SŁUŻBA WOJSKOWA, Przysposobienie obronne


SŁUŻBA WOJSKOWA

( materiały pomocnicze w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Nysie)

NYSA 2004

Pojęcie „służba wojskowa” jest jednym z najważniejszych i najpopularniejszych terminów organizacji wojskowej państwa, symbolizuje często w ogóle wojsko i jego funkcjonowanie. Oddaje również istotę działalności wojska - służbę, a nie pracę, a więc stan stałego poświęcenia się obowiązkom obrony Ojczyzny.

Współcześnie pojęcia „służba wojskowa” używa się dla określenia dwóch dziedzin wojska:

Służba wojskowa obywateli

Służba wojskowa obywateli to podstawowa forma przygotowania i wypełnienia powszechnego obowiązku obrony Ojczyzny. W ramach tego obowiązku obywatele polscy są powoływani do pełnienia służby wojskowej, służby w obronie cywilnej, odbywania przysposobienia obronnego, uczestnictwa w samoobronie ludności, pełnienia służby w jednostkach zmilitaryzowanych, odbywania służby zastępczej oraz do wykonywania świadczeń na rzecz obrony.

Obowiązek służby wojskowej polega na:

W ramach obowiązku służby wojskowej, poborowi zamiast do zasadniczej służby wojskowej, mogą trafić do służby w formacjach uzbrojonych, które nie wchodzą w skład sił zbrojnych, takich jak: straż graniczna, oddziały prewencji policji i Biura Ochrony Rządu. Może się to odbyć jedynie za zgodą poborowego. Czas odbywania tej służby jest taki sam jak zasadniczej służby wojskowej.

Obowiązkowi służby wojskowej podlegają obywatele polscy:

Żołnierze w czynnej służbie wojskowej w świetle ustawy są zobowiązani do wykonywania zadań powierzonych im przez przełożonych, w szczególności mają obowiązek: nosić umundurowanie oraz odznaki wojskowe, przestrzegać tajemnicy państwowej i służbowej oraz regulaminów i porządku wojskowego. Żołnierze w czynnej służbie wojskowej otrzymują w czasie jej pełnienia bezpłatne wyżywienie albo ekwiwalent pieniężny oraz umundurowanie i ekwipunek wojskowy w naturze; są też objęci bezpłatną opieką medyczną.

W okresie odbywania czynnej służby wojskowej zawiesza się żołnierzom członkostwo w partiach politycznych i ruchach obywatelskich.

Zasadnicza służba wojskowa

Obecnie obowiązuje 12-miesięczna zasadnicza służba wojskowa.

Można też odbywać zasadniczą służbę wojskową w kilku okresach w ciągu trzech lat. Wówczas gdy wymaga tego konieczność zapewnienia bezpieczeństwa państwa, Rada Ministrów może przedłużyć, w drodze rozporządzenia, czas trwania zasadniczej służby wojskowej na okres jednego miesiąca.

Żołnierzy, którzy odbyli ustawowy okres służby wojskowej, przenosi się do rezerwy w ostatnim dniu jej pełnienia. Wcześniejsze zwolnienie jest możliwe, gdy: zachodzi konieczność sprawowania przez niego bezpośredniej opieki nad członkami rodziny; zostanie wybrany na posła na Sejm; zostało zasądzone wobec niego wykonanie kary pozbawienia wolności. Po ustaniu ww. przyczyn zwolnieni żołnierze powołani są do odbycia pozostałego okresu zasadniczej służby wojskowej.

Jeśli poborowy do końca roku kalendarzowego, w którym kończy 28 lat, nie został powołany do odbycia zasadniczej służby wojskowej, przenosi się go do rezerwy bez odbycia tej służby.

Służba wojskowa studentów i absolwentów szkół wyższych

System szkolenia studentów i absolwentów szkół wyższych w 2003 roku jest reformowany i dostosowywany do potrzeb sił zbrojnych.

Obecnie studenci szkół morskich i akademii medycznych odbywają przeszkolenie wojskowe w czasie trwania studiów, kończące się egzaminem i uzyskaniem stopnia podchorążego rezerwy.

Studenci wyższych uczelni w ramach kontynuowania studiów mogą dobrowolnie odbyć przysposobienie obronne zakończone egzaminem, a w okresie przerw międzysemestralnych sześciotygodniowe przeszkolenie wojskowe, i w ten sposób uregulować swój konstytucyjny obowiązek obrony ojczyzny.

Służba wojskowa żołnierzy rezerwy

Polega na odbywaniu ćwiczeń wojskowych w jednostkach. Niezależnie od ćwiczeń wojskowych żołnierzy rezerwy można powołać do odbycia okresowej służby wojskowej (12 miesięcy) w uzasadnionych wypadkach zaistnienia takich potrzeb w siłach zbrojnych lub stanów nadzwyczajnych w państwie.

Łączny czas trwania ćwiczeń wojskowych przez cały okres przebywania żołnierza w rezerwie nie może przekroczyć:

Czas trwania ćwiczeń wojskowych łącznie nie może być dłuższy niż 90 dni w ciągu roku. Powołanie do odbycia długotrwałych ćwiczeń wojskowych może nastąpić najwyżej raz w roku, a ćwiczeń krótkotrwałych, trwających do 24 godzin, nie więcej niż trzy razy w roku.

Rada Ministrów może przedłużyć czas trwania ćwiczeń żołnierzy rezerwy na okres dalszych trzech miesięcy.

Służba wojskowa w razie ogłoszenia mobilizacji i w okresie wojny

W razie ogłoszenia mobilizacji oraz w czasie wojny poborowi i żołnierze rezerwy, uznani za zdolnych do służby wojskowej.

Zaciąg ochotniczy przeprowadza wojskowy komendant uzupełnień właściwy ze względu na miejsce stałego pobytu ochotnika lub pobytu czasowego, trwającego ponad dwa miesiące.

