32, ciekawostki, Linux - Ksiega Eksperta, Linux - ksiega eksperta, Linux - księga eksperta


Część szósta
Linux dla administratorów

W tej części:


Rozdział 32.
Podstawy administrowania systemem


Tim Parker

W tym rozdziale:

Do tej pory miałeś już okazję zobaczyć, jak Linux radzi sobie z najróżniejszymi zadaniami. Jednak nie omówiliśmy jeszcze wielu istotnych, choć rzadziej spotykanych problemów, występujących głównie w systemach, w których pracuje wielu użytkowników - z tego typu problemami radzić sobie musi tylko ich administrator. W tym rozdziale przyjrzymy się najważniejszym zadaniom administratora, a ponieważ jesteś prawdopodobnie administratorem swojego systemu, powinieneś zapoznać się z zawartymi w nim wskazówkami. Omówimy między innymi:

Oczywiście nie sposób omówić szczegółowo wszystkich zagadnień dotyczących wydajnego administrowania systemem - zamiast tego podamy tylko najważniejsze informacje, pozostawiając Ci pole do eksperymentowania. Dokładniejsze dane znajdziesz w dokumentacji rozprowadzanej wraz z Linuxem. Na rynku dostępnych jest również wiele książek dotyczących administrowania systemami UNIX-owymi, których treść w zasadzie w całości stosuje się do Linuxa.

Konto root

Jak już na pewno wiesz, na użytkownika root nie są nałożone żadne ograniczenia. Ma on pełny dostęp do wszystkich plików i katalogów, ma również kontrolę nad wszystkimi procesami. Taka „potęga” ma niestety również swoją drugą stronę: każda pomyłka może mieć opłakane skutki, włącznie ze zniszczeniem całego systemu.

Nieograniczone panowanie nad systemem jest nieodpartą pokusą dla wielu użytkowników systemów UNIX-owych. Należy jednak pamiętać, że zwykłe polecenie rm wydane przez pomyłkę w niewłaściwym miejscu może kosztować Cię całe godziny pracy nad przywracaniem systemu do stanu używalności.

Z tych powodów konto root powinno być używane tylko w ograniczonym zakresie - do prac, które wymagają specjalnych uprawnień (jak na przykład kompilowanie nowego jądra, instalowanie oprogramowania czy konfigurowanie nowych systemów plików). Jako zasadę należy przyjąć, że nie używa się tego konta do codziennej pracy.

Oczywiście większość nowych użytkowników Linuxa i tak używa konta root na co dzień, ignorując wszystkie rady, ponieważ wydaje im się, że nie popełniają błędów. Niestety, od czasu do czasu każdy się myli. Zapytaj jakiegoś administratora, a na pewno opowie Ci, co przydarzyło mu się podczas używania konta root. Choć większość administratorów na początku nie stosuje się do tych rad, w końcu przekonują się na własnej skórze, dlaczego są one tak istotne.

Uruchamianie i zamykanie systemu

Istnieje kilka metod uruchamiania systemu linuxowego, podobnie jak istnieje kilka metod jego prawidłowego zamykania. Niektóre z nich zostały omówione już wcześniej. Ponieważ Linux może być zainstalowany na wiele sposobów, nie ma jednej „właściwej” metody uruchamiania go. W dalszej części tego podrozdziału przyjrzymy się bliżej procesowi uruchamiania systemu Linux z dysku twardego i dyskietki.

Uruchamianie systemu z dyskietki

Dyskietka startowa zawiera jądro systemu. Na niej również (zamiast na dysku twardym) założona jest partycja z głównym systemem plików (ang. root partition). Bez takiej partycji Linux nie potrafiłby znaleźć dysków twardych, na których zapisana jest reszta systemu operacyjnego.

Dyskietkę startową można utworzyć w trakcie instalacji systemu - w większości dystrybucji Linuxa program instalacyjny oferuje taką możliwość. Wiele wersji Linuxa pozwala również na utworzenie dyskietki startowej podczas rekompilacji jądra systemu, co może zaoszczędzić kłopotów w przypadku nieprawidłowego działania nowego jądra.

