antropologia egzamin mini, Antropologia


Antropologia to:

Wg Kluckohna -> badania łączące w sobie nauki fizyczne, biologiczne i społeczne z humanistyką.

Antropologia zajmuje się społecznościami prymitywnymi, ich cechy:

- prosta i czysta organizacja

- pełnia wiedzy o własnej kulturze

- jedność obrazu idealnego i rzeczywistego

- anonimowość (ważniejsza jest grupa niż jednostka)

- przekaz ustny tradycji (główna cecha)
- ahistoryczność

- mała dynamika rozwoju

- wielofunkcyjność działań ludzkich

- podmiotowy stosunek do rzeczywistości (kosmos jest żywy i ma duchową stronę)

C. Levi Strauss -> koncepcja zimnych społeczeństw

Paradygmat-> ogólny sposób ujmowania ludzkości:

Społeczności zbieracko- łowieckie

Antropogeneza-> geneza człowieka

Austrolopitegodawna geneza, australopitegus jest naszym przodkiem, proteroantropy austrolopitegi mają już kulture- osteodentokratyczna (kości, zęby, pazury)

Naszym przodkiem jest austrolopitegus aviensis- wszystkożerny.

U homohabilis (wytwórca narzędzi, obrabia kamienie) jest już ośrodek mowy, jest to już człowiek zdolny, są to archantropy, homoelektus- achantropy zaczynają już wędrować.
Odkrycie ognia-> Pierwsze odkrycie w grocie Czulutien w Chinach, Campbell uważał, że to uosobienie ciała bogini, wg Campbella to ognisko kulturowe.

Neardentalczyk - 3 cechy jego kultury:

- pochówki intencjonalne (schanidar w Iraku, człowiek pochowany w miękkim kamieniu)

- kult czaszek (znaleziono w Monte Circeo ułożoną na kopcu czaszkę, czaszki ustawiane w kręgu kamieni, domy czaszek w Afryce)

- kult niedźwiedzia (kult ofiary)

Najstarsze kamienie ludzkości- reinkarnacja
Mit solaryzacji ducha człowieka- odrodzenie się siły duchowej człowieka.

Paleolit ma kilka podokresów, od 45 tys. Lat p.n.e. do 10 tys. Lat p. n. e.
Górny paleolit:
- kultura perigordzko- oryniacka

Magia myśliwska, odciski kolorowych dłoni w jaskiniach (nieraz z odciętymi palcami, być może jest to związek z rytuałem odcinania części palców, by pozyskać moc od wielkiego Dude). Figurki Wenus z wyróżnionymi atrybutami kobiecości, postać pani zwierząt, buławy o charakterze seksualnym. Groby chowane w ziemi.

- kultura solutrejska

Zimno się robi na świecie, figurki Wenus, bogate pochówki. Łopatka mamuta znaleziona na Malcie na Syberii, 3 węże, które symbolizują czas kosmiczny- na 1 str. Na 2 str. Dziurki w 4 spiralach- kalendarz księżycowy.
Bardzo ważnym elementem jest precyzyjna obserwacja nieba. Reicher Dolmatofe badał społeczności Desana (Indianie Tukano) -> opisane precesje drogi mlecznej. Obserwacje drogi Księżyca.
Studia księżycowe na Sardynii - raz na pół roku świeci na nie i opuszcza się po stopniach-> element astrobiologiczny- człowiek buduje swoją kulturę w oparciu o procesy naturalne i astrologiczne. Dla Desana-> niebo to krystaliczny mózg, bruzda dzieląca dwie półkule to droga mleczna, aczkolwiek istnieją 2 bruzdy- widzialna i niewidzialna.

- kultura magdaleńska

Nazwa od jaskini we Francji.
Odsyłanie ducha zwierząt-> świat jest ożywiony, duchowy- cały świat żyje, więc jak można zabijać, by żyć. Mężczyźni eksplorują teren, łowy, kobiety zajmują się zbieractwem i opieką nad dziećmi. Grupa ok. 50 osób. Koncepcja ofiary-> zwierzęta ofiarują swoje ciała, ale my dajemy im rytuał i ta siła wraca, nie marnuje się-> REINKARNACJA, najstarsza koncepcja- krążenie życia w świecie.
Słońce- opiekun łowów. Mierzenie czasu na rogu obfitości. Symbol życia- kość w kulturach zbierackich, przy pojawieniu się rolnictwa- symbolem życia staje się ziarno. Kreacyjna rola mowy, pieśni, wypowiedzi - „Na początku było słowo”.

Pigmeje- najmniejsi ludzie, ale najlepsi myśliwi- specjalizacja słonie.

