnzapjramiHnwpo^ który kojiriiyjlujc prace mięśni i reuuluiejiapięcie mięśniowe.
48.Układ nerwowy wspólczulny, jego budowa i funkcje.
W Ośrodki części współczulnej znajdują się w rogach bocznych istoty szarei odcinka
' te jądra wychodzą z rogów bocznych do korzeni brzusznych, dalej oddzielają się jako tzw. gałęzie łączące białe i dochodzą do pni lub komórek współczulnych. W części współczulnej stosunek liczbowy włókien prźedzwojowych do poza/, woj owych wynosi 1:2. gałęzie łączące białe i szare nie stanowią odrębnych tworów anatomicznych. Zawierają zawsze domieszkę włókien informacyjnych. Po ośrodków współczulnych rogów bocznych istoty szarej rdzenia kręgowego zalicza ■I - _ośrodck naczynioworuchowy - leży w segmentach piersiowych i górnych lędźwiowych, podrażnienie powoduje skurcz mięśniówki gładkiej naczyń, wzmożone napięcie ścian tętnic oraz zmniejszenie ich światła 1. - ośrodek wydzielania potu - leży w segmentach piersiowych i górnych lędźwiowych, uszkodzenie prowadzi do zaburzeń lub zahamowania wydzielania potu 1 - ośrodek włosoruchowy - leży w segmentach piersiowych i górnych "Tędźwiowych, "poaTaznieńie powoduje skurcz mięśni przywłosowych (tzw. jeżenie włosków i gęsią skórkę) V* - ośrodek rzęskowo - rdzeniowy - umiejscowiony między segmentami C« a Thi2, podrażnienie powoduje rozszerzenie źrenicy i szpary powiek oraz wytrzeszcz gałki ocznej 5 - ^Iśr^jeJLJiajttując^wydalanie moczu - położony między segmentami Thn a L3,u mężczyzn ośrodek ten ma również wpływ na wytrysk nasienia ośrodki współczulne dla narządów wewnętrznych znajdują się na całej długości jądra pośredniobocznego, lecz ich dokładna lokalizacja nie jest jeszcze poznana.Cześć przykręgową części współczulnej stanowi parzysty pień współczulny. ^Odróżniamy w nim: 3 zwoje szyjne, 10-12 zwojów piersiowych, 3 ~5" zwoiow lędźwiowych, zwykle 4 zwoje krzyżowe ii zwój nieparzysty guziczny. Zwoje te "połączone są z gałęziami międzyzwojowymi. Ze zwojów szyjnych oraz górnych piersiowych odchodzą nerwy sercowe, oddające dużą część włókien do serca i wielkich naczyń oraz do innych trzew jamy klatki piersiowej. Zespół splotów przedkręgowych klatki piersiowej nosi nazwę splotu środpiersiowe^o. W jamie brzusznej sploty dzielimy na dwie części: splot trzewny i międzykrezkowy.
splot trzewny - nazywany również słonecznym otacza pień tzrewny i tętnice krezkową górną. Zaopatruje trzewa parzyste jamy brzusznej oraz część przewodu pokarmowego wraz z wątroba i trzustką.
Splot międzykrezkowy - zaopatruje pozostałą część przewodu pokarmowego.
W miednicy małej znajduje się parzysty splot miedpiczay. Przeznaczony on jest do odbytnicy, pęcherza moczowego i narządów płciowych.
49Układ nerwowy przywsnólczulny, jego budowa i funkcje.
Do cech charakterystycznych tego układu należy zaliczyć! _
występ o wanie n euronow ośrodkowych w[ pniu mózgu) oraz części krzyżowej (rdzenia krgftowe^ojf' a neuronów obwodowych w zwojach przedk?euowvchlub
ściennych
- większą liczbę włókien zazwojowych niż w układzie współczulnym
- 'wspólny przebieg W odpowiedzi włókien przywspółczulnych z niektórymi
~~nerwami czaszkowymi i rdzeniowyjrji,
"wspólny mediator zarówno w włóknach przedzwojowych jak i_pozazwojowych, jest nim ącetylohofiną
omijanie przez włókna przedzwojowe zwojów pnia wspólczulnego.
-Do ośrodków układu przywspółczjjln&gg znajdującego sie w pniu mózgu należą:
jądro nerwu okoruchowego (III) - leży w nakrywce konarów śródmózgowia 11 I
jądro nerwu twarzowego (VII) - leży w dolnym odcinku mostu VII
jądro nerwu językowo - gardłowego (IX) - leży w rdzeniu przedłużonym *K
jądro nerwu błędnego (X) - leży również w rdzeniu przedłużonym V
Część krzyżowa układu przywspółczulnego obejmuje włókna przywspółczulne
rozpoczynające się w jądrze pośrednio - przyśrodkowym leżącym w neuromerach S2 -
S4. wjókna prz^zwojfl^&^^oddzjelaj^ jsizeniowych _ jako Jierwy
, miedniczne. Włókna pflzjjzy^ojfląye Mn^nyiaia narządy miednicy mniejszej oraz niektóre narządy w jamie brzusznej. Powodują one wzrost napięcia mięśni gładkich pęcherza moczowego i jelito rozkurcz zwieraczy wewnętrznych odbytu, a także cewki moczowej, wzwód prącia i ejakulację.
