Problemy badawcze, hipotezy i ich rola w badaniach naukowych
Problem badawczy jest to zabieg werbalny polegający na precyzyjnym rozbiciu tematu na pytania i problemy. Jeśli chcemy aby był prawidłowy musi spełniać kilka warunków:
- sformułowane problemy muszą wyczerpywać zakres naszej niewiedzy zawartej w temacie badań
- sformułowania powinny zawierać wszystkie generalne zależności między zmiennymi
- problem powinien być rozstrzygalny empirycznie i praktycznie (w fazie koncepcji nie można mieć co do tego pewności)
Problemem badawczym może być np.: nie odpowiednie zachowania uczniów w szkole.
Problem badawczy odszukujemy zawsze kiedy cos badamy. jednak zanim do tego dojdziemy musimy najpierw wybrać metodę jaka będziemy badać dane zjawisko. Przez metodę badawczą rozumiemy sposób dochodzenia do celu jaki stawia sobie nauka. Do głównych wymagań metodologicznych należą: metody badawcze i metody poznania powinny kierować się zasadami naukowej metody poznania, tj. materializmem dialektycznym i historycznym (metoda dialektyczna wymaga rozpatrywania zjawisk jako wzajemnie ze sobą powiązanych i uwarunkowanych, wymaga od badacza wszechstronnego poznania całego bogactwa konkretnego materiału faktycznego, z którego mają wynikać wnioski niezbędne dla praktyki. Materializm historyczny uczy jak wykazać ścisłą historyczną zależność wszelkich instytucji wychowawczych, takich czy innych form “świadomości społecznej”, teorii pedagogicznych, od struktury społeczno-ekonomicznej w danym okresie dziejowym). Oprócz tych ogólnych wymagań wysuwa się w pedagogice szereg postulatów metodycznych bardziej szczegółowych: poznanie i badanie całego bogactwa doświadczeń pedagogicznych może się dokonywać przy wykorzystaniu różnorodnych metod badawczych (jednostronność w stosowaniu metod prowadzi do przypadkowych i nieprawdziwych wniosków) w badaniach należy nie tylko stosować różne metody ale trzeba również umieć je stosować w sposób naukowy i znać wymagania jakim musi odpowiadać poznanie naukowe stosowane metody badawcze muszą umożliwić ustalanie i wykrywanie związków i praw rządzących przebiegiem badanych zjawisk badania powinny uwzględniać wiązanie teorii z praktyką badacz nie może w pracy kroczyć na oślep i ograniczać się wyłącznie do zbierania materiału praktycznego lecz musi być do tej pracy odpowiednio metodologicznie i teoretycznie przygotowany.
W trakcie całego procesy badawczego wyróżniamy trzy fazy: faze koncepcji, faze badań oraz analiza tych badań i wyciągnięcie wniosków. W pierwszej fazie przygotowujemy się do badań i musimy dokonać takich czynności jak:
Określenie przedmiotu i celu badań - to zadanie staje przed nami w momencie uświadomienia sobie konieczności przeprowadzenia badań empirycznych. (np. praca dyplomowa, potrzeba lepszego poznania miejsca i efektów naszej pracy dla ich doskonalenia, konferencja pedagogiczna, na którą trzeba przygotować raport)
Sformułowanie problemów badawczych - zabieg werbalny polegający na precyzyjnym rozbiciu tematu na pytania i problemy. Jeśli chcemy aby był prawidłowy musi spełniać kilka warunków:
- sformułowane problemy muszą wyczerpywać zakres naszej niewiedzy zawartej w temacie badań
- sformułowania powinny zawierać wszystkie generalne zależności między zmiennymi
- problem powinien być rozstrzygalny empirycznie i praktycznie (w fazie koncepcji nie można mieć co do tego pewności).
Sformułowanie hipotez - konieczna jest tu pewna suma wiedzy teoretycznej o badanych zjawiskach, wiedza ta powinna być szczegółowa, zakres tej wiedzy można podzielić na dwie grupy: - wiadomości o badanym terenie (typu demograficznego, ekonomicznego, itp.) oraz znajomość badań i wyniku badań podobnych przeprowadzonych na innym terenie, - wiadomości ogólne z zakresu wychowania, pedagogiki społecznej, elementów socjologii. Po uzyskaniu odpowiedniej wiedzy można przystąpić do formułowania hipotez.
