ZNAKOWANIE
KONDENSATORÓW
8.3. OZNACZENIA, KODY, TOLERANCJE, SZEREGI NOMINALNE, CECHOWANIE BARWNE
Do oznaczania rodzaju i typu kondensatora przemysł nasz używa kodu literowo-cyfrowego, w którym poszczególne litery określają kolejno:
— rodzaj wyrobu: — K — kondensator,
— T — trymer;
— rodzaj dielektryka: — C — ceramika,
— E — elektrolityczne warstwy dielektryczne,
— F — ferroceramika,
— M — mika,
— P — papier,
— S — syntetyczne tworzywo,
— T — tantalowe warstwy dielektryczne,
— SE — tworzywa poliestrowe,
— SF — tworzywa polistyrenowe (styrofleks),
— SP — tworzywa polipropylenowe,
— SW — tworzywa poliwęglanowe;
— rodzaj konstrukcji: — H — hermetyczny,
— P — płytkowy,
— R — rurkowy.
Małe litery, następujące po literach dużych, podają określenia uzupełniające np.
— d — do obwodów drukowanych,
— i — do obwodów impulsowych,
— f — foliowy,
— m — monolityczny,
— n — nastawny,
— p — przepustowy.
Cyfry następujące po określeniu literowym oznaczają kolejną konstrukcję, względnie jakąś cechę wyróżniającą wariant konstrukcyjny, np. średnicę obudowy lub tp.
W przypadku, gdy kondensator jest wykonany z metalizowanego papieru lub metalizowanej folii, oznacza się to dużą literą M, postawioną na początku cechy literowej.
Wyrobom licencyjnym pozostawia się zwykle cechy macierzyste bez zmian, np. KBG = kondensator bumażnyj germeticzeskij.
Opisany wyżej kod literowo-cyfrowy jest dość powszechnie stosowany, ale zwyczajowo (nie narzucony normami) i dlatego zdarzają się niekiedy odstępstwa od podanych wyżej prawideł. Tym niemniej znajomość ich pozwala-w licznych przypadkach łatwo rozszyfrować, co dany symbol oznacza.
Pojemność kondensatorów jest normalizowana ciągami opisanymi w rozdziale 3.3. Są to ciągi:
E8 — E12 — E24 — E48
Oraz odpowiadające im tolerancje:
±20 ±10 -±5 i ±2%
Poza tym, gdy wymagana jest bardzo duża gama pojemnościowa, dla celów specjalnych, jak na przykład dla celów symetryzacji linii telekomunikacyjnych, przesyłowych itd., są stosowane kondensatory, wytwarzane według ciągów: C240 z tolerancją węższą od 1% oraz C480 z tolerancją węższą od 0,5% (według tych ciągów są budowane kondensatory KSF-016; KSF-017; KSF-019 oraz KSF-022).
Zapis pojemności znamionowej może być dokonywany kodem literowo-cyfrowym, bliźniaczym do kodu używanego przy skróconym oznaczaniu wartości rezystancji, a opisanym w rozdziale 3.3. Zmiany w stosunku do tego kodu mają charakter nomenklaturowy, bo zamiast omów są pikofarady, a ponadto inne są znaki krotności, mianowicie:
x 1 — F = (farad) x 10 -9 — n = (nano)
x 10 -3 — m = (mili) x 10 -12 — p = (piko)
x 10 -6 — μ = (mikro) x 10 -15 — f = (femto)
Przykłady oznaczania wartości pojemności kodem literowo-cyfrowym są podane w tablicy 8.3.
TABLICA 8.3
PRZYKŁADY OZNACZANIA WARTOŚCI POJEMNOŚCI KODEM LITEROWO-CYFROWYM
U w a g a: Wartości pojemności znamionowej podane w nanofaradach (nF), mikrofaradach (μF), milifaradach (mF) oznacza się podobnie jak wartości podane w pikofaradach, zastępując w oznaczeniu kodowym literę p, odpowiednio literą n, μ lub m, np. 59,0 μF ma oznaczenie 59 μ.
