barok b3, architektura krajobrazu

WERSAL

Gdy w 1661 roku Ludwik XIV doszedł do władzy, wziął on udział w uroczystościach zorganizowanych ku czci króla przez ministra finansów Fouqueta, w rezydencji w Vaux-le-Vicomte. Do Budowy tego założenia właściciel zatrudnił tylko najlepszych rzemieślników, takich jak: Le'Notre, Le Vau czy Le' Brun. Po zakończeniu uroczystości król rozkazał aresztować Fouqueta, zamek skonfiskować, a wszystkie posągi i drzewa przenieść do Wersalu. Tam właśnie powstała nowa rezydencja Ludwika XIV. Budowę rozpoczęto w 1668 roku. Na miejscu niewielkiego myśliwskiego pałacu, wybudowanego przez Ludwika XIII, powstała wspaniała, olbrzymia posiadłość. Wersal stał się miejscem urządzania wystawnych widowisk. Jego twórcami byli ci sami artyści, którzy stworzyli Vaux-le-Vicomte, czyli: Le Vou, Mansart, Le Brun i Le Notre. Król powiększając Wersal zrobił z niego główną rezydencję dworu oraz siedzibę rządu. Tym samym przejął on od Paryża rolę stolicy Francji. Wersal, zaprojektowany by podkreślić wspaniałość i potęgę rządów Ludwika XIV, jest niewątpliwie najwspanialszym, istniejącym do dziś założeniem ogrodowym okresu baroku.

W założeniu wersalskim występują trzy podstawowe zespoły przestrzenne: obszar zabudowy miejskiej, zespół zabudowań pałacowych oraz kompleks założeń parkowych. Tworzą one jednolitą całość przestrzenną, opierającą się na jednej osi podłużnej oraz dominancie pałacu, usytuowanego pomiędzy miastem a założeniem ogrodowym.

Pałac w Wersalu był inspiracją dla wielu artystów i architektów tworzących w późniejszych epokach. Był on wielokrotnie przekształcany, najpierw przez Le Vou, a następnie w 1679 roku przez Mansarta. Rozmiary pałacu są imponujące. Wschodnia fasada, wychodząca na ogród, ma 560 m długości. Część środkowa jest dziełem Le Vou, natomiast dwa wysunięte skrzydła boczne, o długości ponad 400 m, zaprojektował Mansart. Od strony miasta wejście do pałacu poprzedzały trzy dziedzińce zapadające się w jego głąb: Dziedziniec Ministrów z konnym posągiem Ludwika XIV, Dziedziniec Królewski oraz Dziedziniec Marmurowy, który łączył się z częścią pałacu wybudowaną przez Ludwika XIII. Na ostatni dziedziniec, Marmurowy, wjechać mieli prawo tylko książęta i diukowie. Złudzenie perspektywy sprawia tam, że idąc w stronę pałacu pozostaje się jakby w miejscu, nie zbliżając się do celu. Do dziedzińców zbiegały się aleje: Avenue de Paris, de Sceaux i de St. Cloud. Stanowiły one jednocześnie osnowę układu miasta. Środkowa aleja łączyła Wersal z Paryżem.

Za stworzenie odpowiedniego krajobrazu wokół pałacu odpowiedzialny był Le'Notre.

Wykorzystał on tu iluzję optyczną. W wielkich basenach obijało się niebo, a wzrok prowadzony był ku nieskończoności. Zadaniem ogrodników było, wg księcia Saint-Simona, „tyranizowanie przyrody”. Mieli oni podporządkować sobie naturę. Wszystko było uporządkowane, rzędy drzew i żywopłotów tworzące linie proste podkreślały geometryzację założenia. Ogród uważany jest za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim. Założenie parkowe zajmuje powierzchnię 8338 ha. Składa się z dwóch głównych części: Małego Parku, znajdującego się tuż przy zespole pałacowym, oraz Wielkiego Parku obejmującego dalej położone tereny porośnięte lasem. Części te znacznie się od siebie różniły podziałem przestrzeni i sposobem zagospodarowania.

Wersal - Mały Park

Charakterystyczny dla Małego Parku jest podział kwaterowy, pochodzący jeszcze z czasów Ludwika XIII. SA one przejrzyste i czytelne. Początek osi głównej, zaraz za pałacem stanowi zespól parterów. Na początku osi głównej jest opracowany przez Le Notrea i Mansarda parter wodny. Parter poprzedzają dwie ogromne wazy w narożach na tarasie tuż przed Pałacem. Są to Wazy Wojny i Pokoju.

Parter wodny stanowią dwa wielkie, podłużne baseny wybudowane w roku 1683. Wcześniej na ich miejscu były Partery kwiatowe.. Na obrzeżu basenów stoją rzeźby figuralne przedstawiające m.in. grupy dziecięce czy postacie nimf.