Wybór terenu badań lub dobór próby - jest to przede wszystkim typologia wszystkich zagadnień, cech i wskaźników jakie muszą być zbadane, odnalezienie ich na odpowiednim terenie, u odpowiednich grup społecznych, lub w układach i zjawiskach społecznych, a następnie wytypowanie rejonów, grup, zjawisk i instytucji jako obiektów naszego zainteresowania. Wybór terenu badań to dopiero część zadania, jeśli dotyczy to małej grupy to sprawa jest prosta, gdyż możemy zbadać wszystkie elementy interesującego nas układu. Jeśli badania dotyczą szerokiego obszaru badacz musi wyodrębnić grupy jednostek, które będą reprezentować całość
Opracowanie technik badawczych - etap obejmuje przygotowanie całości warsztatu badawczego ze wszystkimi szczegółami, koniecznymi do sprawnego prowadzenia badań.
Badanie pilotażowe - stanowi weryfikację naszej wstępnej wiedzy o środowisku, o jego charakterze, zróżnicowaniu, procesach w nim zachodzących. Jest także okazją do sprawdzenia sprawności narzędzi badawczych jakie wybraliśmy i opracowaliśmy dla naszych zamierzeń poznawczych. Badania pilotażowe mają dać nam obraz badanego środowiska w głównych jego zarysach.
Opracowanie ostatecznej wersji zagadnienia, hipotez roboczych oraz narzędzi badawczych - uzyskana w poprzednich etapach wiedza może stać się podstawą do zmiany brzmienia tytułu naszej pracy, może go poszerzyć lub zawęzić, skoro okaże się, że uzyskanie wiedzy o pewnych zagadnieniach jest niemożliwe lub wiedza ta będzie niepełna. Duże znaczenie mają tu badania pilotażowe, gdyż dzięki nim uzyskaliśmy potwierdzenie lub obalenie założonego wcześniej istnienia określonych zależności między zjawiskami, mogliśmy natomiast zdobyć dane o istnieniu zjawisk lub cech wcześniej w hipotezach nie uwzględnionych
Faza druga polega na przeprowadzeniu badań właściwych - do badań zasadniczych przystąpić należy zaraz po zakończeniu badań pilotażowych, badania powinny przebiegać sprawnie i trwać możliwie jak najkrócej, trzeba bowiem pamiętać o dynamice przeobrażeń społecznych. Naszym zadaniem jest za pomocą narzędzi badawczych zarejestrować pewien stan umiejscowiony w czasie i przestrzeni. To wymaga prowadzenia badań w czasie, w którym nie następują wydarzenia, mogące mieć wpływ na badane przez nas układy społeczne. Reguła ta nie ma zastosowania do badań eksperymentalnych, opierających swoje założenia na takich właśnie okolicznościach, które pozwalają rejestrować np. określony stan opinii publicznej przed wprowadzeniem określonej zmiennej i po jej wprowadzeniu.
Ostatnia faza polega na uporządkowaniu wszystkich materiałów badawczych oraz przeanalizowaniu ich i wyciągnięciu wniosków. Wyróżniamy tutaj takie czynności jak:
Uporządkowanie - może być przeprowadzone wg następujących zasad:
- zakresu zagadnienia (zagadnienia ogólne lub szczegółowe)
- grupy społecznej lub rodzaju zjawiska, czy zależności społecznej (uczniowie, rodzice, grupy rówieśniczy, odległość od szkoły, itp.)
Nie zawsze istnieje możliwość przeprowadzenia tak precyzyjnych podziałów. Jeśli takiej możliwości nie ma należy doprowadzić przynajmniej do logicznego uporządkowania zagadnień i faktów.
