2)
Mierniki Produkcji i ich zależność
PNB= PKB+ dochody netto z tytułu kapitału z zagranicy
Produkt Narodowy Brutto PNB
-amortyzacja
Dochód Narodowy DN
-opłaty na ubezp. społeczne
-podatki doch przedsięb.
-nie rozdzielone zyski przedsięb.
+płatności transferowe
Dochody Osobiste DO
-podatki osobiste
Dyspozycyjne Dochody Osobiste DdO
PKB - jest miarą produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju nie zależnie od tego kto jest ich właścicielem.
PKB - to suma wartości dodanej we wszystkich fazach produkcji.
PNB - jest miara całkowitych dochodów osiąganych przez czynniki wytwórcze danego kraju nie zależnie od miejsca (kraju) świadczenia usług przez te czynniki. Jest zatem miarą pełniejszą niż PKB przez uwzględnienie międzynarodowych przepływów netto z tytułu własności za granicą.
Dobra pośrednie - służą dalszej produkcji.
Netto to różnica miedzy wpływem a wypływem.
Produkt brutto - pieniężny odpowiednik strumienia finalnych dóbr i usług wytworzonych w danym kraju. Metodą obliczania brutto jest sumowanie wartości dodanej.
Produkt nominalny to produkt realny. Produkt nominalny w dwóch różnych okresach nie jest porównywalny (inflacja).
DEFLATOR - wskaźnik regulujący zniekształcenie inflacyjne.
PNBr= PNBn x100 PNBr = PNBrealny
Indeks cen
Produkt na głowę mieszkańca (p.c. - per capita)
PNBp.c. = PNBr x100
liczba mieszkańców
PKB w cenach bieżących dzielone przez deflator = PKB w cenach porównywalnych
Elementy składowe produktu brutto
Y = C + I + G + NX
Y- produkt brutto (doch. nar.)
C - popyt konsumpcyjny
I - inwestycje
G - wydatki rządowe
NX - eksport netto
AD = C + I + G + NX
AD- popyt globalny
YB=C+IB+G+NX brutto
YN=C+IN+G+NX netto
Różnica pomiędzy IB a IN =amortyzacja
DEFLATOR - wskaźnik regulujący zniekształcenie inflacyjne.
PNBr= PNBn *100 PNBr = PNBrealny
Indeks cen
Produkt na głowę mieszkańca (p.c. - per capita)
PNBp.c. = PNBr *100
liczba mieszkańców
PKB w cenach bieżących dzielone przez deflator = PKB w cenach porównywalnych
3)
Funkcja konsumpcji C - funkcja planowanych przez gospodarstwa wydatków na zakup dóbr konsumpcyjnych, wyraża zależność między poziomem konsumpcji a poziomem dochodu.
Y=C+S
Y=C+S } jeżeli wydatki gospod. dom. są równe.
Y=C+I } inwestycji przedsięb. to jest równowaga ekonom
C=Y-S
C=Y-I
C=
+KSK*Y
C- wydatki konsumpcyjne
S- oszczędności
Y- dochód
- wydatki autonomiczne - to ta część popytu konsumpcyjnego, która jest nie zależna od dochodu i występuje nawet przy zerowym doch.
KSK- krańcowa skłonność do konsump.- wskazuje o ile wzrośnie zamierzona konsumpcja gdy dochody wzrosną o jednostkę
WYKRES
Gdy dochody nasze są równe zero cały dochód jest konsumowany - oszczędności = 0
Gdy dochód jest większy od zera i od Y0 - stwarza to możliwość oszczędzania ponieważ dochody są większe od 0
Gdy dochody są mniejsze od Y0 występuje zjawisko ujemnych oszczędności
4)
Funkcja oszczędności S -obrazuje zamierzone oszczędności przy każdym poziomie dochodu
Y=C+S
S = Y - C gdzie C =
+ KSK
S =
+(1-KSK)*Y
Y- suma doch. dyspozycyjnych
C- wydatki konsumpcyjne
S- oszczędności
- wydatki autonomiczne - to ta część popytu konsumpcyjnego, która jest nie zależna od dochodu i występuje nawet przy zerowym doch.
