1. Kryterium definicji partii politycznych

Pojecie partii jest różnorodnie definiowane Wynika to z wielu czynników. Wyróżniamy 9 kryteriów, w oparciu o które tworzone są definicje partii politycznych, a mianowicie:

1) wspólnota poglądów - partia tu rozumiana jest jako zbiorowość zorganizowana która posiada taki sam światopogląd .

2) reprezentacja poglądów - partie reprezentują swoje i wyborców interesy, poglądy, które realizują działalność przy pomocy działalności politycznej.

3) walka o władze państwowa - partia jako zbiorowość zorganizowana ludzi dąży do zdobycia i utrzymania władzy.

4) walka o różne cele - kryterium te pojawiło się wraz z powstaniem partii komunistycznych, faszystowskich oraz narodowo-wyzwoleńczych, o wysokim stopniu zorganizowania i radykalnych metodach działania, dość często w warunkach nielegalnych.

5) rywalizacja polityczna o poparcie narodu - partia dąży w wyborach do zdobycia jak największego poparcia wśród elektoratu.

6) funkcje społeczne - partie jako organizacje społeczne dzięki swoje działalności wypełniają funkcje.

7) klasowość - partie reprezentują różne klasy i z różnych się wywodzą.

8) udział w wyborach -organizacje, które nie biorą udziału w wyborach nie są partiami politycznymi, mimo iż od strony formalno prawnej spełniły wszystkie wymogi, na podstawę których zostały wpisane do rejestru partii politycznych.

9) kryterium formalno -prawne - partia to organizacja określona partii w Ustawie o partiach politycznych oraz w Konstytucji i zarejestrowana jako partia polityczna.

2. Kryterium formalno- prawne w definicjach partii politycznych (Polska, Niemcy, Portugalia, Finlandia)

Polska-W ustawie o partiach politycznych z dnia 28 lipca 1990r partie polityczne określano jako organizacje występujące pod określoną nazwą, stawiające sobie za cel udział w życiu publicznym, w szczególności poprzez wywieranie wpływu na kształtowanie polityki państwa i sprawowanie władzy. W ustawie o partiach politycznych z dnia 27 czerwca 1997r użyto następującej definicji:

Partia polityczna jest dobrowolną organizacją występującą pod określoną nazwą, stawiającą sobie za cel udział w życie publicznym poprzez wywierania metodami demokratycznymi wpływu na kształtowanie polityki państwa lub sprawowanie władzy publicznej.

Niemcy - ustawa z dnia 24 lipca 1969r Partie polityczne są to zrzeszenia obywateli, które zamierzają wywierać, stale lub przez dłuższy czas, wpływ na polityczne kształtowanie woli na szczeblu federacji lub poszczególnego kraju oraz współdziałać w reprezentowaniu narodu w Niemieckim Parlamencie Federalnym lub w jednym z parlamentów krajowych, jeżeli w świetle ogólnego obrazu rzeczywistych stosunków, a zwłaszcza z uwagi na zasięg i trwałość ich organizacji, liczbę członków i sposób występowania życiu publicznym dają wystarczającą rękojmię poważnego traktowania swych celów.

Portugalia- partie polityczne to stale działające organizacje obywateli, których podstawowym zadaniem jest uczestnictwo na demokratycznej drodze w życiu publicznym kraju poprzez współdziałanie na podstawie praw konstytucyjnych, jak również opublikowanych statutów partyjnych i programów w wyrażaniu woli politycznej narodu, uczestnictwo w szczególności w procesie wyborczym na drodze wysuwania i popierania kandydatów.

Finlandia- partią polityczną jest związek wpisany do rejestru partii, prowadzonego przez Ministerstwo Sprawiedliwości.

3. Definicje wyborcze partii politycznych wg G. Sjobloma, G. Sartoriego, K. Jandy, J. E. Lane i S. Ersson oraz R. Herbuta.

G. Skoblom- partie polityczne to organizacje które wysuwają kandydatów wyborach powszechnych do ciał parlamentarnych oraz na stanowiska polityczne.

G Sartori - partia to taka grupa polityczna, która jest obecna w procesie wyborczym i zdolna do wysunięcia poprzez wybory kandydatów na stanowiska publiczne

K. Janda - partie to organizacje, które dążą do obsadzenia ważnych stanowisk politycznych swymi legitymowanymi reprezentantami.

J.E. Lane i S. Ersson - partiami politycznymi są te organizacje, które zostały zarejestrowane w statystykach wyborczych

R. Herbut - partią polityczną jest dobrowolna organizacja uczestnicząca w procesie wyborczym czyli bezpośrednio w selekcji kandydatów zasiadających w ciałach legislacyjnych a również pośrednio kandydatów zajmujących później stanowiska w ciałach wykonawczych w ten sposób daje wyraz dążeniu do zdobycia lub utrzymania władzy państwowej.

4. Definicje partii politycznej wg M. Zmigrodzkiego

Wyróżnia on 3 typy definicji partii:

1) definicje unitarne zwracają uwagę tylko na jeden element, pozwalający na odróżnienie partii od innej organizacji. Może to być np.:

a) program lub doktryna

b) struktura wewnętrzna

c) zamierzony cel np. : partie są to zbiorowości zorganizowane dla utrzymania i zdobycia władzy ).

2) definicje podrzędnie złożone określają partię jako organizację o określonej strukturze, której celem jest zdobycie lub utrzymanie władzy

3) definicje nadrzędnie złożone najpełniej określają charakter i istotę partii politycznej jako organizacji o określonym programie i strukturze wewnętrznej, zmierzającej do zdobycia władzy metodami nierewolucyjnymi. Definicje te są najpełniejsze i najbardziej dokładne, możemy w nich wyróżnić 4 elementy składowe: a) organizacje, b) program, c) poparcie społeczne (wyborcze), d) władzę.

5. Koncepcja ogniw pośredniczących partii politycznej wg K. Lawson

K. Lawson opisał partie jako specyficzną formę powiązań między państwem a społeczeństwem. Oznacza to, iż obywatele uczestniczą w procesie rządzenia. W myśl koncepcji tego autora, partia może przyjąć jedną lub kilka - z czterech możliwych - form powiązań.

1. Partia jako ogniwo partycypacyjne -podmiotem jest wyborca który bierze udział w procesie rządzenia poprzez wywieranie wpływu zarówno na program wyborczy, jak i nominacje kandydatów przystępujących później do rywalizacji wyborczej. Dzięki temu wyborcy mogą potem zrealizować zasadę odpowiedzialności politycznej deputowanych piastujących funkcje publiczne.