Kodyfikacja wg klucza - polega na stosowaniu technik badawczych, posługujących się zapisem (kwestionariusze, skale, itp.) celem przyporządkowania odpowiednim kategoriom pojęciowym wszystkich sytuacji.
Opracowanie statystyczne - ujęcie danych w kategorii ilościowe. W badaniach pedagogicznych statystyka służy do liczbowego wyrażania zależności między zjawiskami stopnia natężenia pewnych tendencji, wielkości badanych cech itp.
Analiza jakościowa, klasyfikacja zagadnień i zależności - faza ta dopełnia poprzednio omówioną. Na podstawie danych liczbowych budujemy charakterystykę badanej zbiorowości, przedstawiamy w kategoriach jakościowych jej cechy, które wcześniej pogrupowaliśmy w dane liczbowe. Zadaniem analizy jakościowej jest wytypowanie wszystkich zależności między elementami badanego układu lub środowiska.
Weryfikacja hipotez - na podstawie dotychczasowego postępowania sformułowaliśmy szereg twierdzeń, których uzasadnienie znaliśmy tylko częściowo. Celem badań było uzyskanie potwierdzenia ich prawidłowości, lub odrzucenia. Ostateczne potwierdzenie lub odrzucenie tych hipotez przebiega podczas ich weryfikacji.
Opracowanie teoretyczne i uogólnianie wyników - częściowo polega na myślowym podsumowaniu całości badań i ułożeniu koncepcji przedstawienia ich w postaci zracjonalizowanego wywodu myślowego. Zadaniem naszym jest uporządkowanie uzyskanych wyników wedle ich zakresu i znaczenia, przyporządkowanie poszczególnych hipotez generalnym założeniom i celom badań.
Ważną rolę w badaniach naukowych (to szczególna postać poznawania rzeczywistości nas interesującej. Jest ono sposobem w jaki musimy postępować w pewnej dziedzinie, tzn. sposobem, w jaki musimy porządkować nasze działanie, a mianowicie przyporządkować je pewnemu celowi. Celem tym jest rozwiązanie problemu [problemów] badawczych) odgrywają hipotezy.
Hipoteza, zwana także przypuszczeniem, jest propozycją odpowiedzi na pytania zawarte w problemach badawczych. Jest to jednak oczywiście odpowiedź wstępna, przypuszczalna, której prawdziwość ma być potwierdzona w podejmowanym badaniu. Hipoteza nie różni się więc kształtem gramatycznym od zdania obserwacyjnego, na którego to terść składa się opis faktu naukowego. Jedyna różnica jest jedynie to iż nie wiemy czy jest to prawda czy fałsz. Obecność dokładnie sformułowanych hipotez odróżnia poznanie naukowe od poznania potocznego, stąd uznanie koniecznej obecności w badaniach naukowych. Hipoteza ukierunkowuje nam badania na problemy ważne, a w pedagogice hipoteza spełnia role także ochronną, ograniczającą ryzyko podejmowania badań zagrażających dobru badanych wychowanków. Jednak żeby hipoteza mogła tę barierę ochronną stanowić, musi spełnić następujące warunki:
-tłumaczyć w sposób dostateczny znane fakty
-musi być możliwa do zweryfikowania przez konsekwencje, które z niej wynikają
-musi dotyczyć istotnych dla danej nauki zdarzeń i ma moc teoriotwórczą
-musi być zdaniem wysoce prawdopodobnym, którego słuszność wstępna polega na tym, że jest zdaniem niesprzecznym z udowodnionymi już twierdzeniami danej dyscypliny naukowej.
Rola hipotez w badaniach naukowych jest nie oceniona, gdyż dzieki niej wyznaczamy sobie nowe cele w różnych badaniach jak np.: Musimy zbadać małe dziecko gdyż podejrzewa się u niego chorobe psychiczną. Stwiamy sobie wtedy hipotezy takie jak: czy dziecko się normalnie zachowuje, czy dziecko normalnie rozwija się prawidłowo (czy mówi normalnie, czy czyta, czy pisze itp.), itp. A jeżeli byśmy zastosowali tuataj teze zamiast hipotezy nie było by co badać gdyż z gory byśmy coś zakładali np.: dziecko nie rozwija się prawidłowo ponieważ jest chore psychicznie. Krótko mówiąc hipoteza daje nam pytania na dany temat na które musimy poprzez badania odpowiedzieć.