KSK- krańcowa skłonność do konsump.- wskazuje o ile wzrośnie zamierzona konsumpcja gdy dochody wzrosną o jednostkę
WYKRES
Dochód Yo określa zerowe oszczędności
Wzrost dochodu powyżej Y0 daje wzrost oszczędności Y2
Gdy dochody maleją Y0 oszczędności są mniejsze od 0 (Y1)
Pomiędzy poziomem produkcji a popytem inwestycyjnym nie ma ścisłego związku.
Popyt inwestycyjny jest wielkością autonomiczną, niezależną od rozmiarów produkcji.
Paradoks zapobiegliwości (paradoks oszczędzania)- mówi o tym, że zmiany psychologicznej skłonności do oszczędzania nie musi korelować ze zmianą oszczędności.
WYKRES
5)
Funkcja inwestycji I - popyt inwestycyjny oznacza zamierzone przez przedsięb. powiększenie zasobów kapitału trwałego oraz stanu zapasów.
I=Y-C
I=
I-inwestycje
-inwestycje autonomiczne
Y- suma doch. dyspozycyjnych
C- wydatki konsumpcyjne
WYKRES
Pomiędzy poziomem produkcji a popytem inwestycyjnym nie ma ścisłego związku, czyli popyt inwestycyjny jest wielkością autonomiczną od rozmiarów produkcji
6) Funkcja popytu globalnego A - popyt globalny jest sumą wydatków jakie gospodarstwa domowe planują przeznaczyć na konsumpcję a przedsięb. na inwestycje
AD=C+
AD=
+KSK*Y
AD- popyt globalny
- autonomiczny popyt globalny
Y- suma doch. dyspozycyjnych
-inwestycje autonomiczne
C- wydatki konsumpcyjne
KSK- krańcowa skłonność do konsump.- wskazuje o ile wzrośnie zamierzona konsumpcja gdy dochody wzrosną o jednostkę
WYKRES
Krzywa globalnego popytu jest równolegle przesunięta wyżej (o transfery, inwestycje, wydatki) w stosunku do krzywej konsumpcji C.
7)
Mechanizm równowagi przy stałej i zmiennej funkcji popytu glob.
WYKRES w stanie równowagi
W punkcie YE gospodarka jest w stanie równowagi.
Gdy produkcja wzrośnie do Y1, produkcja będzie większa od popytu i ta różnica to nadwyżka rynkowa. Przedsiębiorstwa powinny zmniejszać produkcję.
Gdy produkcja spada do Y2 to następuje niedobór rynkowy. Przedsiębiorstwa powinny zwiększać produkcję
Procesy te nazywamy zrównoważonym poziomem dochodu a gospodarkę stabilną.
WYKRES zmienna funkcja popytu
ulega zmniejszeniu - w praktyce dzieje się tak wówczas gdy przeds. pesymistycznie oceniają przyszłość, przeznaczają mniej środków na rozwój niż dotychczas. Przy spadku inwestycji spada popyt globalny.
Każdy spadek produkcji wywołuje spadek popytu, bo towarzyszą mu redukcje zatrudnienia a w konsekwencji spadek dopływów środków finansowych na konsumpcję do gospodarstw domowych.
Gospodarka niestabilna
to taka, że każde odchylenie od tego stanu powoduje dalsze odchylenie się od tego stanu.
Założenie KSK > 1
WYKRES gospodarka niestabilna
Przyrost dochodu powoduje przyrost konsumpcji
Produkcja równa YE powoduje stan równowagi.
Gdy produkcja rośnie do Y1 popyt globalny wzrósł szybciej niż produkcja (następuje tzw. rozwarcie nożyc pomiędzy popytem A a podażą Y). Dalsza sytuacja powoduje pogłębienie się nierównowagi.
Gdy produkcja spada do Y2 to następuje szybszy spadek popytu niż produkcji.
8)
Mnożnik inwestycyjny Keynes'a - jest to stosunek zmiany produkcji do zmiany wydatków autonomicznych. Gdy wzrost inwestycji uruchamia proces wzrostu dochodu narodowego to proces ten nazywamy procesem mnożnikowym
C- wydatki konsumpcyjne
S- oszczędności
s-krańcowa skłonność do oszczędzania
Y- dochód
- wydatki autonomiczne - to ta część popytu konsumpcyjnego, która jest nie zależna od dochodu i występuje nawet przy zerowym doch.