Człowiek musi partycypować w kulcie słońca - łowcy jeśli chce by jego życie trwało

Organizacja społeczności według Andrzeja Wiercińskiego:

  1. społeczeństwa zbieracko-łowiecke

    2. cechy

    Kobieta

    mężczyzna

    Funkcja życiowa

    Macierzyństwo - obciążenie biologiczne

    Ojcostwo

    Stopień rytmizacji życia

    cykliczność

    Acykliczność

    Ogólne nastawienie poznawcze

    analityczne podejście do rzeczywistości

    -obserwacja dzieci, intuicja

    -zbieractwo -gromadzenie duzej ilości malych przedmiotow poddawanych później analizie

    -Eksploracja dużej przestrzeni,

    -Orientacja,

    -Zdolności syntetyzujące

    Postawa wobec świata

    Utylitarystyczne, przedmiotowa - konkretny sens życia, koncentracja elementarnych funkcji podtrzymujących życie

    symbolizacja

    Symbole duszy, matka ziemia, zbiorniki wodne, noc i księżyc, północ i zachód, ziemia i woda, sfera emocjonalna, mądrość pierwotna - matka, nauczycielka, liczby parzyste

    Praktyczność -uogólnienie całego świata, czy świat ma sens, męskie wynalazki: metalurgia, militaria, handel, hodowla zwierząt

    Wróg, duch, niebo, burze i deszcze, dzień i słońce, wschód i południe, ogień i powietrze, intelekt (rozsądek), postać ojca świata - liczby nieparzyste

    Do neolitu równowaga płci jest zachowana nie ma lepszych i gorszych - zaburzają ją kobiety stając się ważniejsze ponieważ ze zbieractwa i zalążków rolnictwa utrzymują całą osadę

    Najstarsze miasto Jerycha posiała dało już 200 osób

    Najstarszym i najważniejszym bóstwem pozostaje Matka Świata

    Pozycja kobiety ulega zmianie kiedy mężczyźni w społ. pasterskich przejmują władzę - patriarchalny model społeczeństwa

    Szamanizm:
    - szaman to postać mesjaniczna, jest pierwowzorem kapłana, szamanizm był powszechny
    - szamanizm jako model postaci szamana
    - słowo używane w szamanizmie klasycznym na Syberii pochodzi od Indyjskiego słowa „śram”- co znaczy ogrzać się, zresztą szaman zawsze jest związany z ogniem i osiąganiem odmiennych stanów świadomości (ekstatycznych), użycie halucynogenów (grzybów)
    - szaman jest postacią społeczną, szamanizm był najbardziej rozpowszechnionym systemem wierzeń. Zaczyna się od górnego paleolitu. Szaman uważa, że na świecie są opozycje.
    Eliade pokazał że szamanizm nie jest patologią- szaman może mieć wizje na życzenie oraz może z nich zrezygnować w przeciwieństwie do chorych psychicznie.

    Funkcje szamana:
    - związany z ogniem
    - osiąga odmienne stany świadomości za pomocą muzyki, tańca, halucynogenów
    - działa na zamówienie, nie dla siebie.
    - jest bardem plemiennym
    - zajmuje się socjogenezą, antropogenezą (skąd się wziął człowiek) i kosmogenezą (skąd na świecie)
    - przede wszystkim leczy w koncepcji szamańskiej
    - jest on kapłanem ( w imieniu społeczności przekazuje dary)
    - jest psychopompasem ( ten co prowadzi dusze zmarłych)
    - jest wróżbitą (np. wróży, gdzie należy iść polować)
    - jest pośrednikiem, mediatorem (pośredniczy między światem ludzi i duchów, między ludźmi w społeczności)
    - uzdrawia

    Koncepcja szamańskiego świata-> ZBUDOWANY JEST NA OPOZYCJACH, A ON UTRZYMUJE MIĘDZY NIMI RÓWNOWAGĘ

    Życiorys idealnego szamana:

    1. Szaman ma tajemnicze pochodzenie, dziedziczy status (system pokrewieństwa)
    2. Nadnaturalne narodziny ( różne znaki towarzysza przy jego narodzinach, powinien posiadać jakąś własność, np. znamię, dodatkowe kości, palce), duże zagrożenie życia
    3. Duże zagrożenie życia, coś na niego czyha. Trzeba go chronić jako dziecko- to duchy, z którymi walczył w poprzednim życiu, chcą go zniszczyć, gdy jest bezbronny.
    4. Młodość upływa w trudnym dzieciństwie (nerwica, depresja, choroby psychiczne eliminują z szamanizmu)
    5. Następuje powołanie szamana (duchy muszą zaakceptować kandydata) potem następuje inicjacja szamańska ( powinno się doświadczyć własnej śmierci- symptom śmierci klinicznej), pojawia się duch opiekuńczy (alter ego szamana)
    6. Uzyskanie stanu zielonego światła - wchodzi poza drogę mleczną i rodzi się na nowo.

    NEOSZAMANIZM

    Reichel Durmatoff-> przy inicjacji człowiek słyszy to, co niesłyszalne, pojawia się sobowtór (zwykle zwierzęcy) - opiekuńcze alterego, zwykle objawia się jako moc szamana.

