Prawo finansowe i finanse - ćwiczenie I
mgr D. Świergoła
Podręczniki
Kosikowski „Finanse i prawo finansowe”
Ruśkowskiego „Finanse i prawo finansowe”
Brzeziński, Kalinowski, Dębowska -Romanowska pod redakcją prof. Wandy Wójtowicz „Prawo finansowe”
Akt prawny dla ust. z dnia 26 listopada 1998r o finansach publicznych Dz. U. z 1998r nr 155 poz. 1014 ze zmianami.
Tematy ćwiczeń
Klasyfikacja budżetowa.
Procedura budżetowa.
Dochody i wydatki.
Podatek od osób fizycznych i prawnych.
VAT, AKCYZA.
Podatek spadków i darowizn.
Pytania do ćwiczeń:
Wymień przynajmniej kilku najważniejszych dysponentów części budżetowej.
Na jakie cele to znaczy na realizacje jakich zadań przeznaczone są wydatki jednostek samorządu terenowego.
Omów w oparciu o zapisy konstytucji jak również ust o finansach publicznych procedurę budżetową.
Pytania do egzaminu:
Omów funkcję stymulacyjną finansów publicznych.
Na czym polega zasada szczegółowości budżetowej.
Zdefiniuj pojęcie podatnik, płatnik, inkasent.
Wymień i omów sposoby powstawania zobowiązań podatkowych.
Wskaż efektywne sposoby wygasania zobowiązań podatkowych.
Finanse i prawo finansowe - ćwiczenia II
Klasyfikacja budżetowa
Podziałki klasyfikacyjne
Klasyfikacja normy przedmiotowo-podmiotowej- ze szczególnym uwzględnieniem części przedmiotowej, rozporządzenie MF z 18.07.2000r wprowadziło szczegółową klasyfikację dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów, przewidziało ono następującą klasyfikację:
1.Działy - wyróżniamy 32 działy, które składają się z rozdziałów np.: gospodarka
mieszkaniowa, działalność usługowa, administracja publiczna, obrona narodowa, szkolnictwo, wymiar sprawiedliwości.
2. Paragrafy dochodów i przychodów.
Dochody np.: podatek dochodowy od osób fizycznych i prawnych, cła, VAT, wszelakiego rodzaju opłaty ( skarbowa, sądowa, targowa, paszportowa), podatki majątkowe ( leśny, od nieruchomości), grzywny, mandaty i inne kary pieniężne od ludności, zyski odprowadzane przez NBP, przedsiębiorstwa państwowe i jednoosobowe spółki skarbu państwa.
Przychody np.: ze sprzedaży bonów skarbowych, obligacji i innych papierów wartościowych, przychody ze sprzedaży majątku państwowego (prywatyzacji), przychody z tytułów uzyskiwanych kredytów i pożyczek.
Paragrafy wydatków i rozchodów.
Wydatki np.: dotacje i subwencje, świadczenia na rzecz osób fizycznych, wydatki majątkowe i bieżące, rozliczenia z bankami i obsługa długu publicznego.
Rozchodów np.: wykup bonów skarbowych, obligacji i innych papierów wartościowych, finansowanie reform społecznych, spłata zaciągniętych kredytów i pożyczek.
Ni mniejsze rozporządzenie wprowadziło szczegółową klasyfikację wydatków z zakresu bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego weszło w życie 01.01.2001r.
Klasyfikacja podmiotowa - rozporządzenie M.F z 23.09.1999r w sprawie klasyfikacji części budżetowy oraz określeniu ich dysponentów, weszło w życie 01.01.2000r.
Ni mniejsze rozporządzenie przewiduje między innymi następujące części budżetowe:
kancelaria prezydenta, premiera i sejmu RP.
NIK
ZUS, IPN(Instytut Pamięci Narodowej), sądownictwo powszechne, Sąd Najwyższy, Trybunał Konstytucyjny, województwa, samorządowe kolegia odwoławcze.