KSK- krańcowa skłonność do konsump.- wskazuje o ile wzrośnie zamierzona konsumpcja gdy dochody wzrosną o jednostkę
Im większe KSK tym mnożnik jest większy. Pojawienie się popytu inwestycyjnego przy dużym KSK bardziej ożywia gospodarkę. Im s jest większe tym większa część dochodu narodowego wypada z ruchu okrężnego a tym samym nie pobudza produkcji, popytu i dochodu.
WYKRES
Wzrost popytu z A0 do A1 powoduje wzrost popytu globalnego z A0 do A1 co spowodowało wzrost dochodu narodowego z Y0 do Y1
9)
Równowaga strumieni wpływu i dopływu pieniądza z uwzględnieniem państwa.
PKB w cenach rynkowych C+I+G, jest miarą produkcji krajowej łącznie z podatkami pośrednimi na dobra i usługi. PKB w cenach czynników produkcji C+I+G -Te
Y, jest miarą produkcji krajowej z pominięciem podatków pośrednich. PKB w cenach rynkowych jest wyższy od PKB w cenach czynników produkcji o wielkość podatków pośrednich (pomniejszoną o sumę ewentualnych subsydiów do dóbr i usł.)
Rozporządzalne dochody osobiste Y+B-Td - są to dochody gospodarstw domowych po uwzględnieniu podatków bezpośrednich i płatności transferowych. Wielkość ta informuje nas o tym, ile gospodarstwa domowe mogą przeznaczyć na wydatki i oszczędności.
S
(Y+B-Td)-C
Y
(C+S-B+Td)
C+S-B+Td
Y
C+I+G+Te
Przedsiębiorstwa dokonują wpłat za usługi czynników produkcji na rzecz gospodarstw domowych w wysokości Y. Dochody rozporządzalne Y+B-Td zawierają również płatności transferowe B pomniejszone o podatki pośrednie Td. Dochody rozporządzalne są przeznaczone na oszczędności S lub na konsumpcję C. Wydatki na konsumpcje zostają powiększone o wydatki państwa G na dobra i usługi oraz na inwestycje I. Od sumy C+I+G lub inaczej - PKB w cenach rynkowych musimy odjąć odpływ w postaci podatków pośrednich Te, aby otrzymać PKB w cenach czynników produkcji Y, który jest wypłacany przez przedsiębiorstwa gospodarstwom domowym.
C - konsumpcja, I - inwestycje, G - wydatki państwa
Te - podatki pośrednie, Td - podatki bezpośrednie
B - płatności transferowe, S - oszczędności
Y - PKB w cenach czynników produkcji
WYKRES
Uwzględniając państwo w ruchu okrężnym implikuje się pewne zmiany wielkości makroek.:
1.dochody rozporządzalne nie są tożsame z doch. narodowym Y, wynoszą bowiem Y+B-Td, różnicę stanowi tzw. wpływ netto B-Td. Podatek bezpośredni Td jest podatkiem korygującym doch. czynników wytwórczych. B to transfery budżetowe.
2.powiększenie produktu brutto o wartość G czyli wydatki na zakup dóbr i usług niezbędnych dla funkcjonowania instytucji odpowiedzialnych za dobra publ. Dobra publ. są niepodzielne. Jednocześnie pojawia się rozróżnienie pomiędzy produktem brutto w cenach rynkowych C+I+G, a produktem w cenach czynników wytwórczych C+I+G-Te (doch. nar.).
3.zbierając łącznie wszystkie dopływy i wypływy pieniądza w tak zmodyfikowanym modelu ruchu okrężnego można zapisać równania:
S+Td+Te
I+G+B
wypływ dopływ
S-I
G+B-Td-Te
Równanie oznacza, że odpływy netto w sektorze prywatnym S-I nazywamy nadwyżka finansową sektora prywatnego (S>I) musi być skompensowany przez dopływy netto do państwa czyli przewaga oszczędności nad inwestycjami jeżeli budżet państwa jest deficytowy.
10)
Alternatywne (nie Keynes'a) teorie konsumpcji
Teorie te nie dotyczą poszczególnych gospodarstw lecz ogółu.
Keynes'owska teoria konsumpcji eksponuje role bieżących dochodów w kształtowaniu się globalnej wielkości konsumpcji.