Idąc w głąb, schodami, zejdziemy do następnego parteru - PARTERU LATONY - składa się on z 2 symetrycznych parterów oraz basenu z fontanną w środku przedstawiającą Latonę z dziećmi otoczoną żabami, z których wytryskuje woda. Latona jest zwrócona w stronę Basenu Apollina, oczekując powrotu Syna (nawiązanie do Metamorfoz Owidiusza). Dekoracyjna grupę figuralną Latony wykonano z brązu i pozłacano.

Dwa baseny boczne z 1684 r. podkreślają przejście z parteru Latony do Basenu Apollina. Wyróżniała je bogata dekoracja rzeźbiarska z rzeźbami figuralnymi oraz alegoriami pór dnia i żywiołów.

Łącznikiem pomiędzy Parterem Latony a Basenem Apollona jest Aleja Królewska z gazonem w środku, ozdobiona 12 rzeźbami figuralnymi i 12 wazami rozmieszczonymi przemiennie.

Apollo został przedstawiony nas rydwanie zaprzężonym w 4 konie wynurzające się z wody na powitanie wschodzącego słońca. Apollo jedzie w stronę matki - Latony. A zarazem Pałacu Wersalskiego. Basen Apollina ma 110m długości i 75 m szer., pochodzi z 1663 r. Figura Apollina na rydwanie wykonana jest z ołowiu.

Połączenie wspólną treścią mitologiczną obu fontann jest często spotykanym założeniem w ogrodach barokowych.

PARTER POLUDNIOWY

Leży obok parteru wodnego, przy Pałacu Wersalskim. Parter ten jest zagłębiony, dwuczęściowy, złożony z dwóch jednakowych dużych płaszczyzn, podzielonych ukośnie krzyżującymi się drogami z basenem w środku. Cala powierzchnia między drogami wypełniał ornament haftowy, typowy dla ogrodów barokowych. Wokół Parteru na okalającym murze stało 10 waz z brązu, a wejście główne na parter akcentowały schody i 2 sfinksy z brązu i marmuru z roku 1670.

Parter południowy pełnił funkcje tarasu widokowego, za którym była oranżeria, zbudowana przez Mansarda. Dalej jest ogromny Staw Szwajcarski.

PARTER POLNOCNY

Również lekko obniżony w stosunku do parteru wodnego.m podzielony na 2 symetryczne czesci z asymetrycznym wypelnieniem i okrągłymi basenami z wodotryskami. Zdobily go liczne wazy z brazu

Zakończenie parteru Północnego stanowią masywne boskiety Trzech Fontann i Luk Zwycięstwa. Na zdjęciu na 1 planie widoczna jest Fontanna Piramida, z 1672r.

Wersal - Mały Park

Idąc w głąb, schodami, zejdziemy do następnego parteru - PARTERU LATONY - składa się on z 2 symetrycznych parterów oraz basenu z fontanną w środku przedstawiającą Latonę z dziećmi otoczoną żabami, z których wytryskuje woda. Latona jest zwrócona w stronę Basenu Apollina, oczekując powrotu Syna (nawiązanie do Metamorfoz Owidiusza) . Dekoracyjna grupę figuralną Latony wykonano z brązu i pozłacano .

Łącznikiem pomiędzy Parterem Latony a Basenem Apollona jest Aleja Królewska z gazonem w środku, ozdobiona 12 rzeźbami figuralnymi i 12 wazami rozmieszczonymi przemiennie.

Połączenie wspólną treścią mitologiczną obu fontann jest często spotykanym założeniem w ogrodach barokowych.

PARTER POLUDNIOWY

Parter południowy pełnił funkcje tarasu widokowego, za którym była oranżeria, zbudowana przez Mansarda. Dalej jest ogromny Staw Szwajcarski.

PARTER POLNOCNY

Również lekko obniżony w stosunku do parteru wodnego.m podzielony na 2 symetryczne czesci z asymetrycznym wypelnieniem i okrągłymi basenami z wodotryskami. Zdobily go liczne wazy z brazu

Zakocnzneie parteru Polnocnego stanowia masywne boskiety Trzech Fontann i Luk Zwycięstwa. Na zdjeicu na 1 planie widoczna jest Fontanna Piramida, z 1672r.

WIELKI PARK

Wielki Park ukształtowano inaczej niż omawiany wcześniej Mały Park. W swej ogólnej kompozycji opiera się na promienisto - wachlarzowym układzie o 7 osiach, które wychodzą z osi głównej za Basen Apollina. Szereg układów i lokalnych kierunków uzupełnia układ podstawowy, tworząc jednolitą całość przestrzenną. Place podkreślają miejsca przecięć ważniejszych osi kompozycyjnych.