W zasadzie dyskietka startowa niezbędna jest tylko wtedy, gdy z jakichś powodów system nie chce uruchomić się normalnie (tzn. z dysku twardego). Pozwala ona na uruchomienie systemu i zamontowanie dysków twardych, a następnie sprawdzenie systemów plików sprawiających problemy i ewentualne usunięcie przyczyny problemów - na szczęście zdarza się to dość rzadko. Jeśli zdecydowałeś się nie używać programu LILO do ładowania Linuxa, możesz również potrzebować dyskietki, by uruchomić system. W takim przypadku dyskietka startowa działa tak samo jak DOS-owa dyskietka systemowa.

Można również samodzielnie stworzyć dyskietkę startową, kopiując na nią jądro systemu z dysku twardego. Jądro systemu zwykle przechowywane jest w pliku o nazwie vmlinuz, vmlinux, Image lub /etc/Image, zależnie od dystrybucji. Jądro o nazwie vmlinuz jest skompresowane (rozpakowuje się automatycznie podczas ładowania do pamięci), dzięki czemu zajmuje mniej miejsca na dysku.

Po odnalezieniu pliku zawierającego jądro systemu należy zmienić partycję montowaną przez jądro jako partycja główna (ang. root partition). W naszym przypadku jako partycja główna ma zostać użyta partycja zapisana na dyskietce. Partycja główna ustawiana jest poleceniem rdev, którego składnia jest następująca:

rdev nazwa_jądra urządzenie

nazwa_jądra to nazwa pliku zawierającego jądro systemu. Urządzenie to linuxowa nazwa partycji, która ma zostać zamontowana jako partycja główna. Jeśli partycją główną używaną przez jądro vmlinuz ma być partycja zapisana na dyskietce w pierwszej stacji dysków, należy wydać następujące polecenie:

rdev vmlinuz /dev/fd0

Aby zmodyfikować proces uruchamiania systemu, można również wywołać polecenie rdev z innymi argumentami - dokładniejsze informacje na ten temat znajdziesz na stronach man.

Ostatnim krokiem procesu tworzenia dyskietki startowej jest skopiowanie na nią jądra systemu. Należy użyć sformatowanej wcześniej (na przykład w systemie DOS) dyskietki, dzięki czemu Linux będzie mógł rozpoznać typ i gęstość nośnika. Aby skopiować plik zawierający kernel na dyskietkę, wydaj polecenie:

cp vmlinuz /dev/fd0

Teraz dyskietka jest już gotowa do użycia. Niestety, w tej chwili nie ma możliwości uruchomienia systemu z dysku twardego - w tym celu należy ponownie zmienić partycję montowaną jako partycja główna (na przykład wydając polecenie rdev vmlinuz /dev/hda6). Po ponownym skonfigurowaniu partycji głównej można uruchomić system zarówno z dyskietki, jak i z dysku twardego, co umożliwia stworzenie kilku konfiguracji. Dyskietkę startową zwykle można również utworzyć używając programu setup.

Uruchamianie systemu za pomocą programu LILO

LILO to program znajdujący się w sektorze startowym (ang. boot sector) dysku twardego i pozwalający na życzenie uruchamiać Linuxa bądź też, po odczekaniu zadanej liczby sekund, uruchamiać system operacyjny skonfigurowany jako domyślny.

Program LILO może być używany z systemami innymi niż Linux, na przykład takimi jak OS/2 czy DOS. Jeśli jego konfiguracja przewiduje automatyczne uruchamianie systemu Linux, to aby przerwać proces uruchamiania, należy wcisnąć klawisz Alt, Control lub Shift. Umożliwi to wybranie systemu operacyjnego, który ma zostać uruchomiony. Jeśli żaden system operacyjny nie jest skonfigurowany jako domyślny, za każdym razem trzeba będzie zdecydować, który system należy uruchomić.