W czasie wojny prowadzi się pobór, za który odpowiada minister obrony narodowej, na poziomie województwa - szef Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego, a na poziomie powiatów wojskowy komendant uzupełnień.

Pobór dotyczy mężczyzn, którzy w danym roku kalendarzowym kończą 18 lat, nie przekroczyli 40 roku życia i nie SA żołnierzami rezerwy.

Żołnierzy rezerwy, będących w przydziałach mobilizacyjnych jednostek wojskowych, powołuje się do odbycia służby wojskowej w czasie wojny. Pozostali żołnierze rezerwy, posiadający karty mobilizacyjne koloru zielonego, będą sukcesywnie wcielani do wojska w celu uzupełnienia strat.

Służba wojskowa kobiet

Kobiety w Polsce, tak jak w większości państw NATO, mogą pełnić zawodową służbę wojskową na zasadzie dobrowolności.

Kobiety mogą pełnić służbę wojskową w następujących korpusach osobowych:

w korpusie oficerskim:

w korpusie chorążych:

w korpusie podoficerów:

Ministerstwo Obrony Narodowej przewidziało wyznaczenie 25 300 stanowisk dla kobiet - żołnierzy zawodowych, w tym na stanowiska oficerskie ok. 11 200, chorążych ok. 8 400 i podoficerów zawodowych ok. 5 700.

Nie przewiduje się natomiast możliwości pełnienia służby wojskowej przez kobiety w korpusach: przeciwlotniczym, rakietowym i artylerii, inżynierii wojskowej oraz Marynarce Wojennej.

Organizacja funkcjonowania wojska

Siły zbrojne stanowią najbardziej zorganizowaną i scentralizowaną strukturę państwa, będącą w stałej gotowości bojowej do ochrony i obrony Polski oraz wspólnoty obronnej NATO. Odznaczają się specyficzną dla wojska organizacją funkcjonowania, zarówno w państwie, jak i samym wojsku.

Funkcjonowanie wojska w demokratycznym państwie

Mimo swej autonomiczności, zgodnie z Konstytucją - „Siły Zbrojne zachowują neutralność w sprawach politycznych oraz podlegają cywilnej i demokratycznej kontroli”.

Na szczeblu centralnym zwierzchnictwo prezydenta, ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności Rady Ministrów oraz bezpośrednie dowodzenie siłami zbrojnymi przez cywilnego ministra obrony, a także funkcjonowanie senackiej i sejmowej Komisji Obrony Narodowej zapewniają zarówno pełną cywilną i demokratyczną kontrolę nad wojskiem, jak i tworzenie ustawodawstwa wojskowego, finansowanie oraz zatwierdzanie i kontrolę realizacji planów i programów rozwoju sił zbrojnych.

Na szczeblu terytorialnym wszystkie instytucje i jednostki wojskowe oraz terytorialne organy dowodzenia, a także dowództwa garnizonów - ściśle współpracują z organami władzy publicznej, policją, strażą pożarną, strażą graniczną oraz innymi instytucjami i organizacjami pozarządowymi na rzecz wspólnego dobra społeczności lokalnych i obrony narodowej.

Wewnętrzne funkcjonowanie wojska

Do najbardziej charakterystycznych cech wewnętrznego funkcjonowania wojska można zaliczyć: hierarchię wojskową, dyscyplinę rozkazodawstwo, porządek, garnizon i jednostkę wojskową.

Hierarchia wojskowa

Zorganizowanie struktur i scentralizowane dowodzenie w wojsku wyraża się w pełnej hierarchizacji (ustopniowaniu):

Dyscyplina wojskowa

Dyscyplinę wojskową określa się jako „ścisłe przestrzeganie przepisów prawa, regulaminów i dokładne wykonywanie rozkazów przez żołnierzy.

Pojęcie dyscypliny wojskowej zawiera konieczność podporządkowania woli każdego żołnierza normom i zasadom regulującym życie wewnętrzne oddziału wojskowego.

Bezsprzecznie dyscyplina wojskowa, stopień jej przestrzegania przez wszystkich żołnierzy, umiejętność jej wdrożenia w procesie wychowania i wyszkolenia żołnierzy oraz utrzymania stanowi największą i najcenniejszą wartość każdego wojska. Bez dyscypliny wojsko jest bezużytecznym i niebezpiecznym dla siebie samego i społeczeństwa tłumem.

Istota fundamentalnego znaczenia dyscypliny wojskowej dla sił zbrojnych i sprawności wojska wynika z powołania (misji) wojska - działania w ekstremalnych warunkach zagrożenia zdrowia i życia, zmęczenia, niedogodności, kiedy brak dyscypliny nie tylko uniemożliwia wykonanie zadania, ale może zagrażać bezpieczeństwu towarzysz broni czy całych jednostek.

Chociaż system wyróżnień i kar jest konieczny, chodzi o kształtowanie dyscypliny świadomej, opartej na „świadomości, na zrozumieniu konieczności podporządkowania się określonym rygorom w imię realizacji ważnych i doniosłych celów”. Te cele to przede wszystkim: patriotyzm, postawa obywatelska, honor, tradycje, samodoskonalenie.

Rozkazodawstwo

Według definicji: „rozkazodawstwo, wydawanie rozkazów; proces związany z uprawnieniami rozkazodawczymi, trybem zarządzania i sposobem formułowania poleceń oraz metodą przekazywania ich podwładnym w wojsku do kategorycznego wykonania.

Na proces ten składa się:

a) podanie zadania, wyjaśnienie jego istoty i sposobu wykonania, sprawdzenie, czy zadanie zostało zrozumiane; wydanie rozkazu;

b) wykonanie rozkazu;

c) kontrola i ocena wykonania rozkazu, ewentualne wyciągnięcie konsekwencji za wykonanie niewłaściwe.