Wartości mniejsze niż 1 pF oznacza się następująco: 0,1 pF - p10; 0,151 - p15; 0,332 pF - p332; 0,590 pF - p59; 0,6801 pF — p6801.
Tolerancje również odpowiadają tolerancjom stosowanym w produkcji rezystorów i mogą być nanoszone na wyroby tak, jak to było opisane w rozdziale 3.3, z tym jednak uzupełnieniem, że produkcja kondensatorów stosuje również kod asymetryczny.
Pełny kod symetryczny i asymetryczny jest podany w tablicy 8.4.
TABLICA 8.4
KOD LITEROWY PRZEZNACZONY DO OZNACZANIA TOLERANCJI
POJEMNOŚCI KONDENSATORÓW ELEKTRYCZNYCH
Tolerancja |
Uwagi |
|||||
s y m e t r y c z n e |
asymetryczne |
|
||||
% |
Ozna-czenie kodo- |
pF dla Cn<10 pF |
Ozna-czenie kodo- |
% |
Ozna-czenie kodo- |
|
± 0,1 |
B |
± 0,1 |
B |
-10 +30 |
Q |
Inne tolerancje można oznaczać literą A, co wska-zuje, że jest ona podana w doku-mencie szczegó-łowym opisują-cym dany element. |
± 0,25 |
C |
± 0,25 |
C |
-10 +50 |
T |
|
± 0,5 |
D |
± 0,5 |
D |
-20 +50 |
S |
|
± 1 |
F |
± 1 |
F |
-20 +80 |
Z |
|
± 2 |
G |
Literę oznaczenia kodowego tolerancji umieszcza się za oznaczeniem kodowym wartości znamionowej pojemności. |
|
|||
± 5 |
J |
|
|
|||
± 10 |
K |
|
|
|||
± 20 |
M |
|
|
|||
± 30 |
N |
|
|
|||
Kondensatory mikowe są oznaczane krótkim kodem literowym, który określa grupę temperaturowego współczynnika cieplnego:
Oznacze-nie grupy |
TWP . 10 -6/°C |
A |
nie ustalony |
B |
+200 ... -200 |
C |
+100 ... -100 |
D |
+100 ... -20 |
E |
+50 ... -20 |
Również i napięcia znamionowe na niektórych rodzajach kondensatorów (np. ceramicznych) podaje się (na wyrobach) kodem literowym, ułożonym z małych liter:
16 V |
p |
160 V |
c |
750 V |
g |
25 V |
m |
250 V |
d |
1000 V |
n |
40/50 V |
l |
350/400 V |
e |
1500 V |
i |
63 V |
a |
500 V |
nie oznacza się |
|
|
100 V |
b |
630 V |
f |
|
|
Do cechowania kondensatorów z ceramiki, oprócz kodów opisanych wyżej, stosuje się także kody kolorowe. Kody te są nieco zawiłe i zorientowanie się w sposobie ich odczytywania wymaga trochę trudu, tym bardziej, że są trzy równoległe sposoby cechowania tych kondensatorów: pełne, skrócone oraz kodem barwnym. Ponadto istotną różnicę wnosi konieczność rozróżniania dwóch rodzajów ceramiki, to jest:
— ceramiki na wielkie częstotliwości,
— ferroceramiki.
Kody te są podane w tablicach od 8.5 do 8.11.
TABLICA 8.5
WARTOŚCI TWP I ICH TOLERANCJE W ZALEŻNOŚCI OD POJEMNOŚCI
DLA KONDENSATORÓW CERAMICZNYCH TYPU 1. TWP 10 -6/ 0C.
