MYŚLICIELE O WYCHOWANIU TOM I (ODRODZENIE)

ERAZM Z ROTERDAMU:

1. Życie i twórczość:

- syn księdza, który uwiódł córkę lekarza

- zasłynął najpierw jako Desiderius Erasmus Rotterdamu; desiderare - kochać pragnąć

- tworzył wyłącznie po łacinie, która była w jego czasach językiem elitarnym

- chciał, aby jego najważniejsze dzieła (takie, jak łaciński przekład Nowego Testamentu) tłumaczono na języki narodowe, żeby - jak sam to określił - „rolnik przy pługu i tkacz przy krośnie modli modlić się do Boga w języku, który rozumieją.”

- złożył śluby zakonne, szybko jednak rozczarował się do życia klasztornego. Niewątpliwa zaletą tamtejszej egzystencji było w oczach Erazma to, że mógł oddawać się rozmyślaniom i zaspokajać potrzeby ducha;

- otrzymał święcenia kapłańskie, wkrótce potem rozpoczął służbę przy biskupie Cambrai - Henry von Bergenie

- 1495 przeniósł się do Paryża, dawał lekcje bogatym paniczom z Anglii i Niemiec studiującym w Paryżu. Spod jego pióra wychodzą podręczniki, z których korzystał później cały świat intelektualny i które obowiązywały przez następne stulecia w takich szkołach jak Szkoła św. Pawła i Eton College w Anglii. Do tego czasu w humanistycznych środowiskach Paryża cieszył się opinią „oratora” i „poety”

- przełomowym momentem w jego życiu był wyjazd do Anglii 1499 gdzie nawiązał kontakty z najwyższymi sferami umysłowymi i politycznymi Anglii

- atmosfera panująca w Anglii pozwoliła Erazmowi odkryć samego siebie. Wykrystalizowały się wówczas jego poglądy oraz ukształtował się ambitny plan oparty na dwóch ideałach, których realizacja stała się odtąd treścią życia Erazma. Zgodnie z tym planem należało, po pierwsze, udostępnić dorobek umysłowy pogańskiej starożytności wszystkim młodym uczniom, którym warunki intelektualne i materialne pozwalały na uczęszczanie do szkół „łacińskich” lub posiadanie prywatnych nauczycieli. Po drugie Erazm pragnął upowszechnić duchowe bogactwo Biblii i literatury patrystycznej wszystkim wiernym, a przede wszystkim osobom pełniącym funkcje duszpasterskie. Przekładał prace z greckiego na łacinę.

- Po powrocie na kontynent w 1500 przystąpił do realizacji planu opartego na wspomnianych wcześniej ideałach. Pierwsze wydanie Adagiów. Był to zbiór około ośmiuset przysłowiowych zwrotów zaczerpniętych z pism starożytnych pisarzy greckich i łacińskich, objaśnionych na użytek uczących się stylu łacińskiego.

- 1503 opublikował Podręcznik żołnierza Chrystusowego (Enchridion militis Christiani) enchridion - znaczy jednocześnie sztylet i podręcznik. Dzieło jest dla chrześcijan wyzwaniem aby bronili się przed pokusami „tego świata” za pomocą duchowego „sztyletu”. W tym dziele rozwija też własny program teologiczny, który głosi potrzebę powrotu do Pisma Świętego. W szczególności zwraca się w nim przeciwko pojmowaniu pobożności jako wyłącznego postrzegania różnych ceremonii skupiających się jedynie na przejawach zewnętrznych, piętnuje kult świętych oraz przestarzale formuły, spory i dysputy teologiczne. Jest to traktat teologiczny, do którego napisania Erazm czerpał natchnienie z pism św. Pawła, Platona, Orygenesa. Było to pierwsze z wielu pism zawierających program „nowej teologii”, nazwanej przez Erazma „filozofią Chrystusa”.

- dążył do dokonania prawidłowego nowego łacińskiego przekładu Nowego Testamentu zgodnie z wymogami elegacji tego języka. Chciał pogodzić w ten sposób dobra literaturę z teologią.

- 1506-1509 przebywa w Italii; współpraca ze słynnym drukarzem Manitiusem

- Pochwała głupoty

- institutio principis Christiani - zaprezentował ideał wszechstronnie wykształconego władcy chrześcijańskiego. Powinno ono obejmować kształcenie intelektualne, etyczne i polityczne, nie pomijając wychowania religijnego, na które kładzie szczególny nacisk.