W niektórych dystrybucjach Linuxa do konfigurowania procesu uruchamiania systemu służy plik /etc/lilo (lub /etc/lilo.conf); w innych proces ten jest konfigurowany przez program instalacyjny - w takim przypadku właśnie tego programu należy użyć do wprowadzania zmian konfiguracyjnych.

Zamykanie systemu

Wyłączenie zasilania na pewno nie jest dobrym sposobem na zakończenie pracy systemu. Taka sytuacja może spowodować uszkodzenie systemu plików, czasem nawet nieodwracalne. Ponieważ w systemie Linux przez cały czas otwartych jest wiele plików i działają różne procesy, wszystkie one muszą być prawidłowo zamknięte przed wyłączeniem zasilania.

Istnieje kilka metod zamykania systemu, ale najczęściej używa się w tym celu polecenia shutdown. Jego składnia jest następująca:

shutdown [minuty] [informacja]

minuty to liczba minut, jaką należy odczekać przed zamknięciem systemu. Tekst przekazany jako parametr informacja jest wyświetlany na konsolach wszystkich aktualnie zalogowanych użytkowników. Niektóre wersje polecenia shutdown pozwalają podać parametr now zamiast liczby minut, co powoduje natychmiastowe zamknięcie systemu; inne wersje w tym celu należy wywołać bez argumentów, jeszcze innym należy podać 0 jako liczbę minut. Można również zażądać, by po zamknięciu system został ponownie uruchomiony (za pomocą opcji -r - ang. reboot).

Użycie polecenia shutdown jest jak najbardziej na miejscu, jeśli z systemu korzysta ktoś oprócz Ciebie. Dzięki temu pozostali użytkownicy mają czas na zapisanie wyników swojej pracy i wylogowanie się z systemu. Polecenie to może również być używane do automatycznego przeładowywania systemu (na przykład codziennie o trzeciej nad ranem). Zalogowani użytkownicy zostaną uprzedzeni stosownym komunikatem.

Jeśli chcesz natychmiast zamknąć system, możesz użyć kombinacji klawiszy Alt+Control+ Delete lub polecenia halt. Spowoduje to natychmiastowe zakończenie działania wszystkich procesów i wstrzymanie działania systemu, dzięki czemu można wyłączyć komputer.

0x01 graphic

Niektóre wersje Linuxa nie obsługują kombinacji klawiszy Alt+Control+ Delete, co gorsza - starsze dystrybucje po ich naciśnięciu zatrzymywały system bez prawidłowego zakończenia działających procesów, co może powodować problemy. Powinieneś to sprawdzić w dokumentacji.

Montowanie systemów plików

Systemy plików nie są dostępne do momentu, aż zostaną zamontowane w głównym systemie plików. Nawet dyski twarde muszą być montowane (podczas uruchamiania systemu montowany jest tylko główny system plików). Do montowania systemów plików służy polecenie mount.

Podczas procesu uruchamiania systemu polecenie mount używane jest w czasie przetwarzania plików konfiguracyjnych (takich jak /etc/rc lub znajdujących się w katalogu /etc/rc.d) do zamontowania wszystkich systemów plików wyszczególnionych w pliku /etc/fstab. Każdy z nich posiada tam własny wpis, składający się z nazwy urządzenia, punktu zamontowania, typu systemu plików i opcji.

Za pomocą polecenia mount można również w każdej chwili dodać nowy system plików zapisany na dysku twardym, dysku CD-ROM, dyskietce czy dowolnym innym nośniku obsługiwanym przez system. Składnia polecenia mount jest następująca:

mount system_plików punkt_zamontowania

system_plików to nazwa urządzenia, na którym zapisany jest system plików. Przykładowo, jeśli chcesz zamontować CD-ROM SCSI w katalogu /usr/cdrom, powinieneś wydać polecenie

mount /dev/cd0 /usr/cdrom

Katalog /usr/cdrom musi zostać utworzony wcześniej, w przeciwnym przypadku program mount generuje trudne do interpretacji komunikaty o błędach. W miejsce /usr/cd0 należy oczywiście podstawić nazwę zainstalowanego w systemie napędu CD-ROM. Po prawidłowym zamontowaniu systemu plików będzie on dostępny w katalogu /usr/cdrom, tak jakby stanowił integralną część głównego systemu plików.