2. Partia jako ogniwo wyborcze- podmiotem jest elita partyjna. To ona ma pod ścisłą kontrolą cały proces wyborczy, który w zasadzie nie kończy się wraz z rozdaniem mandatów, lecz trwa permanentnie. Chodzi bowiem o to, iż liderzy partyjni biorą udział w nominowaniu kandydatów przystępujących do walki wyborczej, kontrolują przebieg kampanii, następnie sprawdzają reprezentantów zasiadających w ciałach przedstawicielskich pod katem realizacji linii programu partii oraz czy są wobec niej lojalni.

3. Partia jako ogniwo klientelistyczne - dość specyficzny typ ogniwa łączącego partie z elektorem. Partia tworzy klientele wyborczą, która pod względem składu jest dość przypadkowa, czyli nie jest to jakaś jednorodna grupa społeczna, lecz wyborcy, którzy glosują w zamian za spełnienie oczekiwanych korzyści. Partia jako tego typu ogniwo nie ma własnej bazy wyborczej lecz kształtuje ją w czasie każdej kampanii wyborczej.

4. Partia jako ogniwo kierowniczo-nakazowe- charakterystyczne dla państw niedemokratycznych. Elity partyjno- państwowe za pomocą partii dokonują totalnej kontroli zachowań obywateli.

6. Natura i funkcje partii politycznych wg szkoły amerykańskiej ( orientacja funkcjonalna i klasyczna)

Zgodnie z orientacja funkcjonalną należy przy analizie partii politycznych brać pod uwagę jej 3 podstawowe cechy właściwe:

1. prezencję partii, a innymi słowy powierzchowność. Pozwala to analizować partie polityczne w kontekście ich wpływu na percepcje wyborców ( odbiór pozytywny versus odbiór negatywny czy też jego zupełny brak )

2. naturę partii politycznej . Im bardziej partie polityczne są zintegrowane, wewnętrznie skonsolidowane, tym egzekutywa państwowa jest prawdopodobnie bardziej scentralizowana.

3.wzór zachowań partii politycznych .

W orientacji klasycznej system partyjny można uznać jako interpretatora przyczyn procesów politycznych, tj decentralizacji władzy, kooperacji egzekutywy z legislatywą państwową, Scarrow twierdzi iż w tym kontekście można rzec iż partie polityczne są w istocie niczym innym jak motorem sprawczym, przyczyną większości procesów politycznych

7. Funkcjonalny sposób interpretacji partii politycznych.

Definiując partię polityczna rzecznicy orientacji funkcjonalnej posługują się różnymi kryteriami przy określeniu jej strategicznej roli w ramach systemu politycznego, a więc na ogół wskazują na sposób w jaki wypełnia ona funkcje pośredniczce między państwem a społeczeństwem. W definicjach tych akcentuje się np. walkę o władzę państwową, fakt udziału w wyborach, reprezentowanie określonych interesów czy poglądów, wypełnianie specyficznych funkcji społecznych (np. funkcji edukacyjnej czy mobilizacyjnej). Z reguły jest ona postrzegana jako organizacja biorąca udział w życiu publicznym kraju, której zasadniczymi funkcjami - obok oczywiście funkcji wyborczej (wysuwanie i popieranie kandydatów) - są funkcja rządzenia, a więc sprawowanie władzy publicznej, oraz funkcja artykulacji interesów i potrzeb obywateli (wyrażanie woli politycznej narodu). Na przykład polska ustawa o partiach politycznych traktuje ją jako organizację stawiającą sobie za cel udział w życiu publicznym, w szczególności poprzez wywieranie wpływu na kształtowanie polityki państwa i sprawowanie władzy. Orientacja funkcjonalna opiera się na założeniu, iż z samego faktu jej obecności oraz charakteru wypełnianych funkcji wynikają określone konsekwencje dla funkcjonowania systemu politycznego jako całości.

8. Strukturalny sposób interpretacji partii politycznych.

Orientacja strukturalna charakteryzuje się tym, iż jej reprezentanci traktują partię przede wszystkim jako strukturę, w której ujawniają się określone wzorce aktywności. Partia jest więc instytucją, formą zorganizowania aktywności jej członków oraz areną, gdzie ludzie zachowują się w określony sposób, wchodząc we wzajemne interakcje. Sympatyków tego ujęcia interesuje pytanie czym partia jest lub co ludzie robią w partii.

9. Partia polityczna w teorii racjonalnego wyboru.

Zwolennicy racjonalnego wyboru traktują ją jako efektywny instrument umożliwiający grupom liderów osiągnięcie wymiernych korzyści i zasobów (selektywnych). Partia musi dysponować określoną strukturą, racjonalną z punktu widzenia ambicji politycznych liderów, jednak jest przede wszystkim jest traktowana jako organizacja uwikłana w przetargi o charakterze rynkowym. Wyborca staje się do pewnego stopnia nieprzewidywalny w swoich reakcjach i przejawia skłonność do przenoszenia poparcia z jednej partii na drugą. Skoro partia nie może być pewna poparcia określonego segmentu elektoratu, musi stosować otwarte i inkluzywne strategie polityczne, nastawione na penetrację przynajmniej znacznej części rynku wyborczego. Zaczyna więc posługiwać się dodatkowo technikami marketingowymi jako sposobem przechwycenia głosów wyborców. Urynkowienie strategii wyborczych wpływa na upodabnianie działań partii politycznej do sposobu zachowania podmiotu o celach rynkowych. Zjawisko to upraszcza schematy rywalizacji wyborczej. Rodzi ono jednak komplikacje dla partii. Wymuszenie na partiach politycznych (ustabilizowanych) stosowania strategu marketingowych wcale nie czyni z nich podmiotów bezbronnych i w pełni uległych. Przyjmując warunki podyktowane przez rynek wyborczy, partie ustabilizowane i tak w pełni kontrolują proces sprawowania władzy państwowej. We współczesnych demokracjach obserwujemy zjawisko oddzielania celów wyborczych od celów związanych ze sprawowaniem władzy państwowej. Porażka wyborcza partii politycznej niejednokrotnie wcale nie wylucza jej ze składu rządu. Kartelizacja ustabilizowanych ugrupowań, łagodzi szok wywołany otwarciem rywalizacji na poziomie wyborczym i konieczności stosowania strategii marketingowych. Na proces urynkowienia podatne są zwłaszcza partie nowe, które zostają zobligowane do stonowania strategii marketingowych jako jedynego skutecznego sposobu na wykreowanie własnego elektoratu.