Dysponentami części budżetowe są:
ministrowie
wojewodowie
oraz kierownicy jednostek organizacyjnych o których między innymi wyżej mowa.
Procedura budżetowa
Materiały do projektu ustawy budżetowej stworzone zostały w oparciu o rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 17.05.2002r w sprawie szczegółowych zasad trybu i terminów opracowania materiałów do projektu ustawy budżetowej na rok 2003. Inicjatywa ustawodawcza w zakresie uchwalania lub zmiany ustawy budżetowej należy tylko i wyłącznie do Rady Ministrów. Sejm uchwala budżet państwa na rok budżetowy w formie ustawy budżetowej. W wyjątkowych sytuacjach na okres krótszy niż rok Sejm może uchwalić ustawę o prowizorium budżetowym. Jeżeli ustawa budżetowa lub ustawa o prowizorium budżetowym nie weszły w życie w dniu rozpoczęcia roku budżetowego Rada Ministrów prowadzi gospodarkę państwa w oparciu o projekt ustawy budżetowej lub ustawy o prowizorium budżetowym. Rada Ministrów wnosi do Sejmu projekt budżetowy lub projekt o prowizorium budżetowym najdalej na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego ( do 31 września). W wyjątkowych przypadkach istnieje możliwość przekroczenia tego terminu. Senat może uchwalić poprawki do ustawy budżetowej w terminie 20 dni licząc od daty jej otrzymania. Prezydent podpisuje ustawę budżetową w terminie 7 dni licząc od dnia jej otrzymania. Prezydent przed podpisaniem może przekazać ustawę Trybunałowi Konstytucyjnemu. Trybunał Konstytucyjny orzeka o zgodności ustawy budżetowej z Konstytucją w terminie do 2 miesięcy od dnia jej otrzymania. W przypadku braku otrzymania przez Prezydenta do podpisu ustawy budżetowej w terminie 4 miesięcy, Prezydent może rozwiązać Sejm.
Rada Ministrów przekłada Sejmowi w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej. Sejm zapoznaje się z ni mniejszym sprawozdaniem jak również z opinią NIK-u i podejmuje uchwałę o udzieleniu Radzie Ministrów absolutorium w terminie 90 dni licząc od dnia otrzymania sprawozdania.
Ustawa o finansach publicznych
dział 3 roz.2,3
dział 5 roz.1
dział 3 art. 61 ust.1 art. 82,83 ust.1, 84,86,87,88 ust. 1, 89 ust 1, 90 ust.1 i 5, 91,92,100,103 ust. 1 i 2,137,138 ust.1, 141,146 ust.1.
Prawo finansowe i finanse - ćwiczenia III
Dochody budżetu państwa art. 62 o Finansach Publicznych.
Wydatki budżetowe państwa art.63,69 o Finansach Publicznych.
Dochody JST- art.167 Konstytucji RP ustęp 1,2.
Wydatki JST - art. 111 o Finansach Publicznych.
Prawo Adolfa Wagnera - niemiecki ekonomista (1892r) sformułował prawo zwane „ prawem Wagnera” lub prawem nieustannego wzrostu wydatków publicznych. Stwierdził on iż we wszystkich państwach wydatki systematycznie rozrastają się i jest to wzrost realny a nie nominalny albowiem zależy od wzrastających potrzeb publicznych a nie koniecznie od inflacji.
Przyczyny wzrostu wydatków publicznych wg Wagnera :
socjologiczne
historyczne
polityczne
społeczno-ekonomiczne
Prawo Wagnera zostało rozwinięte przez ekonomie Keinesowską.
Klasyfikacja wydatków publicznych.
I
Inwestycyjne - na zakup, montaż i odtwarzanie środków trwałych.
Bieżące - na konserwacje i bieżące utrzymanie istniejących środków trwałych.
II
Osobowe - wynagrodzenia.
Rzeczowe - na zakup materiałów i urządzeń.