Pedagogika cz.1
PEDAGOGIKA I JEJ ZADANIA
Pedagogika bada wszelkie zjawiska wychowawcze odnoszące się tak do dzieci jak i do młodzieży i dorosłych. Przedmiotem jej badań są nie tylko wpływy wychowawcze organizowane świadomie i celowo również niezamierzone i żywiołowe
Zadania pedagogiki
Podstawowym zadaniem pedagogiki jest wyposażenie tych, którzy zajmują się organizacją procesów dydaktycznych lub wychowawczych w wiedzę o skuteczności różnego rodzaju zabiegów
1.Gromadzenie wiedzy o rzeczywistości wychowawczej i rzetelny opis wyników tej obserwacji, oraz twierdzenie jak przebiegają procesy wychowawcze w formie zadań sprawozdawczych i opisowych
2.Uogólnienie wyników obserwacji wykrywanie związków i zależności miedzy zjawiskami wychowawczymi i formowanie wniosków w formie żądań ogólnych przedstawiających prawidłowości przebiegu procesów wychowawczych, wyjaśnianie tych związków i zależności w celu ukazania, które z nich wywołują nieporządne zjawiska a które są nieporzadane z punktu widzenia prawidłowego rozwoju osobowości człowieka i w celu umożliwienia przewidywania przebiegu tego rozwoju i kierowania nim
3.Dostarczenie wiedzy potrzebnej do przekształcania rzeczywistości wychowawczej przedstawionej w formie zadań wartościowych i normatywnych, celów i zasad wychowania w funkcjonalnym związku z rozwojem społeczno ekonomicznym społeczeństwa, wytyczenie metod realizacji celów wychowania sprawdzenie skuteczności tych metod w praktyce wychowawczej
Pedagogika
Jej przedmiotem jest człowiek w określonych warunkach społecznych nie tylko ulega zmianom w toku badań, ale i pod ich wpływem. Pedagogika opisuje, więc fakty i doświadczenia praktyki wychowawczej, objawia je i odpowiada na pytania jak i dlaczego przebiega takie czy inne zjawisko wychowawcze, jaka może być rzeczywistość wychowania i jaka być powinna a ponad to bada je w niesłychanie złożonej dynamice rozwojowej.
Pedagogika ukazuje rolę i znaczenie wychowania i rozwoju w kształtowaniu ludzkiej osobowości a także w życiu społecznym znajomość wiedzy jest niezbędna dla nauczyciela i dla każdego, kto ma na celu wychowanie człowieka
CELE KSZAŁCENIA I WYCHOWANIA
Wychowaniem- określany czynnik i działanie mające wychowawcze skutki, ale i również i procesy zmian zachodzących pod ich wpływem w warunkach ludzkich a także trwałe procesy ich wyników. O tym, kim stanie się człowiek decyduje splot czynników biologicznych, społecznych oraz jego osobista aktywność i wychowanie
Cele wychowania
1.Przygotowanie młodego do uczestnictwa, które wyrażałoby się w zaangażowanym działaniu
2.Przygotowanie młodego do pracy zawodowej w tym rozwój indywidualnych uzdolnień i osobistych zamiłować
3.Rozwinąć i uwarunkować potrzebę kulturalnego uczestnictwa
4.Kształtowanie określonych postaw
5.Stworzenie postaw zawiązywania konfliktów miedzy jednostkami a grupami zorganizowanymi w państwie
Wychowanie - zawiera bogatą i różnorodną treść, bywa różnie określane w literaturze pedagogiki w uściślaniu pojęcia wychowanie naukowcy zajmują na ogół 2 różne stanowiska. Jedni przypisują mu szerokie znaczenie inni, starają się je określić w szerszym znaczeniu. Według Suchodolskiego jest to przygotowanie człowieka do zadań, jakie powstają w wyniku rozwoju współczesnej cywilizacji. Jest przysposobieniem jednostki do życia. Ryszard Wroczyński podkreśla, że współczesne wychowanie jako proces celowego działania realizowane jest ponadto w wartości tzw.: cywilizacji zmiennej
Kształcenie - ogół czynników i sposobów umożliwiających ludziom uzyskane rezultaty w dotychczasowej rzeczywistości, przyrodniczej i społecznej, Ludzie zdobywają zasób wiedzy umiejętności i spawnosci. Rezultaty kształcenia nazywamy kształceniem opanowanie wiedzy naukowej i sprawności sposobów samodzielny zaś bez pomocy nauczyciela to samokształcenie. Szkoła tworzy w każdym społeczeństwie określony system kształcenia zadaniem ich jest pomaganie człowiekowi w opanowaniu wiadomości otaczającej go rzeczywistości.