Jeśli w pliku /etc/fstab nie znajdują się żadne wpisy, do montowania systemów plików należy użyć nieco innej składni polecenia mount:

mount -t typ_systemu_plików system_plików punkt_zamontowania

Parametr typ_systemu_plików może przyjmować jedną z kilku wartości obsługiwanych przez jądro systemu (zwykle iso9660, msdos itd.). Pozostałe parametry mają takie samo znaczenie jak w poprzednim przykładzie. Opcja -t używana jest, gdy w pliku /etc/fstab nie ma wpisu charakteryzującego dane urządzenie.

Montowanie dyskietki

System plików zapisany na dyskietce zamontować można poleceniem podobnym jak w przypadku dysku CD-ROM. Aby zamontować w katalogu /mnt system plików zapisany na dyskietce włożonej do pierwszej stacji dysków, należy wydać polecenie

mount /dev/fd0 /mnt

W większości przypadków nazwy urządzeń stacji dyskietek zaczynają się od liter fd, podobnie jak w przypadku większości dysków twardych IDE - od liter hd. Jeśli system plików zapisany na dyskietce jest innego typu niż przyjmowany domyślnie, należy podać jego typ explicite, używając opcji -t, np. by zamontować system typu ext2 należy wydać polecenie:

mount -t ext2, /dev/fd0 /mnt

Tworzenie nowego systemu plików

Aby utworzyć nowy system plików na dyskietce (który będzie można później zamontować w głównym systemie plików), powinieneś posłużyć się programem użytkowym mke2fs albo użyć polecenia mkdev fs, zależnie od wersji Linuxa. Przykładowo, jeśli chcesz za pomocą programu mke2fs utworzyć nowy system plików na 3.5-calowym dysku o pojemności 1,44 MB, powinieneś wydać polecenie:

mke2fs /def/fd0 1440

Odmontowywanie systemów plików

Aby odłączyć system plików od głównego systemu plików Linuxa, należy użyć polecenia umount. Aby np. odmontować system plików zapisany na dyskietce w stacji /dev/fd0, możesz wydać polecenie

umount /dev/fd0

System plików zapisany na dyskietce zostanie odłączony od głównego systemu plików. Zwróć uwagę, że nazwa polecenia brzmi umount, a nie unmount.

Jeśli chcesz wymienić dyskietkę znajdującą się w stacji dysków, musisz najpierw odmontować i wyjąć pierwszą dyskietkę, następnie włożyć drugą i zamontować ją. Sama wymiana dyskietki może spowodować nieprawidłowe działanie systemu (najczęściej objawiające się błędnymi wydrukami zawartości katalogów, ale mogące prowadzić również do uszkodzenia danych).

Sprawdzanie systemów plików

Mimo wszystkich zabezpieczeń może zdarzyć się, że jakiś plik ulegnie uszkodzeniu lub tablica I-node nie będzie zawierała informacji zgodnych z bieżącą zawartością dysku. Sytuacje takie zdarzają się w zasadzie tylko w przypadku nieprawidłowego zamknięcia systemu, ale dobrym pomysłem jest sprawdzanie co jakiś czas systemu plików na okoliczność występowania błędów. Dostępne są różne programy potrafiące sprawdzać systemy plików, zależnie od wersji Linuxa. W niektórych systemach dostępny jest program fsck, w innych - e2fsck. Do sprawdzania systemów plików innego niż ext2 typu niektóre wersje Linuxa udostępniają programy xfsck i efsfsck.