Tolerancja temperaturowych współczynników pojemności |
|||||||
Kondensatory grupy IA |
Oznaczenie tworzywa |
TWP 10 -6 / ºC |
Kondensatory grupy IB |
||||
równych |
mniejszych lub równych 20 pF lecz większych niż 10 pF |
większych niż 20 pF |
|
|
równych 33 pF oraz większych |
mniejszych od 33 pF lecz większych aniżeli 20 pF |
równych |
+60/ - 40
|
|
|
P120 |
+ 120 |
± 30 |
± 40 |
|
|
|
|
|
|
|
|
+120 /-40 |
|
|
|
P100 |
+ 100 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+60/ -40 |
+120/ -40 |
|
|
P33 |
+ 33 |
± 30 |
|
|
|
± 40 |
± 15 |
NPO |
0 |
|
|
|
|
|
|
N33 |
- 33 |
|
|
|
|
|
|
N47 |
- 47 |
|
|
|
|
|
|
N75 |
- 75 |
|
|
|
+60/ -40 |
|
|
N150 |
- 150 |
± 40 |
|
|
|
|
± 20 |
N220 |
- 220 |
|
|
|
+60/ -60 |
± 60 |
± 25 |
N330 |
- 330 |
± 60 |
± 60 |
+60/ -60 |
+250/ -90 |
± 90 |
± 35 |
N470 |
- 470 |
± 90 |
± 90 |
+250/ -90 |
+250/ -120 |
± 120 |
± 60 |
N750 |
- 750 |
± 100 |
± 120 |
+250/ -120 |
+250/- 250 |
± 250 |
± 120 |
N1500 |
- 1500 |
± 200 |
± 250 |
+250/- 250 |
Dla grupy IC, dla wszystkich wartości pojemności zakres tolerancji TWP wynosi:
Dla grupy ID, dla wszystkich wartości pojemności zakres tolerancji TWP wynosi: |
|||||||
U w a g i:
|
|||||||
TABLICA 8.6
CECHOWANIE I ZASADY ODCZYTYWANIA CECHOWANIA KONDENSATORÓW CERAMICZNYCH TYPU 1 PRODUKCJI KRAJOWEJ
Kondensatory ceramiczne typu 1 produkcji krajowej bywają oznaczone: — cechowaniem pełnym podającym: a) oznaczenie TWP, e) datę produkcji, b) pojemność znamionową, i) kategorię klimatyczną, c) tolerancję, g) znak - nazwę wytwórni; d) napięcie znamionowe, — cechowaniem skróconym podającym: a) oznaczenie TWP. c) tolerancję pojemności, b) pojemność znamionową d) napięcie znamionowe; — cechowaniem kodowym kodem barwnym; — cechowaniem umownym, bądź też cechowaniem tylko określonych danych (stosowanych w przemyśle elektronicznym przy dostawach wielkich serii). |
Na emalii tworzącej warstwę ochronną kondensatora, której barwa jest zgodna z umownym oznaczeniem TWP podanym w tablicy 8.7., nadrukowana jest cyframi arabskimi nominalna pojemność oraz jej miano - pF czy też nF. Tolerancja pojemności jest podawana w procentach (%) lub też - przy małych pojemnościach - w pikofaradach (pF). Napięcie nominalne jest podawane w woltach (V) lub też w kilowoltach (kV) liczbą wraz z mianem; dla prądów impulsowych podaje się napięcie międzyszczytowe (pp = peak to peak). Datę, miesiąc i dwie ostatnie cyfry roku podaje się cyframi arabskimi. |
Nie cechuje się: — tolerancji pojemności ±0,5 pF, — napięcia znamionowego 500V -. Dopuszczalne jest opuszczanie cechowania: — kategorii klimatycznej, — nazwy lub znaku wytwórni. |