    Stanislav Grof-> naukowe badania na temat wchodzenia w inicjację, używał kategorii freudowskich, donosił do tajnych służb Czechosłowacji przed `68

    LSD-> używane do odreagowania nerwic, potem używane przez hipisów, odkryto, że po pierwszym zażyciu można nieświadomie wychodzić poza świadomość, odkryto że powoduje zmiany w DNA.

    4 etapy odreagowania nieświadomości (Grof):

    1. Doświadczenia abstrakcyjne i estetyczne

    - pacjenci na bieżąco mogli mówić co się z nimi dzieje, oczy zamknięte- obrazy eudoptyczne. Ciała uległy minimalizacji lub gigantyzacji, orgia wizji- efekt. Nakładanie się dźwięków, muzyka dostarczała emocji.
    SYNESTEZJA-> smakuje się/ słyszy kolory, dźwięki umieszczone przestrzennie.

    1. Doświadczenie psychodynamiczne

    - regres do czarów dzieciństwa
    - skondensowanie doświadczenia z całego dotychczasowego życia, nadbudowywanie złych przeżyć-> jądro krystalizacyjne. Uciecha- dobra i silniejsza struktura adaptacyjna.

    3. doświadczenia związane z narodzinami

    - podstawa to proces porodu, ale tylko naturalny ( nie cesarskie cięcie)
    4 podsfery:
    1. Ekstaza
    2. Realna groźba uduszenia, skurcze, halucynacja na zasadzie tortur, wielki ból fizyczny i wrażenie sytuacji bez wyjścia. Świat okrutny, bez znaczenia, pacjenci halucynowali sceny w zależności od miejsca pochodzenia, np. wyobrażenie piekła wg islamu, chrześcijaństwa. Agonia, połykanie przez monstrum, wciąganie przez wielki młyn wodny
    3. Związane z tym, jak dziecko zaczyna się rodzić istnieje duża opcja przyduszenia, doświadczenie ognia, ekstatyczne doświadczenia scen np. z inkwizycji. Walka + męka v orgia [ uwodziciele, kurtyzany- utożsamienie] v wyobrażenia z procesów czarownic czy bycia magiem.
    maść czarownic-> 100 składników, główny lulek lekarski, utrata świadomości i przytomności na 24 h. Uczestnictwo w satanistyczno- sabatowych zgrupowaniach w podświadomości.
    4. Biologiczna podstawa to oddzielenie dziecka od ciała matki, unicestwienie na wszystkich poziomach egzystencji, uderzenie białym albo złotym światłem + mistyczny dźwięk. Dekompresja, miłość, braterstwo, chęć niesienia pomocy, wizje zmartwychwstania, motyw zwycięstwa światła nad ciemnością, przerwanie stanu ekstatycznego przez ból pępka

    4. Faza transpersonalna ( dalsze podawanie LSD)
    1. Można coś spekulować
    2. Nic nie da się już wyjaśnić.

    - faza transcendentalna-> rozszerzenie świadomości poza własne „ja”
    2 grupy oddziaływania tej fazy wg Groffa:

    1. zjawiska związane z ekspansją w czasie, związane z embrionem, istnieje jakość wspólna dusza grupy etnicznej, jasnowidzenie, jasnoslyszenie, przewidywanie przyszłości podróże w czasie, doświadczenie stanu przeciwieństw, pacjenci też utożsamiają się ze zwierzętami, świadomość plan terana (pacjenci czuli się związani z ziemią)

    2. doświadczenia mediumiczne, obrazy mitycznych wydarzeń i postaci, wgląd w uniwersalny umysł, doświadczenie ponadkosmicznej pustki z której wszystko bez przerwy emanuje w świetlisty sposób, doświadczenie spotkania z personami z innych światów, wgląd w uniwersum ziemi.

    Celem szamana jest wywołanie transu personalnego, przemierza rejony swojej psyche, są to podórże sapiencjalne , uczy się czegoś pod wpływem doświadczeń, przebywa w stanie drugiego „ja” alter ego.

    Kosmologia szamańska:

    1. Ten świat

    2. Inny świat ( odwrócenie tego świata)
      - zachodzi między nimi relacja lustrzana

    Podział na świat podzielony na 3 części:

    1. Niebo z powietrzem (kierunek w prawo, pozorny kierunek słońca, centrum, świętość, światło, rozwój)

    2. Powierzchnia życiowa ziemi

    3. Podziemie ( w lewo i w dół, obszar poza centrum, ludzie obcy, inni, ciemność, śmierć, zatrzymanie czasu, brak miejsca, opisy duchów, które zajmują miejsca w podziemiach i nie mają miejsca żeby się poruszyć)

    Te trzy sfery są połączone axis mundi- osią świata, przyjmującą postać drzewa kosmicznego, pień zawsze trwa, gałęzie umierają.

    Mylącą rzeczą jest mówić, że góra to dobro, dół- zło.
    Odwzorowaniem osi świata jest droga mleczna na niebie.

    Niebo dzieli się na różne warstwy- w najwyższej warstwie Istota najwyższa, która współtworzy świat ze swoim bratem Panem Podziemi.
    Po między światami jest wąskie przejście po przez które trzeba przejść do drugiego świata, ono przyjmuje różne formy.