Współczesne teorie dzielimy na:
1.teorie uzupełniające teorię Keynes'owską o czynniki warunkujące poziom konsumpcji autonomicznej
2.teoria efektu majątkowego - jeśli realna wartość majątku posiadanego przez gospod. domowe spadnie bądź wzrośnie (np. hossa lub bessa na giełdzie) krzywa konsumpcji przesunie się w dół lub w górę.
3.teoria efektu kredytu konsumpcyjnego - na wartość dochodów wpływają rozmiary, dostępność i cena oferowanego kredytu
4.hipoteza permanentnego dochodu (M.Friedmann-monetaryzm)- zakłada, iż dochody gospod. dom. wykazują wahania w czasie. Ludzie starają się unikać zbyt dużych wahań poziomu konsumpcji. Na podstawie obu tych założeń Friedmann stwierdza, że pozom konsumpcji gospod. dom. zależy nie tyle od wahań rozporządzalnych, lecz od dochodu permanentnego (przeciętnego w dłuższym okresie życia). Nie każdy wzrost dochodu warunkowego nawet znaczny, nie jest traktowany przez ludzi jako wzrost doch. permanentnego, wobec tego nie musi spowodować wzrostu popytu konsumpcyjnego.
5.hipoteza cyklu życia (Modigliani,Ando) - opera się na założeniu że ludzie tworzą na swój własny użytek prognozy dochodów (uwzględniając okres produkcyjny i poprodukcyjny) i na tej podstawie planują rozmiary wydatków produkcyjnych. Źródłem finansowania tych wydatków konsumpcyjnych są dochody całego życia powiększone o początkowy zasób majątkowy. Podobnie jak w koncepcji 4 także w tej hipotezie przyjmuje się, iż o poziomie całkowitego popytu konsumpcyjnego decyduje głównie przeciętny dochód uzyskiwany w dłuższym okresie.
WYKRES
Dochód permanentny D to dochód stały na poziomie od 0 do D, będący zaktualizowaną wartością dochodu faktycznego, który wykazuje wahania w fazach życia: od poziomu poniżej dochodu perman. w okresie przedprodukcyjnym, poziomu powyżej doch. perman. A1, przez poziom powyżej doch. perman. w okresie aktywności zawodowej B do poziomu poniżej doch. perman. w okresie poprodukcyjnym A2.
Ludzie muszą konsumować we wszystkich fazach życia, w polach A1 i A2 odbywa się to kosztem zmniejszenia oszczędności, w polu B przy wzroście oszczędności.
Efekt majątkowy i efekt kredytu knsump. mogą spowodować przesunięcie w górę linii doch. perman., konsumpcja wówczas wzrośnie.
11)
Funkcje Polityki Fiskalnej
Przedmiotem PF jest zarządzanie podatkami i przychodami państwa.
Podmiotem PF są instytucje władzy państwowej.
Instrumentem PF jest budżet państwa
Budżet państwa - plan finansowy obejmujący dochody i wydatki państwa na rok kalendarzowy w formie ustawy, uchwalany przez sejm, w celu realizacji założeń polityki społ-gospod państwa.
Funkcje PF:
1.finansowanie potrzeb publicznych - rozmieszczenie zasobów finansowych w poszczególnych dziedzinach życia społ-gospod. Pojawiła się wraz z koncepcja interwencjonizmu państwowego Keynes'a. Celem je jest zapewnienie równowagi gospod. przy jednoczesnym utrzymaniu poziomu zatrudnienia i łagodzenie wahań koniunktury. Jest realizowana poprzez regulowanie strony popytowej.
2.funkcja stabilizacyjna - za pomocą polityki fiskalnej i monetarnej państwo łagodzi wahania koniunktury gospod.
3.funkcja redystrybucyjna - gromadzenie i rozdzielanie środków finansowych.
Dochody budżetu państwa - na ogół mają charakter przymusowy i bezzwrotny (podatki). Dzielimy je na podatkowe i nie podatkowe.
Podatki pośrednie - VAT (40%), akcyza (20%), podatek od gier.