Nauczanie - kierowanie procesem uczenia się planowaną pracą nauczyciela z uczniami. Umożliwiająca zdobywanie zdolności i umiejętności nawyków i rozwijanie ich zdolność i zainteresowań. Jest dla pewnego zasobu wiadomości umiejętności i sprawności jednostki lub grupy ludzi w celu przysposobienia ich do wykonywania określonych zadań, nauczyciel w procesie nauczania podaje wiadomości w sposób systematyczny i dostosowany do ich poziomu umysłowego. Proces nauczania to tok systematycznych i poznawczych działań nauczycieli i uczniów zmierzający do spowodowania decydujących zmian osobowości
Osobowość - to termin definiowany w wieloraki sposób, mówiąc o osobowości mamy na uwadze jakąś osobowość, oznacza całość procesów psychicznych zachodzących w jednostce, we współczesnej psychologii występuje kilka ujęć, osobowość to zespół cech psychicznych przy pomocy, których można opisać podstawowe formy zachowania się człowieka
Środowisko - to otaczający nas krąg osób i rzeczy, środowisko rozpatruje się z różnych punktów widzenia. Mówimy o środowisku biologicznym. Geograficznym, i wychowawczym. Środowisko biologiczne to układ wszystkich czynników ożywionych lub nieożywionych. Środowisko geograficzne to otaczający ludzi przyroda, warunki życia człowieka
Czas wolny - to czas do dyspozycji jednostki po wykonaniu zadań obowiązkowych, pracy zawodowej i nauki w szkole. Czas wolny przeznacza się na:
-Odpoczynek
-Rozrywkę
--Działalność społeczną
-Rozwój zainteresowań
Kultura - to całokształt materialnego i duchowego dorobku ludzkiego gromadzonego, utrwalonego i wzbogaconego w ciągu jej dziejów przekazywany z pokolenia na pokolenie. Element będący wspólną wartością danego społeczeństwa przez nie przekazywane. Mamy na myśli przekazywanie takich wzorów postępowania jak sposoby zachowania się związane z wszelka ą stałą postawą czy funkcją w życiu społecznym
Szkoła w ujęciu tradycyjnym i społecznym
-Szkoła macierzysta do 6 lat ( 0-6)
-Szkoła elementarna od 6 do 12 lat
-Szkoła gimnazjalne od 12 do 18 lat
-Szkoła - akademia do 18 do 24
Cechy szkoły
1.Jest instytucją przekazującą dzieci i młodzieży wiedzę naukową i rodzinną - wiedze potoczną - pozwala na systematyczne zgłębienie wiedzy
2.Jest instytucją nauczającą metodami naukowymi- nauczanie, - zastosowanie teorii psychologiczno - pedagogicznej
3.Może systematyzować ,ukierunkowywać wpływy oddziaływania kształtujące i wychowawcze
4.Stara się dawać całościowy pogląd na wiedzą człowieka o świcie
5.Stara się przygotować do udziału w funkcjonowaniu społecznym - uspołecznia
6.Stara się rozwijać osobowość wychowanków by pozwolić na samodzielne kierowanie swoim życiem
Zasady funkcjonowania szkół
-Demokratyzacja
-Powszechność
-Bezpłatność
-Jednolitość
UCZEN W PROCESIE DYDAKTYCZNO - WYCHOWAWCZYM
Efekty uczenia się zalezą od;
-Cech rozwojowych
-Który uzależnia procesy uczenia się?