10. Natura i funkcje partii polit wg tradycji europejskiej ( wg Kinga i Haywooda)

King wskazuje na 6 funkcji pełnionych przez partie polityczne i są to:

funkcja zagospodarowania głosów,

funkcja integracji i mobilizacji publiczności masowej,

funkcja rekrutacji liderów politycznych,

funkcja organizacji rządu,

funkcja formułowania polityki publicznej

funkcja agregacji interesów.

Andrew Heywood wyróżnia :

Funkcje reprezentacyjna - odnosi się do umiejętności wyrażania poglądów politycznych, zarówno przez samych członków danej partii jak i grup wyborców oraz właściwego, zgodnego z oczekiwaniami elity partyjnej, zachowania zidentyfikowanego już elektoratu na rynku politycznym( wyborczym i parlamentarno-gabinetowym)

Funkcja form i sposobów rekrutacji elit - partie polityczne rekrutują osoby, które

będą ja reprezentować na zewnątrz, politycy ossadzają urzędy polityczne na podstawie

przyjętego oficjalnego stanowiska partii politycznej , w wyborach prezydenckich najczęściej

liderzy poszczególnych partii rywalizują o urząd głowy państwa a w wyborach

parlamentarnych liderzy walczą o urząd premiera.

Formułowanie celów - partie tworzą atrakcyjne programy rządowe, w kontekście zwiększenia

własnej popularności wśród obywateli , traktowanych jako potencjalny elektorat gotowy oddać na nie swoje głosy wyborcze.

Funkcja agregacji i artykulacji interesów - agregacji czyli skupienie, łączenie, uzgadnianie, znalezienie tego co najważniejsze łączy interesy środowisk które partie popierają, artykułują szereg żądań

Funkcja socjalizacji i mobilizacji politycznej - socjalizacjo to życie w społeczeństwie ,

przyjmowanie reguł, partie edukują ludzi, uczą czym jest system polityczny, przekazują pewne standardy , przygotowują i uczą oraz mobilizują społeczeństwo w czynnym

udziale politycznym

Organizacja rządu - działalność personalna i programowa a także wykreowanie lidera.

11. Funkcje partii politycznych wg. R.Herbuta :

-f. społeczna - fakt występowania partii politycznych w roli swoistego ogniwa pośredniczącego. Oznacza to, iż partia polityczna musi być w jakimś stopniu powiązana ze struktura społeczeństwa i państwem. Partia dąży do przechwycenia takiej liczby głosów wyborczych, która pozwoli jej na wejście do parlamentu. W tym celu partia polityczna musi więc wypracować określoną strategię wyborczą nastawioną na maksymalizację zysków wyborczych

-f. państwowo - publiczna -wiąże się bezpośrednio z obecnością partii w państwowym procesie decyzyjnym. Jest to możliwe poprzez sformułowanie gabinetu oraz ukształtowanie jego programowego oblicza. Celem bliższym staje się przechwycenie określonych stanowisk publicznych. Jest to innymi słowy kierowanie państwem.

-f. organizacyjna - związana jest z dążeniem do zabezpieczenia ugrupowaniu ciągłości organizacyjnej. Partie dążą do organizacyjnego przetrwania. Partia polityczna musi się rozwinąć.

12. Typy partii politycznych

Podział ze względu na proces rozwoju partii:

Cechy partii kadrowej(XIX wiek)

a)Centralną rolę odgrywa grupa liderów partii organizujących wybory i opierających się wyłącznie na działaniach wysoko kwalifikowanego kręgu aktywistów.

b) Organizacja jest oparta na zasadzie ograniczonego członkostwa, oparta na nieformalnych i interpersonalnych powiązaniach, o luźnej strukturze organizacyjnej. Apeluje do wąskiego elektoratu w warunkach ograniczenia powszechności prawa wyborczego - klientelizm.

c) Dominują nieformalne i małe grupy liderów mających nieograniczoną władzę (elitaryzm). d) Źródłem finansowania są kwoty przekazywane przez konkretne osoby. Partia kładzie nacisk na intratne stanowiska w administracji państwowej i przywileje polityczne.

e) Model awansu - wynik pozycji społecznej m.in. status ekonomiczny.

Cechy modelu partii masowej (1880- 1960)

a)centralną rolę odgrywał aparat partyjno-biurokratyczny;

b) opierały się one na formule członkostwa i dysponowały rozbudowaną strukturą terytorialną i powiązaniami wertykalnymi; w apelach politycznych kierowanych do członków dominowały hasła ideologiczne i obowiązywał schemat przynależności elektoratu; wybory to nie była walka o wyborcę, a jedynie swoistego rodzaju plebiscyt potwierdzający przynależność wyborcy do określonego środowiska społecznego, "kontrolowanego" reprezentowanego przez partię;

c) głównym źródłem finansowania były składki członkowskie

d) partie podkreślały znaczenie apelu ideologicznego i postrzegały potencjalnych wyborców jako wyznawców określonej koncepcji ideologicznej; . , .

e) model awansu w partii opierał się na przechodzeniu kolejnych etapów w ramach jej struktury organizacyjnej. Dominowali liderzy wyłonieni w wyborach wewnątrzpartyjnych, bo reguły tworzyli oni kolegialne kierownictwo decydujące również o pozycji i wpływach partyjnych polityków sprawujących funkcje państwowe.

Cechy modelu partii wyborczej (lata 60.)

a)dominacja wąskiej, profesjonalnej elity powiązanej z grupą ekspertów, wyposażonych w bardzo specjalistyczną wiedzę;

b) stopniowy zanik powiązań wertykalnych opartych na istnieniu rozbudowanej struktury terytorialnej; partie apelują przede wszystkim do przygotowanego elektoratu i starają się odwołać do opinii indywidualnego wyborcy w konkretnej kwestii problemowej; nie jest to już "elektorat przynależności", ale "opinii";

c) dominacja reprezentantów partii sprawujących funkcje państwowe; zasadniczo w partiach tych następuje personalizacja kierownictwa i liderzy stają się bardzo istotnym argumentem w kampanii wyborczej, przynoszącym spore wymierne zyski w postaci wzrostu odsetka głosów wyborczych;

d) podkreślanie w kampanii wyborczej roli konkretnych kwestii problemowych jako

sposobu zdobywania wyborcy, dominuje zatem programowy schemat identyfikacji wyborczej

wewnątrzpartyjnych. Niejednokrotnie pojawiają się "ludzie znikąd, sponsorowani przez konkretna grupę nacisku, która w danym momencie zdobyła wpływy w partii..

