Wykładowca: dr Elżbieta Kwella

KONSPEKTY DO WYKŁADÓW Z MAKROEKONOMII:

POPYT KREUJE PODAŻ - KEYNESOWSKI MODEL FUNKCJONOWANIA GOSPODARKI

AKTYWNA POPYTOWA POLITYKA BUDŻETOWA - PRAKTYCZNE ZASTOSOWANIE KEYNESOWSKIEJ TEORII AGREGATOWEGO POPYTU.

PODAŻOWA POLITYKA FISKALNA - ALTERNATYWA DLA KEYNESOWSKIEJ TEORII

Część teoretyczna

1. Prosty keynesowski model funkcjonowania gospodarki - determinanty produkcji
i zatrudnienia (model mnożnikowy).

2. Praktyczna użyteczność modelu - dyskrecjonalna popytowa polityka fiskalna
(ekspansywna i restrykcyjna) i jej instrumenty oraz automatyczne stabilizatory.

3. Ekspansywna polityka fiskalna i deficyt budżetowy.

4. Podażowa polityka fiskalna - krzywa Laffera. (Ekonomia podażowa).

Część empiryczna

Dyskrecjonalna polityka fiskalna np. USA: nowa ekonomia J.F. Kennedy`ego z 1961 r.
a reaganomika z l. 80-tych. Program fiskalny G. Busha 2002-2004 r.

FUNKCJONOWANIE GOSPODARKI WEDŁUD J.M. KEYNESA (1883 - 1946)

„The General Theory of Employment, Interest and Money”, 1936.

Keynes:

1. Gospodarka nie musi wykazywać tendencji do funkcjonowania przy pełnym zatrudnieniu.
   Równowaga z bezrobociem.

2. Przyczyną depresji i bezrobocia jest niedostateczny agregatowy popyt.

3. Rząd może oddziaływać na gospodarkę w celu osiągnięcia równowagi przy pełnym zatrudnieniu.

Model funkcjonowania gospodarki według Keynesa - dwa podejścia do wyznaczania poziomu produkcji w równowadze krótkookresowej (wartości równowagi PKB bieżącego):

1. Pełny model równowagi bieżącej (krótkookresowej) typu: AD-SAS (model depresji).

Rys.1 Ekspansywna polityka fiskalna

P LAS SAS

AD₁

AD₀

_{P - poziom cen}

↑G,↓t G- wydatki rządu

t -podatki

P' E*

E

P" luka

recesyjna

Y₁ Y* PKB

Zagregowana podaż (AS), SAS- krótkookresowa krzywa podaży zagregowanej
pokazuje zależność między wielkością produkcji wytworzoną w całej gospodarce, której miarą jest realny PKB, a poziomem cen mierzonym deflatorem PKB w danym okresie.

Zagregowany popyt (AD = C + I + G + NX )

Jest to zależność między całkowitą ilością dóbr i usług, jaka została wytworzona w gospodarce
( realnym PKB) i na jaką zgłaszane jest zapotrzebowanie przez wszystkie podmioty gospodarujące, a poziomem cen mierzonym deflatorem PKB w danym okresie.

Gdzie: E*- równowaga długookresowa, równowaga na wszystkich trzech rynkach: towarowym, pieniężnym i pracy.

Y* - PKB potencjalny, czyli taka wielkość PKB, którą otrzymalibyśmy wówczas, byłby gdyby majątek produkcyjny - w zwyczajowym czasie - był w pełni wykorzystany, a jednocześnie zatrudnienie ukształtowałoby się na tzw. potencjalnym poziomie (sytuacja, gdy każdy, kto akceptuje bieżące warunki pracy, znajduje pracę). Występujące wówczas stosunkowo niewielkie bezrobocie nazywamy naturalnym, dobrowolnym.

E - równowaga bieżąca, krótkookresowa, w której tylko dwa rynki są w równowadze (towarowy i pieniężny), natomiast na rynku pracy występuje nadwyżka podaży pracy nad popytem na pracę, co przejawia się występowaniem bezrobocia przymusowego, zwanego też cyklicznym, bądź keynesowskim.

Jest to tzw. standardowy przypadek keynesowski, w którym PKB bieżący (Y1) znajduje się poniżej potencjalnego PKB, występuje duże bezrobocie przymusowe, cykliczne związane z luką recesyjną: Y1 Y*.