    Atrybuty szamana:
    - strój, który co najmniej w połowie jest „ptasi” co symbolizuje lot szamański, zwykle na stroju szamańskim jest dużo ozdób i szaman musi w nim tworzyć ( czasem jest bardzo ciężki)
    - czapka, często z rogami (symbol mocy), nieraz jest nóż, który przecina chmury, oraz wyobrażenie trzeciego oka
    - Instrument muzyczny, najczęściej jest to bęben, wydziela dźwięki transotwórcze, inne to łui śpiewające, fletnia, grzechotki.
    - jakiś środek halucynogenny, zwykle muchomor, ajałaska
    - kryształ górski

    Antropologia szamańska jest związana z koncepcją reinkarnacji, dusza spływa z gwiazdozbioru byka (ucieleśnienia)

    Dopiero w średniowieczu pojawił się podział na duszę i ciało, wcześniej obowiązywał trójpodział. Palero- szaman drzew.

    Rewolucja neolityczna:

    Społeczności rolnicze-> ideologia szamanizmu kończy się, zaczyna się życie w osadach.
    1. Kultura- natofijska (okres mezoliczny) najstarsze miasto świata- Jerycho. Zmiany klimatyczne, rozciągają się wielkie łąki ( przodkowie pszenicy i jęczmienia). Pojawiają się zwierzęta, które także jedzą te jadalne trawy, nie trzeba już wędrować, bo wszystko jest na miejscu- rośliny i zwierzęta. Florą zajmują się kobiety- wynalazek rolnictwa to wynalazek kobiety, ich pozycja staje się bardzo istotna.
    1. Kultury Wielkiej Bogini (kultury neolityczne)
    Chatal Hoyuk - odkrycie osiedla, miedź, ceramika, owce, krowy, kury. Domy przylegające do siebie, z cegły (adobe) wchodziło się z góry po drabinach- ma formę pszczelego plastra, co 3 dom wyróżniał się wystrojem. Świątynie- pochówek kobiete, mężczyzn chowano poza wioską, freski ścienne- np. slusy z ludzkich czaszek, wyobrażenia sępów, byków, wyobrażenia nawiązujące do wielkiej bogini. Figurka kobiety rodzącej dziecko, rękę opiera na czaszce- pani życia i śmierci, czerpie siłę od przodków. Lamparty- zwierzęta wielkiej bogini.

    Wątki seksu i śmierci:

    Krzyż utworzony z kobiet, podwójny topór (lapis) w kulturach orgiadycznych, rozwój pszoły w 4 stadiach (mit Wielkiej Bogini- królowej ulu) Kapłanki wojowniczki- gwardia
    Mężczyzna składany w ofierze, jego krew użyźnia bruzdy ziemi.
    W neolicie zaburzenie równowagi między kobietą a mężczyzną. Zanika szaman- pojawia się kapłan. Kobieta ważna, bo zawsze była związana z domem i zbieractwem. W dobie pasterstwa pojawi się patriarchat- hodowla, pasterstwo, miasta.
    Rewolucja neolityczna zapisała się w legendach społeczności ogrodniczych.

    Campbell, Jeuseu- neolityczna wizja świata pasuje do terenów okołorównikowych. Istoty dema- były w mitycznym czasie, legendy Nowej gwinei, mit kreatywnego morderstwa- śmierć jest warunkiem życia zazwyczaj związana z postacią kobiety.
    Mit o wyjściu ludzi z błogiego stanu raju, dążenie do uzyskania jedności z boginią-> trzeba szukać drogi.
    1. Śmiercią jest morderstwo, przed śmiercią nie ma seksu

    2. (?) - sądząc z rysunków - jakiś obrzęd z inicjacją chłopców, ostatni niestety jest spalany razem z dziewczyną, która im do tej inicjacji służyła ;)

    3. miłość, śmierć i seks stanowią nierozerwalną całość

    symbol świni, jako pierwotna substancja świata - materia prima, mocno związane z tym co żeńskie.

    pierwotny wąż przenosi świat w kosmos (??)

    wąż także związany jest z kreatywną funkcją seksualną, np. kuszenie Adama i Ewy

    mity były podłożem rytuałów związanych z seksem i śmiercią.

    SPOŁ. NEOLITYCZNE:
    - medium zwierzęce, człowiek związany ze zwierzętami, równowaga między płciami

    SPOŁ. WCZESNOROLNICZE:
    - miasta osady,
    ceramika, hodowla
    kapłani, doktryna teologiczna
    tajne stowarzyszenia metalurgów - alchemicy

    SPOŁ. PASTERSKIE:
    - model patriarchalny

    SPOŁ. PIERWOTNE

    SPOŁ. TRADYCYJNE

    Tabu związane jest z pojęciem porządku - MARY DOUGLAS
    Ogień, który spala ofiarę jest bombą do innego świata, głównym motywem ofiary jest przeprowadzenie w świat sacrum, w Judaizmie i innych religiach ofiara ogniowa jest tą bramą.