Najbardziej charakterystycznym elementem Wielkiego Parku jest Wielki Kanał o kształcie krzyża, zajmujący powierzchnię 23 ha. Wzdłuż głównej osi jego długość wynosiła 1670 m, szerokość w największej części - 62 m, zaś w końcowej części 190 m. Na przedłużeniu osi głównej, za kanałem, końcowym akcentem był obszerny plac Gwiazdy Królewskiej, który powstał na skrzyżowaniu 10 symetrycznie wytyczonych alei. Na obu końcach poprzecznych ramion Kanału zlokalizowano 2 założenia lokalne: od północy Grand Trianon, a od południa Menażeria. Budowlę Menażerii postawiono w roku 1663 i otoczono licznymi małymi dziedzińcami pełniącymi rolę wybiegów dla zwierząt. Obecnie założenie to nie istnieje.

Grand Trianon powstał w latach 1685 - 1686 w miejscu dawnego Domku Porcelanowego pochodzącego z roku 1672. To samodzielne założenie pałacowo - ogrodowe z zaakcentowaną osią główną, dziedzińcem wejściowym i kolumnadą pałacową, parterem kwiatowym na tarasie górnym, z tarasem otoczonym bindażem i boskietami, z zakończeniem w formie obszernego wgłębnika z fontanną. Oś poprzeczna, która była przedłużeniem ramienia Wielkiego Kanału, podkreślona była przez fontannę zlokalizowaną w centrum dolnego parteru kwiatowego, jak i przez podkowiasty basen przy zejściu bocznym z ogrodu do Kanału.

Szczególną cechą wyróżniającą Grand Trianon spośród innych założeń ogrodowych zespołu wersalskiego była bogata dekoracja kwiatowa. Sadzone były głównie hiacynty, tulipany i narcyzy oraz tuberozy, lilie i zawilce. Obecne były różne drzewka i krzewy wazonowe. Ze względu na zapach cenione były jaśminy i pomarańcze. Teren w sąsiedztwie Stawu Szwajcarskiego zajmował ogród użytkowy. Oprócz uprawy drzew owocowych i warzyw oraz ciętych kwiatów zaopatrywał on także park w drzewa i kwiaty. Dominowały tu wiązy, lipy, dęby, jodły i cisy. Sadzono także dużo kasztanowców.

MARLY

Wersal stał się główną rezydencją Ludwika XIV i jego dworu. Krój chciał jednak uciec od panującego tam zgiełku dworskiego życia. Szukał miejsca między Wersalem a Saint-Germain, gdzie znajdowały się bujne królewskie lasy i dobrze nawodnione tereny, by urządzić tam park łowiecki, w którym odbywałyby się królewskie polowania. I tak w latach 1677 - 1684 trwała budowa założenia w Marly, składającego się z niewielkiego pałacu oraz obszernego ogrodu. Prace nad nimi Ludwik XIV zlecił Mansartowi i Le'Notre'owi. W 1686 roku król po raz pierwszy nocował w swojej nowej letniej rezydencji.

Zespół pałacowy w Marly usytuowany jest w kotlinie, otoczonej ze wszystkich stron zalesionymi wzgórzami, został doskonale wkomponowany w topografię terenu.

Ogród zorganizowany jest dookoła dwóch szerokich alei, biegnących ze wschodu na zachód i z południa na północ, przecinających się w Pavillon Soleil (Pawilon Słońca).

Królewska Brama otwierała się na Aleję Królewską, którą Ludwik XIV przybywał z Wersalu. Naprzeciwko znajdowała się Allée du Belvédère „wspinająca się” na zachodnie zbocze.

Marly nie było oficjalną rezydencją. Było to raczej prywatne miejsce, do którego król zapraszał ludzi których darzył sympatią. Zespół pałacowy składał się z niewielkiego głównego budynku oraz 12 pawilonów, które były przeznaczone dla gości. Pawilony połączone były ze sobą krytymi chodnikami. Otaczają one wielki basen wodny o powierzchni 1,7 ha, usytuowany w centrum założenia i stanowiący jego dominantę. Basen otoczony był trzema tarasami. Pierwszy miał na osi fontannę „czterech snopków” oraz aleję cisów. Drugi, środkowy „aleję brzozową”, na nim znajdował się pałac i dwa okrągłe baseny. Na najwyższym tarasie znajdowały się pawilony. Pałac znajdował się wraz z wielkim basenem na jednej osi, stanowiącej główną oś całego założenia.