Umowne oznaczenie TWP jest podawane na jednobarwnym (lub bezbarwnym) pokryciu ochronnym kondensatora przy pomocy barwnego punktu lub paska, o barwie zgodnej z barwą taką, jakiej używa się przy cechowaniu kodowym wg tablicy 8.8. Pojemność nominalna może być podana dwoma sposobami: — cyframi arabskimi bez miana np.: 1500 — 1500 pF; — kodem literowo-cyfrowym podanym w tablicy 8.3, np.: 1n5 = 1500 pF. Tolerancja jest podawana bez znaków plus — minus (±) i bez miana, jako kolejna cyfra po wartości pojemności i znaku ułamka — łamania (/). np.: 100/5 -100 pF ± 5%. Pojemność tolerancji mniejszej niż 1 pF nie bywa podawana, zaś pojemność tolerancji = ± 1 pF jest oznaczana dużą literą E. Tolerancja równa 2% oraz większe są podawane dużymi literami, zgodnie i kodem zamieszczonym w tablicy 8.4. Napięcie nominalne jest podawane kodem małych liter, zamieszczonym w rozdziale 8.3. (przy końcu rozdziału). |
Na kondensatorze są umieszczone barwne punkty, kropki lub paski, które podają wartości, zgodnie z kodem zamieszczonym w tablicy 8.8. Początek odczytywania tego 5-znakowego kodowania wyznacza większa kropka lub szerszy pasek, wyraźnie oddzielony większym odstępem od pozostałych znaków. Zakodowane kondensatory miewają pokrycia ochronne przeważnie koloru jasnoszarego (jest to barwa zalecana), choć mogą także nie mieć ładnego pokrycia ochronnego (przypadek rzadki, ale możliwy). Mogą również mieć pokrycie ochronne bezbarwne lub też o barwie dowolnej, lecz nie pokrywającej się z żadną z barw zastosowanych do cechowania. Pokrycie ochronne kondensatorów typu 1 nie może jednak -mieć barwy szarej, która jest przeznaczona na pokrycia ochronne kondensatorów typu 2, to jest ferroelektrycznych. |
Ponieważ cechowanie to jest stosowane w znacznej większości przypadków tylko na zasadzie umów międzyfabrycznych, dlatego też. nie objaśnia się go. |
TABLICA 8.7
OZNACZANIE BARWNE RODZAJU CERAMIKI (a zarazem temperaturowego współczynnika pojemności - TWP) KONDENSATORÓW CERAMICZNYCH TYPU 1, stosowane przy cechowaniu pełnym
Rodzaj tworzywa |
Barwa emalii warstwy ochronnej kondensatora |
Rodzaj tworzywa |
Barwa emalii warstwy ochronnej kondensatora |
P100 i P120 P33 NPO
N33 N47 N75
|
granatowa szara jasna czarna
brązowa jasna niebieska brązowa ciem. |
N150 N220 N330
N470 N750 N1500 |
pomarańczowa żółta zielony punkt lub pasek na pokryciu jasnoszarym biała czerwona zielona
|
Opisany kod barwny jest stosowany tylko w odniesieniu do kondensatorów ceramicznych typu 1 i tylko w przypadku stosowania cechowania pełnego. |
|||
TABLICA 8.8
CECHOWANIE KODOWE KONDENSATORÓW CERAMICZNYCH TYPU 1
ZA POMOCĄ KOLOROWYCH PUNKTÓW, KROPEK LUB PASKÓW
Kolejność znaku kodowego |
1 znak |
2 znak |
3 znak |
4 znak |
5 znak |
|
Barwa kodowa punktu, kropki lub paska |
Rodzaj ceramiki (TWP) |
Pojemność znamionowa |
Tolerancja pojemności |
|||
|
|
1 cyfra |
2 cyfra |
mnożnik |
|
|
|
|
|
|
|
C<10pF |
C≥10pF |
Czarna |
NPO |
0 |
0 |
1 |
- |
± 20% |
Brązowa |
N33 |
1 |
1 |
10 |
- |
- |
Czerwona |
N75 |
2 |
2 |
100 |
- |
± 2% |
Pomarańcz. |
N150 |
3 |
3 |
1000 |
- |
- |
Żółta |
N220 |
4 |
4 |
— |
— |
— |
Zielona |
N330 |
5 |
5 |
— |
— |
±5% |
Niebieska jasna |
N470 |
6 |
6 |
— |
— |
— |
Fioletowa |
N750 |
7 |
7 |
— |
— |
— |
Szara ciemna |
— |
8 |
8 |
0,01 |
— |
— |
Biała |
P33 |
9 |
9 |
0,1 |
± 1pF |
±10% |
Niebieska ciemna |
P100, P120 |
— |
— |
— |
— |
— |
Bez punktu |
N47 |
— |
— |
— |
±0,5pF |
— |
Różowa |
N1500 |
— |
