16.03.2008 r.
NATURA PSYCHOLOGII
1. PSYCHOLOGIA jest to nauka o czynnościach i psychice człowieka, o zależnościach między
człowiekiem a środowiskiem i relacjach interpersonalnych.
2. Relacje psychologii wobec innych dziedzin.
Socjologia
Medycyna
Pedagogika
Prawo
Antropologia
3. Cele badań psychologicznych.
a) opis zdarzenia
b) wyjaśnienie
c) prognoza
d) kontrola
4. Metody i plany badań psychologicznych.
a) Typy metod
Eksperyment
Test
Kwestionariusz
Studium przypadku
Obserwacja naturalistyczna
b) Typy planów badawczych
Plany eksperymentalne
Modele quasi - eksperymentalne
Modele korelacyjne
5. Etyczne problemy badań psychologicznych.
Świadoma zgoda - uczestnik musi wiedzieć, że jest badany
Wyjaśnienie badania - na czym polega
Wprowadzanie w błąd - nie mówimy do końca prawdy
Ból fizyczny i psychiczny - nie można wyrządzać bólu, musi być świadoma zgoda
Poufność - tajemnica
BIOLOGICZNE PODSTAWY ZACHOWANIA
ORGANIZACJA UKŁADU NERWOWEGO
PSYCHOBIOLOGIA - nauka, która bada biologiczne podstawy zachowań ludzkich.
MÓZG - STRUKTURA I FUNKCJE
1. Regiony mózgu.
a) przodomózgowie, zbudowane z:
kresomózgowie - składa się z kory mózgowej, zwojów podstawy, układu limnicznego;
międzymózgowie - składa się z wzgórza i podwzgórza.
b) śródmózgowie - zbudowane z aktywującego układu siatkowego.
c) tyłomózgowie - obejmuje:
rdzeń przedłużony
most
móżdżek
2. Półkule mózgu i kora mózgowa.
a) kora mózgowa - dwumilimetrowa, pofałdowana warstwa osłaniająca półkule.
Składa się z płatów:
czołowego,
ciemieniowego,
potylicznego,
skroniowego.
b) półkule - lewa i prawa - uszkodzenie którejś z nich powoduje afazję.
Półkule komunikują się poprzez ciało modzelowate, czyli włókna nerwowe.
3. Badanie struktury i funkcji mózgu.
a) pomiar elektrofizjologiczny - EEG
b) badanie struktury mózgu
promienie X
angiogram - rodzaj obrazu RTG
rezonans
c) badanie czynności mózgu - PET
4. Przetwarzanie informacji w układzie nerwowym.
a) Podział neuronów ze względu na pełnione funkcje:
- neurony czuciowe (sensoryczne)
- neurony ruchowe (motoryczne)
- neurony kojarzeniowe (pośredniczące, interneurony).
b) Neuron zbudowany jest z:
- ciała komórki nerwowej,
- wielu dendrytów,
- jednej długiej wypustki zwanej aksonem lub neurytem,
- kolbek synaptycznych.
Wyróżniamy 2 rodzaje aksonów:
mielinowany - posiada mielinę, czyli białą substancje tłuszczową;
niemielinowany
Synapsy - to przestrzenie między neuronami przekazujące informacje z jednego do drugiego
neuronu. Odbywa się to za pomocą neuroprzekaźników.
c) Przewodzenie informacji w neuronach.
Neuron reaguje, gdy osiągnie próg pobudzenia. Występuje wtedy potencjał czynnościowy.
Wówczas neuron wchodzi w fazę refrakcji bezwzględnej, a później względnej.
Jeśli pozostanie nadwyżka neuroprzekaźników, wówczas następuje enzymatyczna inaktywacja.
Do najważniejszych neuroprzekaźników należą:
acetylocholina - ACH
dopomina - DH (DA)
serotonina - 5-HT
5. Układ hormonalny.
Układ hormonalny aktywuje reakcje organizmu za pomocą hormonów, czyli substancji chemicznych
wydzielanych przez gruczoły. Substancje te są wydzielane bezpośrednio do
krwiobiegu.
Główne gruczoły hormonalne:
a) gruczoły nadnerczy - składają się z:
rdzenia (adrenalina, noradrenalina)
kory (50 hormonów niezbędnych z uwagi na biologiczne przetwarzanie - reprodukcja
i zróżnicowanie płciowe).
b) tarczyca - reguluje metabolizm komórkowy.
c) przysadka mózgowa - kontroluje gruczoły dokrewne i wiąże układ hormonalny, odpowiada za stres.