    Czym jest rytuał?
    W społeczeństwach tradycyjnych rytuały są bardzo ważne. Mamy wiele określeń rytuału:
    ( w rytuale odniesienie do sacrum niekoniecznie jest)
    - obrzęd (odniesienie do sacrum)
    - ceremonia (zbiory formalnych akcji z odniesieniem społecznym)
    - ceremoniał
    - widowisko
    - zachowanie znaczące

    1. Pierwsze studia nad rytuałem były związane z Wiliamem Robertem Smithem (1846- 1894)
    James Georg Frazer (szkoła mitu i rytuału żeby zrozumieć mit trzeba badać rytuały, podstawą każdego rytuału jest uśmiercanie i zmartwychwstanie Boga), Emil Durkheim, J. Ellen Hallison ( też uważała rytuały za podstawy hitów, twierdziła że mity w pewnym momencie oduzależniają się od rytuałów), Teodor Gaster (1906-1990, przekształcił koncepcje zmartwychwstałego Boga we wzór pór roku, świat zamiera w zimie (uśmiercanie) by potem się odrodzić)
    Girard poddał te koncepcje krytyce

    2. Drugą szkołą zajmującą się rytuałem jest fenomenologia religii. Oni twierdzą że najpierw jest mit a potem jest rytuał, ta szkoła odrzuca wszelkie redukcyjne podejścia, odrzucają podejście historyczne i ewolucjonistyczne. Ważniejszy jest dla fenomenologów mit i symbol. V. der Leuw szczególną wagę przypisywali mitom kreacyjnym, dla Eliadego najważniejszy jest mit pierwszy, rytuały chcą wprowadzić w nasze świeckie życie moc, rytuał jest próbą przebicia się do tego początku.
    Wg. Jonathana Smitha kwestią podstawową jest w jaki sposób rytuały porządkują różne wzory, jak życie staje się znaczące dzięki rytuałom.

    3. Podejściem jest podejście psychoanalityczne

    Z. Freuda-> wg niego rytuał jest odegraniem różnych mechanizmów neurotyczno- obsesyjnych. Libido jest siłą o charakterze erotycznym, rytuały są też próbami rozwiązywania obsesyjnych neurotycznych stanów. Freud był wierny swoim radykalnym poglądom.

    Bruno Betelheim-> rytuały inicjacyjne są sposobami integracji różnych aspołecznych tendencji. Inicjacje powodują, że potrafimy panować nad swoimi instynktami.

    V. Gal-> rytuały tłumią niebezpieczne impulsy świadomości

    R. Girard-> uważa on, że istnieje popęd mimetyczny do naśladowania innego. Zrównanie następuje między nami i innymi, przenosimy na innego nasze popędy, potem usuwamy go.

    Socjalizm-> Mass, Durkheim

    4. Są też antropolodzy rozważający społeczne znaczenie rytuału. Wg. Emila Durkheima, centralna ideą jest to, że społeczeństwo jest tym Bogiem i rytuały ostatecznie są nakierowane na wspólnote i ożywiają ludzkie poczucie „ja” cielesnego (jaźni świeckiej) i „ja” duchowego (jaźni świętej) i modelują postrzeganie społeczeństwa, sacrum to społeczeństwo, religia tworzy wspólnotę moralną. Wszystkie rytuały mają jedno znaczenie. Durkheim rozróżnia ceremonie (są kategoriami zwykłej normalnej komunikacji społecznej) i rytuały.

    5. Podejście funkcjonalistyczne
    Alfred Radcliffe- Brown, twierdzi, że najpierw jest rytuał a potem jest mit. Zwrócił uwagę na to, że rytuały likwidują lęk, napięcie, ale mogą też powodować lęk, mogą wyrażać i stwarzać jakieś emocje. Rytuały wyrażają zależność człowieka, siły, która wykracza poza człowieka. Wszyscy jesteśmy zależni od jakiejś siły, dlatego jesteśmy tacy sami. Rytuał ustanawia naszą wspólnotę.
    Bronisław Malinowski-> kładł nacisk na rytuały i ich praktyczną rolę wyzwalającą od przykrych emocji.

    6. Koncepcje Neofunkcjonalne
    Roy Rappaport-> badał różne społeczeństwa m.in. w Nowej Gwinei. Rytuał reguluje zależności między środowiskiem naturalnym a społeczeństwem. U człowieka powstała ewolucja-ewolucji-> język. Pojawiają się koncepcje Boga, piekła związane z językiem. Pojawia się religia z prawdziwym przekazem: to co tworzy tę prawdziwość tego słowa jest rytuał, który ma znaczenie konstytutywne (stwierdza prawdziwość jakiegoś przekazu)

    7. Szkoła etologiczna
    Julian Haksley, Lorenz. Rytuały pełnią rolę kodu, zbiorów sygnałów, które przekazują informacje dla grupy. Etolodzy badali głównie zachowanie się zwierząt. Rytuały są systemem sygnału, przekazującym jakąś wiedzę.
    Barbara Lex-> stworzyła kierunek zwany neuroantropologią (strukturalizm biogenetyczny)- rytuał jest widziany jako mechanizm, który jest integralnym elementem w badaniu mózgu.