Cechy partii kartelu (od lat 70)

a)Centralną role odgrywają specjaliści oraz liderzy partyjni. Organizacja bez żadnych praw czy zobowiązań.

b) Apeluje do szerokiego elektoratu poprzez wysoce technicznie prezentowane oferty, zgodne z oczekiwaniami.

c) Dominacja liderów partyjnych i ich konsultantów, zjawisko mediatyzacji apelu wyborczego.

d) Źródłem finansowania są fundusze publiczne i sponsoring.

e) Partia kładzie nacisk na szczególne kwestie problemowe.

f) Model awansu - czynnik fachowości.

Podział ze względu na pełnione w systemie politycznym funkcje:

Partie reprezentacyjne - podstawową funkcja jest maksymalizacja zysków wyborczych ( reaktywne strategie wyborcze ). Stad też nie próbuje one raczej kształtować opinii publicznej, lecz jedynie są jej odbiciem. Partie te adoptują strategie catch-all, tak charakterystycznych dla partii wyborczych. Liderzy tych partii działają w sposób przemyślany, planowy i zmierzający tym samym do osiągnięcia poszczególnych, zhierarchizowanych celów, np. wyborczych

Partie integracyjne są zupełnym przeciwieństwem partii reprezentacyjnych. Celem tego typu partii jest chęć mobilizacji, edukacji i inspiracji politycznej rzesz społeczeństwa. Stąd też ich strategie polityczne mają charakter zdecydowanie proaktywny

Podział ze względu na stosunek do konkretnego ustroju:

Partie Konstytucyjne z zasady uznają prawo i upoważnienia innych partii politycznych działających ramach ustalonych reguł demokratycznego porządku. Partie tego typu zdaje sobie sprawę z faktu, iż istnieje podział pomiędzy partią a państwem, partia rządzącą w danym momencie a instytucjami państwowymi. Akceptują i postrzegają reguły rywalizacji wyborczej. Zdają sobie w pełni sprawę z faktu demokratycznej alternacji władzy. Widoczna w demokracjach liberalnych.

Partie rewolucyjne to partie antysystemowe czy antykonstytucyjne. Celem tego typu partii jest przechwycenie władzy i zburzenie istniejących struktur konstytucyjnych, stosując taktykę przyjętą całkowicie z praktyki insurekcji i rewolucji aż po quasi-legalne działania nazistowskie czy wręcz faszystowskie. Zazwyczaj są to partie nielegalne.

Podział ze względu na ideologiczno- programową polaryzację:

Partie lewicowe- do których zaliczamy partie progresywne, socjalistyczne i komunistyczne, są charakteryzowane jako zaangażowane w proces reform społecznych czy też szerzej - proces ekonomicznej transformacji państwa

Partie prawicowe- to w szczególności partie konserwatywne, chadeckie i liberalne. Z reguły dążą do utrzymania istniejącego porządku społecznego i forsują zasadę ciągłości ( kontynuacji) polityki

13. Rodziny partii politycznych

Partie komunistyczne- tożsamość partii ukształtowała doktryna marksistowska określająca sama siebie mianem komunizmu naukowego. Postulat realizacji rewolucyjnej strategu przejęcia władzy. Najstarsze partie komunistyczne powstawały w pierwszej i w drugiej dekadzie XX w. Początek swego istnienia akcentowały koniecznością realizacji zasad równości, wobec której wolność jednostek odgrywać miała drugorzędna rolę. W krajach Europy Środkowej i Wschodniej elitom organizacji komunistycznych udało się w wyniku sprzyjających warunków międzynarodowych, ale również społecznych, zainstalować reżim monokratyczny. Wśród partii komunistycznych działających w krajach Europy Zachodniej na plan pierwszy wysuwają się formacje włoska hiszpańska i francuska.

Partie konserwatywne - określają się mianem prawicy, zaczęty powstawać w Europie na przełomie XIX i XX w. Konserwatyzm jest potocznie rozumiany jako opcja polityczna opowiadająca się za ochroną zastanego, uzasadnionego tradycją, stanu rzeczy. Za "Twórcę politycznej doktryny konserwatyzmu uznaje się Edmunda Burkę. Tradycyjny konserwatyzm charakteryzował się: opisem społeczeństwa przy użyciu metafory żywego organizmu, którego każda część ma oraz zna swoje miejsce, antyindywidualizm, tradycjonalizm- podejście historyczne, to co pokolenie zdobyło, antylewicową postawę, deklaracjami potrzeby poszanowania praw. Partie konserwatywne mogą przybrać profil dwojakiego rodzaju -ogólnonarodowy oraz narodowy o populistycznym zabarwieniu. Ogólnonarodowe proponują w swym apelu treści odnoszące się do pracy pozytywnej i porozumienia ponad podziałami. Populistyczne partie konserwatywne odwołują się do skrajnych interpretacji bieżących trudności gospodarczych oraz politycznych wyzwań stojących przed społecznością. Przekazom tego typu towarzyszą silne akcenty narodowe

Partie ultraprawicowe - pojęcie ultraprawica określa się zazwyczaj ugrupowania o różnym rodowodzie od narodowego socjalizmu po skrajne bojówki terrorystyczne wyrosłe w obrębie tzw milicji obywatelskiej (USA). Partie ultraprawicowe podkreślają zagrożenia związane z unifikacją europejską, globalizacją gospodarczą, atomizacją narodu i alienacja jednostek, a także ich izolację socjalną, zalewem krajowego rynku pracy przez imigrantów oraz bezrobocie. Podkreślają dwulicowość polityków partyjnych oraz niewydolność systemu demokratycznego i postulują powrót do etycznych rządów opartych na sanacji ( odnowie) prawdziwego autorytetu.. Można wyróżnić partie ultraprawicowe starego typu i nowego.

Partie socjaldemokratyczne - współczesny kształt socjaldemokracji stanowi efekt ewolucji

socjalistycznych myśli demokratycznych, której dwa ostatnie etapy przypadły na

międzywojenny oraz okres po II WŚ. Wiodące ideowe postulaty Karola Kautsky, i Henryk de Man. Ważnymi elementami ideologii socjademokratycnej są postulaty pluralizmu politycznego i demokracji. Współczesna socjaldemokracja deklaruje antykomunizm.