Sposoby zamykania luki recesyjnej:

po pierwsze, drogą interwencjonizmu państwowego (proces polityczny) np. zwiększając zakupy rządowe (G) i/lub obniżając podatki (t), czyli za pomocą ekspansywnej polityki fiskalnej bądź też ekspansywnej polityki monetarnej (obniżając podstawowe stopy procentowe banku centralnego i/lub skupując bony i obligacje rządowe na wolnym rynku). Tę metodę zalecał J.M. Keynes - twórca interwencjonizmu państwowego. Keynes wierzył w skuteczność aktywnej ekspansywnej popytowej polityki fiskalnej;

po drugie, przy pomocy działania "niewidzialnej ręki" rynku (proces rynkowy), czyli czekać aż spadek cen i płac, obniżki kosztów produkcji, pobudzą popyt (ślizg po krzywej AD z E w dół) co spowoduje wzrost produkcji i zatrudnienia, czyli ożywienie gospodarcze;

po trzecie, można czekać aż sektor prywatny sam bez pomocy państwa (proces rynkowy) zacznie zwiększać swoje wydatki/zakupy (inwestycyjne, konsumpcyjne, eksport netto), nakręcając globalny popyt i powodując w efekcie wzrost produkcji i zatrudnienia.

Dwie ostatnie metody wyjścia z kryzysu, w przeciwieństwie do pierwszej, wymagają dłuższego okresu czasu, recesja może wtedy trwać kilka lat.

Innym sposobem prezentacji czynników determinujących bieżący pozom produkcji i zatrudnienia jest model mnożnikowy.

2. Model mnożnikowy ( krzyż keynesowski)

Funkcja dochodu:

Y = m • A

Gdzie: Y - PKB bieżący, m - mnożnik gospodarczy, A - wydatek autonomiczny względem bieżącego PKB, czyli określający go (Są to: inwestycje, zakupy rządowe, eksport netto i część konsumpcji, ta na kredyt i z oszczędności)( C₀ ), zwana autonomiczną lub niezależną.

Równowaga w gospodarce funkcjonującej zgodnie z regułami keynesowskimi, to równowaga krótkookresowa, przy poziomie produkcji bieżącej poniżej poziomu potencjalnego, gwarantującego pełne zatrudnienie, to równowaga gospodarcza przy utrzymującym się dużym bezrobociu przymusowym, wynikającym z niedostatecznego popytu globalnego. Taki stan, zdaniem keynesistów może trwać dość długo.

Łączne wydatki: Y_X = AD = C + I + G + (X - M)

AD = ⇒ = AS

Gdzie: C - wydatki konsumpcyjne (gospodarstw domowych), I - wydatki inwestycyjne (zakupy firm), G - zakupy rządowe ( w tym władz lokalnych), X - eksport, M - import, X - M - eksport netto (NX)

Założenia modelu:

1. Ceny i płace są stałe (sztywne, "lepkie")

2. Wolne moce wytwórcze w gospodarce (niewykorzystany kapitał rzeczowy i ludzki!!!)

3. Wielkość produkcji jest w pełni zdeterminowana przez popyt.
   

TEZA:
Dostosowanie makroekonomiczne odbywa się raczej przez dostosowanie wydatków do zmienionych dochodów niż przez dostosowanie się giętkich cen i płac

Źródła sztywności cen i płac:

1. Długookresowe umowy o pracę

2. Wiele cen poddanych jest regulacji rządowej

3. Inercja wielkich organizacji

Wniosek:

Szoki popytowe i podażowe odbijają się na cenach ze znacznym opóźnieniem.

Producenci produkują tyle dóbr i usług , ile mogą ich sprzedać (ile wszyscy chcą kupić)

= równowaga krótkookresowa.

ZASADY KEYNESOWSKIEGO MODELU AGREGATOWEGO POPYTU

1. O poziomie i zmianach PKB nie decydują zmiany wszystkich składników AD.

Wpływ mają jedynie wielkości autonomiczne (A) - komponent aktywny.

Zmienne niezależne, egzogeniczne, określane poza modelem:
A = I + G + NX + C₀
I, G, C₀, NX ⇒ PKB (Y)

2. O poziomie bieżącego PKB (stworzonego przez „A”) nie rozstrzyga konsumpcja zależna oraz oszczędności, podatki i import - komponent bierny.

3. Prosty model AD określa dwie główne zmienne endogeniczne: konsumpcję zależną (od bieżącego dochodu) i dochód bieżący.
   

4. Zbilansowanie wydatków (równowaga) występuje wtedy, gdy poziom wydatków zagregowanych i dochodu Y spełniają zarówno funkcję AD (łącznych wydatków Y_X), jak i tożsamość dochodu (Y = Y_X)

FUNKCJA KONSUMPCJI

1. Funkcja konsumpcji pokazuje poziom planowanej przy każdym poziomie PKB, Y, konsumpcji całkowitej, C.

2. Autonomiczny popyt konsumpcyjny (C₀), to wielkość konsumpcji, która nie zależy od wielkości bieżącego dochodu.
   Wielkość odpowiadająca hipotetycznemu stanowi, w którym dochód = 0. Jest to konsumpcja na kredyt - zależy od dochodu przyszłego lub z oszczędnośsci - zależy od przeszłego dochodu.

