UKŁAD PŁCIOWY MĘSKI

Jądro - budowa cewkowa, leżący w mosznie zbudowanej z:

• skóra

• tkanki podskórnej

• osłonek jądra, najądrza i powrózka nasiennego

Do tylnej, górnej części przylega najądrze (wiszące na powrózku nasiennym = nasieniowód, tętnice, żyły i naczynia chłonne). Osłonki jadra:

• osłonką pochwową - podwójna błona otrzewnej - z blaszki ściennej (wyściela mosznę) i blaszki trzewnej (otacza jądro), pokryte są nabłonkiem jednowarstwowym płaskim

• błoną białawą - torebka z tkanki łącznej włóknistej zwartej, wewnętrzna część błony ma luźne utkanie i zawiera dużo naczyń

Z tyłu jądra błona biała grubieje tworząc śródjądrze - od niego odchodzą przegrody łącznotkankowe oddzielające zraziki jądra (200-300),a w każdym zraziku są 1-4 kanaliki kręte otoczone tkanką łączna wiotką gdzie występują komórki Leydiga.

Kanaliki kręte → kanaliki proste → kanaliki sieci jądra

Kanaliki kręte (nasienne) jądra

Ściana kanalików krętych jądra składa się z:

• nabłonka plemnikotwórczego - spoczywa na błonie podstawnej i jest to nabłonek wielowarstwowy, gdzie obecne są komórki spermatogenezy(u faceta tworzą 4-8 warstw) i Sertolego.

• błony własnej

Nabłonek plemnikotwórczy spoczywa na błonie podstawnej i jest rodzajem nabłonka wielowarstwowego. Składa się z komórek szeregu spermatogenezy i komórek podporowych (Sertolego). U dojrzałych mężczyzn komórki szeregu spermatogenezy tworzą od 4 do 8 warstw. Zaczynając od błony podstawnej wyróżnia się:

• spermatogonie;

• spermatocyty I rzędu;

• spermatocyty II rzędu;

• spermatydy;

• plemniki.

Spermatogeneza

● zachodzi w kanalikach krętych jądra pod wpływem FSH i LH oraz odpowiedniego poziomu testosteronu. Spermatogeneza składa się z:

• spermatocytogenezy - spermatogonia→spermatydy (mają wtedy ½ liczbę chromosomów)

Początek w 10 roku życia - spermatogonia, leżące w bł. podstawnej kanalików krętych dzielą się mitotycznie, podział spermatogonii:

• Ad - są rezerwowe (macierzyste) rzadko się dzielą (ciemne jądro)

• Ap - dzielą się, bez całkowitej cytokinezy- połączone mostkami cytoplazmatycznymi

• B - (grudki chromatyny w bł jądrowej) - po podziale dają spermatocyty I rzędu

• spermiogenezy - spermatydy→plemniki

Powstałe ze spermatogonii B spermatocyty I rzędu przesuwają się w kierunku światła kanalika krętego, gdzie są całkowicie otaczane przez cytoplazmę (wypustki) komórek podporowych (Sertolego) i wchodzą w podział mejotyczny (profazę mejozy I).

Spermiogeneza - spermatyd→plemniki (3tygodnie) Zmiany, jakim w tym czasie podlegają tworzące zespólnie spermatydy polegają na:

• powstawaniu akrosomu;

• wytwarzaniu witki;

• przekształcaniu się jądra komórkowego.

Budowa plemnika

Nie dzieli się, długi na 60 μm i składa się z następujących części:

• główki - gruszka, jądro otoczone błoną jądrową bez porów i pokryte z przodu akrosomem

• szyjki - najkrótsza część, zawiera centriole ciałka podstawowego oraz część łączącą (z 9 włóknami grubymi wstawki i witki);

• wstawki - aksonema (ułożenie mikrotubul: 9 par obwodowych i 1 para centralna), wzdłuż każdej pary obwodowej leżą tzw. włókna grube otoczone mitochondriami tworząc pochwę mitochondrialną

• witki - 45μm, szkielet tworzy aksonema, a włókna grube są otoczone przez okrężną osłonkę włóknistą (bez mitochondriów), zawiera białka kurczliwe (flaktyna i spermiozyna) → falisty ruch witki.