- na początku Erazm z Lutrem byli w dobrych stosunkach: obaj głosili hasło powrotu do Biblii jako źródła wiary, obaj krytykowali zdegenerowaną scholastykę, usilnie pragnęli radykalnej reformy obyczajów i doktryny kościoła w duchu Ewangelii, obaj wytykali nadużycia w dziedzinie odpustów.

- po wystąpieniu Lutra ogłosił swoje stanowisko stawiające miłość Chrystusa i jedność chrześcijańską ponad dogmaty kościół.

- 1525 rozprawa De Libero arbitro - broni tezy o wolności woli ludzkiej pod dzialaniem łaski boskiej, oraz o dążeniu każdej istoty do zbawienia.

- 1536 umiera

2. Nauczyciel Europy:

- wszystkie dzieła Bronia i przedstawiają wizję liberalnego nauczyciela. Był wychowawca/nauczycielem Europy.

- treść jego wielu dziel dotyczy wychowania: De ranione studii, De pueris instituendis, Institutio principia Christiani, Christiani matrimonii institutio, Institutum hominis Christiani.

Ogłoszone drukiem slużyły z czasem wszystkim młodym ludziom w Europie, za pośrednictwem ludzi prowadzących szkoły.

- De duplici copia verbarum ac rerum - traktująca o sztuce retorycznej, gramatyce, składni, stylu i eleganckim sposobie mówienia po łacinie

- De conscribendis epistolis - podręcznik poświęcony sztuce pisania listow.

- „Gramatyka”

- do kategorii dzieł pedagogicznych należy także zaliczyć wszystkie przekłady dzieł Lukiana, z których wiele zawiera monologi mające charakter tzw. Declamatio - ćwiczeń retorycznych na zmyślone tematy na potrzeby uczniów.

- Parabolae sive similia - składająca się z setek krótkich listów greckich i rzymskich autorów

- Ciceronionus - dialog o sztuce mówienia i pisania po łacinie, temat kultury oraz przeszczepiania określonych tradycji kulturowych jednej cywilizacji do drugiej.

- De civilitate morum puerilium - pierwsza praca naukowa w Europie Zachodniej na temat zdrowego, moralnego praktycznego wychowania małych dzieci (tematyka: wycieranie nosa, krojenie chleba, ubieraniu i rozbieraniu się) - wychowanie miało dla niego charakter wszechstronny

- „Dzieci powinny być od najmłodszych lat wychowywane liberalnie, tak aby obrastały w cnotę i wiedzę literacką”

- nie widział siebie w roli nauczyciela dlatego zajął się tworzeniem dzieł

- odmówił posługiwania się jezykiem angielskim

- był on bardziej teoretykiem niż praktykiem nauczania. Niewątpliwie jednak dzieła, w których porusza problemu edukacyjne, świadczą, że był nieocenionym doradcą w tym zakresie oraz niezwykle utalentowanym teoretykiem wychownia.

- metody nauczania reprezentowane w jego dziełach zaskakiwały nowatorstwem i to nie tylko w XVI w. Polegało ono na zerwaniu ze średniowiecznymi metodami scholastycznymi, a więc uczeniem się na pamięć i niewolniczym naśladownictwem wzorców uważanych za wieczne. Jego wizja wychowania stworzyła fundamenty, na których opiera się również współczesna myśl pedagogiczna. Wśród metod proponowanych przez Erazma należy wymienić stopniowe ćwiczenie inwencji twórczej oraz wyrabianie indywidualnego stylu poprzez studiowanie dziel różnych autorów i ćwiczenie umiejętności krytycznej oceny tych dzieł

- przedkłada nauczanie indywidualne nad zbiorowe, gdyż to drugie nie uwzględnia różnic osobowości i uzdolnień poszczególnych uczniów

- zwraca uwagę na znaczenie współzawodnictwa wśród dzieci i młodzieży w trakcie ćwiczeń, przy czym podkreśla że wyłonieniu zwycięzcy nie powinno towarzyszyć poczucie triumfu.

- postulował zniesienie kar cielesnych wobec uczniów gadatliwych i ociągających się

- równie negatywnie odnosił się do poniżania uczniów opóźniających się w nauce poprzez zmuszanie ich do noszenia czapki z oślimi uszami.

- twierdził, że dziewczęta nie potrzebują wyższego wykształcenia, ponieważ ich przeznaczeniem jest małżeństwo, wychowywanie dzieci i zajmowanie się domem lub życie zakonne.