3. W rzeczywistości konsumenci zwracają uwagę nie tyle na dochód bieżący, Y, co na dochód permanentny (M. Friedman) - przeciętny , długookresowy g.d.
   lub
   dochód osiągany w ciągu całego „cyklu życia”
   (F. Modigliani, A. Ando).

INWESTYCJE

Dwie role:

1. Znacząca i mało stabilna część wydatków.

ΔI ⇒ ΔAD ⇒ Δ produkcji i Δ zatrudnienia.
2. Prowadzą do akumulacji kapitału. Zwiększają produkt potencjalny ⇒ wzrost gosp. i wzrost dochodów.

Definicja:

„Inwestycje netto” - akumulacja kapitału, czyli przyrost netto realnego kapitału w danym społeczeństwie. Stworzony zostaje dodatkowy kapitał realny.

Kategorie inwestycji:

1. zakup urządzeń i maszyn

2. przyrost zapasów

3. budownictwo (fabryki i domy)

Determinanty poziomu inwestycji:

1. Oczekiwana rentowność inwestycji (przychody i zyski).
   Krańcowa efektywność kapitału, zależna od fluktuacji koniunkturalnych..

2. Koszty inwestycji ← stopa procentowa (realna)
   ← polityka podatkowa

3. Oczekiwania dot. przyszłości, przewidywanego AD.

W tym najprostszym, mnożnikowym, modelu gospodarki inwestycje, podobnie jak zakupy rządowe, czy eksport, są autonomiczne względem bieżącego dochodu. Firmy po prostu przy zakupie dóbr kapitałowych kierują się nie aktualnym lecz przyszłym poziomem koniunktury . Jeśli prognozy przewidują wzrost popytu globalnego, to wówczas pojawia się techniczna potrzeba powiększenia już istniejących mocy wytwórczych, drogą inwestycji. Co możemy zapisać symbolicznie: I = I_0.

FUNKCJA INWESTYCJI

1. I = I₀
   

2. I = I₀ - d r. Ten zapis ukazuje rozwiniętą funkcję inwestycji, tym razem zależnych ale nie od dochodu lecz - odwrotnie proporcjonalnie- od rynkowej stopy procentowej "r". I_{0 -} niezależna od "r" część inwestycji. Tej zależności prosty model mnożnikowy nie uwzględnia.

ISTNIEJĄ WIĘC DWA PODEJŚCIA DO PROCESU WYZNACZANIA PRODUKTU

PRZY CENACH STAŁYCH, CZYLI W KRÓTKIM OKRESIE:

MODEL KEYNESOWSKI TYPU AD-SAS (por.rys.1, str.2 konspektu)
I KEYNESOWSKI MODEL MNOŻNIKOWY (rys.2, str.6 konspektu)

MODEL MNOŻNIKOWY: z funkcją dochodu Y = m•A

AD

(Y_X) Y = AD E*

E

∆A AD=A + konsumpcja zależna

A konsumpcja zależna (C) m•∆A

45°

Y^E Y*(PKB potencjalny) PKB

LUKA RECESYJNA

Rys. 2. Keynesowski mnożnikowy model gospodarki.

Lukę recesyjną (zwaną też luką deflacyjną) można ją zamknąć przez "wstrzyknięcie" do gospodarki dodatkowego zastrzyku pieniędzy, czy to pod postacią zakupów rządowych, czy to inwestycji biznesu, czy wreszcie eksportu. Skoro jednak inwestycje i eksport w okresie recesji wykazują tendencję spadkową, to jedyną siłą zdolną "nakręcić" popyt globalny jest- zdaniem keynesistów- siła pozarynkowa, czyli rząd, który wydatek rządowy.

Przyrost produkcji i dochodu: ∆Y = m•∆A

Np.: ∆PKB = m•∆G, ∆Y = m•∆I, ∆Y = m•∆eksportu

FORMUŁA MNOŻNIKA "m"

Mnożnik „m” ukazuje, o jaką wielokrotność sumy wstrzykniętej do gospodarki (A) wzrośnie dochód i produkcja (Y). Mówi z jaką siłą gospodarka zareaguje wzrostem produkcji i dochodu na dodatkowy zastrzyk pieniądza wprowadzony pod postacią „A”.