Plemniki gromadzą się w przewodzie najądrza, i tu ulegają dojrzewaniu pod wpływem - ostatecznie kapacytują dopiero w drogach rodnych kobiety (tu żyją 7 dni) - zmienia się skład chemiczny błony główki przez enzymy hydrolityczne

Reakcja akrosomalna - enzymy akrosomalne plemnika rozpraszają wieniec promienisty i osłonkę przejrzystą.

Bariera krew-jądro

Izoluje plemniki w kanaliku krętym przed czynnikami krwi, które uszkadzają je (plemnik zmieniony immunologicznie), uszkodzenie prowadzi do niepłodności. W skład bariery krew-jądro wchodzą:

• śródbłonek ciągły naczyń włosowatych jądra

• błona własna kanalika krętego

• wypustki komórek podporowych - połączonia typu zamykającego

Błona własna kanalika krętego jądra

Spoczywa na niej nabłonek plemnikotwórczy z komórkami Sertolego. W jej skład wchodzi:

• błona podstawna nabłonka plemnikotwórczego

• warstwa środkowa - podkłady komórek mioidalnych (słabo się kurczą, posiadają włókienka kurczliwe z aktyny i miozyny i pęcherzyki wydzielnicze

• warstwa zewnętrzna - z tkanki łącznej z fibroblastami leżącymi obok naczyń

Komórki podporowe (Sertolego)

● Wysokie, spoczywają na błonie podstawnej nabłonka plemnikotwórczego, sięga do kanalika krętego. Między nimi leżą komórki spermatogenezy. Część podstawna jest gładka, powierzchnie boczne mają wypustki, fałdy i zagłębienia. Ma owalne jądro przy podstawie, a w jasnej cytoplazmie są REPgł, długie mitochondria, REPsz, lizosomy, glikogen, tłuszcz, krystaloidy Spangaro.

● Komórki Sertolego połączone ze sobą p. zamykającymi i neksusami, a z błoną podstawną hemidesmosomami.

Główne funkcje komórek podporowych (Sertolego) to:

• otacza i zaopatruje spermokomórki w substancje odżywcze

• współtworzenie bariery krew-jądro

• przesuwają spermokomórki do światła kanalika krętego, dzięki bocznym wypustkom

• wytwarza i wydziela do światła kanalika płyn dla plemników (dużo testosteronu)

• fagocytuje resztki i obumarłe komórki spermcykli

• wydzielają androgeny i mało estrogenów, inhibiny M (hamuje wydzielanie gonadotropów) i luliberynę

• wydzielanie białka wiążącego androgeny (ABP - daję wysokie stężenie testosteronu), aktywatora plazminogenu, TGF i IGF (wzmaganie cyklu i różnicowanie komórek)

Komórki śródmiąższowe jądra (Leydiga)

Leżą między kanalikami krętymi i w tkance łącznej najądrza. Wszystkie komórki Leydiga to gruczoł śródmiąższowy jądra.

Pokryte są licznymi mikrokosmkami (kontakt z kapilarami). Są wielokątne, owalne, czasem wydłużone. Zawierają okrągłe jądro z chromatyną o grubych ziarnach i z 1-2 jąderkami. Cytoplazma z organellami do produkcji sterydów (REPgł i mitochondria, aparat Golgiego, REPsz, tłuszcz, lifofuscyna i krystaloidy Reinkego)

Komórki Leydiga syntetyzują i wydzielają androgeny: testosteron, dihydrotestosteron i androstendiol - działanie:

• pobudzanie spermatogenezy

• powstawanie II-rzędowych cech płciowych męskich (owłosienie, budowa ciała);

• wzrost masy mięśniowej i procesów anabolicznych

Oprócz androgenów komórki śródmiąższowe jądra wydzielają także:

• oksytocynę (↑ kurczliwości komórek mioidalnych w błonie własnej)

• hormon melanotropowy (MSH) i endorfiny (pobudzają komórki podporowe jądra);

• TGF-β - transformujący czynnik wzrostu (wpływa na wydzielanie FSH z przysadki)

Drogi wyprowadzające jądra

Kanaliki proste jądra - początek od miejsca zaniku komórek spermatogenezy, mniejsza średnica naż kanaliki kręte. Nabłonek jednowarstwowy walcowaty → nabłonek jednowarstwowy sześcienny.