27.04.2008 r.
ŚWIADOMOŚĆ
1. Świadomość - to złożony proces śledzenia i oceniania zjawisk w otoczeniu, a następnie ich filtrowania.
2. Funkcje świadomości:
przetwarzanie i rejestrowanie, a następnie wykorzystywanie informacji
filtracja bodźców zewnętrznych
planowanie, śledzenie i pamiętanie czynności
poczucie tożsamości
3. Poziomy świadomości:
poziom świadomy - tu zdajemy sobie sprawę z tego co się dzieje, poziom obecny i dostępny
poziom przedświadomy - poziom, który nie jest nam cały czas dostępny, ale można go sobie uświadomić, mieć do nich dostęp przy bodźcu kojarzącym (automatyczne wybijanie numeru, „na końcu języka”)
poziom podświadomy- nie jest nam dostępny - zawiera informacje wyparte (traumatyczne wydarzenia, o których zapomnieliśmy)
4. Sen i marzenia senne.
a) Są to jedne z kilku rodzajów zmienionych stanów świadomości.
b) Cechy zmienionych stanów - cechy charakterystyczne snów i marzeń sennych:
- spostrzeżenia różnią się od tych w normalnych stanach funkcjonowania
- myślenie jest płytkie i bezkrytyczne
- dziwaczne myśli i obrazy wydają się realne i akceptowalne
- brak hamulców ograniczających myślenie i działanie
5. Fazy snu.
Wyróżniamy 5 odrębnych faz z odmiennymi wzorcami fal mózgowych. Pierwsze 4 to sen NREM,
a 5 to faza REM.
Faza nr.1 - stan odprężenia i zapadania w sen
Faza nr.2 - zajmuje ponad połowę naszego snu, zmniejszenie napięcia mięśni
Faza nr.3 - działanie wyższych i wolniejszych fal
Faza nr.4 - 50% fal to fale delta (najgłębszego wyciszenia)
Faza nr.5 - REM - głębokie uśpienie, czas ”czuwaniowy”, występuje tu sen paradoksalny, czyli
przeżywamy tu większość naszych marzeń sennych.
6. Zaburzenia snu:
- bezsenność
- bezdech senny
- somnambulizm - lunatykowanie
- narkolekcja - nagłe zasypianie (kilka sekund do kilku minut)
7. Marzenia senne.
Zygmunt Freud dokonał rozróżnienia w marzeniach sennych na treść jawną, czyli ciąg doświadczonych wydarzeń w czasie snu oraz treść utajoną, czyli stłumione impulsy, nieświadome myśli. Treść utajona ma bardzo duży wpływ na treść jawną.
8. Hipnoza - zmieniony stan świadomości, w którym człowiek znajduje się na ogół w głębokim
odprężeniu. Jest skrajnie wrażliwy na sugestie.
9. Teorie hipnozy:
Teoria Teodora Barbera - milcząca zmowa między hipnotyzerem, a osobnikiem poddawanym hipnozie
Teoria psychoanalityczna - częściowa regresja do dziecięcego sposobu myślenia
Hipnoza jest odgrywaniem roli
Teoria neodesocjacyjna - hipnotyzowany doznaje rozszczepienia umysłu, czyli jego świadomość ulega rozdwojeniu
10. Medytacja - zespół technik używanych w celu dokonania zmiany świadomości przez sposób
myślenia.
11. Rodzaje medytacji:
koncentracyjna
otwarta
12. Efekty medytacji - zmniejsza częstość oddechów, tętno, ciśnienie krwi, napięcie mięśniowe.
13. Substancje psychoaktywne:
narkotyki
alkohol
leki
nikotyna
kofeina
teina
WRAŻENIA
1. Wrażenia - jest to komunikat jaki otrzymuje mózg od zmysłów.
Zmysł - system fizyczny, który zbiera informacje dla mózgu.
2. Widzenie.
Wyróżniamy trzy podstawowe barwy:
Czerwony
Niebieski
Żółty
3. Słyszenie
4. Smak - zmysł odbierający wrażenia poprzez kubki smakowe. Przeciętny człowiek ma ok. 10.000
kubków smakowych.
5. Węch - inaczej zmysł powonienia. Podstawowe zapachy:
kwiatowy
zgniły
owocowy
spalenizny
żywiczny
ostre
6. Zmysły skórne - zmysł dotyku - odbiera wrażenia poprzez włókna zimna i ciepła.
7. Zmysły proprioceptywne - inaczej zmysł równowagi.
11.05.2008 r.