III
Odpłatne - to wzajemne świadczenia na rzecz państwa ze strony adresata wydatków.
Nieodpłatne - jest to stosunek jednostronny nie ma wzajemności.
IV
Neutralne - ( niezbędne) to ochrona zdrowia, bezpieczeństwo, oświata
Aktywne - służy jako korekta podziału dochodu narodowego.
V
Zwyczajne - wydatki stałe i przewidywalne.
Nadzwyczajne - wydatki jednorazowe i nieprzewidywalne.
VI
Produkcyjne - finansowanie gospodarki narodowej.
Nieprodukcyjne - wydatki socjalno-kulturalne ( oświata, służba zdrowia)
VII
Właściwe - to wszystkie wydatki osobowe i rzeczowe.
Przekazowe - dotacje i subwencje.
VIII
Prywatno-prawne - do nabycia towarów i usług.
Publiczno- prawne - stypendia, emerytury i renty, dotacje i subwencje.
Rodzaje dotacji:
celowe
ogólne
globalne
przedmiotowe
podmiotowe
na zadania zlecone
na zadania własne
zobiektywizowane
wyrównawcze
IX
1.Ostateczne - (nabywcze) przeznaczone są bezpośrednio na nabycie towarów i usług
2. Redystrybucyjne - ( transferowe) wypłata środków pieniężnych na rzecz określonych podmiotów, które mogą być przeznaczone na zakup określonych dóbr.
Źródła dochodów publicznych
Dochody z danin publicznych ( podatek, cło, opłaty)
Ze sprzedaży majątku
Dochody z działalności gospodarczej
Zadania dochodów publicznych
1. Fiskalne - polega na dostarczeniu budżetowi określonych środków pieniężnych niezbędnych do realizacji celów budżetowych
2. Poza fiskalne - polega na stałym poszukiwaniu przez państwo sposobów na oddziaływanie na życie gospodarcze i społeczne.
Klasyfikacja dochodów
I
1. Dochody przymusowe - podatki
2. Dochody dobrowolne - darowizny na rzecz skarbu państwa
II
Dochody odpłatne - wzajemne świadczenia ze strony państwa
Dochody nie odpłatne - podatki
III
Dochody zasadnicze - podatki
Dochody uboczne - (opłaty, grzywny, mandaty)
IV
Dochody podatkowe
Dochody nie podatkowe
V
Dochody państwowe
Dochody samorządowe - od psów, od nieruchomości
VI
Dochody zwyczajne - (stałe) pewne i planowane
Dochody nadzwyczajne - jednorazowe i nie planowane ( darowizna na rzecz skarbu państwa)
Prawo finansowe i finanse- ćwiczenia IV
Podatki przychodowe
Podatek od towarów i usług VAT
Podatek ten zastąpił wcześniej obowiązujące w Polsce podatki obrotowe. W innych krajach podatek ten zwany jest podatkiem od wartości dodanej czyli pobierany jest w każdej fazie obrotu gospodarczego ( podatek wielofazowy). Natomiast Polski podatek VAT nie jest klasycznym podatkiem od wartości dodanej i w generalnym uproszczeniu naliczany jest od całej wartości sprzedawanych przez podatnika towarów. Na konsumenta finalnego zaś spada ekonomiczny ciężar podatku. Przedmiotem podatku jest sprzedaż i odpłatne świadczenie usług na terytorium RP jak również ich export i import.
Podatnikami są:
osoby fizyczne
osoby prawne
jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej mające miejsce zamieszkania lub siedziby na terytorium RP, jeżeli we własnym imieniu i na własny rachunek wykonują czynności podlegające opodatkowaniu.
Podstawą opodatkowania jest obrót czyli kwota należna z tytułu sprzedaży towaru i usług.
Stawki VAT: 22%,7%,3%,0%.
Podatek akcyzowy.