= m
gdzie: c-krańcowa skłonność do konsumpcji (ΔC/ΔDDL), DDL - dochód do dyspozycji ludności, t - stawki podatkowe, m -krańcowa skłonność do importu (Δimportu/Δ Y),

1.Wydatki autonomiczne przechodząc przez gospodarkę wzbudzają produkcję oraz dochód.

2. Stworzony przez wydatek autonomiczny dochód ulega, zgodnie z regułami redukcji, podziałowi na: konsumpcję zależną, oszczędności, podatki i import.

Wydatek autonomiczny raz "wstrzyknięty" w gospodarkę przechodzi - w postaci pieniądza - stopniowo przez kolejne ogniwa łańcucha ekonomicznego (kooperantów) , powodując w każdym z nich wzrost produkcji, dochodu i konsumpcji, a także oszczędności. Proces wzbudzania gospodarki nie trwa wiecznie, dlatego gdyż w każdym następnym ogniwie efekt produkcyjny i dochodowy jest coraz słabszy, dzieje się to na skutek wycofywania stopniowego, w każdym ogniwie odpływów, tj. podatków, oszczędności i sum wydanych na import.

Maksymalna wartość wzbudzenia gospodarki przez A ma miejsce, gdy w całości przekształci się on w odpływ (podatki, oszczędności i wydatki na import). Wówczas też impuls autonomiczny zaniknie. Będzie to oznaczało, iż sumy pieniężne - te tworzące początkowo wydatek autonomiczny - zostały w całości wycofane z obiegu i w całości przekształciły się w odpływy. Warunkiem przywrócenia równowagi makroekonomicznej jest , aby wielkość odpływu stworzona przez proces mnożnikowy wydatku autonomicznego (wzbudzenia gospodarki) była w całości skierowana na wykup dóbr składających się właśnie na ów wydatek. Gdy tak się stanie, to wówczas wszystkie wyprodukowane dobra inwestycyjne i publiczne zostaną nabyte przez firmy i rząd; odpływy przekształcą się w całości w dopływy (inwestycje, zakupy rządowe i eksport) i na rynku pojawi się nowa równowaga globalna , przy wyższym poziomie produkcji , dochodu i zatrudnienia.

Nie jest to warunek łatwy do spełnienia, głównie z uwagi na zapewnienie pełnej transformacji oszczędności w inwestycje.

FUNKCJA DOCHODU:
Y =
• A ,
Y = m • A
ΔY = m • ΔA

WNIOSKI:

Jedyną siłą decydującą zarówno o poziomie dochodu, jak i konsumpcji jest wydatek autonomiczny. Zmiany w obrębie jego składników decydują - via procesy mnożnikowe - o tym, czy gospodarka wejdzie w stan recesji, czy też w stan boomu.
Wzrost A przynosi wzrost PKB, spadek A przynosi spadek PKB. Od wartości mnożnika ( m = od 1,5 do 2,5) zależy to, jak głęboko przy danym "A", zajdą te procesy, tj. boom i recesja.

FUNKCJE RZĄDU - BUDŻETU PAŃSTWA I POLITYKI FISKALNEJ

1. FUNKCJA GROMADZENIA DOCHODÓW I DOKONYWANIA WYDATKÓW (ALOKACYJNA)

Kierowanie czynników wytwórczych do wytwarzania dóbr publicznych i ich rozdział między różne rodzaje dóbr publicznych (ustalanie ich struktury).

- utrzymanie aparatu państwowego,

- usługi bezpłatne (socjalne, kulturalne, ład wewnętrzny, etc)

2. FUNKCJA STABILIZACYJNA

Uwaga!!!!

Tę funkcję rządu i polityki fiskalnej bardzo wyeksponował w swej teorii J.M. Keynes.

Polityka budżetowa jako instrument utrzymywania wysokiego zatrudnienia, racjonalnego poziomu stabilności cen i właściwej stopy wzrostu gospodarczego, z uwzględnieniem efektów dla bilansu płatniczego.

Cele gospodarcze: - równowaga gospodarcza, - wysokie zatrudnienie, - wzrost gospodarczy. Rząd posługując się ostrożnie i odpowiednio polityka fiskalną (i monetarną) może dość skutecznie stabilizować rozmiary produkcji, zatrudnienia i inflacji.
a) Recesja, bezrobocie ⇒ ekspansywna polityka budżetowa (dyskrecjonalna), polityka deficytu budżetowego (↑G + ↓T);

b) Boom gospodarczy, inflacja (dodatnia luka GNP) ⇒ restrykcyjna polityka budżetowa, polityka nadwyżki budżetowej (↓G, ↑T);

c) Równowaga gospodarcza ⇒ polityka zrównoważonego budżetu (ΔG = ΔT).