SPOSTRZEGANIE
1. Definicja
Spostrzeganie - to zespół procesów za pośrednictwem, których rozpoznajemy i organizujemy wrażenia
wywołane przez bodźce zewnętrzne oraz nadajemy im sens.
2. Spostrzeganie głębi:
a) GŁĘBIA to odległość czegoś od danej powierzchni.
b) wskazówki przy spostrzeganiu głebi:
relatywizacja wielkości
stopień struktury powierzchni
nakładanie się przedmiotów
perspektywa liniowa
umiejscowienie przedmiotów na płaszczyźnie obrazu
perspektywa powietrza
paralaksa ruchowa
3. Spostrzeganie kształtu:
teoria postaciowa
figury na tle
zasada bliskości
zasada podobieństwa
zasada kontynuacji
zasada zamykania
zasada symetrii
4. Spostrzeganie ruchu:
ruch stroboskopowy
ruch indukowany - widzimy ruch tam gdzie go nie ma.
5. Stałość spostrzeżeń:
złudzenie Ponzo
złudzenie Müllera - Lyera
złudzenie księżyca
6. Percepcja mowy.
Teoria przyjmująca odbieranie mowy jako zależnych wyłącznie od funkcjonowania na poziomie mechanicznych sensorów.
7. Habituacja - przyzwyczajanie się do nowego bodźca i stopniowe coraz mniejsze go zauważanie.
8. Uwaga:
a) Definicja
Uwaga - to co znajduje się pomiędzy ogromną ilością informacji, a liczbą tych, które rzeczywiście
odbieramy.
b) Uwaga selektywna - zjawisko, gdzie możemy śledzić jeden komunikat, jednocześnie ignorując inne.
Inaczej zjawisko to nazywa się „cocktail party”
c) Eksperymenty:
technika cienia - do każdego ucha podaje się inny komunikat, a osoba badana ma powtarzać jak
najszybciej usłyszane informacje.
Pojawia się prezentacja diachotyczna.
Prezentacja obuuszna - ten sam komunikat podawany do obu uszu badanego.
d) Teorie selektywnej uwagi:
Teoria filtra - informacje, na które nie zwracamy uwagi, nie są w ogóle dopuszczane do
pamięci długotrwałej;
Teoria osłabienia sygnałów - przeciwna do teorii filtra (informacje zostają zapamiętane);
Teoria zasobów uwagi.
e) Czujność - to zdolność człowieka do koncentrowania uwagi na danym bodźcu przez jakiś czas.
f) Przeszukiwanie percepcyjne - badanie wzrokiem otoczenia w celu znalezienia określonego elementu.
UCZENIE SIĘ
1. Uczenie się - stosunkowo trwała zmiana w zachowaniu, myślach i uczuciach jednostki, która jest
rezultatem przeszłego doświadczenia
2. Odruch - impuls nerwowy przechodzi do receptora zmysłowego i wykonuje reakcje efektora,
np. odruch orientacyjny - lokalizowanie bodźca.
3. Instynkt - bardziej złożone zachowania zaprogramowane przed urodzeniem.
4. Wdrukowanie - jednostka w najwcześniejszym okresie życia. Przejawia zachowanie w wyniku
działania określonego bodźca, bez ćwiczenia.
5. Warunkowania klasyczne - uczenie się, gdzie bodziec neutralny zaczyna wiązać się z reakcją i staje się
bodźcem warunkowym (Iwan Pawłow - badanie z psem).
6. Warunkowanie instrumentalne - uczenie się w wyniku aktywnych zachowań organizmu w reakcje
z otoczeniem (Thorndike) (Skinner).
7. Uczenie się społeczne - gdy obserwujemy zachowania innych i jego konsekwencje, które powodują, że
w sposób zastępczy uczymy się unikać tych konsekwencji.
18.05.2008 r.
PAMIĘĆ
1. Natura pamięci.
PAMIĘĆ to dynamiczne mechanizmy związane z zachowaniem i wydobywaniem informacji
pochodzących z przeszłego doświadczenia.
Amnezja - czyli ubytki pamięci. Występują w 3 postaciach:
a) następcza - przyszła
b) wsteczna - przed wydarzeniem traumatycznym
c) dziecięca - dotycząca zdarzeń dzieciństwa.