— |
— |
— |
— |
Początek cechowania kodowego jest oznaczany większą kropką lub paskiem z wyraźnym odstępem między pozostałymi znakami. |
||||||
CECHOWANIE I ZASADY ODCZYTYWANIA CECHOWANIA
KONDENSATORÓW CERAMICZNYCH TYPU 2 PRODUKCJI KRAJOWEJ
Kondensatory ceramiczne typu 2 - ferroelektryczne bywają oznaczane tak jak kondensatory typu 1 (tablica 8.6), to jest: — cechowaniem pełnym; — cechowaniem skróconym; — cechowaniem kodowym; — cechowaniem umownym. |
Na emalii tworzącej warstwę ochronną kondensatora, mającej najczęściej barwę szarą (jest to barwa zalecana), choć mogące] mieć i Inny kolor, są umieszczane cechy grupy, do której cechowany kondensator jest zaliczany. Cechy grup (będące odpowiednikiem TWP kondensatorów typu 1) są podane w tablicy 8.10. Cechy grup są utworzone z rzymskiej cyfry II oraz właściwej dla danej grupy litery (od A do F). Pojemność nominalna jest podawana cyframi arabskimi i mianem (pF... nF). Tolerancja pojemności jest podawana cyframi arabskimi oraz znakiem procentowym, np.: - 20/+50%. Napięcie znamionowe jest podawane w woltach prądu stałego (V -). Dopuszczalne jest opuszczanie cechowania: — daty produkcji, — kategorii klimatycznej, — znaku lub nazwy wytwórcy. |
Na emalii warstwy ochronnej, mogącej mieć dowolną barwę choć najczęściej — zalecaną — szarą, jest umieszczany literowy (bez cyfry II) znak grupy, według danych z tablicy 8.10. Wartość pojemności może być podawana w sposób trojaki: — cyframi arabskimi bez miana, — kodem literowo-cyfrowym wg. tablicy 8.3., kodem barwnych kropek, który to kod podany poniżej znajduje zastosowanie przy cechowaniu skróconym, w odniesieniu do kondensatorów typu 2 o pojemności równej lub mniejszej od 6800 pF: 300pF — zielona 2200pF — brązowa 470pF — niebieska 3300pF — czerwona 680pF — fioletowa 4700pF — oranżowa 1000pF — biała 6800pF — żółta 1500pF — czarna Liczba kropek (do 3) związana jest z tolerancją pojemności. |
Tolerancje pojemności są podawane w dwojaki sposób: - w stosunku do wszystkich pojemności dużymi literami, zgodnie z kodem podanym w tablicy 8.4. - w stosunku do pojemności kodowych kolorowymi kropkami (jak wyżej), ilością kropek o barwie odpowiadającej pojemności znamionowej: 1 kropka oznacza tolerancję. - 20/+50%, 2 kropki oznaczają tolerancję - 40/+80%, 3 kropki oznaczają tolerancję - 20/+80%, np. dwie kropki brązowe - 2200 pF - 40/+80%. Napięcie nominalne jest podawane kodem małych liter, zamieszczonym w rozdziale 8.3. U w a g a: W przypadku cechowania skróconego kodem barwnych kropek, cechowanie jest zawsze zawężone tylko do wartości pojemności znamionowej oraz wielkości tolerancji pojemności. |
Na kondensatorze pokrytym szarą emalią warstwy ochronnej umieszczone są barwne paski, kropki lub punkty, które wyznaczają wartości, zgodnie z kodem podanym w tablicy 8.11. Kierunek odczytywania tego 5-znakowego kodowania wyznacza większa kropka lub szerszy pasek (1 znak), wyraźnie oddzielony większym odstępem od pozostałych znaków kodowych. |