- często rozpływa się nad pochwałami nad wykształconymi kobietami swoich czasów - wenecjanką Kasandrą Fedele oraz Małgorzatą, starszą córką Tomasza Morusa.

- wiele uwagi poświęca „demokratyzacji edukacji”, a więc prawu każdego dziecka do wykształcenia, w czasach Erazma jedynie garstce dzieci i młodzieży stwarzano takie perspektywy.

-opowiadał się raczej za kształceniem indywidualnym , po okiem nauczyciela domowego, starannie dobranego przez rodziców.

- „Jeżeli nie możemy zrobić wszystkiego co chcemy, zróbmy tylko to, co jesteśmy w stanie zrobić”- o biednych dzieciach

- był zdania, że wychowując młodzież wychowujemy przyszłe społeczeństwo, gdyż był święcie przekonany, że przyszłość jednostki i jakość jej życia zależy w znacznym stopniu

od wykształcenia jakie otrzyma za młodu. „Człowiek nie rodzi się człowiekiem lecz dopiero się nim staje”

- edukacja musi być oparta na wolnej woli, którą posiada nawet dziecko. Ponadto liberalna edukacja była równoznaczna z posiadaniem liberalnego nauczyciela, tzn. posiadającego wymaganą wiedzę i potrafiącego ją przekazywać w umiejętny sposób, a więc bez nadużywania swojej władzy.

- jego myśl polityczna opiera się na koncepcji państwa pokoju, w którym prawa obywatela są chronione przez władcę.

- jest twórcą zasad etyki religijnej, dotyczącej pozycji kobiet, jak również twórcą „nowej teologii” zbudowanej na Ewangelii oraz umiejętności wygłaszania kazań.

3. Pacyfista nowych czasów:

- zagorzały orędownik pokoju. Twierdził, że nie ma sprawiedliwych wojen

CRZEŚCIJAŃSKI WŁADCA

- wyobrażał sobie swojego bohatera jako chrześcijańskiego władcę w Europie jednolitej cywilizacyjnie i wolnej od podziałów politycznych.

- Erazm - pacyfista był świadomy ograniczonym możliwością zaprowadzenia pokoju w Europie

-„Miła wojna dla tych, którzy jej nie znają” ofiarami wojny są zawsze prości ludzie a nigdy ci, którzy ją rozpętali. Wyjątkiem były wojny obronne.

- Dla niego problem wolności i pokoju jest natury religijnej, co więcej chrześcijańskiej, a dopiero w drugiej kolejności politycznej. Jeśli zawiodą wszystkie dyplomatyczne środki obrony wówczas władca może chwycić za broń w obronie własnej i swego narodu.

- w czasie wojny należy walczyć po chrześcijańsku, godnie traktować jeńców. Powinna być również najkrótsza i wiązać się z jak najmniejszym rozlewem krwi.

- leczyć należy przyczyny nie skutki.

4. Pozycja kobiet:

- zalecenie wychowania kobiet w rożnych etapach ich życia jako dziewcząt, żon, matek, wdów zależnie od ich usytuowania społecznego, pojawia się w wielu jego dziełach

- według niego dziewictwo jest bardziej stanem ducha i umysłu niż fizycznym.

- interesowały go kwestie higieny osobistej, zdrowego odżywiania i ubierania się.

- wyczuwał zależności między cechami fizycznymi i charakterologicznymi jednostki a jej pochodzeniem.

- był doradcą w kwestiach małżeństwa

5. Nauczyciel teologii:

- stworzył fundamenty ”nowej teologii”, twierdził, że teologiem może być każdy nawet najzwyklejszy człowiek jeżeli tylko rozumie naukę Ewangelii i żyje zgodnie z nią.

- credo prawdziwego chrześcijanina opiera się przede wszystkim na wierze, na miłości Boga i bliźniego, na wierze w życie wieczne, do którego powinien dążyć całym swoim życiem.