    Jeśli chodzi o zwierzęta to w rytualizacji ważna jest hierarchia. Rytualizacja jest też związana z osiedleniem.
    Barbara Lex-> biogenetyczny strukturalizm - trzeba szukać źródła rytuały w strukturach mózgu. Czasem do tego nurtu zalicza się Erica Eriesona-> rytualizacja to typ dobrowolnej relacji między osobami, ma wartość adaptacyjną.
    Rytuały są pewnym mechanizmem, który nami steruje. Najbardziej znanym podejściem do rytuału jest podejście C. Levi Straussa ( przede wszystkim zajmował się mitami; opozycje binarne, celem mitu jest równowaga między opozycjami, opozycja natura- kultura, w niej żyje człowiek) istnieje pewna wewnętrzna gramatyka tych struktur. Dla Levi Straussa rytuał ma charakter binarny, rytuał jest językiem, który ma strukturę, którą można sprowadzić do biologii.
    Van Genep-> skupił się na rytuałach towarzyszących człowiekowi podczas kryzysu, gdy jednostka zmienia swój status społeczny:

    1. Oddzielenie

    2. Przemieszczenie (osoba jest umieszczona w jakimś innym porządku, wg Turnera faza liminalna)

    3. Inkorporacja ( włączenie człowieka w inny status, inny rodzaj bytu. Przykład wesela, Pan młody i pani młoda najpierw są wyłączeni z grup, potem jest okres, kiedy jest mężatką, ale nie w pełni, potem są ryty, które włączają Pana młodego w nowe role.

    Okres przejścia jest bardzo niebezpieczny dla człowieka. Zmarły może się stać demonem.

    Większość rytuałów ma charakter przejścia, byt jest dobrze ustalony, kategorie są dobrze podzielone. Innym strukturalistą był Max Gluckan-> stwierdził, że rytuały są wynikiem społecznych napięć; odniesienie się do koncepcji Durkheima. Ukazuje rytuały rebelii (porządek społeczny jest tymczasowo odwrócony, społeczeństwo wchodzi w chaos. Chodzi tu o przywrócenie społecznej równowagi. Ostatecznie mówi, że rytuał jest symbolicznym odegraniem relacji społecznych. Z jednej strony jest sacrum, z drugiej etykieta.
    Mery Douglas-> wprowadziła dwie kategorie:
    1. Siatkę- to porządek, klasyfikacja, system symboliczny
    2. Grupę- to presja, doświadczenie nie posiadające alternatywy, zgoda na żądania innych ludzi.
    Siatka i grupa tworzą współrzędne, gdzie przecinają się różne tendencje, czy siatka jest mocna, czy grupa jest mocna. Jeśli jest słaba siatka i grupa, mamy mniejszą ilość rytuałów. Rytuał jest dla Douglas formą komunikacji społecznej (jak to dla strukturalizmu)

    Meartens-> rytuały mają na celu zmniejszenie niepokoju egzystencjalnego. Rytuały tworzą formę.

    Edmund Leach-> Odwołuje się do lingwistyki strukturalnej, zwraca uwagę na kategorie mediacji, rytuał pozwala na oddzielanie różnych kategorii od siebie. Rytuały pozwalają kategoryzować świat, także rytuał jest formą komunikacji niewerbalnej. Rytuał pozwala przemieniać jedną kategorię w drugą, ale też wyodrębnia je. Zajmował się też rytuałami ofiarniczymi (dzięki rytuałowi zwierze ofiarne staje się świętym). Rytuał jest też tym, co przeprowadza w sferę Boską.

    Wiktor Turner-> rytuały cały czas definiują społeczeństwo, jest to ciągły proces odnowy społecznej. Społeczeństwo samo w sobie jest dramatyczne, mają w sobie ciągłe napięcie, dlatego jest konieczny rytuał by utrzymać równowagę społeczną. Turner sięga do van Genepa ( trójdzielnej sekwencji) i udoskonala jego myśl- następuje dialektyka pomiędzy społeczeństwem a procesem liminalnym (antystruktura, komunista- wspólnota). Rytuały odwracają podstawową strukturę porządku, wprowadzają nieład w sposób zrytualizowany, rytuał jest pewnym odegraniem różnych społecznych konfliktów i dzięki temu odgrywaniu ład jest odnowiony, rytuały obrazują i dają formę tym społecznym konfliktom w ten sposób ustanawia się harmonia, ale Turner mówi, że podstawą tego jest emocjonalna postawa jednostek. Człowiek osobiście doświadcza różnych wartości, które doznaje grupa.
    W fazie liminalnej wszystko jest pomieszane, jest tęsknota za ładem, za wartościami, pożądamy ich. Doświadcza się słuszności tych wartości. Ważnym elementem jest wg. Turnera granica, coś jest przed i coś jest po. W fazie liminalnej pojęcia jawią się, jako niespójne. Jest ona esencją przekształcenia.
    Mówił jeszcze o liminoidzie- synonim kulturowej kreatywności.