Cechowanie to jest stosowane na podstawie umów międzyfabrycznych, w produkcji wielkoseryjnej. |
TABLICA 8.10
NAJWIĘKSZE DOPUSZCZALNE ZMIANY POJEMNOŚCI KONDENSATORÓW TYPU 2 (FERROELEKTRYCZNYCH), w ODNIESIENIU DO ICH POJEMNOŚCI
W TEMPERATURZE 20°C ORAZ TOLERANCJE ICH WYKONANIA
Grupa |
Zmiany [%] w zależności od |
Tolerancja wykonania [%] |
|
|
temperatury (w znamiono-wym zakresie temperatur) przy napięciu stałym |
temperatury (w znamiono-wym zakresie temperatur) bez napięcia |
|
IIA |
—10 ... +5 |
± 5 |
±10 |
IIB |
—15 ... +10 |
±10 |
±20 |
IIC |
—30 ... +20 |
±20 |
—20 ... +50 |
IID |
—40 ... +20 |
—30 ... +20 |
—20 ... +50 |
IIE |
—65 ... +20 |
—55 ... +20 |
—20 ... +80 |
IIF |
—90 ... +30 |
—80 ... +30 |
—40 ... +80 |
TABLICA 8.11
CECHOWANIE KODOWE KONDENSATORÓW CERAMICZNYCH TYPU 2 (FERROELEKTRYCZNYCH) ZA POMOCĄ KOLOROWYCH
PUNKTÓW, KROPEK LUB PASKÓW
Kodowa barwa punktu, kropki |
1 znak |
2 znak |
3 znak |
4 znak |
5 znak |
|
Grupa kondensatora |
Pojemność znamionowa |
Tolerancja pojemności |
||
|
|
1 cyfra |
2 cyfra |
mnożnik |
|
Czarna |
IIB |
0 |
0 |
1 |
±20% |
Brązowa |
IIC |
1 |
1 |
10 |
— |
Czerwona |
IID |
2 |
2 |
100 |
— |
Pomarańcz. |
IIE |
3 |
3 |
1000 |
-20 +50% |
Żółta |
IIF |
4 |
4 |
10000 |
-20 +80% |
Zielona |
— |
5 |
5 |
— |
— |
Niebieska jasna |
— |
6 |
6 |
— |
— |
Fioletowa |
— |
7 |
7 |
— |
— |
Szara ciemna |
— |
8 |
8 |
— |
— |
Biała |
IIA |
9 |
9 |
— |
±10% |
Bez punktu |
— |
— |
— |
— |
-40 +80% |
Początek cechowania kodowego (pierwszy znak) jest oznaczany większą kropką lub paskiem z wyraźnymi odstępami miedzy pozostałymi znakami. |
|||||
8.4. DOBÓR KONDENSATORA DO PROJEKTOWANEGO UKŁADU
Właściwy dobór kondensatora, mającego spełniać w konstruowanym układzie określone funkcje, zależy od wielu różnych i ważnych czynników. Ale między innymi należy również i to też brać pod uwagę, że przy budowie aparatury jednostkowej aspekt ekonomiczny kosztu elementów R i C nie odgrywa tak doniosłej roli, jak przy produkcji wielkoseryjnej. W tym ostatnim przypadku, dobór jest prawie zawsze kompromisem między jakością a ceną.
Z powyżej przytoczonych względów analiza doboru, czy też dyskusja nad wyborem tego czy innego typu kondensatora musi pozostać w gestii konstruującego.
Pomocne jednak mogą się okazać tablice, które podają ich typowe zastosowania w różnych obwodach, a ponadto obrazują podstawowe różnice zachodzące między poszczególnymi rodzajami kondensatorów oraz różnice między ich parametrami. Są to tablice: 8.12-8.16.
W przypadkach konieczności wymiany czy zamiany kondensatora (np. zagranicznego) już niezdatnego do dalszej pracy, bardzo pomocne może być ustalenie, na podstawie ewentualnie dostępnej dokumentacji, jego typu i klasy według typizacji międzynarodowej (rozdział 8.2).
(January Kossakowski - Elementy dyskretne RC. Poradnik, Wyd. MON W-wa 1979, str. 227-237)
Znakowanie kondensatorów str. 9 z 11
C |
Oznacze-nie kodowe |
C |
Oznacze-nie kodowe |
1 |
1p0 |
10 |
10p |
1,5 |
1p5 |
33,2 |
35p2 |
3,32 |
3p32 |
100 |
100p |
5,90 |
5p9 |
590 |
590p |
6,801 |
6p801 |
680,1 |
680p1 |
Wyszukiwarka