Elementy programu w latach 90: akceptację rywalizacji rynkowej, prawną ochronę

indywidualizmu, doniosłość własności i przedsiębiorczości prywatnej, bezpieczeństwa socjalnego, orientację proekologiczną. Rodzinę partii socjaldemokratycznych charakteryzuje 5 rodzajów cech o walorze systemowym:

partie parlamentarne, są to partie prosystemowe, zwykle partie duże zarówno w odniesieniu do poparcia wyborczego jak i liczebności zrzeszonych w nich członków. Socjald

A) partie lewicowo- socjalistyczne - partie te powstały w wyniku rozłamów w łonie ugrupowań socjaldemokratycznych i komunistycznych. Ich liderzy nawiązywali zwykle do potrzeb bardziej konsekwentnych rozwiązań socjalnych, partycypacyjnych i etatystycznych, których głównym celem miała być walka z bezrobociem. Partie tego typu to przede wszystkim fenomen skandynawski.

B) partie ekologiczne ( partie zielonych) zaczęły powstawać na przełomie lat

70 i 80. Są to podmioty dzięki którym pojawił się na forum publicznym nowy katalog kwestii

problemowych określonych zbiorczo mianem Nowej Polityki. Partie te wykazały zdolność do inicjowania masowej mobilizacji społecznej nowego typu . Tego rodzaju polityka odnosi

się do zagadnień ochrony środowiska oraz promocji prośrodowiskowych standardów stylu

życia, powszechne rozbrojenie, solidarność z Trzecim Światem, odrzucanie biurokratycznego

modelu zarządzania sprawami publicznymi.

Partie chadeckie - chrześcijańsko-demokratyczne partie o charakterze wyznaniowym stanowią najsilniejszą rodzinę formacji o orientacji centroprawicowej w Europie Zachodniej. Najistotniejszy okres ich rozwoju przypadł na okres powojenny. Osiowe idee tożsamości partii chadeckich określają zasady: personalizmu, czyli służby osobom, subsydiarności czyli pomocowość, wspieranie i pomaganie, solidaryzm społeczny, ponadustrojowość kościoła, która wyklucza zainicjowanie bliższej współpracy pomiędzy instytucjami władzy politycznej a kościołem.

Partie liberalne - powstawały w Europie na przełomie XIX i XX w. Profil ideowy nawiązuje do tradycji rewolucji mieszczańskich . Rdzeniem wartości liberalizmu na które wskazywali klasycy doktryny, odnosząc się do koncepcji praw natury, z których wynikają zasady: wolności jednostki, ochrona własności prywatnej, możliwości korzystania z owoców własnej aktywności czyli swobody bogacenia partii chadeckich. Prawicowe partie liberalne - program odnosi się do wolnej gry rynkowej,-prymat procesów ekonomicznych w życiu publicznym

Centro-lewicowe partie liberalne odnoszą się do aktywnej polityki gospodarczej, orientacje egalitarne, utylitarne i prosocjalne.

14. Ostrzeżenia przed instytucjonalizacją partii (Testament Waszyngtona, Madison)

George Washington w odezwie pożegnalnej do narodu ostrzega przed tworzeniem i instytucjonalizacją partii politycznych, w ustroju republikańskim ich aktywność prowadzi do paraliżu urzędów publicznych, osłabienia administracji publicznej, rozpowszechnienia aktów zawiści w obrębie wspólnoty wszczynania fałszywych alarmów politycznych. Zjawiska te zachęcają do korupcji i otwierają możliwości oddziaływań na wspólnotę mających swe źródła za granicą. .

Madison ostrzega przed rozprzestrzenianiem się ducha partyjności. Nosicielami zagrożenia były te kręgi partyjne, które kierowały się pobudkami obrony interesów partykularnych. Organizacje tego typu Madison nazwał fakcjami i zarzucił im skłonność do ograniczania wolności innych mniejszości . Jeśli politycy ci mają większość we władzach ustawodawczych, stają się sędziami we własnych sprawach. Umacnianie wpływów tych fakcji można próbować ograniczać, ale raczej przez kontrole ich aktywności, niż przez działania na rzecz usuwania przyczyn ich powstawania.

15. Pojecie oraz koncepcje instytucjonalizacji

Instytucjonalizacja jako proces:

Instytucjonalizacja partii politycznej jest to proces polegający na przekształcaniu się luźnych stowarzyszeń w ustrukturyzowane organizacje o wyraźnym celu zdobycia i utrzymania władzy.

Instytucjonalizacja służy przekształceniu organizacji w instytucję, która jest aktywna w sferze

politycznej.

Instytucjonalizacja jako stan:

Instytucjonalizacja to stan, w którym istnieją stałe wzorce działania charakteryzujące te podmioty, które które się identyfikują z partia zinstytucjonalizowaną.

Koncepcje instytucjonalizacji:

I -partia staje się wartością samą w sobie, znaczenie odgrywa świadomość (znaczenie subiektywne)

II - w znaczeniu obiektywnym - gdy partia staje się instytucja biurokratyczną, występują normy organizacyjne, struktury, występuje również kontrola

16. Partie polityczne a inne rodzaje zrzeszeń obywatelskich

4 podstawowe rodzaje organizacji służące zaspakajaniu podstawowych potrzeb oraz zabezpieczeniu praw i wolności obywatelskich:

l- Partie polityczne - działają na rzecz zainicjowania oraz utrwalenia swego bezpośredniego uczestnictwa w strukturze rywalizacji wyborczej. Są one jednak w różny sposób uzależnione od innych organizacji. Pomagają one partiom w mobilizacji społecznego poparcia potrzebnego do zaprojektowania i przeprowadzenia konkretnych programów politycznych, przygotowują fachowe ekspertyzy oraz wspierają je swoimi zasobami materialnymi oraz potencjałem organizacyjnym. Ułatwiają też partią kalkulację działań służących zdobyciu głosów wyborczych. Niejednokrotnie ponoszą pokaźną część kosztów kampanii wyborczej.

2 - Organizacje grup interesów mające na celu ochronę materialnego statusu przedstawicieli określonych wspólnot. Są to przede wszystkim związki zawodowe, organizacje przedsiębiorców oraz zrzeszenia wolnych zawodów np. lekarzy, adwokatów czy rolników - czyli tzw. rolnicze związki zawodowe.

3 - Organizacje mające na celu uzyskiwanie korzyści majątkowych, zorientowane na zapewnienie stałych źródeł dochodu swym członkom. Zakładane są odpowiednie spółki prawa cywilnego, prawa handlowego, czy spółdzielnie. Są to też jednak organizacje nieformalne lub półformalne.

4 - Stowarzyszenia będące wyrazem dążeń do zaspokojenia osobistych potrzeb obywateli nie zorientowane na zysk np. kluby, stowarzyszenia, zrzeszenia samorządne itp.