Mnemonista - człowiek o bardzo wysokim poziomie pamięci, dzięki posługiwaniu się technikami
pamięciowymi.
Mnemotechniki - strategie pamięciowe, sposoby doskonalenia pamięci.
2. Zadania stosowane do mierzenia pamięci:
a) Zadania wymagające odtwarzania (serii, swobodnego, par, skojarzeń);
b) Zadania wymagające rozpoznawania:
Grupowanie
Ogniwa pośredniczące
Metoda haków
Metoda miejsc
Akronimy
Akrostychy
Słowa kluczowe
3. Typy pamięci:
a) Pamięć explicite - wymaga rozmyślnego przypomnienia sobie materiału, którego człowiek się
wcześniej nauczył.
b) Pamięć implicite - odtwarzanie wiedzy, gdzie człowiek nie ma świadomości, że coś sobie
przypomina.
4. Rodzaje wiedzy:
Wiedza proceduralna - wiedza o tym jak wykonywać dane czynności;
Wiedza deklaratywna - znajomość faktów.
5. Magazyny pamięci.
a) Dokonują się w nich 3 zjawiska:
- kodowanie - powtarzanie impulsów by zostały zapisane
- magazynowanie - zatrzymywanie zakodowanych informacji w pamięci
- wydobywanie - wyszukiwanie dostępu do zmagazynowanych informacji
b) Magazyn sensoryczny - magazynuje się tam informacje o pamięci ikonicznej, czyli obrazy
wzrokowe, które utrzymują się około sekundy.
Analogicznym magazynowaniem jest pamięć echoiczna, czyli informacje słuchowe.
c) Magazyn pamięci krótkotrwałej.
Informacje są przechowywane przez ok. kilkadziesiąt sekund do 1 - 2 minut.
Kodowane informacje mają głównie charakter dźwiękowy.
W celu utrzymania informacji w tej pamięci stosujemy powtarzanie. W ten sposób informacje są przekazywane do magazynu pamięci długotrwałej.
U małych dzieci oraz osób upośledzonych nie ma takiego mechanizmu jak powtarzanie, ponieważ nie mają oni zdolności metapamięciowych, które pozwalają na zrozumienie i kontrolowanie własnej pamięci.
Aby zwiększyć pojemność pamięciową pamięci krótkotrwałej należy dokonywać „porcjowania” informacji.
d) Wyróżniamy 2 główne teorie zapamiętywania:
Teoria zanikania śladów pamięciowych - informacje zapisane w pamięci ulegają zatarciu
w wyniku upływu czasu.
Teoria interferencyjna - informacje są wypierane przez inne przyswajanie nowych informacji.
e) Efekty w trakcie odtwarzania to:
Efekt pozycji w serii - zapamiętujemy informacje podane jako pierwsze i ostatnie
Efekt pierwszeństwa - zapamiętujemy informacje podane jako pierwsze
Efekt świeżości - zapamiętujemy informacje podane jako ostatnie
6. Magazyn pamięci długotrwałej.
Czas przechowywania informacji jest nieograniczony i zależy np. od wypierania itp.
Kodowanie informacji semantyczne - informacje przechowywane są zgodnie z ich wartością i znaczeniem
Model podwójnego kodowania - zapamiętując informacje werbalno-wzrokowe zapamiętujemy je na 2 sposoby (werbalnie i wzrokowo)
Kodowanie informacji:
- charakter twierdzeniowy - informacje wzrokowe i dźwiękowe
- analogowo - z ich właściwościami percepcyjnymi.
Hipoteza łącznego czasu uczenia się.
Włożenie rzeczywistego wysiłku w opanowanie materiału i uzyskanie efektów
pamięciowych wiąże się z ilością czasu uczenia się niezależnie od tego jak ten czas jest
dzielony.
7. Nowe zjawiska pamięciowe
a) wspomnienia flashowe - dotyczą zjawisk związanych z bardzo silnymi emocjami, dlatego
te informacje nawet po latach są „jak żywe”.
b) zeznania naocznych świadków - ludzie pamiętają i odtwarzają informacje w sposób zależny od
sposobu zadawania pytań.
PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA
1. Natura psychologii społecznej.
Jest to nauka próbująca poznać i wyjaśnić wpływ, jaki ma na myśli, uczucia i zachowania jednostki
rzeczywista, wyobrażona lub domyślna obecność innych ludzi.
2. Motywacja społeczna
Potrzeby biologiczne - źródłem motywacji jest zaburzenie homeostazy organizmu, a procesy
poznawcze i energetyczne ją uruchamiają.