MONTAIGNE

1.Sytuacja Monataigne'a:

- żył w epoce, w której tożsamość europejska była głęboko zahwiana przez gwałtowne przeobrażenia w różnych dziedzinach. Europa przestała utożsamiać się jedynie z chrześcijaństwem i wyrażała radykalne zerwanie ze wszystkimi odniesieniami, jakie przez całe wieki wyznaczały jej rozwój. Kształtowanie się literatury narodowej, a największe arcydzieła są odtąd pisane w językach lokalnych

- proza Montaigne'a jest naszpikowana cytatami łacińskimi ale jednocześnie nasycona wyrażeniami czerpanymi ze źródeł bardziej ludowych, a owa różnorodność wyraża zbieżność licznych doświadczeń w jednej filozofii egzystencji, inspirowanej żywą troską komparatysty i poczuciem zbieżności między sądami dogmatycznymi a większością przeżywanych sytuacji.

- dostrzegł społeczny i psychiczny przymus, który spowodował, że wychowanie zamiast przebudzenia człowieka ku światu stało się jego uwarunkowaniem.

2. Paradoks Montaigne'a:

- jest paradoksem doszukiwanie się w jego postaci profilu wychowawcy. Nie daje się w żaden sposób zaliczyć do osób, które określają teorię edukacji.

- jego sceptycyzm jest bardzo odlegly od kartezjańskiego uzasadniania „metody” dla właściwego kierowania własnym rozumem i poszukiwania prawdy w naukach i raczej nie najlepiej daje się pogodzić z wymiarem normatywnym, który zdaje się nieodłącznym od wszelkiej edukacji.

- podziela zainteresowania swoich współczesnych: uwydatniania roli historii, opowiadania o ziemiach niedawno odkrytych i zwyczajach tych, którzy je zaludniają, pochwala nauczania w sposób rekreacyjny poprzez aktywność teatralną i ćwiczenia fizyczne.

- do lektury klasyków pojmowanych problemowo dołączyła historia „nauczycielka życia”

- wychowawca jest bezsilny wobec tego, co stanowi podstawę naszej natury, nie ma więc mowy o kulturze prawdziwie intelektualnej, kulturze której przedmiotem mialo być kształtowanie intelektu jako takiego.

- w mniejszym stopniu był on prekursorem nowoczesnej szkoły, co twórcą kierunku pedagogicznego zajmującego się krytyką instytucji, stanowiącego krytyczna przeciwwagę dla systemów edukacyjnych.

- wiedza nie dostarcza żadnych norm pozytywnych, a jedynie daje nam poznac odległość, jaka dzieli postępowanie ludzi od tego, co doradzałaby mądra natura.

- cechy niezmienne są w znacznej mierze rozdzielone w sposób przypadkowy. Wychowanie jest okazja do ich aktualizacji, po to aby wytropic najlepsze charaktery

O WYCHOWANIU DZIECI

-„życie samo w sobie nie jest ani dobre, ani złe; jest miejscem na dobro i zło, wedle tego czym je zapełnicie”

- poprzez analizę wyobraźni i obyczajów, rozważa problemy zasadnicze dla wszelkiej filozofii wychowania: w jaki sposób umysł ludzki jest wykształcony przez swoje siły i swoje czynniki, które docierają doń ze świata? Wyobraźnia wytwarza liczne następstwa w rzeczywistości i stanowi najbardziej żywy dowód przeciw prymatowi woli w zachowaniu się człowieka.

- każde postępowanie podobnie jak sąd wartościujący, odnosi się do jakiegoś aspektu zwyczajowego - niezależnie jod tego jak różne i sprzeczne będą ze sobą te zwyczaje - tak silnie narzucają się naszej świadomości zwyczaje związane z miejscem naszego urodzenia.

- istota wszelkiego wychowania polega więc na sposobie wpajania obyczajów zgodnych z poszukiwaniem mądrości i istotnych dla rozwoju świadomości, która każdemu umozliwia kierowanie własnym postepowaniem według niepodważalnych norm. Montaigne wyśmiewa tych pedagogów, którzy z braku umiejętności spowodowania, by dzieci przyswoily sobie to, czego się je uczy, zadowalają się ładowaniem w ich uysly wiadomości doprowadzając do przesytu i pogardy: A zatem mając raczej chęc ukształtowania człowieka zręcznego nie zaś mądrego „choćbyśmy nawet mogli stać się uczonymi uczonością drugich, mądrzy możemy być jedynie własną mądrością”.

- nawiązuje do pedagogiki Platona, aby zarysować pedagogikę dialogu.

- wązna jest różnorodność ćwiczeń, ta intencja jest znacząca w każdej dziedzinie i wskazuje na konieczność kształtowania autonomii ucznia dzięki pomnażaniu jego zdolności wyróżnienia i cierpliwośći; wiąże się z tym bezpośrednio znaczne przywiązanie do aktywności fizycznej.