-Sytuacji uczenia
Cechy indywidualne
-Płeć
-Inteligencja
-Zdolności specjalne
-Typ poznawczy
-Dominujący rodzaj aktywności
-Wiedza
-Nastawienie postawy
-Poglądy
-Poziom aspiracji
-Motywy uczenia się
-Zainteresowania
Proces dydaktyczno- wychowawczy
1.Tworzenie ładu zew i wew.
2..Poznanie faktów na lekcjach
Kształtowanie pojęć
3.Wiązanie teorii z praktyką
4.Kształtowanie umiejętności i nawyków
5.Kontrolowanie i ocena wyników kształcenia
PROCESY WYCHOWANIA, ZASADY I ŚRODKI
Zasady:
-Zasada instancji obiektywnych, zjawiska wychowania nie wyczerpuje się w stosunku między wychowawcą a wychowankiem. Chociaż często wypowiadane są takie, własne poglądy. W wychowaniu bierze udział 3 partnerów. Jest nim społeczno kulturowy świat obiektywny, ogólnoludzki i narodowy, w którym żyją i działają zarówno wychowawcy jak i wychowankowie
-Zasada aktywności wychowanka
-Zasada indywidualizacji
-Zasada organizowania zespołu i środowiska wychowawczego
-Zasada postawy wychowawczej
Cele wychowania i środki wychowania
- Stosowanie kar i nagród w wychowaniu
-Przygotowanie do życia w społeczeństwie, zawodu do uczestnictwa do rozwoju osobowości
Kształtowanie potrzeb i kształcenie motywów postępowania może być traktowane jako cele i jako środki wychowania podobnie kształcenie nowych rodzajów działalności, zabaw, pracy, twórczości, możemy wprawiać jako zespół środków wychowawczych skłaniających do założonych celów, ale możemy też sądzić, iż np. wykształcenie postawy twórczej jest samoistnym i celem wychowania
Do zadań wychowania należy:
-Kształtowanie potrzeb
-Kształtowanie uzdolnień i zamiłować
-Kształtowanie motywów postępowania
-Przezwyciężenie niekorzystnych przyzwyczajeń
Metody wychowania - to zespół postępowania wychowawczego polegający na wywieraniu określonego wpływu na aktywność wychowanka
Metody wpływu osobistego wychowawcy
A). Wysuwanie sugestii może mieć charakter zachęcania przestrzegania lub oceniania
B). Perswazja polega na podsumowaniu wychowankom określonych rozwiązań przez posłużenie się odpowiednio dobranym zespołem argumentów
C). Wdrażanie aprobaty i dezaprobaty chodzi tutaj o uznanie lub brak uznania, postępowanie wychowanka przez wychowawcę bez zmiany jego przekonań
Metody wpływu sytuacyjnego w-g Muszyńskiego
A). Werbalne - instruowanie polega na ukazywaniu wychowankowi niedostrzegalnych aspektów sytuacji, za wracaniu uwagi na następstwa jego zachowań, ale i na pokazywaniu jak powinien dążyć do zaspokajania swoich potrzeb i motywów oraz dostarczeniu mu wzorów postępowania wskazówek, co do ich realizacji
B). Niewerbalne - nagradzania i karanie wychowawcze polega na nagradzaniu i na zaspokajaniu motywacji wychowanka w następstwie jego aktywności, karaniu na potępienie negatywnych motywów działań dążących do ich realizacji całkowitej eliminacji
C). Ćwiczenia - metoda polegająca na powtarzaniu czynności w celu ich utrwalenia skutecznie jest, gdy uczeń zna cel ćwiczenia, akceptuje je i jest do nich pozytywnie nastawiony
Metody wpływu społecznego
-Wychowawca manipuluje społecznym otoczeniem wychowanka to nic innego jak tworzenie zespołów wychowawczych, ZESPÓŁ WYCHOWAWCZY - jest przekształcona dla celów wychowania grupa uczniowska
Cele tworzenia zespołów wychowawczych