Obowiązek podatkowy w podatku akcyzowym ciąży na produktach oraz importerach wyrobów akcyzowych np.:
samochody
paliwa
kosmetyki
papierosy i alkohol
sól
broń
sprzęt elektroniczny
Przedmiotem podatku akcyzowego jest sprzedaż towarów objętych akcyzą. Podstawą opodatkowania jest wartość towarów akcyzowych przy czym przy imporcie podstawą opodatkowania jest wartość celna sprowadzanych towarów powiększona o należne cło.
Stawki podatku określa Minister Finansów. Podatkiem akcyzowym nie są objęte towary eksportowane.
2. Podatek dochodowy.
Od osób fizycznych.
Ma charakter powszechny albowiem sięga po dochody pochodzące z następujących źródeł:
z pracy
z kapitału
prawa majątkowe (akcje)
dochody fundowane ( renty i emerytury)
Po przekroczeniu pierwszego szczebla podstawy opodatkowania stosuje się stawki progresywne - szczeblowane o charakterze procentowym i kwotowym.
Płatny jest zaliczkowo następnie rozliczany po upływie roku podatkowego. Płatnikiem są podmioty wypłacające dochody. Rozliczenia rocznego dokonuje się w imieniu podatnika zakład pracy lub podatnik rozlicza się osobiście. Jest to podatek państwowy jakkolwiek przeznaczony jest w znacznej części na rzecz JST. Nie podlegają temu podatkowi grupy osób uzyskujących dochody z następujących źródeł:
z działalności leśnej i rolnej
z tytułów nabycia spadków i darowizn
ze źródeł które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy ( paserstwo i nierząd)
Nieograniczony obowiązek podatkowy dotyczy osób na stale mieszkających na terytorium RP. Natomiast ograniczony obowiązek podatkowy obowiązuje cudzoziemców uzyskujących w Polsce dochody.
Zwolnienia podatkowe mają charakter:
społeczny ( osoby niepełnosprawne)
nie wiążą się z uzyskiwaniem dochodu ( diety)
o charakterze stymulacyjnym ( zwolnieni z podatku odsetek od lokat na książeczkach mieszkaniowych)
Koszty uzyskania przychodów.
ryczałtowe
rzeczywiste
szacunkowe
Obowiązki płatników ( zakład pracy, ZUS)
obliczanie,
pobierani,
odprowadzanie zaliczek na podatek
Obowiązki podatników.
wpłata tych zaliczek
składanie oświadczeń oraz zeznań podatkowych
Podatek dochodowy od osób prawnych.
Podatnikiem są wszystkie osoby prawne z wyjątkiem:
NBP
Skarb Państwa
Jednostki budżetowe
Fundusze celowe
Nieograniczony obowiązek podatkowy ciąży na podmiotach mających siedzibę na terytorium RP. Ograniczony obowiązek podatkowy dotyczy podmiotów, które mają swą siedzibę lub siedzibę zarządu poza granicami Polski.
Przedmiotem opodatkowania jest dochód ale w wyjątkowych sytuacjach również przychód np.:
przychody z praw autorskich
z praw do patentu
marki i znaku towarowego
z dywidend
ze sprzedaży udziałów
Koszty uzyskania przychodu mogą być:
rzeczywiste
konieczne
pożyteczne
zbędne
Stawki podatkowe mają charakter procentowy, natomiast skala ma charakter proporcjonalny.
Obowiązki podatników
uiszczanie zaliczek na podatek
składanie deklaracji i zeznań
ostateczne rozliczenie podatku
3. Podatki majątkowe
podatek leśny zawarty w ustawie o lasach - DZ. U 2000r. nr 56 poz. 679
od czynności cywilno- prawnych DZ U 2000r.nr 86 poz. 959
podatek rolny DZ U 1993r. nr 94 poz. 431
podatek od spadków i darowizn DZ U 1997r. nr 16 poz. 89
podatek od nieruchomości zawarty w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych rozdział II DZ U 2002r. nr 9 poz. 84