    Opozycje w komunistas (antystrukturze)
    - świętość
    - równość
    - anonimowość
    - brak własności
    - bezinteresowność
    - podporządkowanie tylko prawom obrzędu
    - nie przestrzeganie praw rodowych
    - głupota
    - brak statusu
    Opozycje w strukturze:
    - świeckość
    - nierówność
    - system nomenklatury (miejsce w społeczeństwie)
    - własność
    - egoizm
    - podporządkowanie wszystkim osobom o określonej randze
    - przestrzeganie praw rodowych
    - rozwaga
    - status

    PROBLEM STOSUNKU PSYCHOFIZYCZNEGO

    Poglądy na świadomość:

    1. Idealizm-> wszystko jest świadomością (Berkeley) świadomość jest bytem, materia jest projekcją

    2. Hiperfenomenalizm-> Platon był jego przedstawicielem (zjawiska świadomościowe), współcześnie Tart.

    3. Antropologia dualistyczna-> dusze i cało oddziaływujące na siebie (Kartezjusz) łączą się w człowieku, ciało jest mechanizmem, człowiek, jako „anioł w maszynie”.

    4. Neutralny monizm-> świadomość i ciało są aspektami jakiejś innej rzeczywistości, obiektywnie jest to mózg a subiektywnie świadomość (Spinoza)

    5. Epifenomenalizm-> jest czymś pochodnym od procesów neurofizycznych (Pawłow)

    6. Materializm-> świadomość to funkcja wysoko zorganizowanej materii (Marks, Lenin), skrajnie przedstawiał to Kotarbiński (dusza jest tożsama z jakimś fragmentem osobnika fizycznego).

    Koncepcje samoświadomości (świadomość refleksyjna):
    - Jesteśmy świadomi tego, że jesteśmy świadomi. Samoświadomość to cecha charakterystyczna odróżniająca człowieka od całego świata organicznego (np. zwierząt).

    Neurofizjologiczny model świadomości:

    Determinanty świadomości:

Obie drogi są dobre, tylko trzeba się zaangażować.

INTRAPSYCHICZNY WĘDROWIEC - to człowiek zdrowy psychicznie

MIT BOHATERSKI

Campbell - mit bohatera jest przewodni, występuje w każdej kulturze; organizuje inne mity, bohater jest wcieleniem życia; działa dla innych, nie dla siebie.

Jego główną cechą jest to, że pośredniczy między różnymi stanami.

Kategoria mediująca

I - narodziny

(do)

Coś do, wchodzimy w świat, nadanie formy, dobro (?), byt

„życie po śmierci”

Bohaterowie, którzy pokonali śmierć:

  • Indie - Dźiwanmukta (wyzwolony za życia - tak głosi Google, w notatkach Kasi było, że wyzwolony po śmierci);

  • W chrześcijaństwie - święci;

  • Chiny - ideał 8 nieśmiertelnych - umiera jako człowiek, ale staje się nieśmiertelny;

  • Szaman, który przeszedł inicjację

II - śmierć

Odejście, samotność

Doświadczenie odchodzenia, zło, amorficzność (rozstanie się z ciałem)

I - seks, eros, rozmnażanie

męskie / żeńskie

mit o Androgyne - osoba , która jest jednocześnie męska i żeńska - pełni funkcję makroantroposa (pierwotny człowiek, jednoczący w sobie męskie i żeńskie), np. w Kabale

MOC KREACJI

Aseksualność, asceza

jedyność, jednopłciowość

rezygnuje z seksu, sublimuje libido, oddając się ćwiczeniom duchowym

cała kreacja do sublimacja libido (Freud)

I - czuwanie

budzenie się, dzień, światło

bardzo wyraziste sny - chwilowe;

wiemy co się dzieje,

buduje się poczucie tożsamości

SEN NA JAWIE

będąc na jawie życie jest snem

  • u Szekspira (szczególnie w Burzy) - „sen i my z jednej jesteśmy materii”

  • Artur Schopenhauer także mocno odnosił się do tej koncpecji

  • Jawa podczas głębokiego snu - koncpecja indyjska

  • Alicja w Krainie Czarów - Alicja jest snem Czerwonego Króla, nie mogła go obudzić

  • Budda - ten, który się obudził
    widzi, że świat jest jak sen.