Jeśli chcesz użyć programu e2fsck do sprawdzenia systemu plików zapisanego na pierwszej partycji podstawowej pierwszego dysku twardego IDE, powinieneś wydać polecenie

e2fsck -av /dev/hda1

Opcja -a powoduje, że znalezione błędy są automatycznie naprawiane, natomiast -v - że wyświetlane są informacje diagnostyczne. Jeśli niezbędne okaże się wprowadzenie zmian w tablicy partycji, powinieneś jak najszybciej zrestartować system, pozwalając mu dostosować się do nowych ustawień.

Jeśli to tylko możliwe, zawsze dobrze jest odmontować system plików przed sprawdzeniem go. Dzięki temu można uniknąć problemów z otwartymi plikami. Nie można oczywiście odmontować głównego systemu plików, w takim przypadku należy uruchomić system z dyskietki, a następnie z niej uruchomić program sprawdzający.

Plik wymiany

Podczas instalowania Linuxa prawdopodobnie założyłeś partycję wymiany. Po zakończeniu instalacji prócz partycji można również skonfigurować plik wymiany, zwalniając miejsce zajmowane na dysku przez partycję wymiany.

Generalnie plik wymiany działa nieco wolniej niż partycja wymiany, ponieważ w przesyłaniu danych udział bierze system plików, ale efekt ten nie ma większego znaczenia, jeśli w systemie działa w miarę szybki dysk i procesor. Plik wymiany jest użyteczny, gdy okazuje się, że przewidziana wielkość partycji wymiany nie wystarcza, a utworzenie większej partycji raczej nie wchodzi w grę, albo gdy trzeba uruchomić jakąś aplikację o bardzo dużych wymaganiach pamięciowych, na przykład kompilator.

Aby utworzyć plik wymiany, wydaj następujące polecenie:

dd if=/dev/zero of=/swap bs=1024 count=16416

Spowoduje ono utworzenie pliku wymiany o nazwie swap, o rozmiarze ok. 16 MB (16416 bloków - można oczywiście podać inny rozmiar i nazwę pliku).

Następnie za pomocą polecenia mkswap należy nadać plikowi odpowiednią strukturę:

mkswap /swap 16416

Liczba bloków musi zgadzać się z podaną w poprzednim poleceniu. Teraz pozostaje załączyć plik wymiany:

swapon /swap

Do wyłączenia pliku wymiany służy polecenie swapoff:

swapoff /swap

W niektórych wersjach Linuxa plik wymiany nie może być większy niż 16 MB, ale można używać do ośmiu plików i partycji wymiany jednocześnie.

Kompresja danych
- programy gzip i compress

W każdym systemie w pewnym momencie na dysku zaczyna brakować wolnego miejsca. Oprócz usuwania plików jest jeszcze jedno rozwiązanie, pozwalające odzyskać nieco wolnej przestrzeni: kompresja danych. W systemach UNIX-owych i w Linuxie dostępnych jest kilka programów kompresujących, z których najczęściej używanymi są program compress i - dostarczany z nowszymi wersjami Linuxa - program gzip.

Po uruchomieniu, program compress zmniejsza rozmiar pliku z danymi i do jego nazwy dodaje rozszerzenie .Z, dzięki czemu łatwo jest rozpoznać skompresowany plik. Składnia tego polecenia jest następująca:

compress nazwa_pliku

Aby skompresować kilka plików, można wykorzystać możliwości oferowane przez znaki specjalne interpretera poleceń powłoki. Program compress pozwala na użycie wielu opcji, ale rzadko jest to konieczne. Domyślnie podczas kompresowania oryginalny (nie skompresowany) plik jest usuwany; można zmienić to zachowanie za pomocą jednej z opcji podawanych w wierszu poleceń.