Po bokach pałacu znajdowały się gabinety ogrodowe wyznaczone przez ściany strzyżonych szpalerów. Po północnej stronie pałacu na przedłużeniu osi głównej znajdował się niewielki parter kwiatowy. Końcowym akcentem głównej osi od północy była Alle de la Riviere , wznosząca się jako długa kaskada wodna na stok wzgórza, kończyła się przed pałacem ozdobnym basenem z fontanną i rzeźbami Neptuna oraz Amfitryty. Od strony południowej natomiast znajdował się szeroki basen Bassin des Nappes, a oś zakończona była poidłem, po którego bokach na wysokim cokole znajdowały się rzeźby przedstawiające pogromców koni.

Gdy Ludwik XIV zaczął budować Wersal i jego park, pojawił się problem zaopatrzenia rezydencji w wodę. Duża jej ilość była niezbędna nie tylko po to, by wypełniała baseny, lecz także by możliwe było stworzenie wystarczająco dużego ciśnienia, które umożliwiłoby tryskanie fontann na odpowiednią wysokość. Ilość wody potrzebna każdego dnia do sprawnego działania tych fontann była porównywana z ilością wody zużywaną każdego dnia przez mieszkańców Paryża. Problem zaopatrzenia w wodę dotyczył także Marly, ponieważ obie rezydencje znajdowały się dużo wyżej od Sekwany. Wybudowano tu więc sławną Machine de Marly służącą do podnoszenia wody. Maszynę zbudował Arnold de Ville przy udziale Rennequin Swalema. Była to olbrzymia konstrukcja składająca się z 14 kół wodnych, które toczyły wodę z Sekwany na wysokość ponad 150 m. Aby doprowadzić wodę do Wersalu musiała ona przepłynąć akweduktem przez wzgórza 6 km. Przy jej budowie zatrudnionych było 1800 robotników. Była to prawdopodobnie największa maszyna jaką udało się stworzyć do tego czasu i cieszyła się taką popularnością jak dziś wieża Eiffla.

Ludwik XIV do końca swojego życia upiększał Marly, które stało się jego drugim domem. Jednak wraz z jego śmiercią zakończył się rozwój tego założenia, ponieważ uważano, że jest ono za drogie w utrzymaniu. W 1799 roku zostało sprzedane i przekształcone w fabrykę, a po jej upadku materiały budowlane, z których Marly było stworzone sprzedano.

Najważniejszą cechą jaka wyróżniała Marly spośród innych barokowych założeń było silne powiązanie budowli pałacowej z przestrzenią ogrodową.

MIEJSKIE OGRODY PUBLICZNE FRANCJI

W okresie baroku nieodłączną oprawą dla pałacu i życia dworskiego był ogród. Jednakże równocześnie pojawiła się potrzeba ogrodu przeznaczonego dla ogółu. Początkowo udostępniane były dla publiczności prywatne rezydencje, np. Wersal, Tuilerie, Herrenhausen. Również niektóre ogrody klasztorne udostępniano ogółowi.

Historia miejskich ogrodów publicznych sięga połowy XVII wieku, kiedy to w miastach niemieckich i francuskich zaczęto tworzyć promenady dostępne dla szerokiej publiczności, które już w następnym wieku stały się nieodłącznym elementem każdego większego założenia miejskiego. Wśród miejskich ogrodów publicznych oprócz promenad można wyróżnić także: ogrody prywatne udostępnione do użytku publicznego, ogrody miejskie nowo zakładane i ogrody botaniczne.

Udostępnianie ogrodów prywatnych na potrzeby szerokiej publiczności nasiliło się zwłaszcza po Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Ogrody, będące dotychczas własnością arystokracji i kościoła, już nie tylko udostępniano ogółowi, ale i zamieniano na przestrzeń publiczną.

Promenady:

Promenady tworzono zazwyczaj z wielorzędowych nasadzeń drzew alejowych. Większość założeń powstawała na peryferiach miast ze względu na brak wolnych terenów w śródmieściach. Idąc promenadą każdy mógł podziwiać piękny widok na miasto i otaczający krajobraz. Przykładem może być tutaj popularna promenada położona nad Sekwaną w pobliżu Pól Elizejskich.

Za czasów Henryka IV na terenach tych rozciągały się pola i podmokłe łąki. W 1613 r. założona została z polecenia Marii Medycejskiej trasa spacerowa od Tuileries do dzisiejszego Placu Alma, którą nazwaną Cours la Reine. W 1667 r. André Le Notre przedłużył promenadę ogrodu Tuileries, zwaną już Grand - Cours, tworząc szeroką aleję obsadzoną drzewami. Obecna nazwa - Avenue Champs - Élysées obowiązuje od 1709 r. W 1724 r. aleja sięgnęła aż po dzisiejszy Plac de Gaulle (dawniej zwany Placem Gwiazdy). Aleje Champs - Élysées są teraz miejscem oficjalnych parad, ceremonii i manifestacji.