• inwestycje publiczne (bezpośrednie)w infrastrukturze technicznej kraju, w telekomunikacji, w budownictwo administracyjne, kulturalne, w sferze opieki społ.

• stymulowanie inwestycji prywatnych:

- ulgi podatkowe dla inwestorów
- gwarancje spłaty kredytów inwestycyjnych
- wykup obligacji lokowanych na rynku celem zgromadzenia
środków na inwestycje

• bezpośrednie oszczędności państwa (nadwyżki budżetowe)

• stymulowanie oszczędności prywatnych (obniżki podatków)

• kształtowanie odpowiedniego popytu globalnego
  - państwo - nabywca towarów i usług

- lub pośredni wpływ: obciążenia finansowe i transfery, kształtujące dochody g.d. i firm

• wpływ na równowagę płatniczą:
  - cła, - podatki od importu, - kontyngenty przywozowe, etc.

3. FUNKCJAWYRÓWNAWCZA. (REDUYSTRYBUCYJNA, SPRAWIEDLIWOŚĆ)

Oddziaływanie państwa na strukturę dochodów ludności.

Dostosowanie podziału dochodu i bogactwa do zgodności z tym, co społeczeństwo uważa za „słuszny”, „sprawiedliwy” stan podziału (dystrybucji).

Rynkowy mechanizm „niewidzialnej ręki” nie gwarantuje, że dochody popłyną do tych, którzy ich najbardziej potrzebują, bądź do tych, którzy na nie najbardziej zasługują. Rząd - egzekutor woli społeczeństwa - przepompowuje dochody od zamożnych grup społecznych do ubogich.
Narzędzia:

a)system podatków progresywnych,

b)zwolnienia od podatków,

c)transfery („sieć bezpieczeństwa socjalnego”),

d)subwencje konsumpcyjne.

4. EFEKTYWNOŚĆ.

Czy korygować nieefektywność ( niedoskonałość) systemu rynkowego ?
Niedoskonałość mechanizmu wolnokonkurencyjnego przejawia się na trzech odcinkach.
a) Monopole

b) Efekty zewnętrzne

c) Dobra publiczne (sfera wyższej użyteczności publicznej).

Narzędzia: przepisy prawne (antymonopolowe), regulacje prawne, podatek polucyjny, świadczenia w zakresie dóbr i usług publicznych, nierentownych (por. funkcja 1)

Mechanizm rynkowy nie jest do końca doskonały i często wymaga stosownej korekty. Korektę ową przeprowadza państwo. W związku z tym mówimy o trzech ekonomicznych funkcjach państwa. W ujęciu normatywnym sprowadzają się one do dbałości o: stabilizację - sprawiedliwość - efektywność, czyli do trzech ostatnich z w/w funkcji rządu i budżetu.

UŻYTECZNOŚĆ MODELU AGREGATOWEGO POPYTU - AKTYWNA (DYSKRECJONALNA, STABILIZACYJNA) POPYTOWA POLITYKA FISKALNA

Samoczynna zdolność gospodarki do osiągania równowagi rynkowe sprawia, iż makroekonomiści nie muszą troszczyć się o nią. W tej sytuacji czołowym problemem, przed jakim stoi ekonomia, jest uniknięcie wahań PKB, a zwłaszcza zwalczanie bądź łagodzenie recesji, a także podejmowanie działań, które naprowadzą gospodarkę na stan pełnego wykorzystania mocy wytwórczych i zasobów ludzkich.

Drogą do tego jest zapewnienie stabilnego popytu globalnego. Model mnożnikowy wzrostu gospodarczego nie tylko tłumaczy mechanizm krótkookresowych zmian w gospodarce - ma także praktyczną właściwość.

Skoro przyczyna spadku PKB (recesji) tkwi w redukcji części wydatku autonomicznego, głównie inwestycji, które włączając mnożnik w dół, pogłębiają gwałtownie dekoniunkturę; to spadek PKB można zneutralizować, stymulując z zewnątrz wzrost tegoż wydatku (bezpośrednio przez wzrost wydatków rządowych) bądź pośrednio, zwiększając - drogą obniżki podatków i tym samym stopnia redukcji dochodów - wartość mnożnika.

W okresie recesji rząd chcąc przyspieszyć wyjście gospodarki z kryzysu, może dokonać dodatkowych zakupów, czyli doprowadzić do wzrostu produktu narodowego o wielkość równą iloczynowi mnożnika i przyrostu zakupów rządowych; może też obniżyć stopę podatkową i zmniejszyć odpływ, czyli podnieść wartość mnożnika. co sprawi, że te same wydatki autonomiczne przyniosą teraz wyższy poziom dochodów, z których teraz więcej dociera do dochodu do dyspozycji. Rośnie tym samym konsumpcja zależna i to ona stabilizuje popyt globalny i rekompensuje spadek inwestycji.