W praktyce proces rozkazodawczy bywa znacznie skrócony. Rozkazodawcze funkcje przełożonych (dowódców) stanowią jedno z podstawowych ich uprawnień i obowiązków.

Porządek wojskowy

Wojsko z racji stałej gotowości bojowej do ochrony i obrony narodowej oraz wspólnej NATO musi spełniać szczególne wymogi w zakresie zorganizowania i funkcjonowania instytucji, jednostek wojskowych, a także wszystkich żołnierzy i pracowników cywilnych wojska.

Porządek wojskowy oprócz hierarchii, dyscypliny i rozkazodawstwa tworzą:

Garnizon wojskowy

Formą terytorialną organizacji wojskowej i porządku wojskowego jest garnizon, określany jako ujęte w wyznaczonych przez dowódcę okręgu wojskowego terytorium (jedna albo kilka położonych obok siebie miejscowości), na którym stale lub czasowo przebywają oddziały lub znajdują się instytucje i zakłady wojskowe, stanowiące załogę garnizonu.

Obowiązki utrzymania dyscypliny i porządku wojskowego należą do dowódcy garnizonu, którym jest oficer zajmujący w danym garnizonie najwyższe stanowisko służbowe, a przy równorzędnych stanowiskach - wyższy stopniem.

W Warszawie i miastach - siedzibach dowództw rodzajów sił zbrojnych oraz dowódców okręgów wojskowych, dowódcę garnizonu wyznacza minister obrony narodowej.

Funkcjonowanie garnizonu obejmuje również przygotowanie i dowodzenie obroną garnizonu w sytuacji kryzysu czy wojny.

Jednostka wojskowa

To podstawowy składnik struktury sił zbrojnych, ujęty w całość organizacyjną określoną etatami pokojowymi i wojennymi, posiadający osobowość prawną (nazwę, pieczęć urzędową, numer identyfikacyjny, regon), stan osobowy, uzbrojenie i wyposażenie oraz przygotowanie do wykonania zadań obronnych, związanych z bezpieczeństwem narodowym.

Jednostkami wojskowymi są zarówno instytucje wojskowe, dowództwa wojskowe, formacje wojskowe, jak i szkoły, uczelnie wojskowe oraz zakłady wojskowe.

Odpowiednio do charakteru i zadań struktury tworzącej, stanowiącej jednostkę wojskową, funkcjonują w niej służby dyżurne, ochrona i obrona, a także panuje wewnętrzny porządek wojskowy, zapewniający sprawną realizację zadań oraz utrzymanie stałej gotowości bojowej.

PODSTAWOWE POJĘCIA I ZASADY

WALKI ZBROJNEJ

Zgodnie z definicją walka zbrojna to „zorganizowane starcie zbrojne stron wojujących; wszelka akcja sił zbrojnych stron przeciwnych, z których każda dąży do zniszczenia nieprzyjaciela dostępnymi jej środkami rażenia (walki).

Walka zbrojna jest najradykalniejszym, ale zarazem ostatecznym i decydującym środkiem rozstrzygania sporów (konfliktów) grup społecznych, narodów, państw czy grup państw. To walki zbrojne rozstrzygały o losach, potędze, przetrwaniu czy upadku narodów i państw. Zdolność (siła militarna i sprawność) oraz umiejętność prowadzenia walki zbrojnej pozostają decydującymi środkami polityki bezpieczeństwa narodowego i międzynarodowego.

Pojęcie sztuki wojennej i jej części składowych

Sztuka wojenna to właściwa wojsku „dziedzina wiedzy i umiejętności dotyczących przygotowania i prowadzenia walki zbrojnej” z uzbrojonym przeciwnikiem, w której obydwie strony wykorzystując broń dążą do zniszczenia lub obezwładnienia przeciwnika oraz zdobycia albo obrony terenu.

Sztuka wojenna jest przeciwieństwem działań opartych na ściśle określonych technologiach, procedurach, kalkulacjach rachunkach.

Tym, co najbardziej wyróżnia sztukę wojenną od innych dziedzin ludzkiej działalności, jest nie tylko „mgła niepewności” - o stanie, miejscu i zamiarach przeciwnika, ale celowe wprowadzanie w błąd przeciwnika przez każdą z walczących stron.

Strategia wojskowa

Narodowa strategia wojskowa to część składowa strategii obrony narodowej obejmująca: naukę, sztukę, a także doktrynę przygotowania, rozwijania i wykorzystania przez naród sił zbrojnych do zabezpieczenia celów narodowych i sojuszniczych przez bezpośrednie użycie sił zbrojnych lub groźbę jej użycia, a także przez wsparcie wojskowe władz i społeczeństwa w sytuacjach zagrożeń niemilitarnych oraz potrzeb państwowych i społecznych.

Strategia wojskowa jako nauka, to usystematyzowana wiedza o przygotowaniu i wykorzystaniu sił zbrojnych w polityce państwa i polityce międzynarodowej. Podstawą tej nauki są klasyczne dzieła strategii z dorobku światowego oraz narodowego, a także opracowania historii państw i wojen.

Strategia wojskowa jako sztuka, to twórczy proces wyboru posiadanych właściwych i koniecznych środków do obrony narodowej i obrony wspólnej, dokonywanych przez kierownictwo państwa i dowództwo sił zbrojnych na podstawie wiedzy strategicznej, z uwzględnieniem aktualnych uwarunkowań strategicznych.

Strategia wojskowa jako doktryna strategiczna, to wspólnie przyjęta i realizowana w praktyce narodowa strategia wojskowa, podlegająca okresowym przeglądom strategicznym w celu jej dostosowania do zachodzących i prognozowanych zmian w środowisku strategicznym.