Niektóre (bardziej znanę^pjoty:
środpicrśiowy^ unerwiający trzewia i naczynia klatki piersiowej trzewny (słoneczny) -- unerwiający większość narządów jamy brzusznej
- między krezkowy - zaopatrujący dolną część przewodu pokarmowego
- miedniczy - unerwiający narządy miednicy małej
Część przywspółczulną układu autonomicznego określa się mianem chołinergicznej z uwagi na występowanie acetylocholiny w zakończeniach włókien nerwowych. Część przywspółczulną zawiaduje procesami asymilacyjnymi. Działa ona trofotropowo, tzn. stymiilnjaco na procesy odnowy poprzez hamowanie zużycia materii i energii a
pobudzanie procesów przyjmowania, trawienia i wchłaniania pokarmów, czyli gromadzenia energii potencjalnej
50Ogólna charakterystyka układu dokrewnego i jego funkcje.
Jest to zespół gruczołów o wydzielaniu wewnętrznym, zwanych również gruczołami dokrewnymi, ponieważ nie mają one naczyń wyprowadzających. Substancje wydzielane przez te gruczoły nazywamy hormonami. Są to substancje chemiczne zbudowane z aminokwasów lub związków pochodnych cholesterolu. Wywierają one wpływ na określone komórki i utworzone z nich tkanki oraz narządy. Układ dokrewny można podzielić na dwie podgrupy narządów: gruczoły wyłącznie wewnątrzwydzielnicze oraz gruczoły mieszane. Te pierwsze to:/przysadka, szyszynka, gruczoł tarczowy, gruczoły przytarczyczne i nadnercza.j Do drugiej grupy zaliczamy narządy które prócz funkcji wewnątrzwydzielniczej spełniają też inne czynności, jak np. • trzustka i gruczoły pj^iowe^ Dlatego te narządy można zaliczyć też do dwóch innych u Kład 6 w: trzustk ę "deftra w i e n n ego a jądra i jajniki do płciowego.
54. Przysadka mózgowa^ jej budowa, wydzielane hormony i ich rola w organizmie.
Jest częścią międzymozgowia z którym jest połączona lejkiem. Leży w zagłębieniu siodła tureckiego trzonu kości klinowej. Składa się z części gruczołowej i nerwowej. Przysadka ma kształt owalny.
Działanie: reguluje procesy przemiany materii, kontroluje gospodarkę wodną oraz funkcje innych gruczołów dokrewnych (nadnerczy, tarczycy, gonad). Niedoczynność przysadki powoduje karłowatość, a nadczynność gigantyzm. Przysadka wydziela:
somatotropinę (sth) - uczestniczy w przemianie białek, węglowodanów,
tłuszczów i soli mineralnych. Nadmiar somatotropiny u dorosłego osobnika
powoduje rozrastanie się kości wszerz (akromegalia).
Prolaktyna (PRL) - jest wydzielana przez przysadkę po porodzie, powoduje
wytwarzani mleka przez komórki wydzielnicze sutków.
Tyreotropina (TSH) - pobudza"do działania komórki tarczycy
Folikulostymulina (FSH) - u kobiet reguluje rozwój pęcherzyków jajnikowych a
u mężczyzn zależy od niego spermatogeneza.
Luteotropina (LH) - pobudza gruczoły dokrewne jajnika i jądra.
Adrenokortykotropina (ACTH) - pobudza korę nadnerczy.
Melanotropina (MSH) - reguluje wydzielanie i rozmieszczenie w skórze
barwnika mclaniny.
wazopresyna - kurczy mięśnie gładkie naczyń krwionośnych i zwiększa
resorpcję zwrotną wody w nerkach
oksytocyna - działa obkurczająco na ciężarna macicę co ułatwia poród
Hormony pobudzające:
somatoliberyna - uwalnia somatotropinę tyroliberyna - uwalnia tyreolropinę gonadoliberyna - uwalnia hormony gonadotropowe kortykoliberyna - uwalnia kortykotropinę
hormony hamujące:
somatostatyna - hamuje uwalnianie hormonu wzrostu prolaktostatyna - hamuje uwalnianie prolaktyny melanostatyna - hamuje uwalnianie melenostymuliny