- należy przygotować ucznia do jasnych decyzji wszędzie tam, gdzie jego wybór może mieć następstwa dla niego samego czy i dla innych.

- do ważnych aspektów wychowania należy umiejętność zapominania o zasadach ogólnych, by koncentrować się na szczegółach i wyjątkach, które służą za przykład, budząc podziw bądź odrazę.

- porównując indywidualne postawy w ramach stosunków społecznych, uczeń „wzbudzi w sobie chęć naśladowania dobrych, a wzgardę dla nikczemnych”. Dla tego celu wystarczy nie przyspieszać toku doświadczenia, które ma na celu kształcenie pragnień i naturalnych dyspozycji i nie wpajać żadnego rygoryzmu moralnego.

- sceptycyzm Montaigne opiera się na antropologii, która czyni z wyobraźni nieograniczonej i nieskoordynowanej sposób utrzymania przez umysl spontanicznośći, która przeciwstawia zwykłe zachowanie różnych istot żywych tajnikom wiedzy, wyraża to w sposób szczególny. Wszelki sąd będzie lepiej uzasadniony ze względu na fakty niż za pomocą zasad utworzonych okazjonalnie. To samo odnosi się nawet do moralności teologicznej: „Osobliwym znakiem naszej prawdy winna być nasza cnota, jako iż jest zarazem najbardziej niebiańskim i najtrudniejszym znakiem, i najgodniejszym wytworem prawdy.”

- relatywizm Montaigne'a jest przede wszystkim realizmem, który unika fikcji przeciwnych doświadczeń. Odwracając antropocentryzm, poszukuje w świecie znaków boskiej wielkości.

3. Fenomenologia w myśli Montaigne'a.

- korzysta z metody fenomenologicznej, by badać umysł, stosuje tę metode wobec tekstów starożytnych i współczesnych.

- broniąc się przed wszelkim dogmatyzmem, korzysta z takiego sposobu, gdzie opis ejdetyczny jest uzyskany przez zbliżenie przeżyć do pojęć.(Próby)

- Próby kryją w sobie odkrycie egzystencjonalne i metodologiczne, którego stanowią podsumowanie: w tej perspektywie uprawomocnione jest upatrywanie w osobie Montaigne'a pedagoga, a jego manifestowana pogarda dla wiedzy niemusi go dyskwalifikować w naszych oczach.

- dziedzictwem Montaigne'a jest filozofia opisu ejdetycznego opartego na osobistym doświadczeniu

- wobec refleksyjnego dystansu z intencją wyrażania postawy zasadniczej dla naszego sposobu rozumienia współczesnego oblicza pisarza, Montaigne nie jest w sposób podstawowy teoretykiem wychowania, przynajmniej w sensie przejawiania postawy powolnego dystansu. Teksty poświęcone dzieciom, zwierzętom, ludziom pierwotnym, czynnością rozmawiania, lektury itp. Stanowią tymczasem wyraz prawdziwej doktryny pod warunkiem, że zostanie odniesiona do myśli, jak ją uzasadnia, a ona z kolei ulega radykalizacji w miare jak postępuje pisanie Prób, jego antropologia wydobywa z zapomnienia przez naturalne ograniczenie naszych władz umysłowych podstawowe źródła przemocy, jego quasi-fenomenologiczna metoda opisu stanów świadomości określa wychowanie jako uczenie się samego siebie po to, by poznać swoje siły i słabości, okrzepnąć i przyjąć własną pozycje doczesną. Ciekawość wobec świata świadczy o wewnętrznej pustce, której brak bogactwa całej ludzkiej kondycji i czyni z wychowania konstrukcje autentycznie świadomą.

TOMASZ MORUS

- „głos sumienia” początków anglikańskiej reformacji oraz jedna z trzech najwybitniejszych postaci anglikańskiego renesansu.

- ten uczony, prawnik, teolog, mąż stanu, męczennik wpłynął swoją osobą nie tyle na rozwój reformacji w Anglii, co przede wszystkim na powstanie nowego gatunku literackiego - powieści futurystycznej i idealistycznej o tematyce społecznej.

- Utopia tytuł jego najwybitniejszego dzieła, stała się terminem obiegowym na określenie ustroju społeczno-politycznego pojmowanego nie tylko jako ideał pożyteczny i wysoce pożądany, ale równocześnie zupełnie nierealny.