Strategia wojskowa jest najwyższą i najważniejszą częścią sztuki wojennej, gdyż ogarnia całość uwarunkowań strategicznych państwa i sojuszy, wybiega w przyszłość narodu, jest narzędziem polityki państwa do realizacji celów narodowymi środkami wojskowymi. Strategia wojskowa, dokonując wyboru, określa założenia sztuki operacyjnej i taktyki jako środków wykonawczych strategii.

Sztuka operacyjna

Współcześnie w Polsce pod pojęciem sztuki operacyjnej rozumie się dział sztuki wojennej, który zajmuje się teorią i praktyką przygotowania i prowadzenia działań w wymiarze operacyjnym. Sztuka operacyjna spełnia w sztuce wojennej ważną rolę, stanowiąc swoiste „ogniwo pośrednie” pomiędzy strategią i taktyką.

O ile na poziomie strategicznym określa się kolejność operacji, ich cele oraz definiuje siły i środki niezbędne do ich prowadzenia, to na tej podstawie na poziomie operacyjnym formułuje się zadania dla zgrupowań taktycznych, określa czas i miejsce prowadzenia walk oraz łączy wysiłek różnych rodzajów wojsk w ramach poszczególnych operacji.

Przedmiotem zainteresowania sztuki operacyjnej jest przygotowanie i prowadzenie wszelkich operacji, w tym określanych w nomenklaturze NATO jako operacje połączone. W sojuszu dostrzega się dążenie do nadania operacjom charakteru rozstrzygającego, w celu uniknięcia konieczności przechodzenia do kolejnych przedsięwzięć.

Sztuka wojenna zajmuje się też przeprowadzaniem operacji innych niż wojna, a więc pokojowych, pomocy humanitarnej, minimalizowania skutków klęsk żywiołowych i katastrof, zwalczania zamieszek wewnętrznych i walki z terroryzmem, które mogą być prowadzone również w wymiarze narodowym, w systemie obrony narodowej.

Operacje połączone to takie, w których uczestniczą elementy, co najmniej dwóch rodzajów sił zbrojnych. W operacjach połączonych (lądowego, powietrznego, morskiego, sił specjalnych) oraz właściwa organizacja łączności i współdziałania niezbędna jest do osiągania jedności wysiłku i celu operacji.

Plan Operacji Połączonej opracowywany jest w celu synchronizacji użycia sił lądowych, morskich, powietrznych oraz sił specjalnych.

Teoria sztuki operacyjnej (usystematyzowana wiedza) dotyczy ogólnych zasad i prawidłowości przygotowania i prowadzenia walki zbrojnej w wymiarze operacyjnym. Można stwierdzić, że są to teoretyczne założenia prowadzenia wszelkich operacji, wypracowane na podstawie wieloletnich doświadczeń narodowych i sojuszniczych z wojen i konfliktów lokalnych, a także wniosków z ćwiczeń. Zawarte są w nich również określone założenia, wynikające z prognozowanych, hipotetycznych kierunków rozwoju form, metod i sposobów walki zbrojnej.

Taktyka

Taktyka to część składowa sztuki wojennej, specjalność obejmująca teorię i praktykę przygotowania i prowadzenia walki przez pododdziały, oddziały i związki taktyczne jednego lub kilku rodzajów wojsk, złożonych z różnych rodzajów sił zbrojnych.

Taktyka to sposób, metoda postępowania, mająca doprowadzić do osiągnięcia określonego celu; działanie według określonego planu, to nic innego, jak określenie zadań dla sił, jakie się posiada.

Taktyka to wynikające z teorii, świadome i celowe wszelkie działania wojsk na szczeblach taktycznych. Jest, więc ona umiejętnością, biegłą, kunsztem i mistrzostwem, uprawianym faktycznie przez ludzi twórczych i nieznoszących szablonu, śmiałych i gotowych podjąć ryzyko.

Wyróżniamy wojenną praktykę taktyki, która jest dla teorii najcenniejszym źródłem poznania, oraz praktykę pokojową (szkoleniową), podczas której weryfikowana jest efektywność opracowanych koncepcji teoretycznych.

Struktura taktyki uzależniona jest od rodzajów sił zbrojnych, rodzajów wojsk oraz użycia ich swoistych cech w walkach, bitwach i operacjach.

Dlatego też wyróżniamy taktykę wojsk lądowych, taktykę sił powietrznych i taktykę marynarki wojennej.

Do powstania taktyki każdego z rodzajów wojsk przyczyniło się w głównej mierze sukcesywne pojawianie się nowych środków walki i zarysowująca się wyraźna specyfikacja zadań.

Uzbrojenie i sprzęt, jakim one dysponują, mają wpływ na prawidłowości stosowane w walce. Określają ich rolę i przeznaczenie, a także sposób wykorzystania i współdziałania z innymi rodzajami wojsk.

Taktyka ogólna wojsk lądowych obejmuje teoretyczne podstawy taktyki, teorię i praktykę przygotowania i prowadzenia walki przez ogólnowojskowe pododdziały, oddziały i związki taktyczne oraz koordynację działań taktycznych rodzajów wojsk.

Taktyka rodzajów wojsk obejmuje teorię i praktykę przygotowania i prowadzenia walki przez specjalistyczne pododdziały, oddziały i związki taktyczne rodzajów wojsk.

W wojskach lądowych wyróżnia się obecnie taktykę: wojsk zmechanizowanych i pancernych, aeromobilnych, rakietowych i artylerii, obrony przeciwlotniczej, inżynieryjnych, łączności i informatyki oraz obrony chemicznej.

Prowadzenie walki to wykonywanie określonych czynności bojowych w danym przedziale czasu - od rozpoczęcia do zakończenia zadań.

