Oddychanie
Oddychanie torem przeponowym
Występujące w czasie ciąży zmiany hormonalne i powiększanie się macicy mają bezpośredni wpływ na czynność układu oddechowego kobiety, a uniesienie przepony powoduje ograniczenie ruchów oddechowych, co prowadzi do zmian metabolicznych. Zmniejsza się również objętość klatki piersiowej i obniżają parametry wentylacyjne płuc.
Pod wpływem bólu wywołanego skurczem, oddech kobiety skraca się, staje się nieregularny i wstrzymywany, co powoduje napięcie mięśni.
Prawidłowe oddychanie:
jest najważniejszym czynnikiem wpływającym na dobre samopoczucie rodzącej w czasie porodu
pomaga uchronić kobietę przed trudnym do przerwania, błędnym kołem wzajemnych zależności lęk - napięcie - ból
zmniejsza napięcie ciała jednocześnie osłabiając ból
Ćwiczenia oddechowe obejmują:
naukę opanowania umiejętności oddychania torem przeponowym,
naukę równomiernego oddychania,
ćwiczenia przedłużonego oddechu
oddychania w czasie porodu w poszczególnych okresach
W ciąży wraz ze wzrostem wagi ciała zwiększa się zapotrzebowanie na tlen. Wymaga to dodatkowego wysiłku ze strony całego ustroju, a szczególnie ze strony serca i płuc. Zawartość tlenu we krwi można stopniowo zwiększyć przez stosowanie specjalnych ćwiczeń oddechowych, dzięki którym wzmacnia się mięśnie oddechowe, szczególnie przeponę, a także powoduje wzrost pojemności oddechowej płuc. Jest to szczególnie ważne podczas porodu, kiedy w czasie rytmicznych skurczów macicy zwiększa się ucisk na naczynia krwionośne, powodując niedobór tlenowy. Musi być on wyrównany przez pogłębiony kontrolowany oddech pomiędzy skurczami, co gwarantuje dobre natlenienie dziecka.
Ćwiczenia oddechowe umożliwiają wyrobienie nawyku oddychania torem brzusznym oraz uzyskania takiej sprawności w oddychaniu, by czynność ta była wykonywana łatwo, bez wysiłku i zmęczenia. Dopiero wtedy będzie można w pełni wykorzystać tę umiejętność w czasie porodu.
Przez odpowiednie oddychanie uzyskuje się rozluźnienie mięśni ścian brzucha. Ma to duże znaczenie podczas okresu rozwierania ujścia szyjki macicy, gdyż w I okresie włączanie tłoczni brzusznej w czasie skurczu jest szczególnie niepożądane. Ważne jest również nabycie umiejętności oddychania w II okresie porodu podczas parcia.
Ćwiczenie oddychania przeponą (tor oddychania brzusznego) u ciężarnych polega na uwypukleniu brzucha z jednoczesnym wdechem, zatrzymaniu oddechu, następnie powolnym wydmuchiwaniem powietrza przez usta przy wciąganiu brzucha. Po wydechu następuje relaksacja, odpoczynek. Należy zawsze pamiętać o głębokim wdechu i wydechu przed i po każdym skurczu. Ułatwia on relaksację matki, jak również dotlenienie jej i dziecka w czasie skurczu. Najlepszą pozycją do nauki oddychania jest pozycja siedząca lub stojąca, gdyż oddychanie w takiej pozycji jest najłatwiejsze i dobrze jest widoczna praca przepony.
Zasady prawidłowej nauki oddychania torem przeponowym:
ciężarne powinny ćwiczyć oddychanie już w pierwszym trymestrze ciąży
najlepszą pozycją do rozpoczęcia nauki oddychania jest pozycja siedząca - oddychanie w tej pozycji jest najłatwiejsze
ćwiczenie polega na wykonywaniu ruchów unoszących brzuch ku przodowi i cofających go
wypychanie brzucha powinno odbywać się z równoczesnym wciąganiem powietrza, a jego opadanie przez wypuszczenie powietrza
oddychanie musi odbywać się ściśle torem przeponowym, bez dodatkowego angażowania mięśni klatki piersiowej
długość fazy wdechu do długości fazy wydechu wyraża stosunek 1:2
wdech i wydech wykonujemy nosem, a w razie trudności ustami
wdech powinien być czynny i energiczny, a wydech spokojny i bierny
W czasie ciąży naukę oddychania powinno się rozpocząć od nauki spokojnych, rytmicznych oddechów torem przeponowym (slow-paced breathing). Taki rodzaj oddechu pomaga osiągnąć relaksację, a w czasie porodu zmniejsza ból podczas skurczów macicy. Tempo oddychania należy dostosować do kobiety. Nie powinno się narzucać jakiejś szczególnej techniki, ciężarna powinna oddychać tak, jak jest jej najwygodniej, instynktownie. Jeśli kobieta wybiera oddychanie przez usta zamiast przez nos, powinna być nauczona, jak chronić śluzówki przed wysychaniem, na przykład ssąc kostki lodu lub pijąc napój.