- do historii przeszedl głównie jako teoretyk polityczny, który sprzeciwił się zamiarom Henryka VIII, aby wyprzeć papieża i wystąpic jako głowa kościoła anglikańskiego

- był zarówno dalekowzrocznym wizjonerem, jak i krytykiem współczesnego mu społeczeństwa.

- jako człowiek odrodzenia był otwarty na nowe idee i sposoby myślenia. Z entuzjazmem odkrywał nowe horyzonty, pojawiające się dzięki rosnącemu zainteresowaniu literaturą antyczną.

1. MORUS I REFORMACJA W ANGLII

- podobnie jak Colet i Erazm odczuwał potrzebę większej tolerancji religijnej oraz przeprowadzenie reform w obyczajowości i życiu kleru, ale stanowczo sprzeciwiał się rozbiciu Kościoła.

2. CZŁOWIEK I WYCHOWAWCA EPOKI RENESANSU

- razem z przyjacielem Erazmem obaj kladli nacisk na moralny i religijny wymiar myśli renesansowej. Nie ograniczali się jedynie do świeckich czy artystycznych nowinek z Italii. Poświęcali tyle samo uwagi filozoficznym i moralnym kwestia poruszanym przez greckich myślicieli, takich jak Platon czy Arystoteles, co historii i legendom. Na tym polega różnica między renesansem angielskim a kontynentalnym. Morus chciał zachować angielskie prawo zwyczajowe kosztem prawa rzymskiego, zaś w sprawach wychowania opowiadał się za uwzględnieniem wymiaru tak religijno-moralnego, jak i akademickiego.

- w listach do nauczyciela swoich dzieci podaje dokładne wskazówki dotyczące ich wychowania. Kobietom zaleca zdobywanie wyższego wykształcenia zwłaszcza w literaturze i filozofii starożytnej jako antidotum nad nudne lekcje muzyki, haftowania i gotowania.

- zdominowana przez Kościół oświata nie oferowała prawie nic poza uczeniem się na pamięć katechizmu i odmian łacińskich, ćwiczeń w liczeniu i tłumaczeń z angielskiego na łacinę i odwrotnie. Wzrost zainteresowania literaturą grecką wpłynął na pojawienie się świadomości istnienia odmiennego sposobu postrzegania świata jako miejsca oraz człowieka jako uosobienia piękna, posiadającego niepowtarzalną osobowość. Świadomość ta zmieniła poglądy na wychowanie a Morus dążył do tego, aby owe zmiany znalazły odzwierciedlenie w praktyce jako „Akademii”

3. „AKADEMIA MORUSA”

- można powiedzieć, że dom Morusa był rodzajem szkoły eksperymentalnej. Żonę i dzieci nauczył śpiewu i gry na różnych instrumentach, sztuki recytacji i dyskusji na tematy filozoficzne i teologiczne zarówno po łacinie, jak i po angielsku a czasami po grecku.

Mężczyzn i kobiety traktował na równi.

- uważał, że dzieci są darem od Boga dla rodziców i narodu. Dlatego wykształcenie powinny otrzymywać także od państwa i kościoła.

- twierdził, że do obowiązków państwa należy nie tylko zapewnienie dobrze wyszkolonej kadry, ale i zadbanie o cały system oświaty.

4. UTOPIA

- Filozofia wychowawca Morusa zrodziła się w wyniku dyskusji w gronie przyjaciół i towarzyszy oraz jako wypadkowa jego własnych studiów, obserwacji i przekonań politycznych. Wierzył, że człowiek może dokonać rzeczy wielkich wznieść się ponad przeciwności losu, żyć sztuką, literaturą, muzyka i filozofią w równym stopniu jak osiągnięciami świata nauki.

- według Turnera Utopie można interpretować dwojako. Jedna z koncepcji mówi, że jest ona przede wszystkim zgodnym z doktryna katolicką autorskim programem społecznym Morusa, opartym na wspólnocie dóbr i wspólnej pracy, w związku z czym jakakolwiek zbieżność z wizją komunistycznego społeczeństwa jest przypadkowa. Drugi pogląd głosi, że jest to na wskroś świecki, racjonalistyczny manifest polityczny. Z żadnym z tych poglądów nie można się zgodzić w zupełności.

- Utopie można potraktować jako satyrę polityczną lecz również jako bajkę i fantazję literacką.