Środki, czynniki, sposoby, rodzaje

i formy walki zbrojnej

Można zetknąć się z poglądem, że na sztukę wojenną składają się dwa elementy; twórczość i technika walki. Twórczość, zależna od osobistego talentu, wykształcenia i cech osobowości, polega na znalezieniu wyjścia z każdego położenia w czasie walki, wiedza wskazuje środki, jakimi można zrealizować podjęte decyzje, technikę działania. Tak, więc w sztuce wojennej na plan pierwszy wysuwa się wiedza wojskowa, a w tym znajomość techniki wojowania - swego rodzaju rzemiosła wojskowego.

Walkę zbrojną prowadzą odpowiednio uzbrojeni, wyposażeni i wyszkoleni żołnierze, których organizuje się w struktury umożliwiające realizację celów i zadań walki w określonych warunkach.

Należy podkreślić, że przebieg i wynik walki zbrojnej zależy w decydującym stopniu od jakości żołnierzy walczących stron.

Drugim, po ludziach, głównym środkiem walki jest broń, czyli narzędzia walki służące do niszczenia siły żywej, sprzętu i umocnień na lądzie, w powietrzu i na wodzie.

Broń działa rażąco za pomocą energii kinetycznej, fali uderzeniowej, cieplnej, promieniowania jonizującego, promieniotwórczego skażenia terenu, trującego działania chemicznego i bakteriologicznego. Ze względu na zakres i sposób rażenia rozróżnia się broń konwencjonalną np. broń indywidualną, maszynową, działa, granaty, miny, fugasy, rakiety, czołgi, pociski rakietowe, samoloty, okręty itp. oraz broń niekonwencjonalną - masowego rażenia, np. broń jądrową, broń termojądrową, bojowe środki trujące, bojowe środki biologiczne.

Wprowadzenie nowych technik bojowych do oręża pododdziałów i oddziałów wywołuje zmiany w taktyce.

W ostatnich latach wzrasta zainteresowanie bronią nieśmiercionośną. Jest ona stosowana w celu unieruchomienia personelu lub sprzętu bojowego. Cechuje ją minimalizacja śmiertelności i zadawania trwałych ran, unikanie nieprzewidzianego niszczenia przedmiotów i środowiska.

Kolejnym środkiem walki jest teren, a ściślej - warunki terenowe środowiska walki. Przez określenie „teren” w znaczeniu wojskowym rozumie się zwykle dowolną część powierzchni ziemi z jej rzeźbą i pokryciem.

Pokrycie najczęściej dzieli się na naturalne Lasy, zarośla, trawy, rzeki, jeziora i inne przedmioty terenowe, które powstały w wyniku oddziaływania czynników przyrodniczych) oraz sztuczne ( wszystkie przedmioty terenowe, które zostały zbudowane przez człowieka, np. osiedla, drogi, nasypy, wykopy, kanały).

Rzeźba i pokrycie decydują o fizyczno - geograficznym charakterze terenu i jego właściwościach bojowych.

Właściwości bojowe terenu zależą też od pory roku, aktualnej pogody, fortyfikacji polowych i zniszczeń dokonanych w toku walki.

Teren może ułatwiać lub utrudniać walkę i dlatego konieczne jest dokonywanie jego oceny i właściwe wykorzystanie.

Za elementy walki zbrojnej uważa się ogień, ruch, informację, zapory, fortyfikacje, morale, dowodzenie, zabezpieczenie logistyczne, współpracę cywilno - wojskową, współpracę z mediami.

Ogień (rażenie) to destrukcyjne oddziaływanie na siły i środki przeciwnika, różnymi rodzajami środków (broni) w celu pozbawienia go zdolności do prowadzenia skutecznych działań bojowych.

Nie wolno zapominać o pozostawaniu broni jądrowej w arsenałach niektórych państw, a także o zagrożeniu bronią jądrową w arsenałach niektórych państw,

a także o zagrożeniu bronią masowego rażenia ze strony międzynarodowego terroryzmu.

Ruch to wszelkie przesunięcia, zmiany rozmieszczenia sił i środków w terenie.

Najważniejszymi jego wskaźnikami są odległość i czas przesunięcia oraz ich iloraz, czyli prędkość lub tępo działania.

Ruch jest kategorią nadrzędną w stosunku do takich terminów, jak: manewr, przegrupowanie, przemieszczenie. Terminami podrzędnymi w stosunku do przemieszczenia są: marsz, przewóz i przerzut.

Informacja oznacza powiadamianie o czymś, zakomunikowanie czegoś, wiadomości, pouczenie.

Przez rozpoznawanie, maskowanie, dezinformowanie, walkę radioelektroniczną informacja jest także czynnikiem bezpośredniego oddziaływania na przeciwnika. Chodzi o to, by wiedzieć wystarczająco dużo, a przede wszystkim więcej niż przeciwnik, ze stosownym wyprzedzeniem.

Czynniki takie jak: siły, obszar i czas - postrzegane są jako zmienne, które wzajemnie na siebie oddziaływają.

1. Siły należy rozumieć jako wszelkie wojska i środki, jakimi dysponuje dowódca w walce zbrojnej.

2. Czas rozpatruje się jako okres, jakim wojska dysponują do rozpoczęcia walki, oraz okres, przez który działania mają być prowadzone.

3. Przestrzeń (obszar) przez swą rozległość i pokrycie wpływa na planowanie działań i zachowanie wojsk.

Wyróżniamy trzy podstawowe sposoby walki: uderzenie, ochronę przed uderzeniem i manewr.

1. Uderzenie to akt zaczepny mający na celu obezwładnienie sił i środków przeciwnika. Wyróżnia się uderzenie wojsk i uderzenie ogniowe.

2. Ochrona przed uderzeniem, nazywana niekiedy oporem, w różnych jego odmianach trwałości i skuteczności. Opór jest antynomią uderzenia.

3. Manewr to celowy, zorganizowany ruch sił i środków oraz ognia, zmierzający do stworzenia najlepszej sytuacji w stosunku do przeciwnika.