17. Instytucje a organizacje.

North instytucje określa jako zasady wytyczające przebieg gier drużynowych , zaś organizacje są jego zdaniem podobne do drużyn stosujących się do wspomnianych zasad w toku rywalizacji. Podobnie interpretuje to Mancur Olson. Uważał, że instytucje odziaływują zarówno na zachowanie społeczeństwa jak i na aktywność organizacji.

Bil Jordan stwierdza, że instytucje to wzorce, które określają, kto i w jaki sposób w określonej wspólnocie zyskuje, a kto traci zaś organizacje to stosujące się do instytucjonalnych wzorców zbiorowego podmioty, które rozgrywają kolejne sekwencje zjawisk i procesów społecznych. Więc instytucje są ramowymi układami powiązań i hamulców , w których część przybiera postać relacji o charakterze formalnym (np. proceduralnym) inne natomiast mają charakter nieformalny. W obrębie tej struktury kreowane są oraz chronione ogólne standardy, którym winny sprostać organizację a także główne zasady dystrybucji doniosłych standardów. Organizacje rozumiane są jako pozostające w stałych interakcjach z otoczeniem, struktury złożone ze strategicznie rozlokowanych zasobów kadrowych, symbolicznych oraz materialnych.

18. Partie wewnętrznie i zewnętrznie tworzone wg. M. Duvergera oraz 3 dodatkowe czynniki zróżnicowania partyjnego.

Partie wewnętrzne tworzone to innymi słowy partie parlamentarne, czyli takie które powstały w wyniku działania ustabilizowanych elit partyjnych.

Zostały one zmuszone, za sprawą upowszechnienia praw wyborczych, do wyjścia z ofertą wyborczą poza struktury parlamentu i stworzenia terytorialnych ośrodków zorientowanych na aktywizację lokalnego elektoratu.

Partie zewnętrznie tworzone powstały natomiast za sprawą aktywności elit wykreowanych w pozaparlamentarnych stowarzyszeniach o charakterze społecznym. Partie zewnętrzne tworzone powstały dzięki politycznej aktywizacji lokalnych wspólnot społecznych o charakterze wyznaniowym lub klasowym. Początkowo środowiska te miały charakter antysystemowy, lecz z czasem zaakceptowały reguły gry wyborczej i podjęły działania na rzecz zapewnienia sobie stałego miejsca na arenie parlamentarnej.

3 dodatkowe czynniki, które uzasadniają istotne zróżnicowanie partii politycznych:

l- należy określić zasięg terytorialnej penetracji lub terytorialnego rozproszenia oraz kombinacji obu tych czynników. Z terytorialną penetracją, mamy do czynienia wtedy gdy centralna organizacja partyjna kontroluje rozwój swoich filii na prowincjach. Terytorialne rozproszenie to stan w którym lokalne elity oraz stworzone przez nie zrzeszenia cieszą się względna autonomią i dopiero po jakimś czasie, w wyniku procesu oddolnego dochodzi do kreacji struktur centrali ogólnokrajowej.

2 - istotne jest czy istnieje zewnętrzna organizacja sponsorująca działalność partii, która sama nie jest partią. Organizacje zewnętrzne mogą oferować środki pieniężne ale również zaplecze merytoryczne (eksperckiej organizacyjne czy symboliczne. Zasoby te stanowią dla partii źródło legitymizacji decydując ojej obliczu.

3 - liczy się to czy partia posiada charyzmatycznego lidera i czy w związku z tym funkcjonuje w świadomości społecznej jako organizacja istniejąca niezależnie od tego kto w danej chwili nią kieruje.

29. Wskaźniki pomiaru obiektywnych atrybutów partii wg A. Panebianco

Proponuje on wskaźniki pomiaru obiektywnych czyli formalnych organizacyjnych atrybutów partii. Są to:

l- stopień rozwoju centralnej organizacji pozaparlamentarnej- oznacza rozwój scentralizowanego aparatu administracyjnego zdolnego koordynować funkcjonowanie całej organizacji;

2- stopień homogeniczności terytorialnych struktur organizacyjnych- czyli jednorodność, poszczególne szczeble są takie same;

3 - źródła finansowania partii ;

4-powiązania partii z organizacjami niepartyjnymi- partie zinstytucjonalizowane cieszą się pozycją rozgrywającego w tzw. parakoalicjach czyli sojuszach łączących je z organizacjami pozapartyjnymi. Podporządkowują sobie organizacje grup interesu np. związki zawodowe;

5-poziom adekwatności pomiędzy regulacjami statutowymi, które projektują wewnętrzna strukturę partii, a faktycznym układem wpływów. Czy mamy do czynienia z istnieniem zamkniętego czy otwartego modelu partii.

20. Proces instytucjonalizacji według S.Huntingtona

Cztery etapy konsolidacji organizacji partyjnej

I. frakcjonalizacja oznaczająca sytuację, w której w obrębie wspólnoty społecznej zaczynają pojawiać się luźne stronnictwa polityczne.Tworzą się podziały w grupie.

II. polaryzacja poglądów, która wiąże się z poszukiwaniem elit zorientowanych na zdobycie szerszego poparcia społecznego. Pogłębienie istniejących podziałów.

III. ekspansja, kiedy liderzy starają się dokonać strukturalizacji spolaryzowanych rzesz zwolenników swojej opcji. W tym celu podejmowane są próby powołania organizacji o masowym charakterze. Grupy starają się pozyskać dochodowych zwolenników i wyeliminować grupy słabe.

IV. wraz z ukształtowaniem się systemu partyjnego, dokonuje się proces instytucjonalizacji organizacji partyjnych. Wówczas to partia osiąga dojrzałość w dwóch wymiarach: organizacyjnej autonomii wobec środowiska oraz poziomu systemowości. Rozwój partii.

Po przejściu przez 4 etapy wymienione przez S. Huntingtona partia osiąga dojrzałość w

dwóch wskazywanych przez A. Panebianco wymiarach: organizacyjnej autonomii wobec

środowiska oraz poziomu systemowości.

Autonomia organizacyjna ma miejsce wówczas, gdy partia jest w stanie kontrolować proces

wymiany dóbr i usług zachodzący pomiędzy nią a środowiskiem. Partia jest autonomiczna

wówczas, gdy proces wymiany w większości wypadków przebiega według reguł

dyktowanych przez partie.

Jeśli zaś chodzi o wymiar systemowości, to odnosi się on do wewnętrznej spoistości

organizacyjnej partii. Składają się nań takie czynniki jak: natężenie konkurencji wewnętrznej,

poziom konkurencji międzypartyjnej, wielkość organizacji oraz istnienie wewnętrznej

zgodności co do celów.