Stopień trudności w rozładowywaniu napięć wzrasta w miarę postępu porodu, a największego wysiłku wymaga ostatni etap - rozwierania szyjki (od 8 do 10 cm).
Oddychanie podczas porodu wiąże się ściśle z określonym rytmem skurczów macicy, dlatego bardzo ważne jest, aby rodząca potrafiła zsynchronizować oddech do przebiegu fali skurczowej. Dzięki temu akcja porodowa przebiega sprawnie, a ból jest znacznie mniej odczuwany.
W początkowej fazie okresu rozwierania (do 5 cm rozwarcia) oddech rodzącej powinien być powolny, spokojny i długi. Wraz z postępem akcji porodowej, wdechy i wydechy powinny być coraz szybsze i krótsze, przy czym rytm oddechowy powinien wrócić w odwrotnej kolejności do punktu wyjścia.
W końcowej fazie I okresu porodu intensywność ruchów przeponą łączy się z falą skurczową. Na szczycie skurczu ruchy przepony są krótkie i urywane. Wymiana gazowa w płucach jest zmniejszona, ponieważ powietrze zmienia się w górnych drogach oddechowych. Aby uniknąć problemów oddechowych, rodząca powinna znacznie pogłębić oddechy wyprzedzające szczyt skurczu.
W tej fazie porodu oddech rodzącej powinien być bardziej powierzchowny i wykonywany dość szybko. Przypomina on krótkie dmuchanie, płytkie dyszenie, ziajanie (pant-blow breathing). Takie oddychanie jednak sprzyja hyperwentylacji, aby więc do niej nie dopuścić, ciężarna po chwili musi zmieniać technikę oddychania na głęboką i wolną. Należy poinformować kobietę, że nie ma dobrej ani złej techniki oddychania, a powinna ona oddychać tak, aby czuła się jak najbardziej komfortowo.
W czasie rodzenia się główki dziecka, kobieta musi wykonywać wydatne ruchy przeponą. W tym czasie oddechy są również płytkie i przyspieszone, a okolice piersi i brzucha unoszące się lekko, nie biorą czynnego udziału w oddychaniu. Rytm oddechu należy stopniowo przyspieszać, aż do częstotliwości jednego oddechu na sekundę, a następnie powoli zwalniać. Oddychanie w taki sposób umożliwia spokojne i łagodne przetrwanie skurczu, bez angażowania tłoczni brzusznej. Wytoczenie główki następuje w przerwie między skurczami całą siłą tłoczni brzusznej.
Rodząca w czasie skurczów partych powinna wykonać wdech i wydech na samym początku skurczu, nabrać powietrza w dolne partie płuc nad przeponą i wywrzeć tłocznią brzuszną nacisk w kierunku spojenia łonowego. Parcie powinno nasilać się stopniowo, aż do szczytu, a następnie powoli ustępować. W czasie każdego skurczu kobieta powinna zmienić powietrze 1 - 2 razy.
Bardzo istotna jest też nauka bezdechu, który przygotuje ciężarną efektywnego parcia w warunkach długu tlenowego. Kobieta może rozpocząć takie ćwiczenia w czasie ciąży, ale z wyłączeniem parcia. Umiejętność tę ciężarna ćwiczy poprzez wykonanie najpierw głębokiego wdechu i wydechu, po czym nabiera powietrze głęboko do dolnej partii płuc zatrzymując je tam jak najdłużej. Jest to tzw. technika zamkniętej głośni (close-glottis). W USA ta technika parcia jest kontrowersyjna, ponieważ wzrasta ciśnienie w klatce piersiowej, spada wydolność serca i zmniejsza się dopływ krwi do płodu, co skutkuje hipoksją. Temu tradycyjnemu parciu przeciwstawia się technikę otwartej głośni (open-glottis), która polega na wzięciu głębokiego wdechu i wydechu, po czym ciężarna ponownie nabiera powietrze i podczas parcia wypuszcza je powoli, jakby zdmuchiwała świecę. Zwolennicy tej techniki zapewniają, że takie parcie nie zatrzymuje powrotu krwi do serca i nie osłabia dopływu krwi do płodu. Oczywiście ćwicząc ten typ oddechu, nie wolno przeć, a ćwiczyć powolne, wysilone wypuszczanie powietrza. Natomiast jeśli kobieta chce zatrzymać oddech, to ważne jest, aby nie trwało to dłużej niż 6 sekund.