1.Zapobieganie dezynidywidualizacji ich członków komfornizmowi i uniformizmowi
2.Zapobieganie niezdrowej rywalizacji uczniów na rzecz współdziałania
Metody kierowanie samowychowaniem
-Polegają na wdrażaniu wychowanka do samodzielnego realizowania zadań, wyrobienia gotowości i odczuwania wen potrzeby autokracji wychowawczej, wyrażają się poprzez
A). Metody przybliżające wychowankowie celów i ideałów pracy nad sobą
B).metody wychowania do pracy nad sobą
C). Metody przyswajania określonych technik pracy nad sobą
WARUNKI SKUTECZNOŚCI WYCHOWANIA
Podstawowe czynniki osiągania pozytywnych efektów wychowawczych to:
-Humanistyczne podejście do dzieci i młodzieży
-Eksponowania metod pośredniego oddziaływania wychowawczego
-Umiejętność porozumiewania się z wychowankami
-Poznawanie wychowanków w sposób możliwie zobiektywizowany'
-Unowocześnienie kształcenia pedagogicznego
-Metody pośredniego oddziaływania
A). Metoda zadaniowa - polega na postawieniu wychowanków wobec zmagań uzasadnionych z punktu widzenia sytuacji i warunków, w jakich się znajduje
B). Polega na przejmowaniu przez wychowanków zachowań i postaw swych wychowawców, którzy są dla niej wzorem godnym naśladowania
Poznanie dzieci i młodzieży
-Obserwacja dorywcza polega na doraźnym obserwowaniu dzieci i młodzieży
-Technika dzienników obserwacyjnych
-Wypracowania i ankiety
-Techniki socjometryczne ( plebiscyt życzliwości i niechęci)
ŚRODOWISKO I JEGO FUNKCJE WYCHOWAWCZE
Składniki środowiskowe:
-Ludzie
-Zdarzenia
-Rzeczy
-Zjawiska
Rodzaje środowiska
-środowisko bioklimatyczne
-środowisko fizyczne
-środowisko społeczne
Podstawowe środowiska wychowawcze to:
-Rodzina
-Szkoła
-Grupy rówieśnicze
Do wadliwych postaw rodzicielskich można zaliczyć
-Odrzucenie
-Zanik akceptacji
-Niestałość emocjonalna
-Postawę nadmiernie ochronną
-Postawę autokratyczną
Grupy rówieśnicze
Ze względu na liczebność wyróżnić można grupy: - duże zwane społecznością
Małe np. uczniowie jednej klasy
Ze względu na sposób powstania i instytucje
-Grupy formalne ( mają struktury organizacyjne np. klasa szkolna, samorząd uczniowski
-Grupy nieformalne ( organizowane w sposób niezamierzony no paczki, bandy, członkowie grup)
Środowisko szkolne - podstawowa grupa społeczna na terenie szkoły jest klasa, na kształtowanie klasy wpływa spontaniczna aktywność uczniowi
ŚRODKI WYCHOWAWCZE POJECIE I JEGO CECHY
Wychowanie - jest rozpatrywane jako proces, czyli swoisty rodzaj ludzkiego działania lub po wynik czy produkt oddziaływań wychowawczych
Wychowanie oznacza
-Wyzwalać
-Dodawać odwagi
-Uwalniać od ubezwłasnowolnienia
-Usuwać wpływy zagrażające naturalnemu i spontanicznemu rozwojowi dzieci i młodzieży
-przygotowywać ich do przyszłego życia przez mobilizację do własnej aktywności
-Pobudzać do zachowań zgodnych z oczekiwaniami społecznymi zasadami moralnymi a także etyki normatywnej
Zadaniem wychowawcy jest organizowanie wartościowego życia wychowanków w warunkach współdziałania i współpracy z nimi. W tym także bezpośredniego dialogu o celach i wartościach w życiu człowieka w wychowaniu istotną rolę spełniają także aktywność wychowania
METODY I TECHNIKI POZNANIA UCZNIA
Cele badań pedagogicznych
-znajomość metody
-znajomość problemu