Promenady tworzono także przy ważniejszych drogach wjazdowych do miasta. Inne przykłady pochodzą np.: z Tuluzy, Libourne, Bordeaux i Montpellier. Często usytuowane były na wałach i fortyfikacjach ziemnych, jak np. w Poitiers czy w Nancy.

Na cele wypoczynkowe przystosowywano także niektóre place miejskie, ozdabiając je zadrzewieniami i zielenią. Motyw roślinny wzbogacał i urozmaicał układ placów, ponadto stwarzał korzystniejsze warunki do rekreacji i przechadzek. W roku 1755 powstał Plac Zgody - Place de la Concorde usytuowany na wschodnim krańcu Champs Élysées, w osi ogrodów Tuileries. W myśl założeń projektanta - Gabriela, plac o kształcie ośmiokąta miał być otoczony fosą i balustradą, a zdobić go miało 8 pomników. Na środku placu w 1763 r. stanął konny pomnik patrona, Ludwika XV. W 1770 r., podczas ślubu Marii Antoniny na placu puszczano sztuczne ognie, jeden z nich wybuchł przedwcześnie i poranił wiele osób. Wskutek paniki w fosach otaczających plac utopiły się 133 osoby. Fosy zasypano, a król i królowa stali się najbardziej znienawidzonymi osobami we Francji.

Nawiązaniem do architektury placu i równocześnie przedłużeniem dochodzącej od północy rue Royale stał się most (Pont de la Concorde). Zbudowany został on w 1790 r. z kamieni, pochodzących ze zburzonej Bastylii (architekt - Perronet). W czasie Wielkiej Rewolucji zniszczono pomnik Ludwika XV, a od roku 1792 do 1795 plac nosił nazwę Placu Rewolucji. Ustawiono gilotynę, na której ścięto m.in. Ludwika XVI i Marię Antoninę. W 1795 r. gilotynę usunięto i plac otrzymał nazwę Placu Zgody na znak pojednania i zakończenia wojny domowej.

Obecny kształt placu zaprojektowany przez Hittorfa pochodzi z lat 1836 - 46. Na placu umieszczono 2 fontanny, wzorowane na fontannach na Placu Św. Piotra w Rzymie i ozdobne kandelabry. Na projektowanych jeszcze przez wspomnianego wcześniej Gabriela 8 cokołach, zamiast posągów królów stanęły alegoryczne rzeźby, które przedstawiały personifikacje głównych miast Francji: Bordeaux, Brestu, Lille, Lyonu, Marsylii, Nantes, Rouen i Strasburga.

Od Placu Zgody odchodzi wzdłuż Sekwany, wspomniana wcześniej przy omówieniu promenad, spacerowa aleja Cour la Reine założona przez Marię Medycejską. Na jej początku ustawiony jest posąg króla Belgów Alberta I, sojusznika Francji z czasów I wojny światowej.

Plac de la Corriere w Nancy miał odmienny charakter. W przeciwieństwie do Placu Concorde, który nie został otoczony budynkami, Plac de la Corriere otoczony został zwartą zabudową, środek zaś zajmowały podwójne szpalery ciętych drzew pełniących rolę estetyczną jak i rekreacyjną.

W Lyonie zastosowano rozwiązanie placu królewskiego, gdzie 2 ściany utworzono przez szpalery drzew. Plac du Trone w Paryżu także ukształtowano wykorzystując tylko szpalery drzew.

Ogrody prywatne udostępnione do użytku publicznego:

Miejskie ogrody królewskie i prywatne dostępne dla ogółu w okresie baroku stanowią najwcześniejszy rodzaj miejskiego ogrodu publicznego. W XVII i XVIII wieku w Paryżu przykładami są Ogrody Tuileries i Ogród Luksemburski. Wejście do Ogrodów Tuileries było strzeżone, ale był on dostępny dla każdego. Ogród Luksemburski natomiast był w różnych okresach bądź otwarty, bądź zamknięty.

Ogrody Tuileries (Jardin des Tuileries), usytuowane miedzy Place de la Concorde a Luwrem, to jedyna pozostałość założenia pałacowego, które budowano na zachód od Luwru od początków XVI w. Od XVIII w. ogrody były udostępniany publiczności. Dziś są jednym z najliczniej zwiedzanych miejsc w Paryżu, stanowiąc znakomity teren spacerowy w drodze z Champs Élysées do Luwru. Latem w części sąsiadującej z Placem Zgody instalowane są karuzele i inne atrakcje jarmarczne.