Ćwiczenia bezdechu rozpoczyna się 5 tygodni przed porodem, od pojedynczego bezdechu, który ciężarna powinna ćwiczyć w ciągu pierwszego tygodnia. Na początku kobieta wykonuje spokojny wdech i wydech, a następnie wdech zatrzymuje na około 15-20 sekund. Po tym czasie następuje powolny wydech. W drugim tygodniu ciężarna ćwiczy już dwa bezdechy, następujące zaraz po sobie. Po takim cyklu powinna spokojnie oddychać, aż osiągnie pełne odprężenie. W trzecim tygodniu, ćwiczy się tak samo 3 bezdechy, nie zapominając o pełnym rozluźnieniu wszystkich mięśni po zakończonych ćwiczeniach bezdechu.
Rys. Schemat oddychania w poszczególnych fazach porodu (wg Lamaze'a, w modyfikacji W. Fijałkowskiego)
Ćwiczenie oddychania przeponowego polega na wykonywaniu ruchów unoszących brzuch ku przodowi i cofających go. Wypychanie brzucha powinno odbywać się z równoczesnym wciąganiem powietrza, a jego opadanie przez wypuszczenie powietrza. Ważne jest także, zatrzymanie na kilka sekund oddechu, a później powolne wydmuchiwanie powietrza przez usta. Bardzo istotne jest, aby oddychanie odbywało się ściśle torem przeponowym, bez dodatkowego angażowania mięśni klatki piersiowej. Po wydechu następuje relaksacja i odpoczynek.
Relaks
Termin relaks określa stany lub czynności, w których dominuje:
odpoczynek,
odprężenie,
zwolnienie psychofizyczne
zmniejszenie napięcia
Świadomy relaks jest czynnością wyuczoną, stosowany w czasie porodu zawsze jest związany z pozytywnym nastawieniem do rodzenia a także atmosferą wokół kobiety.
Na wiele tygodni przed porodem kobieta ciężarna powinna uczyć się relaksować, aby w czasie porodu uniknąć zdenerwowania, złagodzić doznania bólowe i przejąć całkowitą kontrolę nad własnym ciałem.
Naukę rozpoczyna się od napinania i rozluźniania poszczególnych grup mięśni. Kobieta napina maksymalnie, aż do bólu, mięśnie kończyn górnych, a następnie je rozluźnia. Stan rozluźnienia sprawdza osoba towarzysząca. Ona również sprawdza rozluźnienie pozostałych mięśni w chwili napięcia danej grupy mięśni. W dalszej kolejności ćwicząca napina i rozluźnia stopniowo inne mięśnie.
Całkowite odprężenie uzyskuje się w pozycji leżącej na boku lub w pozycji półleżącej, z tułowiem podpartym i z wałkiem pod kolanami lekko rozchylonymi. Dobrze jest, aby ciężarna znajdująca się w takiej pozycji starała się unosić lekko kończyny górne i dolne. Ważne jest zdobycie umiejętności szybkiego napinania i rozluźniania mięśni, gdyż od niej zależy szybka i sprawna regeneracja tkanek podczas przerwy między skurczami. Przerwy te są krótkie, stąd konieczność systematycznego ćwiczenia.
Podczas nauki, którą najlepiej rozpocząć w szkole rodzenia, należy stworzyć odpowiednie warunki do ćwiczeń: wygodny materac z zagłówkiem lub worek sako, gdzie ciężarna może wygodnie się ułożyć, wyciszone i niezbyt mocno oświetlone pomieszczenie oraz spokojna muzyka. Instruktor szkoły rodzenia na bieżąco sprawdza umiejętność relaksacji, może korygować błędy, przekazywać cenne wskazówki, tak aby ciężarna mogła samodzielnie ćwiczyć w domu.