II - sen

zasypianie, wchodzenie w ciemność, noc

związany z odrealnieniem

zjawiska przechodzą jedne w drugie

postacie hybrydalne w snach,

zanik poczucia JA

(np. Schulz wykorzystywał ten stan w swojej twórczości)

I - świadomość

pamięć, pojęcie ja

ja - powstaje w związku ze świadomością

tendencja do centralizacji - ja jedynym ośrodkiem świata

intencjonalność

JAŻŃ jako koincydencja opozycji (jedność przeciwieństw)

nagle stajemy się tym co świadome i nieświadome

symbolem jest MANDALA 0

wew. archetyp

np. Neo z Matrixa

II - nieświadomość

zapominanie, nieokreśloność ja

mamy ciągłość świadomości, ale czy mamy pojęcie ja

brak poczucia czasu

brak intencjonalności

I - podmiot

to ja, to co działa w świecie

poznanie wolności;

podstawa procesów personifikacji;

źródło aktów świadomościowych

STAN SAMOPOZNANIA

człowiek staje się przedmiotem w akcie swego poznania;

dualizm mitu podmiotu i przedmiotu (?)

II - przedmiot

wielość;

są bierne, nie działają same z siebie;

zniewolenie, alienacja;

u Marksa człowiek staje się przedmiotem w momencie alienacji.

I - ludzie

to co określa nas samych;

w społ. pierwotnych słowo ludzie odnosi się do swoich;

to co swojskie;

poczucie jedności, bezpieczeństwa.

NADLUDZIE

przekracza wszelkie kategorie

II - nieludzie

obce, inne, zagrażające;

symbolem tego co obce jest SMOK, jest symbolem totalności, pierwotny obraz chaosu.

Bohater jest zmuszony do tego by pomóc swojej lub obcej społeczności.

Zwykle on tego nie chce, nie jest to jego wybór - zmusiła go rzeczywistość (np Frodo niesie pierścień)

New Age-> koncepcja wiąże się z tym, że są ery procesyjne ziemi, wskazuje ona w miejscu, w którym się znajduje ekliptykę (znaki z odiaku). Obecnie jesteśmy w epoce Ryb.

Okresy wyznaczają cechy dziejowe ludzkości. Epoka wodnika- będzie epoką życzliwości.

Merlyn Ferguson-> kreśli wizje przyszłościową związaną z epoką wodnika

K. Wilber-> piszę o Atman Project, kiedy rozwój duchowy ma dojść do przebóstwienia, kiedy wszyscy będziemy istnieć w jednej świadomości.

F. Capra-> fizyk, który pisał o „tao fizyki” wizyka kwantowa z teoriami świadomościowymi

Sheldrake-> stwórca koncepcji kulmorficznych, ale poszedł w kierunku New Age.

Zasadnicze cechy ery wodnika:

- Millenaryzm - nowe tysiąclecie, epoka oświecenia, szczęśliwości, epoka mesjańska, partnerstwa, współpracy.
- Synkretyzm- sięganie przez twórców, znawców New Age do różnych źródeł inspiracji Wschodnich i Zachodnich.
- Holizm- rozpatrywanie różnych zjawisk jako części jakiejś całości (opozycja w stosunku do redukcjonizmu)
- Feminizm- jest na początku, uważa, że należy przywrócić kobiecie należne jej miejsce, np. odkrywanie natury starożytnych bogiń. Ten New agenowski feminizm nie ma nic wspólnego z dzisiejszym feminizmem..
- Istota ludzka jest wielopłaszczyznowa, ma ciało, różne rodzaje duszy. Wątek ubóstwienia, człowiek i cały świat powinien być ubóstwiony, cały świat w gruncie rzeczy jest bogiem.
- Okultyzm- wierzy się w tajemne moce, dużą rolę odgrywa przepowiadanie przyszłości. New Age bardzo mocno, jest związane z różnymi wróżbami.
- Samorealizacja
- Kultura alternatywna- przeciwstawianie się kulturze zachodu
- Wykorzystanie komunikacji globalnej
- Komercjalizacja- „targ duchowości”, wszystko można kupić, duchowość stała się towarem
- Chce być religią i chce być nauką:

1. Religią:
- elektyzm (wszystkie religie przekazują jedną prawdę)
- naturyzm ( ideał życia zgodnie z naturą, bogini Gaja odgrywa dużą rolę)
- negatywny stosunek do religii tradycyjnych
- uniwersalizacja (dążenie do stworzenia jednej religii uniwersalnej, w której będzie integracja racjonalnego z irracjonalnym i będzie ta religia głęboko ekologiczna, prowadząca do oświecenia)

2. Nauka:
- fizyka ( świat jako gra różnych dynamicznych związków, nie ma fundamentalnych jednostek)
- medycyna ( człowiek stanowi całość, nie jest żadną maszyną, trzeba oddziaływać na ciało i duszę człowieka w sposób niekonwencjonalny)
- ekonomia (jest przede wszystkim koncepcją decentralizacji przedsięwzięć ekonomicznych)
- pedagogika (mówi się o tzw. Nowej edukacji, która ujmuje rozwój dziecka całościowo)
- historia ( czas jest ujmowany cyklicznie)
- ekologia ( jest niezwykle ważna, natura jest matką)
- politologia (krytyczny stosunek do władzy, centralnych urzędów, przebudowa świata drogą pokojowej ewolucji).


Wyszukiwarka