W 1665 r. ogrody Tuileries przekształcił i rozwinął Le Notre. Przed pałacem założono wówczas kwiatowe partery haftowe i 3 okrągłe baseny. Oś główna akcentowana była przez szeroką aleję zakończoną ośmiobocznym basenem, a po jej bokach kwatery wypełnione były laskami i boskietami z małymi ozdobnymi wnętrzami.

Obecnie zaraz za bramą wejściową od strony Placu Concorde ulokowane są rzeźby: “Merkury” i “Sława” z 1702 r., wokół stawu zaś 4 rzeźby z XVII i XVIII w., które przedstawiają personifikacje rzek, m.in. “Tybr”, ”Nil”, “Loara” , “Sekwana i Marna” oraz 4 alegorie pór roku. W centralnej części ustawiono takie dzieła jak: “Herkules walczący z wężem”, “Lew z wężem” i “Walka zwierząt”. Przy Placu Concorde zachowały się pochodzące z XIX w. pawilony oranżerii i Jeu de Paume, czyli Sala do gry w piłkę. W obydwu są dziś urządzone muzea.

Ogród Luksemburski (Jardin du Luxembourg) to najpopularniejszy ogród w Paryżu, założony przez Marię Medycejską w latach 20. XVII w. Został zaprojektowany jako oprawa pałacu Luksemburskiego. Dla publiczności został otwarty w XIX w., w czasie gdy był własnością Ludwika XVIII. Najbardziej charakterystycznym elementem tego ogrodu jest położony w samym środku ośmioboczny basen otoczony tarasami kwiatowymi. Od niego, na południe odchodzi piękna promenada wysadzana kasztanowcami. Promenada, zwężając się, wychodzi poza teren Ogrodu Luksemburskiego i Aleją Obserwatorium, poprzez Ogród Marco Polo doprowadza do Fontanny Obserwatorium. Fontannę, która uważana jest za najpiękniejszą w Paryżu, odsłonięto w 1874 r. Nazywana jest niekiedy Fontanną Czterech Stron Świata. Inną słynną fontanną, położoną w obrębie Ogrodu Luksemburskiego, blisko pałacu, jest Fontanna Medycejska z początków XVII w., która wzorowana była na włoskich grotach ogrodowych. W parku znajduje się także m.in. pomnik Fryderyka Chopina. Pałac Luksemburski to aktualnie siedziba senatu.

Ogrody miejskie nowo zakładane:

Były one od początku przeznaczone do użytku publicznego. Formą zazwyczaj nawiązywały do ogrodów pałacowych, tyle, że centralnym punktem układu jest zazwyczaj główne wnętrze ogrodowe z obszernym parterem haftowym. Przykładem tego rodzaju założeń jest powstały w 1755 r. ogród miejski w Bordeaux z pawilonami wejściowymi, parterem haftowym, fontannami i boskietami, a także ozdobnymi bramami.

Ogrody botaniczne:

Również i one pełniły funkcję publicznego ogrodu. Są one kontynuacją renesansowej tradycji, ale ich układ ulega rozwinięciu, a kolekcja roślin zwiększa się.

Jardin royal des plantes medecinales (ogród królewski roślin lekarskich), znajdujący się w Paryżu, zajmował powierzchnię ok. 8 ha. W II połowie XVIII w. powierzchnia ogrodu została zwiększona dwukrotnie, tak że sięgał aż do Sekwany. Ostateczny układ ukształtował się na początku XIX w. i składał się z 3 zasadniczych części: centralnej, menażerii i pagórkowej. Część centralną (ekspozycyjną) stanowił parter ogrodowy na osi głównej gmachu Muzeum Historii Naturalnej, który zakończony był od strony rzeki okazałą bramą głównego wejścia do ogrodu. Ogród tworzony był przez zespół kwater, podzielonych regularnie na drobne rabaty i był obramowany szpalerami. Na rabatach sadzono głównie rośliny lecznicze, zioła flory nizinnej oraz rośliny drzewiaste łącznie z owocowymi. Menażeria znajdowała się w południowo - wschodniej części ogrodu. Znajdował się tam zbiór ciekawych zwierząt umieszczonych w różnych pawilonach z zagrodami. Trzecią część, południowo - zachodnią, w formie 2 pagórków z labiryntem i belwederem, zajmowały drzewa i krzewy iglaste oraz zimozielone.

W ogrodzie tym ulokowane były także oranżerie i cieplarnie znajdujące się w pobliżu budynku Muzeum, a także zespół budynków z pomieszczeniami pracowni dydaktycznych i administracyjno - gospodarczymi. Pomimo, że nazwa ogrodu wskazywała na rośliny, to jednak całe założenie poświęcone było wszystkim naukom przyrodniczym. Dużym atutem ogrodu były tu: bogate kolekcje roślin i zwierząt, aleje spacerowe z miejscami na odpoczynek, labirynt, belweder, boskiety.