Zmiany w poziomie zakupów rządowych i zmiany w stopie opodatkowania brutto to instrumenty tzw. aktywnej (dyskrecjonalnej0 polityki fiskalnej.

Przy czym, wzrost zakupów rządowych i obniżki podatków - to instrumenty ekspansywnej popytowej polityki fiskalnej. Natomiast spadek zakupów rządowych i podwyżki stawek podatkowych brutto - to instrumenty restrykcyjnej polityki fiskalnej.

OGRANICZENIA DYSKRECJONALNEJ POPYTOWEJ POLITYKI FISKALNEJ

1. Konieczna zgoda parlamentu w sprawie "kontrcyklicznych" zmian podatków i wydatków rządowych.
2. Dopływy nie są stabilne. Trudno przewidzieć reakcje biznesu i konsumentów.

3. Informacja i prognozy ekonomiczne.

4. Czynnik czasu.

5. Oczekiwania - zmiany zachowania podmiotów gospodarczych przeciwdziałające inicjatywom rządu.

6. Sztywność strony podaży.

7. Problem deficytu budżetowego i zjawisko "wypierania".

8. Problem szacowania mnożników.

POLITYKA FISKALNA USA NA PRZYKŁADZIE PROGRAMU OŻYWCZEGO G. BUSHA

DWIE ZASADY SPRAWIEDLIWOŚCI SPOŁECZNEJ:

1. Zamożnych obowiązują wyższe stawki podatkowe

2. Opodatkowane są wszelkie formy dochodu.

Styczeń 2003 r. G. Bush proponuje:

1. Zwolnienie dywidend z federalnego podatku dochodowego od osób fizycznych.
   (Odejście od "świętej" zasady nr 2 sprawiedliwości społ.);

2. Przyspieszenie redukcji podatku dochodowego;

3. Wprowadzenie zachęt inwestycyjnych dla małych firm;

4. Dopłaty do szkoleń zawodowych

SKUTKI REDUKCJI PODATKÓW PRZEZ BUSHA:

CEL:

REPUBLIKANIE ŚMIAŁYM PLANEM PODATKOWYM CHCĄ ROZRUSZAĆ GOSPODARKĘ

WALL STREET - GŁÓWNYM BENEFICJENTEM PLANU. Na giełdę można wpływać ! A hossa pobudzi gospodarkę. Nowy, pozytywny stosunek prezydenta do Wall Street.

Popierają prezydenta:

Robert Hall (Univ. Stanforda, kieruje komitetem ds. cyklów boomu irecesji w Narodowym Biurze Badań Ekonomicznych), Laurencje Ball z Johns Hopkins Univ., Gregory Mankiw z Harvardu, Lenn Hubbard prof. Ekonomii, następca Lindseya - Stephen Friedman - główny doradca ekonomiczny Busha

1.Zwiększenie dochodów przedsiębiorców. Są to działania „propopytowe”

2. Inwestycje przyniosą większe zyski

(USA mogą prosperować tylko wtedy gdy inwestorzy będą ryzykować
i finansować innowacyjne firmy i technologie)

3. Rozwijająca się produkcja spowoduje spadek bezrobocia

4. W 2003 r. inwestycje wzrosną dzięki obniżce podatków o 50-70 mld $, a w 2004 r. aż o 150 mld $.

5. Zwiększy to liczbę am. fabryk oraz ilość wykorzystywanego w nich sprzętu o ok. 1 %, czyli nie tak bardzo dużo

(W czasie boomu inwestycyjnego w II połowie l. 90. wartość inwestycji w aktywa, z wyjątkiem inwestycji w domy i mieszkania, wzrastała niemal o 4% rocznie)

6. szybszy wzrost gospodarczy zapewni dodatkowe wpływy z podatków i deficyt nie wymknie się spod kontroli

7. Bush zaoferował magię czasów nowej gospodarki !!!

8. Recesja nie jest z winy prezydenta. Za osłabienie gospodarcze odpowiada :

• Pęknięcie bańki dot-comów

• Zamach terrorystów terrorystów 11 września 2001 r.

9. Przykład sprawiedliwości społ. Bush zapoczątkował ”Wojnę klasową”

Oponenci:

1. Faworyzuje bogatych. Jest korzystniejszy dla bardziej zamożnych.

2. Nie chcą przyjąć do wiadomości, że zyski z dywidend, odsetek i innych zysków
   kapitałowych czerpie dziś znacznie więcej Amerykanów niż 20 lat temu.