Kanaliki sieci jądra - nabłonek jednowarstwowy sześcienny (mikrokosmki i rzęski), leży na błonie podstawnej, wokół tkanka łączna śródjądrza. Dalej są kanaliki odprowadzające jądra (wnika do głowy najądrza)

Najądrze

Obecny na górnej powierzchni jądra, składa się z głowy, trzonu i ogona, a histologicznie wyróżniamy:

► Kanaliki odprowadzające jądra - wysłane nabłonkiem jednowarstwowym dwurzędowym (leży na błonie podstawnej otoczonej przez tkankę łączną wiotką i zawiera mięśniówkę gładką), wyróżnia się:

• komórki walcowate - pokryte rzęskami

• komórki sześcienne - zwane gruczołowymi, pokryte mikrokosmkami

• komórki podstawne - leżą na błonie podstawnej, ale nie dochodzą do powierzchni nabłonka

► Przewód najądrza - początek w głowie najądrza, wypełnia trzon i ogon. Światło regularne, średnica zwiększa się. Obecny nabłonek jednowarstwowy walcowaty dwurzędowy z komórkami:

• walcowatymi - pokryte mikrokosmkami jądro przy podstawie, nad aparat Golgiego, REPsz i lizosomy, oraz pęcherzyki pinocytarne i ziarnistości wydzielnicze

• podstawnymi - leżą na błonie podstawnej, uważane za prekursory dla komórek walcowatych

Obecne są tu też: LiTc i NK (stanowią ochronę przed antygenami plemników)

Nabłonek przewodu najądrza spoczywa na błonie podstawnej otoczonej przez tkankę łączną wiotką zawierającą włókna kolagenowe, naczynia, zakończenia nerwowe AUN i komórki mięśniowe gładkie okrężnie ułożone (na końcu tworzy 2-3 warstwy jako błona mięśniowa najądrza).

Najądrze pełni szereg funkcji, a do najważniejszych z nich zalicza się:

• magazynowanie plemników (koniec przewodu najądrza i początek nasieniowodu)

• dojrzewanie plemników przy wysokim testosteronie

• absorpcja płynu kanalikowego - w kanalikach odprowadzających jądra oraz w początkowym odcinku przewodu najądrza jest wchłaniane 90% płynu → przepływ płynu kanalików krętych do najądrza

• wchłanianie przez komórki walcowate testosteronu i inhibiny

• wydzielanie substancji dojrzewających plemniki: glikoproteiny, glicerolfosforylocholina, kwas sialowy (ulegają rozkładowi w drogach rodnych kobiety) i karnityna (z Ca²⁺ i białkiem CRBP wiążącym wit. A wpływa na uzyskanie zdolności ruchu przez plemniki);

• fagocytoza i trawienie zdegenerowanych plemników.

Nasieniowód

Parzysty kanał łączący przewód najądrza z częścią sterczową cewki. W odcinku końcowym tworzy bańkę nasieniowodu (magazyn plemników), do części zwężającej dystalnej bańki dochodzi przewód odprowadzający pęcherzyków nasiennych dając przewód wytryskowy, który uchodzi do cewki moczowej

Ściana nasieniowodu składa się z trzech warstw:

● Błona śluzowa - podłużne fałdy, światło nieregularne (gwiazdkowate). Obecny nabłonek jednowarstwowy walcowaty dwurzędowy (walcowate i podstawne), który spoczywa na błonie podstawnej, pod którą leży błona śluzowa właściwa z tkanki łącznej wiotkiej (włókna sprężyste)

● Błona mięśniowa - 3 warstwy mięśniowych gładkich (podłużnie → okrężnie → podłużny), jej duża grubość pozwala na przesuwanie plemników z najądrza do cewki.