Inne ogrody botaniczne z okresu baroku założono, np.: w Orleanie, Nancy, Tuluzie.

ISOLA BELLA

Włoskie ogrody barokowe były dalszym rozwinięciem myśli renesansowej. Jego ogólna tendencja sprowadzała się do powiększania pow. ogrodów i większym scaleniu przestrzennym , czyli zaniechaniu rozbijania go na dużą liczbę niewielkich kwater,

W odróżnieniu od wyrazistych rozwiązań francuskich z obszernymi płaszczyznami parterów, ogrody włoskie są bardziej złożone, z rytmicznie piętrzącymi się różnorodnymi formami architektonicznymi i rzeźbiarskimi, jak tarasy rampy schody balustrady lawy i rzeźby figuralne. Kolejnym ważnym elementem charakteryzującym ogrody włoskie barokowe jest woda w dynamicznej postaci, a wiec kaskady fontanny i wodotryski. Podczas gdy z barokowych ogrodach francuskich dominowały duże, spokojne płaszczyzny basenów i kanałów. Ważne też było powiązanie widokowe ogrodu z otoczeniem

Które najbardziej uwydatnia ISOLA BELLA -Wynika to z jej lokalizacji. Jest to wyspa położona na środku jeziora,, blisko Lombardii.

Nigdy dzika skala, dzisiaj jest najciekawszym ogrodem na jeziorze. A to dzięki Księciu Carlo III Berromeo, który chciał podarować swego rodzaju RAJ na ziemi małżonce Izabeli.. Najpierw trzeba było umocnić brzegi wyspy oraz nawieźć dużo ziemi urodzajnej z brzegu jeziora a później dopiero zaczęto urządzać ogród. Prace zaczęto w roku 1620.

Po 50 latach wyspa została przekształcona w przepiękną rezydencje barokowa. Całość stanowi kompleks pałacowy oraz założenie ogrodowe składające się z 10 tarasów skalnych w dwóch zespołach. Górna część ogrodu obejmuje piec tarasów z budowlą groty od strony pałacu raz dwoma pawilonami w narożach od strony jeziora. Najwyższy taras wyniesiony jest na wys. 32 m ponad poziom jeziora. I odgrywa role dużego balkonu widokowego. Pozostałe tarasy schodzą aż do wody, pokryte są parterami kwiatowymi i ozdobione są rzeźbami ze szpalerami cytryn pod murami tarasów - całość przypomina założenie przypominające wiszące ogrody Babilonu.

HERRENHAUSEN

W Niemczech barokowe ogrody zaczęły się rozwijać dopiero w II połowie XVII wieku, po wojnie trzydziestoletniej. Zakładano je do około I połowy XVIII wieku. Okazałe założenia powstawały m.in. w Herrenhausen, w Poczdamie (Sanssouci), Nymphenburgu i Dreźnie.

Jednym z pierwszych i najokazalszych było założenie książąt hanowerskich w Herrenhausen, pochodzące z II połowy XVII wieku. Zostało ukończone w 1700 r., a jego twórcą był Martin Charbonnier, uczeń Le Notre'a, pałac zaś to dzieło wenecjanina Quirini'ego.

Ogród rozplanowano symetrycznie względem głównej osi kompozycyjnej, z zachowaniem właściwej kolejności elementów. Pałac poprzedza dziedziniec, w części ogrodowej za pałacem znajdował się salon ogrodowy, który tworzyły kwatery parteru akcentowane fontanną na osi głównej, otoczone 8 basenami wodnymi z zespołem średniej wysokości gabinetów ogrodowych, a następnie boskietów, które stanowiły 4 jednakowe kwatery, poprzecinane gwiaździście drogami i z fontannami zlokalizowanymi w środku. Oś główną w środku każdego boskietu akcentuje basen z fontanną, a kończy duży, okrągły plac. Całość okala aleja z 2 altanami umiejscowionymi w narożnikach oraz kanał wodny. Jedynym odstępstwem od symetrii w opisywanym założeniu jest teatr ogrodowy znajdujący się z boku parteru ogrodowego.

Przy pałacu po przeciwnej stronie ogrodu umiejscowiona była oranżeria z ogrodem kwiatowym. Obecnie wspomniany pałac już nie istnieje, ale ogród zrekonstruowano według pierwotnej jego postaci. Obecne założenie, ze względu na prowadzone od wielu lat prace konserwatorskie, jest jednym z najlepiej prezentujących się ogrodów barokowych w Europie.