Do rozpakowania skompresowanego pliku służy polecenie uncompress:

uncompress nazwa_pliku.Z

Tu również można używać znaków specjalnych, na przykład by rozpakować wszystkie skompresowane pliki zapisane w bieżącym katalogu wydaj polecenie:

uncompress *.Z

Program gzip jest nowszy od programu compress, jest bardziej elastyczny i używa nieco innych algorytmów. Możliwe jest na przykład wybranie stopnia kompresji (im wyższy stopień kompresji, tym więcej czasu zabiera). W najprostszym przypadku składnia programu gzip jest taka sama, jak programu compress:

gzip nazwa_pliku

Można również podać opcję -9, która zamiast domyślnego załączy najwyższy stopień kompresji. Plik spakowany tym programem będzie miał rozszerzenie .gz, a oryginalny plik zostanie usunięty. Do dekompresji pliku spakowanego programem gzip należy użyć programu gunzip (można również użyć programu gzip z opcją -d - przyp. tłum.).

Program tar

Program tar (ang. tape archiver) używany jest w systemach UNIX-owych już od wielu lat. Niestety, nie jest zbyt łatwy w obsłudze, głównie dlatego, że nawet do wykonania najprostszych czynności konieczne jest podanie całego szeregu opcji.

Program tar przeznaczony jest do tworzenia pojedynczego pliku - archiwum - z wielu plików. Dzięki temu łatwiej jest przenosić czy tworzyć kopie zapasowe plików. Ogólna składnia polecenia tar jest następująca:

tar [opcje] [plik]

Lista opcji w niektórych przypadkach musi być - niestety - dość długa. Nazwy plików mogą zawierać symbole wieloznaczne. Oto prosty przykład użycia programu tar:

tar cvf arch1.tar /home/reksio

Powyższe polecenie spowoduje utworzenie archiwum arch1.tar, w którym znajdą się wszystkie pliki zapisane w katalogu /home/reksio. Opcja c powoduje utworzenie archiwum, v - wyświetlanie na ekranie informacji diagnostycznych, natomiast opcja f pozwala podać nazwę pliku wyjściowego - w tym przypadku arch1.tar.

Rozszerzenie .tar nie jest dodawane automatycznie do nazw archiwów; dodawanie go jest jednak dość powszechnie przyjętą konwencją dla oznaczania plików zawierających archiwa utworzone programem tar, dzięki czemu łatwiej je potem zidentyfikować.

Opcja c powoduje utworzenie nowego archiwum (jeśli plik o danej nazwie już istnieje, zostanie usunięty). Opcja u (ang. update) pozwala dołączyć pliki do istniejącego archiwum lub utworzyć nowe, jeśli plik nie istnieje. Opcja x pozwala na wydobycie plików z archiwum. Aby wydobyć wszystkie pliki zarchiwizowane w poprzednim przykładzie, należy wydać polecenie:

tar xvf arch1.tar

Nie ma konieczności podawania nazw plików i katalogów, ponieważ zostaną one przywrócone podczas rozpakowywania. Trzeba pamiętać, że ścieżki dostępu są przechowywane w archiwum, jeśli więc powyższe polecenie wydane zostanie w katalogu /home/reksio, rozpakowane pliki znajdą się w katalogu /home/reksio/home/reksio. Za pomocą odpowiedniej opcji możliwe jest również wymuszenie rozpakowania plików do innego katalogu.

Program tar, w przeciwieństwie do programów kompresujących, nie usuwa archiwizowanych plików, trzeba więc zrobić to ręcznie.

Programu tar można również użyć do kopiowania plików na dyskietkę czy taśmę, podając opcję f i nazwę urządzenia jako nazwę archiwum. Aby zarchiwizować pliki z katalogu /home/reksio na dyskietce, można wydać polecenie:

tar cvf /dev/fd0 /home/reksio

Problemy mogą pojawić się w momencie, gdy dyskietka ma zbyt małą pojemność. W takiej sytuacji należy użyć opcji k, dzięki której można podać pojemność nośnika:

tar cvfk /dev/fd0 1440 /home/reksio

Jeśli na dyskietce zabraknie miejsca przed zakończeniem archiwizacji, zostaniesz poproszony o włożenie następnej. Ważna jest kolejność parametrów: opcja k następuje po opcji f, więc najpierw należy podać pojemność nośnika, a potem nazwę pliku wyjściowego. Program tar wymaga, by wszystkie opcje były zgrupowane razem, co nie upraszcza jego użycia.