Podatki bezpośrednie - dochodowe od osób fizycznych (20%) i prawnych (10%)
Doch. niepodatkowe - doch. jedn. Budżet., cła, wpłaty z zysku NBP, prywatyzacja, dywidendy (w sumie 10%)
Wady fiskalizmu:
1.niedostateczna jakość informacji
2.czynniki opóźnienia:
a)rozpoznawcze - czas miedzy pojawieniem się problemu a uświadomieniem sobie o nim przez funkcjonariuszy państwa
b)administracyjne - czas jaki upływa między uświadomieniem sobie a podjęciem działania
c)operacyjne - czas miedzy wprowadzeniem a odczuciem skutków wprowadzenia
3.związane ze zbyt aktywną polityka fiskalną - zachowanie równowagi w bilansie państwa
4.osłabienie przedsiębiorczości społeczeństwa
12)
Krzywa Laffera
WYKRES
tk- stopa podatkowa, wartość krytyczna
Wraz ze wzrostem stopy podatkowej rosną wpływy do tk, dalsze zwiększanie stopy powoduje obniżanie wpływów.
Recesja -spadek popytu glob.
Cykl koniunkturalny -stymulowanie i hamowanie popytu glob.
Stabilizatory fiskalne- narzędzia stabilizacyjne polityki fiskalnej:
1.automatyczne - reagują na zmianę koniunktury gospod. bez konieczności podejmowania decyzji przez kogokolwiek o jej użyciu. Zaliczamy do nich podatki bezpośrednie (w sensie kwotowym) od doch. indywidualnych i przeds., podatki pośrednie, zasiłki, wydatki na roboty publ., pomoc dla wybranych dziedzin gospodarki.
2.dyskrecjonalne - zmiany stawek i struktury podatków, zmiany w systemie transferów i subwencji państwowych, zmiany w intensywności działalności gospod państwa.
Deficyt budżetowy rzędu 2% jest pożądany. Deficyt powyżej 5% jest niebezpieczny i zależy wszystko od chłonności rynku kapitałowego (np. obligacje).
Istnienie deficytu budż. Obok korzyści może przynieść straty: brak możliwości pokrycia deficytu przez powiększenie długu publ. zmusza rząd do zaciągnięcia kredytów od banków komercyjnych. To powoduje zmniejszenie możliwości kredytowe tych banków. To może z kolei uruchomić mechanizm recesji. W przypadku trudności z zaciąganiem kredytu w bankach komercyjnych, państwo musi zaciągać kredyt w banku centralnym.
13)
Polityka monetarna
Polega na regulowaniu podaży pieniądza i reagowaniu na popyt.
Funkcje pieniądza: miernika wartości, środka wymiany, środka płatniczego, środka tezauracji (gromadzenia skarbu),
środka pieniądza światowego.
Równanie obrotu pieniężnego:
M*V=Q*P
M-ilość pieniądza w obiegu
V-szybkość obiegu pieniądza
Q-ilość produkcji
P-średni poziom ceny
Pieniądz wypełnia funkcje wymiany w postaci standardowej (gotówka, obligacje).
System Bankowy
Rodzaje banków: b. centralny, b. komercyjne
Funkcje b. centralnego:
1.emisja pieniądza gotówkowego
2.nadzór nad całym systemem bankowym (w sensie ekonom)
3.prowadzenie rachunków rządowych i zleconych przez rząd transakcji za granicą
4.funkcja zewnętrzna: regulowanie kursu własnej waluty poprzez wykup lub sprzedaż walut obcych na własnym rynku oraz waluty własnej na rynkach obcych, utrzymywanie rezerw monetarnych państwa, reguluje działalność banków komercyjnych za granicą
Funkcje b. komercyjnych:
1.prowadzenie wkładów
2.prowadz. rozliczeń klientów
3.udzielanie kredytów: umowa kredytowa, dyskonto weksli, zakup obligacji.
14)
Mechanizm kreacji pieniądza pożyczkowego
Wkład pierwotny - np. lokaty pieniężne
Wkład wtórny - tworzy sam bank, udzielanie kredytów, pożyczek.
D=E*m
D- max suma udzielanych pożyczek
E- rezerwy nadobowiązkowe
m- mnożnik kreacji pieniądza pożyczkowego
R- stopa rezerw obowiązkowych
Zmiana stopy redyskontowej
Zadaniem redukowania stopy redyskontowej jest wpływanie na popyt na kredyt poprzez jego cenę (%). B. komercyjne zgłaszają się do b. centralnego po pożyczkę. Polega to na sprzedaży b. centralnemu weksli wykupionych od klientów b. komercyjnych. Sprzedaż następuje po cenie - stopa redyskontowa. Wysokość stopy redysk. wpływa na wysokość stopy dyskontowej pobieranej od kredytów pobieranych od klientów b. komercyjnych.