Barokowy ogród staje się latem bajeczną scenerią dla kulturalnych tygodni w Herrenhausen wraz z teatrem i koncertami, również dla corocznego międzynarodowego konkursu straży pożarnej, a także dla „Małego i Dużego Święta Ogrodu”, w czasie którego występują na okazałej Open-Air-scenie tancerze, mimowie, piosenkarze i muzykanci.

NIEBORÓW

Ogród w Nieborowie, którego autorem był prawdopodobnie Tylman z Gameren, założony został pod koniec XVII wieku dla kardynała Michała Radziejowskiego. W tym czasie sztuka kształtowania ogrodów w Polsce podatna była na wpływy francuskie, dominowały ogrody zakładane w stylu regularnym. Widoczne jest to także w Nieborowie. Przed północną elewacją pałacu znajduje się dziedziniec z oficynami po bokach, natomiast przed jego południową elewacją jest ogród, który składa się z trzech podstawowych elementów kompozycyjnych: ok ¼ powierzchni zajmuje parter, ¼ gabinety tworzone przez średniej wysokości szpalery, a pozostała połowa zajęta jest przez sad, stanowiący wysokie zwarte zadrzewienia. Wszystkie te elementy są symetrycznie usytuowane wzdłuż głównej osi, która jest tu silnie zaakcentowana przez szeroką aleję lipową z trawnikiem dywanowym. Parter tworzą rabaty kwiatowe oraz niskie labirynty bukszpanowe. Gabinety rozplanowane symetrycznie po obu stronach alei uformowane są ze strzyżonych szpalerów grabowo - lipowych.

W latach 70. XVIII wieku ogród został rozbudowany przez Szymona Bogumiła Zuga. Od strony zachodniej przylega do niego kanał w kształcie litery „L”. Za nim znajduje się park krajobrazowy. Po stronie wschodniej ogrodu powstały budynki gospodarcze: oranżerie, stajnia, wozownia oraz domy oficjalistów dworskich.

Dominują tu rodzime gatunki drzew, takie jak lipy i graby, jednak najbardziej okazałe są dwa platany, które zostały tu posadzone ok. roku 1770.

Wilanów:

Jest bardzo dobrym przykładem ogrodów, które zostały przekształcone pod koniec XVIII w. Rozbudowywano wówczas liczne ogrody renesansowe i barokowe, zazwyczaj poprzez ich powiększanie o nowo przylegle tereny.

Założenie króla Jana III Sobieskiego w Wilanowie było reprezentantem ogrodów wielodzielnych tarasowych, z lat 1677-1694.

Został skomponowany na wspólnej osi z pałacem, zgodnie z zasadą: „pałac między dziedzińcem a ogrodem”, na dwóch tarasach: zalewowym i nadzalewowym Wisły. Jest integralną częścią wilanowskiej rezydencji królewskiej.

Rezydencja miała podwójny dziedziniec i pałac oraz ogród na dwóch tarasach. Taras dolny zajmowały dwie prostokątne sadzawki, później zamienione na partery kwiatowe - przedzielone pasmem boskietów od strony jeziora.

W drugiej poł. XVIII w. ogród w Wilanowie został powiększony od północy w związku z budową dużej oranżerii od południa o nowy zespół boskietów z gabinetami a od zachodu - o zespół trójpromiennych alei dojazdowych do pałacu.

Bogato zostały zagospodarowane portery ogrodowe, rabaty były obsadzane piramidalnymi cisami a w narożnikach parterów stały rzeźby i wazy. Duża ozdobą były fontanny, oraz liczne donicowe drzewka (pomarańcze, cytryny, granaty).

Wyróżniającym się elementem był również kanał na osi głównej,

Nowe elementy i przylegle tereny połączono z istniejącym skaldem w jednolitą całość przestrzenną.

Obecny jego wygląd zawdzięczamy rekonstrukcji wykonanej według projektu profesora Gerarda Ciołka w latach 50-tych XX w. Górny taras ogrodu, zgodnie z zasadami sztuki barokowej, odnosi się do układu wnętrz pałacowych. Sypialnie i antykamery królewskie odwzorowują pary parterów kwiatowych, a narożne gabinety to symetryczne, trójkątne kwietniki.

Obecnie w ogrodzie barokowym, a przede wszystkim na górnym tarasie, trwają intensywne badania archeologiczne oraz remont muru oporowego, będące pierwszym etapem prac zmierzających do rewitalizacji ogrodów królewskich. Duża część terenu jest poddana pracom wykopaliskowym, co wiąże się z utrudnieniami w ruchu turystycznym. Zadośćuczynieniem takiego stanu rzeczy może być „podglądanie” na bieżąco prac i obserwowanie wnętrz wykopów, w których możemy zobaczyć ślady kolejnych ogrodów pałacowych, a pod nimi pozostałości osadnictwa od XV do XVII w.

Wyszukiwarka