Walka zbrojna rozumiana jest jako całokształt przedsięwzięć realizowanych w czasie działań wojennych przez siły zbrojne przy użyciu broni; to wzajemne destrukcyjne oddziaływanie za pomocą posiadanych środków rażenia, a przede wszystkim fizyczne niszczenie i psychologiczne obezwładnianie przeciwnika jako przeszkody w drodze do celu.

Walka stanowi zorganizowane w czasie i przestrzeni bezpośrednie fizyczne i informacyjne oddziaływanie na przeciwnika.

Podstawowymi rodzajami walki są obrona i natarcie.

Obrona to rodzaj walki, który stosowany jest przeciwko agresji, ale nie można przez nią osiągnąć zwycięstwa.

Obrona ma uniemożliwić przeciwnikowi opanowanie bronionego terenu, rozbić jego zgrupowanie uderzeniowe, a przez to załamać natarcie i przejąć inicjatywę.

W zależności od sytuacji celem obrony może być:

Ważnym sposobem zwiększenia trwałości obrony jest rozbudowa fortyfikacyjna powiązana z systemem zapór inżynieryjnych. Połączenie tych dwóch elementów z terenem powinno przynieść efekty objawiające się kanalizowaniem natarcia przeciwnika i zatrzymaniem go w rejonie dogodnym dla broniącego się.

Broniący się może wykonać zwrot zaczepny w formie kontrataku, pod warunkiem, że nie została naruszona ogólna trwałość obrony.

W walce obronnej wyróżnia się trzy etapy: walkę przed przednią linią obrony,

o utrzymanie przedniej linii obrony oraz w głębi obrony.

Natarcie jest rozstrzygającym rodzajem walki, prowadzonej głównie w formie zwrotów zaczepnych z zamiarem rozbicia wojsk przeciwnika w opanowanym przez niego obszarze i odzyskania zajmowanego terenu.

Dla osiągnięcia sukcesu w natarciu wymagana jest zwykle koncentracja sił i środków w odpowiednim miejscu i czasie, poprzedzająca ich użycie.

Wojska mogą przechodzić do natarcia z marszu lub bezpośredniej styczności z przeciwnikiem.

Wyróżniamy następujące formy natarcia: przełamanie, przenikanie, bój spotkaniowy, pościg.

Przełamanie podejmuje się, gdy nie ma możliwości obejścia obrony przeciwnika. Polega ono na dokonaniu wyłomu w obronie przeciwnika, w wyniku, którego zostanie naruszona jej trwałość. Aby naruszyć trwałość obrony, należy zgromadzić w określonym miejscu i czasie taką ilość sił i środków, które zapewnią uzyskanie przewagi.

Przenikanie to forma natarcia, w której nacierające wojska wnikają skrycie w ugrupowanie przeciwnika niewielkimi siłami na wielu kierunkach w celu opanowania kluczowego terenu w głębi obrony lub zakłócenia działań na tyłach przeciwnika.

Bój spotkaniowy występuje wówczas, gdy obie strony dążą do wykonania zadań przez natarcie. Każda ze stron dąży do przejęcia inicjatywy, narzucenia swojej woli i rozstrzygnięcia starcia z korzyścią dla siebie.

Bój spotkaniowy może wyniknąć w marszu, podczas potęgowania uderzenia w głębi obrony przeciwnika, w pościgu, podczas odpierania kontrataków, w czasie walki z desantami (powietrznymi i morskimi). Charakteryzuje się on ograniczonym czasem na organizację walki, niejasność sytuacji, dążeniem do uzyskania zaskoczenia i przejęcia inicjatywy.

Pościg ma na celu rozbicie wycofującego się przeciwnika, uniemożliwienie mu zorganizowania obrony w głębi na dogodnych rubieżach terenowych. W wypadku stwierdzenia oznak wycofywania się nacierające wojska przechodzą do pościgu, uniemożliwiając przeciwnikowi oderwanie się. Pościg prowadzi się bez przerwy, szeroko stosując taktyczne desanty powietrzne, grupy desantowo - szturmowe oraz oddziały wydzielone.

W zależności od sytuacji, związek taktyczny może prowadzić pościg czołowy i równoległy oraz kombinowany.

Do rodzajów natarcia zaliczamy: rozpoznanie walką, rajd, natarcie szybkie i natarcie planowe.

Wycofanie przeprowadza się w celu zerwania kontaktu bojowego z przeciwnikiem lub uchylenia się od starcia z nim w niekorzystnej sytuacji. Wycofanie może wystąpić zarówno w natarciu, jak i w obronie. Istotą wycofania jest oderwanie się od przeciwnika pod osłoną wydzielonej części sił, bez wdawania się w walkę, w celu zachowania sił do realizacji innego zadania.

Pomocnicze działania zbrojne obejmują przemieszczanie, rozmieszczanie i pogotowie zbrojne wojsk.

Przemieszczanie jest częścią składową wszystkich rodzajów walki, oznacza wszelkie zmiany położenia wojsk w formie marszów, przewozów lub przerzutów.

Marsz najczęściej odbywa się w kolumnach po istniejących drogach, niekiedy także po doraźnie przygotowanych drogach na przełaj. Niezależnie jednak od stanu i charakteru dróg marsz jest rodzajem ruchu wojsk, podczas którego są one stale w gotowości do podjęcia natychmiastowej walki.

Marsz jako zorganizowane przemieszczanie się wojsk kończy się z chwilą wejścia związku taktycznego (oddziału) do nakazanego rejonu lub osiągnięcia określonej rubieży.

Przewóz wojsk to zorganizowane przemieszczanie sił i środków za pomocą innych rodzajów transportu niż własny. Podczas przemieszczania na duże odległości, zwłaszcza w ramach współdziałania sojuszniczego, wojska mogą być przewożone transportem kolejowym, wodnym, powietrznym oraz innymi środkami transportu.