- pisząc Utopie Morus chciał uwrażliwić ludzi na istotę społecznego i politycznego zła otaczającego ich świata, pokazując zjawiska takie jak np. inflacja, korupcja, wyzysk ubogich, wojny prowadzone z byle powodu, przepych dworu, nadużywanie władzy przez monarchów absolutnych itp.

- dzieci i dorośli powinni utrzymywać nieskrępowane relacje i uczyć się od siebie nawzajem

- istotna rolę w nauczaniu odgrywają wartości duchowe przekazywane przez księży, którzy ponoszą odpowiedzialność za moralne wychowywanie dzieci i młodzieży dorastającej.

Zasady moralne wpojone dziecku już w dzieciństwie będą mu towarzyszyć do końca życia. Wtedy państwo będzie bezpieczne, gdyż jedyne zagrożenie może wynikać z powstania defektów moralnych w rezultacie zaszczepiania złych wartości.

5. DZIEJE RYSZRDA III

- Ryszard przedstawiony jako krwawy okrutnik i czarny charakter

- książka ta stanowi początek rozwoju nowożytnej literatury historycznej.

- napisana w dwóch wersjach językowych jednocześnie

Jeśli chodzi o jego koncepcje wychowawcze, to są już one obecnie elementami naszej rzeczywistości: szkoły państwowe, koedukacja, kształcenie dorosłych, pełnowartościowe programy nauczania, wychowanie moralne i akademickie, nauczanie w języku narodowym. Taka wizja została zaprezentowana w Utopii. Wzorców dostarcza nam także jego „Akademia”. Fakt, że z jego poglądami utożsamiają się w równej mierze zarówno socjaliści jak i liberałowie jest swego rodzaju fenomenem. Ten komu się to udało bez wątpienia zasługuje na miano „człowieka na każdą porę”.

JAN LUDWIK VIVES

- w kolegium wpływ na jego Zycie wywarły także kontakty z devatio moderna - ruchem, który starał się odrodzić ducha starego Kościoła

- poprzez Erazma i Niderlandzkie koło devatio moderna Vives zaznajomił się z tym, co nazwano „północnym humanizmem”. Włoski humanizm z jego wieloma różnorodnymi stylami, z jego różnorodnymi reprezentantami jest bardziej literacki i estetyczny niż północny humanizm uważany za bardziej moralny, teologiczny, filozoficzny, polityczny i społeczny w swoim charakterze.

- odróżniał się swoimi moralnymi i filozoficznymi podstawami, ale dzielił z innymi głębokie przywiązanie do religii.

- utrzymywał kontakty z Tomaszem Morem, Vives również sprzeciwiał się rozwodowi Henryka VIII i został zmuszony z tego powodu do powrotu do Lowanium. Jego przyjaźń z potężnymi tego świata nigdy nie spowodowała zachwiania jego przekonań.

1. HUMANISTA-FILOZOF

- to filozof, którego niełatwo jest zakwalifikować. Jego edukacja była taką, jaka była na owe czasy dostępna, obejmująca różne nurty scholastyki oparte na Arystotelesie.

- przyjął za swoje to, co uważał za najistotniejsze z różnych myślicieli i połączył to w chrześcijański światopogląd, oparty częściowo na Arystotelesie, ale także zakorzeniony w poglądach, lub przynajmniej mający cechy ich szerokiej rzeczy klasycznych myślicieli: Platona, Cicerona, Seneki, św. Tomasza, augustianizmu i po trosze nominalizmu.

- w O Pierwszej filozofii Vives określa podmiot i metody swych rozważań. Zamierza badać co kieruje Naturą, utrzymując, że nasze poznanie, nie wytrzymujące ciemności, która ogarnia nasze umysły, jest tym, co możemy uzyskiwać przez doświadczenie i refleksję, gdyż to, co nie może być opisane rozumowo, wciąga nas w świat fantazji i iluzji. To niezwykle na owe czasy zaufanie do doświadczenia w pracy filozoficznej zapowiadało powstanie empirycznej metody Renesansu.

-O prawdzie wiary chrześcijańskiej stwierdza w niej, że prawda o rzeczach przekracza ludzkie poznanie, które musi być ograniczone i musi odkrywać rzeczywistość na podstawie dokładniej obserwacji, chociaż są tacy, którzy mylnie twierdzą, że człowiek jest miarą wszystkich rzeczy. Zaprzecza on teorii dwoistości prawdy rozwijanej, zgodnie z którą coś może być prawdziwe według filozofii, zaś fałszywe z teologicznego punktu widzenia i vice versa. Takie paradoksy i sztuczki nie mają miejsca w myśleniu Vivesa.