Dobre opanowanie technik relaksacyjnych pozwala rodzącej podczas porodu uniknąć zdenerwowania, złagodzić doznania bólowe i przejąć całkowitą kontrolę nad własnym ciałem, a przede wszystkim chroni ciężarną przed trudnym do przerwania błędnym kołem wzajemnych zależności lęk - napięcie - ból. Kobieta świadomie rozluźnia pewne partie mięśni, aby zmobilizować je do następnego skurczu, a napina inne, potrzebne w akcie porodowym.
Naukę relaksacji powinno rozpocząć przynajmniej w połowie ciąży i systematycznie ćwiczyć. Konieczne jest wytłumaczenie ciężarnej, że wyćwiczenie relaksacji najłatwiej osiągnąć poprzez „uświadomienie” sobie obecności mięśni, co najłatwiej uzyskać napinając i rozluźniając kolejne grupy mięśniowe (tzw. relaksacja progresywna). Kobieta napina maksymalnie, aż do uczucia bólu, mięśnie kończyn górnych, a następnie je rozluźnia. W dalszej kolejności napina i rozluźnia mięśnie: klatki piersiowej, głowy, twarzy, pośladków i krocza. Napinaniu mięśni towarzyszyć powinno zatrzymanie oddechu na ok. 3 - 4 s.
Tabela 1. Ćwiczenia relaksacji progresywnej (za Brayshaw)
|
|
Relaksacji sprzyja również atmosfera panująca na sali porodowej. Korzystne jest przyciemnione światło, spokój i obecność bliskiej osoby. Należy również starać się wyeliminować zbędny hałas, który może przyczynić się do niepotrzebnego zdenerwowania.
I okres porodu podzielono na dwie fazy:
I faza utajona - obejmuje słabo bolesne skurcze, 1-2 na 10 min i rozwierane się szyjki 0 do 2 cm.
Jej czas trwania to:
u pierwiastek 8-10 godz.
u wieloródek 6 godz.
II faza aktywna - objawia się bolesnymi skurczami 3-4 na 10 min i rozwieranie się szyjki do 10 cm, po 1,2 cm/h u pierwiastki i 1,5 cm/h u wieloródki.
Jej czas trwania to:
u pierwiastki 4-6 godz.
u wieloródki 2-4 godz.
W I okresie porodu skurcze są początkowo słabe, co 5-10 min, trwają 20-30 sek. Rodząca spaceruje między skurczami, które stopniowo się nasilają i występują co 3-5 min.
W fazie aktywnej porodu rodząca często woli leżeć, skurcze pojawiają się co minutę i trwają 40-90 sek. Ich natężenie wzrasta szczególnie przy rozwarciu 8-10 cm. Szyjka z 1-2 cm długości skraca się aż do zaniku, u wieloródek często nie dochodzi do jej pełnego zaniku.
Jeżeli podczas okresu rozwierania rodząca zamierza położyć się na łóżku, to w większości przypadków zalecamy pozycję na lewym boku - w celu uniknięcia zespołu żyły głównej dolnej.
Drugi okres porodu
II okres porodu - okres wydalania - rozpoczyna się od zupełnego rozwarcia szyjki macicy a kończy z chwilą porodu płodu. Ostatnia część okresu wydalania - okres parcia - charakteryzuje się tym, że czynność skurczowa macicy wspomagana jest działaniem tłoczni brzusznej (skurcze parte - mięśnie poprzecznie prążkowane tułowia, skurcze wydalające - defekacyjne).
Działanie skurczów partych:
wypieranie główki znajdującej się na dnie miednicy łukiem wokół spojenia łonowego ,
rozszerzenie dolnej części miękkiego kanału rodnego do rozmiarów umożliwiających przejście główki .
Wystąpienie skurczów partych - do momentu, kiedy główka nie osiągnęła jeszcze dna miednicy, parcie może być wywołane tylko siłą woli. Kiedy główka obniży się, skurcze parte wywołane są na zasadzie odruchu, są zatem nie zależne od woli rodzącej.
Warunki skutecznego parcia:.
odpowiednie ułożenie rodzącej do parcia,
rozpoczęcie parcia w odpowiednim momencie,
skuteczne wykorzystanie parcia.
7
Wyszukiwarka