Potrzeby seksualne - źródło tych potrzeb leży w podwzgórzu, hormon - przysadka.
Potrzeby według Abrahama Maslowa
3. Motywacja i jej źródła.
Mechanizmy odpowiedzialne są za uruchomienie i ukierunkowanie, podtrzymanie i zakończenie zachowania, gotowość do wykonania pewnego, utrwalonego wzorca zachowań.
Źródła motywacji dzielimy na:
wewnętrzne / zewnętrzne
motywujemy się sami, motywują nas inne osoby,
korzyści wewnętrzne korzyści materialne
motywacja „od” / motywacja „do”
dążenie do działania motywacja do osiągnięcia czegoś, aby osiągnąć
by uniknąć kary pozytywny efekt
Ograniczenie działania motywacji - największym jest siła woli.
FORMY KOMUNIKACJI INTERPERSONALNEJ
1. KOMUNIKACJA - jest to proces, w którym musi być nadawca i odbiorca informacji.
Przekazywanie informacji może występować jako jedno- bądź dwutorowo
poprzez komunikatory werbalne bądź niewerbalne.
2. KOMUNIKACJA NIEWERBALNA. Należą do niej:
a) mimika - włosy, czoło, oczy, brwi, nos, policzki, broda, usta, podbródek, szyja, dekolt, uszy;
b) spoglądanie - brwi, powieki, źrenice;
c) głos - ton głosu, modulacja głosu, barwa głosu (ciepła, przyjacielska, krnąbrna), tempo mówienia;
d) gesty - ręce;
e) postawa ciała - ręce, nogi, całe ciało - zakładanie rąk, krzyżowanie nóg;
f) dystans fizyczny - odległość bezpieczna = ok. 1,2 m, poczucie bezpieczeństwa;
g) wygląd i higiena osobista.
3. Różne funkcje komunikacji niewerbalnej:
- wyrażanie emocji,
- wskazywanie postaw międzyosobowych,
- podtrzymywanie komunikacji werbalnej,
- pozdrowienia i rytuały.
4. Komunikacja werbalna i konwersacja:
- polecenia i instrukcje,
- pytania i informacje,
- mowa nieformalna,
- wyrażanie emocji i postaw,
- wypowiedzi wykonawcze,
- zwyczaje społeczne,
- wypowiedzi ukryte.
5. Technika prowadzenia rozmowy sprowadza się do reguły mowy sekwencyjnej.
Ważny jest też język wypowiedzi, a w nim słownik.
6. Umiejętności werbalne w 3 rodzajach konwersacji:
a) zyskiwanie przyjaciół
prawienie komplementów
budowanie atmosfery
zgadzanie się
używanie imion
humor
szukanie podobieństwa
samoujawnianie
pytania osobiste
b) rozmowy w warunkach profesjonalnych
cel rozmowy
repertuar wypowiedzi
role i reguły wypowiedzi
c) rozmowa w trakcie bieżącego działania społecznego.
7. mowa i klasa społeczna
a) akcent - różnicowany ze względu na region, język
b) kody mowy - umiejętność budowania zdań
8. Różnice między płciami
a) mężczyźni
tematy: pieniądze, praca, sport, rywalizacja, płeć przeciwna
mówią więcej
przerywają
mówią głośniej
lubią kontrolować rozmowę
koncentrują się raczej na zadaniach
bardziej uważają na poprawność gramatyczną
b) kobiety
tematy: rodzina, przyjaciele, zainteresowania, zdrowie, intymne tematy
przeskakują z tematu na temat
lepiej współpracują i się wspierają
zadają pytania
pocieszają się
koncentrują się na stosunkach interpersonalnych
ich mowa jest mniej zdecydowana
lepsza dykcja i płynność rozmowy
więcej komunikatów niewerbalnych
9. Aktywne słuchanie - proces polegający na zdobyciu określonych informacji, poznaniu poglądów,
postaw, uczuć i potwierdzenia słuchania werbalne i niewerbalne.
10. Cechy dobrego i złego słuchacza
a) dobry słuchacz
kontakt wzrokowy
okazywanie zainteresowania
zachęcanie i dopytywanie
parafrazy
cierpliwość
akceptacja pauz
b) zły słuchacz
brak zainteresowania
przerywanie
ocenianie
brak kontaktu wzrokowego
11. Asertywne komunikaty
asertywne odmawianie
asertywna krytyka
asertywne wyrażanie opinii
9