Przydanka - z tkanki łącznej wiotkiej z naczyniami i nerwami; łączy ona nasieniowód z otoczeniem.

Gruczoły dodatkowe układu płciowego męskiego

Do gruczołów dodatkowych układu płciowego męskiego zalicza się:

• pęcherzyki nasienne (gruczoły pęcherzykowe);

• gruczoł krokowy (prostata);

• gruczoły opuszkowo-cewkowe.

Pęcherzyki nasienne

To uchyłki nasieniowodu o kształcie cewek. Dalszy koniec cewki (cz. wydzielnicza) jest szerszy i ślepo zakończony, a bliższy zwęża się i uchodzi w postaci przewodu wyprowadzającego do bańki nasieniowodu. Ściana pęcherzyków wydzielniczych, budowa:

• błony śluzowej -z tkanki łącznej wiotkiej (włókna sprężyste), tworzy fałdy i zagłębienia, nabłonek jednowarstwowy walcowaty dwurzędowy (walcowate - gruczołowe, podstawne)

• błony mięśniowej - mieśnie gładkie (warstwa okrężna i podłużna)

• przydanki - z tkanki łącznej wiotkiej (włókna sprężyste i kolagenowe)

Komórkami wydzielniczymi są komórki walcowate nabłonka(pokryte mikrokosmkami bez rzęsek)

Wydzielina: jasny, lepki płyn, słabo zasadowy, stanowi 70-80% nasienia.

Zawiera: fruktozę, tłuszcze, białka (globuliny), sole mineralne, witamina C, kwas cytrynowy i prostaglandyny (A₂, B₂, F₂). Wydzielanie pobudzają androgeny, a hamują estrogeny.

Gruczoł krokowy

Otacza początkowy odcinek cewki moczowej. Zbudowany z płatów: lewy, prawy i środkowy(może ulec przerostowi).

Prostata otoczona jest włóknistą torebką. Pod nią mięśniówka gładka z włóknami kolagenowymi wnika do narządu → zraziki. Części wydzielnicze i odprowadzające otoczone są zrębem z substancji podstawowej, mięśni gładkich, fibroblastów, kolagenu. Miąższ gruczołu zbudowany jest z 30-50 gruczołów cewkowo-pęcherzykowej. Przewody odprowadzające łączą się ze sobą (dlatego jest ich 25-30). Uchodzą do cewki moczowej w ujściu przewodów wytryskowych.

Gruczoły cewkowo-pęcherzykowe prostaty tworzą 3 grupy ułożone koncentrycznie wokół cewki moczowej:

• gruczoły błony śluzowej - uchodzą bezpośrednio do cewki

• gruczoły błony podśluzowej - uchodzą do cewki krótkimi przewodami odprowadzającymi

• gruczoły główne - największa grupa gruczołów, leżą obwodowo i mają najdłuższe przewody odprowadzające.

Nabłonek (na błonie podstawnej, a pod błona śluzowa z t.ł. wiotkej) części wydzielniczej: nabłonek jednowarstwowy walcowaty dwurzędowy i nabłonek jednowarstwowy walcowaty oraz nabłonek jednowarstwowy sześcienny i jednowarstwowy płaski. Androgeny zwiększają wysokość komórek i pobudzają wydzielanie, estrogeny przeciwnie.

W świetle pęcherzyków i cewek wydzielniczych obecne twory warstwowe - kamyków / ciałek sterczowych (zwapniałe białka i cukry - liczba wzrasta z wiekiem)

Nabłonek wyścielający przewody odprowadzające - nabłonek jednowarstwowy walcowaty → nabłonek jednowarstwowy sześcienny/wielowarstwowy przejściowy (przy ujściu do cewki)

Płyn sterczowy: lekko kwaśny, 20% objętości nasienia.