Ostatnim problemem związanym z archiwizacją na dyskietkach jest rozmiar bloków danych, który czasem również trzeba podać programowi tar. Stacje dyskietek zwykle wymagają, aby wielkość ta (reprezentująca liczbę bloków danych, które mogą być jednorazowo przesłane do urządzenia) wynosiła 4; polecenie przyjmuje więc postać:

tar cvfkb /dev/fd0 1440 4 /home/reksio

Czasem również zdarza się, że podanie ogólnej nazwy urządzenia (/dev/fd0) nie wystarcza i trzeba dokładnie podać typ dysku.

Bardziej kompletne informacje o tym programie znajdziesz na stronach man oraz w książkach poświęconych administrowaniu systemem.

Archiwa tar często poddawane są kompresji, dzięki czemu zajmują mniej miejsca (oczywiście równie dobrze można archiwizować skompresowane pliki). Nazwy plików zawierających takie archiwa mają postać:

nazwa_pliku.tar.gz

Aby odzyskać dane zapisane w takim pliku, trzeba go najpierw zdekompresować, a następnie wydobyć pliki za pomocą programu tar. Można to zrobić wydając polecenie:

gunzip nazwa_pliku.tar.gz | tar xvf -

Myślnik informuje program tar, że dane pobierać należy ze standardowego urządzenia wejściowego.

Programowi tar przyjrzymy się dokładniej w rozdziale 45. „Kopie zapasowe”.

Kopie zapasowe

Trzy podstawowe rzeczy, jakie należy robić, administrując systemem, to kopie zapasowe, kopie zapasowe i kopie zapasowe. Może zabrzmi to jak banał, ale kopia zapasowa może naprawdę Cię uratować, ilekroć zrobisz coś, zanim się zastanowisz, albo w przypadku awarii systemu. W systemach UNIX-owych większość kopii zapasowych trafia za pośrednictwem programu tar na taśmy, ale wielu użytkowników Linuxa nie posiada napędów taśmowych, dlatego też muszą wykonywać kopie zapasowe na dyskietkach.

Jak wspomniano wcześniej, kopie zapasowe wykonuje się za pomocą programu tar. Odpowiednia procedura została omówiona w poprzednim podrozdziale. Aby utworzyć kopię całego systemu plików na dyskietkach, należy wydać polecenie:

tar cvfbk /def/fd0 4 1440 /

Aby wykonać kopię zapasową na taśmie (zakładając, że napęd taśmowy nazywa się /dev/rct0) o pojemności większej niż rozmiar systemu plików (co eliminuje konieczność podania rozmiaru nośnika), można wydać polecenie:

tar cvfk /dev/rct0 20 /

W większości przypadków nie warto robić kopii całego systemu plików, ponieważ w razie awarii łatwiej jest go przeinstalować z dysku CD-ROM. Powinieneś jednak posiadać kopie plików użytkowników, zapisanych w katalogach /usr czy /home; warto również mieć kopię plików konfiguracyjnych.

Aby odtworzyć pliki z kopii zapasowej, należy ponownie użyć programu tar:

tar xvf /dev/rct0

Polecenie powyższe spowoduje odtworzenie wszystkich plików zapisanych na urządzeniu /dev/rct0. Można również zażądać odtworzenia tylko poszczególnych plików.

Na rynku dostępnych jest kilka komercyjnych programów narzędziowych, pozwalających na zautomatyzowanie procesu tworzenia kopii zapasowych, ale z równym powodzeniem można używać dostępnego za darmo programu cron.

Konfiguracja systemu

Warto poświęcić kilka chwil na to, by „dostroić” system tak, aby pracowało się z nim wygodniej i wydajniej. Polecenia służące temu celowi zależne są jednak od wersji systemu i używanych aplikacji. Przyjrzyjmy się kilku z nich.