- Owocem spędzenia przez niego życia na nauczaniu są jego Wstępy i Komentarze poświęcone autorom klasycznym.

- jego światopogląd nawiązuje do rozmaitych odmian scholastycyzmu, jest głównie scholastyczny i ponad wszystko chrześcijański

- Vives razem z Bude, More'em i Erazmem obrali drogę humanizmu chrześcijańskiego

2. PACYFISTA

- pisywał listy do tych, którzy w swoich rękach dzierżyli los Europy w pierwszej Polowie XVI w. wspólnym mianownikiem tych listów to badania nad pokojem, który wszyscy postanowili zniszczyć.

3. PEDAGOG

- pierwszy systematyczny teoretyk Renesansu

Według Vivesa nauczyciele powinienni: nie tylko posiadać umiejętności wymagane do swego nauczania, ale także Stanowic przykład prowadzenia się be zarzutu. Musza ponad wszystko unikać mówienia i robienia czegokolwiek, co daje zły przykład lub może gorszyć tych, których oni uczą, a także powinni powstrzymywać się od niegodnych naśladowania zachowań. Ktoś kwalifikowany na nauczyciela powinien być oceniany nie tylko na podstawie jego wiedzy, ale także ze względu na jego prowadzenie się.

- opisuje jak wyznaczać najbardziej właściwe kursy studiów dla poszczególnych uczniów

- zaleca by nauczyciele okazywali uczniom uczucia podobne do tych które okazuja wobec nich ich rodzice

- nauczyciel powinien zyskać ucznia studentów przez dobrotliwą uprzejmość, a w zamian za to oni powinni go czcić i szanować

- zwraca uwagę na lokalizację szkół, które powinny być usytuowane w przyjaznym otoczeniu

- zamiłowanie do empirii jest widoczne w jego metodach pracy, które zawsze oparte były na doświadczeniach wyniesionych z jego otoczenia i na zastosowaniu tego, co zwane jest teraz „badaniami metodycznymi nauczyciela”: obserwowaniu panujących warunków, wskazywaniu dokładnie problemów, projektowaniu modeli działania i porównywania ich z sytuacjami z życia. Kładł nacisk na to, aby formułowanie jakiejkolwiek generalnej zasady poprzedzała duża liczba eksperymentów.

- kultura języka - jest nieodłącznie związana z myśleniem i odróżnia ludzi od zwierząt. Język jest nieodzownym środkiem stosunków międzyludzkich. Język jest skarbnicą uczenia się. Jednym z uniwersalnych zalecanych przez niego języków była łacina.

- dzieci powinny podlegać edukacji od 7. do 15. roku życia, aczkolwiek powinno to zależeć od indywidualnych uzdolnień ucznia. Najbardziej zaś istotne znaczenie mają w edukacji ojczyste, narodowe języki oraz łacina i greka.

- opisuje jasno i szczegółowo praktyczne standardy dotyczące procedur nauczania i uczenia się.

- „edukacja” i „o edukacji”

- uczenie się jest taką aktywnością, która nigdy nie powinna ustawać, poszukiwanie wiedzy to proces nieustający i mający trzy aspekty: poznanie, porozumiewanie się, i czynienie dobra.

- O wychowaniu niewiasty chrześcijanki dziewczęta muszą być nauczane od narodzenia. We wczesnym dzieciństwie podstawą nauki jest zabawa, ale przedmioty do zabawy powinny być dobrane tak aby przygotowywały ich do prac domowych. W wieku 7 lat dziewczęta miałyby zapoznawać się z czytaniem i pisaniem, a także z pracami ręcznymi, które akurat w tym czasie wykonują dorosłe kobiety. Kobieta nigdy nie powinna być bezczynna. Jednym z jej obowiązkow miałoby być czytanie poboznych książek i wszystkiego co dostarcza wzorców dobrego prowadzenia się.

- był nieugięty w poglądach na to, że kobiety nie powinny używać kosmetyków, farbować włosów, ubierać się w pretensjonalną biżuterie lub wymyślne ubrania.

- został określony europejskim pedagogiem nie tylko z racji jego geograficznego pochodzenia, ale także ze względu na poruszane przez niego zagadnienia dotyczące kształtowania nowej Europy, które do dnia dzisiejszego nie straciły nic na swojej popularności.

5

---