Rozmieszczanie, czyli przebywanie wojsk w garnizonach stałych oraz w rejonach ześrodkowania (wyjściowych, odpoczynku) z zachowaniem odpowiedniego stopnia gotowości bojowej, jest drugim rodzajem pomocniczych działań zbrojnych. Wojska muszą odpocząć, aby mogły efektywnie walczyć, uzupełnić środki materiałowe i stan osobowy; muszą, więc mieć wydzielony czas i miejsce na przygotowanie do walki, a także po zmianie rozmieszczenia lub dokonanym manewrze.

Rejony rozmieszczenia wojsk powinny spełniać określone wymogi. Najważniejsze z nich to: zapewnienie tajemnicy, obrona przed środkami rażenia i środkami napadu powietrznego przeciwnika, możliwość sprawnego opuszczenia rejonu, dogodne warunki odpoczynku żołnierzy, dobre warunki sanitarno-epidemiologiczne, wystarczająca ilość źródeł wody, możliwość ruchu wojsk oraz oddalenie od osiedli ludzkich, konieczne dla zapewnienia bezpieczeństwa ludności.

Elementami ubezpieczenia postoju są oddziały czat i czaty. Istotną rolę w zachowaniu żywotności wojsk przebywających w rejonach ześrodkowania spełnia maskowanie i rozśrodkowanie wojsk.

Pogotowie zbrojne ma zapewnić swobodę działania w okresie poprzedzającym bezpośrednie starcie z przeciwnikiem, stwarzać dlań zagrożenie, odstraszać i „trzymać w szachu”.

Istnieje ścisły związek między pogotowiem, rozpoznaniem i ubezpieczeniem wojsk - skuteczne rozpoznanie oraz silne ubezpieczenie zapewniają większy zakres swobody działania pozostałych sił, pozwalają utrzymać niższy poziom pogotowia ubezpieczanych wojsk i oszczędzać ich siły.

Elementami pogotowia są gotowość mobilizacyjna i bojowa wojsk, ich rozwijanie, dyslokacja (rozmieszczenie), ubezpieczenie i gotowość alarmowa oraz osłona operacyjna, szczególnie ważna w strefach przygranicznych.

Zasady sztuki wojennej

To naukowo wypracowane i sprawdzone w praktyce wskazówki postępowania, których umiejętne stosowanie w procesie przygotowania i prowadzenia walki zbrojnej zapewnia optymalne wykorzystanie posiadanych sił i środków oraz osiągnięcie celu prowadzonych działań.

Są one historycznie ukształtowanymi regułami przygotowania i prowadzenia zbrojnych działań wojennych. Stanowią podstawę działalności wszystkich dowódców, sztabów i wojsk, choć ich treść jest zróżnicowana w zależności od skali podejmowanych przedsięwzięć. Można wyróżnić taktyczny, operacyjny lub strategiczny aspekt zasad sztuki wojennej. Jednym z najważniejszych zadań dowódcy jest zdobycie wiedzy na podstawie, której może on właściwie określić istotę danego momentu działań, a tym samym określić szansę ich powodzenia oraz ewentualne ryzyko.

W doktrynie NATO istnieje powszechna zgoda, że w sztuce wojowania najważniejsze znaczenie ma czynnik ludzki. Jego uwzględnienie w procesach walki należy uznać za zasadę o fundamentalnym znaczeniu.

Szczególną rolę w wojsku odgrywa przywództwo. Dowódcy na wszystkich szczeblach dowodzenia muszą posiadać odpowiednią osobowość, umiejętności, kompetencje i niezachwianą wolę osiągania celu podejmowanych działań. Ponadto powinni być zdolni dom inspirowania działań podległych dowódców i żołnierzy, także w warunkach zagrożenia i niebezpieczeństwa na współczesnym polu walki, gdzie działania trwają bez przerwy przez całą dobę.

Równie ważne jest morale wojsk. Wysokie wyzwala ducha bojowego i wolę zwycięstwa, które muszą przenikać całe stany osobowe armii - od generałów do żołnierzy szeregowych. Morale pozwala żołnierzom działać nawet w najtrudniejszych warunkach i wykazywać niezwykłą odwagę w sytuacjach zmęczenia i niebezpieczeństwa.

Jego podstawę stanowią: zaufanie, dyscyplina, profesjonalizm, szacunek i tężyzna fizyczna. Głównym czynnikiem kształtującym morale jest jednak koleżeństwo i poczucie więzi grupowej, a najpewniejszym sposobem uzyskania wysokiego morale - sukcesy w walce.

Kolejna zasada to wybór i realizacja celu działań. Jest oczywiste, że cel musi być realny i osiągalny. Ponadto cel musi być dostosowany do wymogów bezpieczeństwa, aby podwładni przyjęli go i ochoczo realizowali.

Dowódcy muszą mieć swobodę działania w ramach otrzymanego zadania i w zgodzie z zamiarem wyższego przełożonego.

Zasada swobodnego działania wiąże się ściśle z zasadą utrzymania inicjatywy. Zawsze - nawet wtedy, gdy przeciwnik ma początkowo swobodę działania, dowódcy muszą poszukiwać okazji do przejęcia inicjatywy i pokonania go.

Reguły sukces w walce jest wynikiem skupienia przeważającej siły w decydującym miejscu i czasie - osiągnięcia przewagi miejscowej.

Dlatego skupienie wysiłku uznaje się za kolejną zasadę. Należy dodać, że często będzie to możliwe jedynie dzięki zmniejszeniu potencjału wojsk w innym miejscu. Zasada ta, nazywana też ekonomią sił, ma tradycje sięgające daleko w przeszłość.