Systemowość rośnie wraz z nasileniem więzów współzależności pomiędzy grupami

wewnętrznymi. Obniżeniu systemowości sprzyja osłabienie konkurencji międzypartyjnej.

O partii politycznej, którą cechuje wystarczająca autonomia oraz odpowiedni wymiar systemowości, mówimy, iż jest ona integralnym podmiotem systemu politycznego. Osiągnęła więc stan instytucjonalizacji.

21. Wskaźniki instytucjonalizacji:

Wg K. Jandy:

1. wiek partii

2. poziom depersonalizacji organizacji i ostrość konfliktów wewnętrznych

3. wyborcza i parlamentarna stabilność

Wg J. Lane i S. Ersson:

1. miara czasu istnienia partii

2. liczba rozłamów i połączeń organizacji

Wg R. Rose i T. Mackie instytucjonalizacja jest równoznaczna ze zdobyciem uznanej pozycji, co wiąże się ze spełnieniem 3 kryteriów. W celu zdobycia pozycji partia powinna:

1. stworzyć strukturę organizacyjną umożliwiającą walkę wyborczą

2. utrwalić zwyczaj nominowania kandydatów do rywalizacji

3. zapewnić ciągłość wyłaniania kandydatów kolejnych wyborach.

22. „Mieszane" bądź „stabilizacyjne" koncepcje instytucjonalizacji partii politycznych wg R. Herbuta.

Przedmiotem zainteresowania koncepcji instytucjonalizacji partii politycznych, traktowanej jako stabilizacja określonych wzorców zachowań są wzorce zachowań wewnątrzorganizacyjnych. Podmioty aktywne w partii politycznej tworzą określony układ wzajemnych oddziaływań, który zostaje wykreowany przez fakt obowiązywania pewnych zasad gry politycznej. Zasady te podlegają procesowi stabilizacji, stwarzając pewne schematy działań, wykorzystywane w kształtowaniu kolektywnych akcji. Mamy tu do czynienia z dwoma sposobami postrzegania procesu instytucjonalizacji: po pierwsze, działania podmiotów podlegają rutynizacji a więc przybierają formę zachowań schematycznych, regularnie powtarzających się i standardowych form reagowania na podobne w charakterze bodźce i sytuacje, a po drugie, zachowania te stają się przewidywalne. Z jednej więc strony proces instytucjonalizacji ma sprzyjać stabilizacji organizacji, a z drugiej - wywoływać efekt w postaci ograniczania zakresu swobody wyboru podmiotów. Chodzi o to, iż znaczny poziom instytucjonalizacji stwarza swoiste środowisko ograniczające aktywnych w nim aktorów. Mogą oni oczywiście dążyć do zmiany obowiązujących reguł czy norm, jednak wprowadzenia tego typu zmian może zostać odebrane przez pozostałe podmioty jako nieracjonalne lub nieproduktywne z punktu widzenia organizacji.

Mieszane podejście do problemu instytucjonalizacji partii politycznych stwierdza, iż w kategorii instytucjonalizacja partii politycznej zawarty jest zarówno element ,,obiektywny" -partia jako silna instytucja - jak i „subiektywny". czyli społeczna akceptacja partii, uznanie jej za wartość samą w sobie. R. Harmel i L. Svasand podstawowym kryterium analizy procesu instytucjonalizacji partii politycznej uczynili style przywództwa, traktowane jako kategoria sytuacyjna. Wyróżniaj w rozwoju partii politycznej trzy fazy: identyfikacji, organizacji oraz stabilizacji. Każda z nich wymaga odmiennego stylu przywództwa. W fazie organizacyjnej następuje rutynizacja procedur podejmowania decyzji, a więc wzorce zachowań wewnątrzpartyjnych stabilizują się jako efektywny sposób kreowania strategii politycznych. Pojawia się partia polityczna traktowana jako instytucja. Faza stabilizacji charakteryzuje się przede wszystkim faktem wpisania się jej w przetargi parlamentarno- gabinetowe, i to na stale. To z kolei wymaga przyjęcia określonej strategii politycznej, której przygotowanie i promowanie oznacza konieczność pojawienia się nowych schematów instytucjonalizacji. Partia musi udowodnić, iż stała się wiarygodnym partnerem dla ustabilizowanych (parlamentarnie) ugrupowań politycznych, a więc akceptuje zasady gry politycznej przyjęte w systemie partyjnym. Wiarygodność ta jest więc osiągana przez swoiste podporządkowanie się obowiązującym mechanizmom. Partia nie jest już tylko wartością samą w sobie, ale również wartością dla pozostałych ustabilizowanych partii politycznych. Jest to dodatkowa gwarancja jej stabilności organizacyjnej. Infuzja wartości musi materializować się w postaci wprowadzenia określonych zmian organizacyjnych i proceduralnych w niej samej.

23. Instytucjonalizacja partii politycznych w demokracjach nieustabilizowanych wg R. Herbuta.

Zdecydowana większość partii politycznych aktywnych np. na kontynencie afrykańskim czy azjatyckim charakteryzuje się bardzo niskim poziomem instytucjonalizacji. O instytucjonalizacji partii politycznych, jej braku lub mniejszym czy większym poziomie zaawansowania decyduje w dużym stopniu charakter ich relacji z państwem. Gdy proces budowania państwa ujawnia się jako pierwszy, partie polityczne schodzą wówczas na plan dalszy. Powstanie silnego i scentralizowanego państwa, poprzedzające ukształtowanie się systemu partyjnego, oznacza więc, iż partie polityczne nie są zdolne stworzyć autonomicznych zasad stabilizujących powiązania między nimi, co z kolei osłabia ich zainteresowanie stworzeniem rozbudowanej struktury organizacyjnej. Proces instytucjonalizacji, zarówno systemu partyjnego, jak i samych partii, w tych warunkach napotyka ogromne przeszkody . Dzieje się tak dlatego, iż w ramach systemu politycznego dominują aktorzy instytucjonalni (np. prezydent, egzekutywa, administracja publiczna), a partie polityczne muszą podporządkować się stworzonym przez nich regułom, sterującym domeną polityki. Dominuje wówczas jeden zasadniczy interes państwa. Uniemożliwienie procesu instytucjonalizacji partii politycznych oznacza, iż zasadniczym instrumentem działania państwa może stać się typ polityki klientelistycznej, jako sposób jego powiązania ze społeczeństwem i metoda dystrybucji zasobów politycznych. Niekiedy ten typ polityki może przybrać formę powiązań korporacyjnych, gdzie dominują tożsamości grupowe. Jedynym możliwym dla partii politycznych scenariuszem staje się wówczas przejęcie przez nie kontroli nad układem klientelistycznym i stosowanie strategii patronażu. Jest to właśnie ten nieformalny sposób instytucjonalizacji partii politycznych, który w istocie rzeczy staje się elementem szerszego procesu instytucjonalizacji politycznej, traktowanej jako przejęcie kontroli nad społeczeństwem przez określone ośrodki władzy publicznej .Kolejnym czynnik to typ kultury politycznej spersonalizowany i o bardzo silnie zaznaczonych postawach antyorganizacyjnych. Polityka zostaje ściśle powiązana z układem personalnych związków i koneksji. Politycy starają się z reguły prowadzić bardzo niezależną politykę, wykorzystując przede wszystkim powiązania interpersonalne, a więc silną partię traktują jako ograniczenie własnej autonomii. Kolejnym czynnikiem, który ma wpływ na niski poziom instytucjonalizacji partii politycznych to który odnosi się do wewnętrznej spoistości organizacyjnej partii. Składają się nań takie czynniki jak natężenie konkurencji wewnętrznej , poziom konkurencji międzypartyjnej, wielkość organizacji oraz istnienie wewnętrznej zgodności co do celów.