Zmiana nazwy systemu

Nazwa systemu (ang. host name) zapisana jest w pliku /etc/HOSTNAME. Staje się ona istotna dopiero wtedy, gdy komputer jest podłączony do sieci. Na podstawie tej nazwy komputer jest identyfikowany przez inne systemy. Powinna więc to być nazwa niepowtarzalna (przynajmniej w obrębie sieci lokalnej) i mówiąca coś o komputerze. W praktyce jednak można nadać komputerowi dowolną nazwę.

Aby zmienić nazwę systemu, można zmodyfikować zawartość plików systemowych (po czym należy uruchomić system ponownie, aby zmiany przyniosły efekt), albo użyć polecenia hostname. Poniższe polecenie zmienia nazwę systemu na hellfire:

hostname hellfire

Dyskietka startowa

Posiadanie dyskietki startowej jest obowiązkowe w każdym poważniejszym systemie. Z jej pomocą można sprawdzić główny system plików, naprawić niektóre problemy związane z dyskiem twardym czy rozwiązać problem typu „zapomniałem hasła użytkownika root”. Dyskietkę startową można zwykle utworzyć za pomocą programów instalacyjnych dostarczonych z dystrybucją Linuxa. Odpowiednie pliki dostępne są również w węzłach FTP.

Po uruchomieniu systemu z dyskietki startowej, można zamontować potrzebne systemy plików za pomocą polecenia mount.

Zapomniałeś hasła użytkownika root?

Jest to dość kłopotliwe, ale rozwiązanie tego problemu w systemach linuxowych jest proste: uruchom system z dyskietki, zamontuj partycję montowaną normalnie jako partycję główną, edytuj plik /etc/passwd i usuń z niego hasło dla użytkownika root. Po ponownym uruchomieniu komputera możesz ponownie zmienić hasło.

0x01 graphic

Znaleźliśmy właśnie jedną z najpoważniejszych luk w bezpieczeństwie systemów linuxowych: każdy, kto posiada dyskietkę startową i może uruchomić z niej system, ma nieograniczony dostęp do systemu.

Informacja dnia

Jeśli w Twoim systemie pracuje więcej niż jeden użytkownik, nie od rzeczy będzie informowanie o stanie systemu, nowym oprogramowaniu itp. Można to zrobić za pomocą wiadomości wyświetlanej przy logowaniu, zapisanej w pliku /etc/motd (ang. message of the day).

Do zmiany zawartości tego pliku można użyć dowolnego edytora tekstów. Plik może być dowolnie długi, ale użytkownicy wolą zwięzłe i treściwe informacje. Plik ten jest szczególnie przydatny do informowania o godzinach zamknięcia systemu, porach tworzenia kopii zapasowych czy o instalacji nowych wersji programów.

Podsumowanie

Administrowanie systemem linuxowym nie jest szczególnie skomplikowanym zadaniem, chyba że chcesz zagłębiać się w szczegóły konfiguracji systemu. Dla większości użytkowników wskazówki podane w tym rozdziale będą wystarczające. Jeśli chcesz dowiedzieć się czegoś więcej, powinieneś poszukać dobrej książki o administrowaniu systemami UNIX-owymi.

O tym, jak dodać do systemu urządzenia obsługujące interfejs SCSI (ang. Small Computer Systems Interface) przeczytać możesz w rozdziale 36. „Obsługa urządzeń SCSI”.

Konfigurowanie poczty elektronicznej omówione jest w rozdziale 40. „Konfigurowanie poczty”.

Program tar i problemy związane z tworzeniem kopii zapasowych przedstawione są dokładniej w rozdziale 45. „Kopie zapasowe”.

532 E:\Moje dokumenty\HELION\Linux Unleashed\Indeks\32.DOC

E:\Moje dokumenty\HELION\Linux Unleashed\Indeks\32.DOC 533

532 Część VI ♦ Linux dla administratorów

Rozdział 32. ♦ Podstawy administrowania systemem 533


Wyszukiwarka