Skład soku: spermina (zapach), wolne aminokwasy, kwas cytrynowy, fosfataza kwaśna i zasadowa, fruktoza, fibrynolizyna, hialuronidaza, transaminazy, Zn (dużo), Na, K, Ca.

Gruczoły opuszkowo-cewkowe

Parzyste gruczoły leżące na przeponie moczowo-płciowej na wysokości części błoniastej cewki.

Są to gruczoły złożone cewkowo-pęcherzykowe. Ma budowę zrazikową, obecna tkanka łączna wiotka, komórki mięśniowe i włókna pop-prąż.

Odcinki wydzielnicze - nabłonek jednowarstwowy walcowaty (wysokość zależy od stanu - pełne są niskie). Obecne: jądro przy podstawie, pęcherzyki wydzielnicze.

Przewody odprowadzające - długie, uchodzą do części błoniastej cewki, nabłonek jednowarstwowy walcowaty → nabłonek wielowarstwowy walcowaty (przy ujściu).

Śluz : galaktoza i kwas sialowy. ICH WYDZIELINA JEST WYDALANA NAJWCZEŚNIEJ!

Prącie

Anatomicznie prącie składa się z:

• nasady - część tylna połączona z przeponą moczowo-płciową, kośćmi łonowymi i spojeniem łonowym

• trzonu - pokryty skórą walec

• żołędzi - od trzonu oddzielony rowkiem wieńcowym

W budowie prącia najważniejszą rolę odgrywają trzy struktury wzwodowe, z których każda otoczona jest przez błonę białawą zbudowaną z tkanki łącznej włóknistej zbitej. Wyróżnia się:

• dwa ciała jamiste - na grzebiecie prącia, utkanie gąbczaste z systemu jam wysłanych śródbłonkiem i oddzielonych beleczkami z tkanki łącznej włóknistej (więcej mięśni gładkich, mniej włókien sprężystych), jamy w części środkowej prącia są większe niż w obwodowej, występują w nich specyficzne połączenia tętniczo-żylne

• jedno ciało gąbczaste - po stronie brzusznej, przebiega tu część jamista cewki, koniec przekształca się w żołądź, również tkanka łączna włóknista (więcej włókien sprężystych i mniej mięśni gładkich)

Wspólnie ciała jamiste i ciała gąbczaste otoczone są:

• powięź głęboką prącia - z tkanki łącznej włóknistej (włókna sprężyste)

• powięź powierzchowną prącia -z tkanki łącznej wiotkiej luźna (włókna sprężyste, naczynia i nerwy)

• błoną mięśniową - cienka warstwa komórek mięśniowych gładkich

• skórą - owłosiona w części tylnej, bez tkanki podskórnej i tłuszczu

Żołądź : brak ciał jamistych, a wewnątrz jest splot żylny, brak błony białawej, skóry nieowłosionej z gruczołami łojowymi, nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący, jest pokryty napletkiem.

Napletek: ruchomy fałd skórny złożony z blaszki wewnętrznej (zawiera gruczoły Tysona) i zewnętrznej.

Struktury wzwodowe prącia - połączone przestrzenie naczyniowe napełniające się krwią w erekcji. Krew napływa przez tętnice głębokie (dają tętnice spiralne) i grzbietowe (obie od tętnicy prącia). Krew t. głębokimi napływa do anastomoz w ciałach jamistych i gąbczastym i to uciska odpływ z żył.

Moszna

● ma postać worka podzielona na 2 komory - w każdej leży jądro, najadrzę, początek nasieniowodu

● jej ściana: skóra owłosiona (+grzucz. potowe małe/duże i łojowe przywłośne/samodzielne) - w warstwie siateczkowatej skóry właściwej → tkanka podskórna → osłonki jądra, najądrza i powrózka

● w warstwie siateczkowatej skóry właściwej i tkance podskórnej są liczne komórki mięśniowe gładkie (termoregulacja) i komórki barwnikowe (skóra moszny jest ciemniejsza).

---