Mobilność to zdolność przemieszczania wojsk w różnych warunkach i sytuacjach. Wpływa ona bezpośrednio na działania armii, gdyż pozwala rekompensować słabość liczebną wojsk i ich ruchliwość.

Manewr to poszukiwanie optymalnego ugrupowania wojsk własnych w stosunku do położenia i kierunku zagrożenia ze strony przeciwnika. Jest najważniejszym przejawem zastosowania skupienia wysiłku, ekonomii sił i zaskoczenia.

Zaskoczenie jest jedną z najstarszych zasad. Szczególnie duży jest jego wpływ na morale żołnierzy wroga. Z drugiej strony może także sprzyjać przejęciu lub utrzymaniu inicjatywy, pozwala zmniejszyć straty wojsk własnych, a przez to zapewnia przewagę materialną, zastępującą skupienie sił. Niekiedy, wobec słabszego oddziaływania innych środków, zwycięstwo może całkowicie zależeć od zaskoczenia.

Zaskoczenie można uzyskać na każdym szczeblu dowodzenia, choć w działaniach taktycznych przychodzi ono łatwiej, ma większą siłę oddziaływania i utrzymuje się dłużej.

Elementy składowe zaskoczenia stanowią: tajemnica, maskowanie, mylenie, oryginalność, zuchwałość i szybkość.

Rozpoznanie jest kolejną zasadą w myśl, której do pomyślnego prowadzenia walki dowódca potrzebuje odpowiednich informacji o terenie, pogodzie i przeciwniku, przy czym wymaga się, aby były one dostarczone we właściwym czasie. Łącznie z podstawowymi danymi rozpoznawczymi, stanowiącymi stałą bazę danych, potrzebne są bieżące informacje o przeciwniku i rejonie zainteresowania w celu uzyskania aktualnej oceny możliwości i przewidzenia zamiarów przeciwnika. Informacje uzyskuje się z wielu źródeł. Podlegają one opracowaniu i racjonalnemu rozpowszechnianiu.

Prostota to zasada, która polega na maksymalnie możliwym uproszczeniu podejmowanych działań. Uważa się, że proste i logiczne plany są najlepsze i zwiększają szansę powodzenia.

Zdolność bojowa wojska. Dowódca musi podejmować wszelkie możliwe wysiłki, aby zachować (utrzymać) zdolność bojową wojsk, przy czym cel walki należy osiągać przy możliwie minimalnych stratach własnych.

Długotrwała i wyczerpująca walka w trudnym terenie i niesprzyjających warunkach atmosferycznych może szybko zmniejszyć zdolność bojową wojsk.

Zwłaszcza wojska będące w styczności z przeciwnikiem i odwody mogą być odcięte i czasowo odizolowane. Ich wspieranie może być wtedy przejściowo zakłócone. Dlatego ważne jest wykorzystanie każdej sposobności do odpoczynku i zapewnienia wojskom odpowiedniego wsparcia logistycznego.

Równie ważnym jest luzowanie wojsk wyczerpanych walką, a także uzupełnienie stanów osobowych, zaopatrzenie materiałowe i serwis uzbrojenia i sprzętu wojskowego.

Elastyczność polega na zapewnieniu uniwersalności planów, aby umożliwiały one reakcję na różne nieprzewidziane zdarzenia oraz zapewniały maksymalną przewagę przy zmianie sytuacji.

Wojska muszą zachować elastyczność struktur organizacyjnych, systemu łączności i pracy sztabu, a także przyjmować odpowiednie ugrupowanie w terenie i utrzymywać odwody, aby móc reagować na zmiany w planie i przejść łagodnie z jednego wariantu działania do drugiego. Wymaga to również wysokiego stopnia mobilności, co pozwala na szybkie i efektywne zmiany, dotyczące podporządkowania i ugrupowania wojsk.

Współdziałanie to zasada, która wymaga współpracy pomiędzy wojskami sojuszniczymi a poszczególnymi państwami członkowskimi, pomiędzy rodzajami sił zbrojnych i rodzajami wojsk, wojskami lądowymi i podmiotami cywilnymi, a także respektowania władzy i prawa suwerennych państw, w których wojska stacjonują lub działają.

Warunkiem współdziałania jest wola i chęć współpracy dla osiągnięcia wspólnego celu, niezbędne na wszystkich szczeblach dowodzenia.

Wsparcie logistyczne służy działaniom wojsk i jest współcześnie czynnikiem decydującym o wykonaniu zadania.

Efektywne - sprawne i skuteczne wsparcie logistyczne wymaga racjonalnego i terminowego wykorzystania dostępnych zasobów, także miejscowych państwa - gospodarza.

Bezpieczeństwo i ochrona to zasada, która zaleca dowódcom podjęcie wszelkich niezbędnych środków ostrożności, koniecznych dla zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony wojsk własnych, aby mogły one wykonać zadanie.

Odpowiednio dobrane czynniki i bierne środki ochrony, w tym: ochrona terenu przed pociskami rakietowymi, obrona przed bronią masowego rażenia, obrona powietrzna, działania informacyjne, przeciwdziałanie rozpoznaniu, ochrona jednostek logistycznych i wojsk, kontrola ruchu drogowego, środki ochrony przeciwpożarowej, zarządzanie polem walki, a także: ochrona linii komunikacyjnych, obiektów i instalacji, ochrona informacji, współpraca z siłami bezpieczeństwa państwa - gospodarza, kontrola ludności cywilnej, właściwe postępowanie z jeńcami wojennymi i osobami zatrzymanymi - pozwalają zachować wojskom żywotność i możliwość funkcjonowania. Rozpatrywane przedsięwzięcia, zastosowane kompleksowo, zapewniają zachowanie maksymalnej siły, a przez to dają możliwość prowadzenia działań w celu osiągnięcia zwycięstwa.

1


Wyszukiwarka