Wzrost stopy redysk. jest wzrostem stopy dyskont., i analogicznie spadek.
Wzrost stopy dysk. oznacza wzrost ceny kredytu dla kredytobiorcy, winien wiec zniechęcić go do zaciągnięcia pożyczki. Spadek stopy dysk. oznacza potanienie kredytu dla kredytobiorcy, co jest zachęcające do wzięcia pożyczki.
W praktyce ta zależność między stopami redysk. a rozmiarami kredytu jest nie wielka. B. centralny podnosi stopy red. w okresie korzystnej koniunktury by ograniczyć ekspansję inwestycji i nie dopuścić do przegrzania się koniunktury, a przedsięb. spotykając się z popytem na towary nie będą skłonne zmniejszać zapotrzebowanie na kredyt ze względu na wzrost jego oprocentowania, bo mogą w tym czasie wkalkulować wzrost ceny kredytu w cenę towaru.
B. centralny obniża stopę redysk. (recesja) w celu pobudzenia działalności inwestycyjnej, jednak przeds. nie są skłonne zwiększać zapotrzebowania na kredyt dopóki popyt na ich towary jest nasycony.
Dodatkową przyczyną niewielkich ww. zbieżności są międzynarodowe ruchy kapitałów spekulacyjnych.
Wzrost stopy redysk. powoduje wzrost bankowych stóp procentowych, a to przyciąga do b. krajowych zagraniczne kapitały spekulacyjne, to zaś podnosi wielkość bankowych środków pieniężnych, nie musza więc zwracać się o kredyt do b. centralnego.
15)
Bezrobocie
Pełne zatrudnienie - równowaga pomiędzy popytem a podażą pracy. Stan dopuszczający istnienie bezrobocia dobrowolnego.
Bezrobocie - stan nierównowagi na rynku pracy, polegający na przewadze podaży pracy nad popytem pracy.
Krzywe popytu i podaży na rynku pracy
WYKRES
LD - krzywa popytu pracy
LSp - krzywa podaży pracy potencjalnej
LSpr - krzywa podaży pracy realnej
PTE - płaca równowagi
Przecięcie LSpr i LD punkt równowagi płacy i pracy
A—B- bezrobocie dobrowolne
Bezrobocie klasyczne - przy wzroście płacy wzrasta zapotrzebowanie (podaż) i wzrasta bezrobocie (maleje bezrobocie dobrowolne)
Bezrobocie strukturalne - związane jest ze zmianami struktury zatrudnienia, np. rozwiązaniem pewnych gałęzi przemysłu.
Bezrobocie cykliczne - związane jest z recesją, ze zmniejszeniem popytu globalnego.
Bezrobocie frykcyjne - jest pozytywne bo świadczy o mob9ilności społeczeństwa. Związane jest z przejściowym bezrobociem związanym np. ze zmianą miejsca zatrudnienia, zmiana lb podwyższaniem kwalifikacji.
Skuteczne w walce z bezrobociem to np.: roboty publ., skracanie dnia pracy, subwencje, cięcia podatkowe. Jednak tylko wzrost gospod. gwarantuje skuteczne zmniejszenie bezrobocia.
16)
Inflacja
- oznacza ogólny wzrost cen prowadzący do spadku siły nabywczej społeczeństwa.
Jeżeli wzrastają ceny i dochody, to inflacji nie ma.
Gradacje inflacji: pełzająca, galopująca, hiper infl., mega infl.
Inflacja jest szkodliwa bo niszczy rach. ekonom. przeds. i budżety rodzinne.
Źródło infl to np. nadmierne podatki.
Krzywa Philipsa
WYKRES
Inflacja i bezrobocie są wobec siebie substytucyjne w krótkich okresach czasu. W długich okresach krzywa ta ma postać pionową, czyli przy różnym poziomie inflacji stopa bezrobocia jest stała.
Stakfacja - jednoczesny wzrost bezrobocia i cen.
1