Bush ripostuje: ponad 50 % emerytów otrzymuje dywidendy.
Szkoda, że nie przyspieszył redukcje podatków Amerykanom o niskich i średnich
dochodach, to właśnie oni zwykle najszybciej wydają dochody

3. 674 mld $ wpompowane w gospodarkę w ciągu 10 lat to nie aż tak wiele = mniej niż 1% PKB całego 10- lecia

4. Wzrośnie za to znacznie deficyt budżetowy. W 2004 r. -do 340 mld $ !

5. To gra w kości w której stawką jest polityczna przyszłość

6. Ciągle rośnie bezrobocie = 1,7 mln ludzi w marcu 2003 r.

7. Na Wall Street odnotowano tylko niewielki wzrost.

KONKLUZJA KOŃCOWA:

Bush nie zdecydował się na to, co moim zdaniem ożywiłoby szybciej rynek:
bezpośrednie obniżki opodatkowania dywidend płaconych przez firmy zamiast likwidacji podatku płaconego przez inwestorów. Wielu z nich i tak nie wyda tych dodatkowych pieniędzy. Za taką decyzją stała raczej polityka, niż ekonomia - bano się dawać ulgi podatkowe wielkim firmom, gdyż jeszcze nie ucichły skandale Enronu, WorlComu czy Tyco..

EKONOMIA PODAŻOWEJ STRONY GOSPODARKI (Supply-side economics)

L. 70-te i 80-te. W tych latach rządy krajów wysoko rozwiniętych nastawione są nie na wzrost popytu i siły nabywczej ludności lecz przede wszystkim na:

• wzrost gospodarczy,

• wydajność pracy i produktywność,

• innowacje,

• bodźce do pracy,

• bodźce do inwestowania,

• wzrost podaży.

PODAŻOWA POLITYKA FISKALNA

CZY JEST MOŻLIWE WYKORZYSTANIE POLITYKI FISKALNEJ , TAK BY MIAŁA WPŁYW NA ZAGREGOWANĄ PODAŻ ?

Przypuśćmy, że rząd obniza podatki, by próbować stymulować produktywność. Jeśli biznes zdecyduje się zainwestować w nowoczesne technologie, w wyposażenie, to wspaniale!. Wzrośnie wydajność robotników. Na rynku będzie więcej produktów (większa podaż)

Jest to inne spojrzenie na politykę fiskalną, niż keynesowskie. Oceniamy tu wpływ struktury podatków i ich wysokości, rozbudowy systemu ubezpieczeń społecznych i całej polityki gospodarczej państwa:

na stan gospodarki, na skłonność do oszczędzania i na skłonność do inwestycji, na podaż siły roboczej, na produktywność gospodarki i wydajność pracy.

ARTUR LAFFER I JEGO KRZYWA

GŁÓWNE TEZY:

1. Najprostszą metodą ożywienia produkcji jest obniżka podatków (gł. stawek krańcowych).

- Redukcja klina podatkowego.

- Zmiany w strukturze podatków (łagodzenie/eliminacja prograsji, zastąpienie podatku dochodowego podatkiemVAT)

2. Neoklasyczny model rynku pracy.

3. Państwo nie spełnia pożytecznych funkc

KLIN PODATKOWY

(TAX WEDGE)

TEZA:

Wszelkie podatki mają niekorzystny wpływ na wielkość produkcji i zatrudnienia.

Rys. 3. Klin podatkowy.

Płace LD AJ

Koszt

robocizny

Płace

rob.

Y_T Y Produkcja, zatrudnienie

Y_T - produkcja po wprowadzeniu podatków, Y - produkcja przy braku podatków

HIPOTETYCZNA KRZYWA LAFFERA:

obniżenie stopy podatkowej może przynieść
wzrost lub spadek przychodów budżetowych.

Gdy rosną stopy podatkowe, to poza pewnym punktem (jeśli gospodarka znajduje się w górnej części krzywej, powyżej optymalnego punktu c) obniży się stopa wzrostu gospodarczego oraz produktywność gospodarki tak bardzo, że spowoduje to spadek łącznych przychodów budżetowych.