24. Zewnętrzne i wewnętrzne uwarunkowania instytucjonalizacji partii w demokracjach nieskonsolidowanych w ujęciu J. Sroki

Kontekst zewnętrzny:

Utrwalenie wzorców związanych z istnieniem partii oraz wzorców rywalizacji partyjnej. Warunkiem o kluczowym znaczeniu jest akceptacja zasad pluralizmu politycznego. To one decydują o utrwaleniu demokratycznego ładu instytucjonalnego, który z kolei warunkuje istnienie oraz rozwój demokratycznej praktyki politycznej, w tym także rywalizacji partyjnej. G. Pridham wskazuje na doniosłość międzypartyjnych odniesień oraz powiązań o charakterze transnarodowym w okresie transformacji. Można w tym sensie wskazać na 4 wiodące czynniki które korespondują z:

a) istnieniem przedtransformacyjnej solidarności międzypartyjnej,

b) utrwaleniem powiązań dwustronnych dzięki którym partie mogą liczyć na zewnętrzne zaopatrzenie w zasoby ( także finansowe),

c) zabezpieczeniem pozarządowych kanałów wsparcia istniejących za sprawą nieoficjalnych kontaktów pomiędzy partiami, w zakresie których zdecydowanie trudniej jest ingerować służbom niedemokratycznego reżimu.,

d) istnienie puli indywidualnych korzyści partyjnych, czyli potencjalnych łupów które organizacja może zyskać za sprawą przeobrażeń systemowych.

W krajach Europy Środkowej i Wschodniej powyższe czynniki obecne były jedynie w ograniczonym zakresie.

Kontekst wewnętrzny.

Można zlokalizować 3 najlepiej widoczne bariery instytucjonalizacji partii politycznych w krajach Europy Środkowej i Wschodniej. Warunkuje jej w pewnym zakresie otoczenie zewnętrzne, lecz generowane są one przede wszystkim w obrębie wewnętrznego środowiska systemu politycznego.

1 wiąże się z poszukiwaniem partnerów organizacyjnych dla młodszych partii politycznych. Chodzi tu nie tylko o istnienie potencjalnych koalicjantów partyjnych, ale również o niepartyjnych sojuszników organizacyjnych.

2 z nich odnosi się do zagadnień związanych z potrzebą redefinicji bądź definicji politycznej tożsamości ugrupowania. Kwestie tego typu musiały rozstrzygnąć w Europie środkowej i Wschodniej elity związane z funkcjonowaniem ustrojów realnego socjalizmu.

3 z nich koresponduje z polityczną tożsamością partii, a dotyczy rozwoju zakorzenionych w przeszłości jak i nowo powstałych kontrowersyjnych układów wymiany o nieformalnym charakterze. Relacje te mogą przybierać różne formy: od klientelizmu przez utrwalenie koalicji dystrybucyjnych po opanowanie struktur administracji publicznej przez partie i grupy interesu.

25. Determinanty instytucjonalizacji partii w Polsce.

Ustawa o partiach politycznych z roku 1990:

- partia polityczna jest organizacją społeczną występującą pod określoną nazwą stawiająca sobie za cel udział w życiu publicznym w szczególności przez wywieranie wpływu na kształtowanie polityki państwa i sprawowanie władzy,

- nie może posiadać komórek w zakładach pracy i Siłach Zbrojnych,

- założyć ją może piętnastu pełnoletnich obywateli, którzy posiadają pełną zdolność do czynności prawnych,

- zyskuje osobowość prawną po zgłoszeniu jej do ewidencji partii politycznych prowadzonych przez Sąd Wojewódzki w Warszawie,

- posiada własną nazwę i symbole organizacyjne,

- nie może prowadzić działalności antysystemowej,

- jej środki majątkowe mogą pochodzić ze składek członkowskich, darowizn, spadków, zapisów, dochodów z majątku i datków publicznych, działalności gospodarczej,

- korzyści rzeczowe i wsparcie finansowe nie mogą pochodzić od osób zagranicznych

ustawa o partiach politycznych z roku 1997:

- partia polityczna jest dobrowolną organizacją występującą pod określoną nazwą, stawiająca sobie za zadanie udział w życiu publicznym poprzez wywieranie metodami demokratycznymi wpływu na kształtowanie polityki państwa lub sprawowanie władzy publicznej,

- aby ją założyć podczas zgłoszenia do ewidencji należy dołączyć wykaz danych osobowych oraz podpisy 1000 pełnoletnich obywateli,

- niedozwolone jest wykorzystywanie symboli innych partii,

- może prowadzić działalność gospodarczą,

- otrzymuje dotację celową, jeśli jej okręgowe listy kandydatów otrzymały co najmniej 3% ważnie oddanych głosów na wszystkie listy kandydatów partii politycznych w skali kraju,

- otrzymuje dotację podmiotową, jeśli uzyskała co najmniej 1 mandat posła lub senatora,

- źródła finansowania partii są jawne,

- może tworzyć fundusz wyborczy, gdzie gromadzone są środki finansowe pochodzące z wpłat własnych partii, zbiórek publicznych, darowizn, spadków i zapisów,

- jest ona opodatkowana według przepisów o podatku dochodowym od osób prawnych,

- jej działalność nie może być sprzeczna z konstytucją, jeśli Trybunał Konstytucyjny stwierdzi sprzeczność, to sąd wydaje postanowienie o wykreśleniu wpisu partii z ewidencji.

---