Od pewnej wielkości granicznej stopy = t₃ wzrost stopy podatkowej demobilizuje i zniekształca efekty pracy w stopniu powodującym zmniejszenie łącznych wpływów podatkowych.

podatki (%)

t₅ e

t₄ d

t₃ c max.

przychody

t₂

b

t₁ a

Przychody budżetowe ($) T

Rys. 4. Krzywa Laffera

Jeśli gospodarka jest w p. a lub b (stopa podatkowa t₁ lub t₂), wzrost stopy spowoduje wzrost przychodów budżetowych państwa. Lecz jeśli gospodarka jest w p. c, d lub e (stopy podatkowe t₃, t₄, t₅), to wzrost stopy podatkowej spowoduje obniżenie przychodu rządu. Stopy powyżej t₃ obniżą aktywność gosp., produktywność i dochód narodowy tak bardzo, że spadną łączne przychody podatkowe.

Stopa podatkowa t₄ symbolizuje system fiskalny gospodarki amerykańskiej, znajdującej się w "górnej połówce" krzywej, w strefie podatków o charakterze prohibicyjnym.

Hipoteza:

Zmniejszenie dochodu fiskalnego wywołane obniżką stóp podatkowych zostanie skompensowane - poprzez ożywienie gospodarcze - powiększeniem podstawy opodatkowania, jaką tworzą dochody ludności i przedsiębiorstw.

Trzy założenia koncepcji:

1. Jednostki podejmują dodatkową pracę, gdy rosną ich płace po opodatkowaniu (ludziom opłaca się więcej pracować, rosną dochody);

2. Jednostki gospodarujące (klasa posiadaczy, "aktywiści ekonomiczni") inwestują więcej, gdy ich zysk po opodatkowaniu wzrasta;

3. Sektor prywatny efektywniej wykorzystuje zasoby uwolnione przez sektor publiczny (zmuszony do obniżenia wydatków publicznych, wskutek obniżek podatków). Produkcja rośnie, rosną dochody, czyli podstawa opodatkowania.

Konkluzja: w wyniku podejmowania dodatkowej pracy i inwestycji oraz wzrostu ogólnej efektywności gospodarki - rosną także dochody podatkowe państwa.

Czy można pogodzić "ideał równości" z "ideałem efektywności"
Ja: TAK., ale w dłuższym okresie. Obniżka podatków sprzyja wzrostowi efektywności gosp., ponadto państwo dostaje więcej pieniędzy, np. na zasiłki. Laffer: NIE.

PODAŻOWA POLITYKA FISKALNA ADMINISTRACJI REAGANA

Keynesowskie cięcia podatkowe prezydenta Kennedy`ego:

stymulować wydatki (większy popyt), podnieść zatrudnienie i dochody,
zebrać więcej do budżetu z tytułu podatków.

"Podażowe" cięcia podatkowe prezydenta Reagana:

stymulować produkcję (większa podaż), podnieść wydajność i dochody,
zebrać więcej do budżetu z tytułu podatków.

"Nowa gospodarka" administracji Reagana: "Reaganomics"

• zmniejszenie podatków dla osób fizycznych i biznesu

• niższy deficyt budżetowy

• obniżenie wydatków federalnych na programy krajowe

• redukcja przepisów rządowych dla biznesu

- stymulować produkcję

- stymulować oszczędności i inwestycje

- zwiększyć stopę produktywności.

KONKLUZJE KOŃCOWE:

1. Kwestia wpływu deficytu budżetowego na rozwój gospodarczy może się sprowadzać nie tyle do problemu braku środków inwestycyjnych, ile raczej do kosztu tych środków.

2. Z punktu widzenia celów programu podażowego "gospodarka podażowa" nie przyniosła spodziewanych rezultatów.
Spodziewano się poprzez redukcje podatków i wydatków rządowych:

*szybkiego spadku deficytu budżetowego i jego zbilansowania do 1984 r.,

*szybkiego wzrostu produkcji, który zlikwidowałby naciski inflacyjne i zakończyłby proces inflacji.

Do połowy l.80. produktywność w gospodarce rosła bardziej gwałtownie niż w l. 1978-1981.
Do końca l.80. średnia produkcja na robotnika wzrosła do średniej rocznej nieco niższej niż 2%. Lecz była niska, w porównaniu do okresu przed 1978 r.

Cel: redukcji wydatków rządowych do 19% w 1985 r., ani 1989 r. nie został osiągnięty.

Faktyczny deficyt budżetowy USA w połowie l.80. osiągnął rekordowy poziom.

3. Niedoskonałość rynku jest lepsza niż niedoskonałość biurokracji.

4. Szukanie "sprawiedliwego" podziału dochodów nadmiernie osłabia procesy motywacyjne, powodując spadek efektywności i konkurencyjności gospodarki.

Program podażowy może nieco pomóc. Jednak nie zakończyło się to oszałamiającym sukcesem!

14

Elżbieta Kwella: Konspekty wykładów. Keynesowski model mnożnikowy. Polityka fiskalna.

---