-wzbogacenie praktyki pedagogicznej
-rozwój naukowej pedagogiki
Obserwacja
Polega na postrzeganiu pewnych faktów zdarzeń i zjawisk bez określonego wyższego celu. W warunkach życia szkolnego obserwacja obejmuje góry najpierw postrzeganie danych, z kolei ich utrwalanie a na końcu próbę właściwego zinterpretowana, obserwacja powinna być planowa, selektywna i celowa, oraz wymagająca aktywnej postawy umysłu. Obserwacja jako metoda naukowa wyróżnia się wieloma zaletami. Umożliwia bezpośrednie poznanie zachowania się dzieci i młodzieży w naturalnych warunkach i okolicznościach przy dobrym postrzeganiu i rejestrowaniu faktów zdarzeń i zjawisk gwarantuje zgromadzenie niewiarygodnego materiału zwłaszcza, gdy osobiste postrzeganie obserwatora zostały udokumentowane za pomocą technicznych środków przekazu jako np..magnetofon
Cechy obserwacji
-obiektywna
-wierna
-wyczerpująca
-wnikliwa
-celowa , planowana
-selektywna
-wymagająca aktywnej postawy umysłu
-rzetelna i systematyczna
Warunki poprawnej obserwacji
- celowość
- planowość
- selektywność
- dokładność
- obiektywność
Przedmiotem obserwacji są :
-warunki w których aktualnie przebiegają obserwowane osoby i z którymi pozostają najczęściej w kontakcie
-sytuacje w których uczestniczą w charakterze czynnym lub biernym ich członków
-reakcje obserwowanych osób na owe warunki i sytuacje
Techniki obserwacyjne
Są to określone sposoby dokonywania obserwacji w celach badawczych. Techniki obserwacyjne uczestniczącej polegają one na obserwowaniu uczniów przez nauczyciela podczas przeprowadzonych przez niego zajęć szkolnych w szczególności podczas lekcji. Ze względu na stopień poprawności metodologicznej zalicza się 3 podstawowe typy technik obserwacyjnych
-techniki obserwacji dorywczej
-techniki obiektów obserwacyjnych
-techniki obserwacji kategoryzacji
Ze względu na czas obserwacji wyróżniamy:
-techniki próbek fotograficznych
-techniki próbek zdarzeń
-techniki próbek czasowych
Interpretacja danych
*wprowadzenie wniosku dotyczących właściwości psychicznych obserwowanego dziecka jak uwaga , pamięć , wyobrażenie, sprawność myślenia , zdolności specjalne , zainteresowania , postawy przekonania , cechy temperamentu i charakteru.
*wyjaśnienie poszczególnych reakcji lub działania ucznia na podstawę jego przeżyć psychicznych
-wyjaśnienie różnych form zachowań, działań
*wyjaśnienie aktualnego wpływu doświadczeń życiowych wychowanka
*wyjaśnianie faktów związanych z zachowaniem dziecka opartych na procesach fizjologicznych
ANKIETA
Stanowi z reguły zbiór pytań otwartych i nie obejmuje więcej niż kilka lub kilkanaście takich pytań
Etapy konstruowania ankiet i kwestionariuszy
-postawienie problemu
-formułowanie pytań
-ułożenie instrukcji
-badania próbne
-przygotowanie ostatecznej wersji formularzy, ankiet i kwestionariuszy
Rodzaje pytań ankietowych
- pyt otwarte
- pyt zamknięte
- pyt alternatywne
- pyt dysjunktywne
- pyt koniunktywne
- pyt filtrujące
- pyt kontrolne
Wymagania
-celowość
-odpowiednia forma i treść pytań
-kolejność pytań
-właściwy sposób przeprowadzania badań
-umiejętność krytycznej oceny zebranego materiału
STUDIUM PRZYPADKÓW
To zbieranie wszystkich dostępnych danych psychicznych fizycznych i emocjonalnych i społecznych postępowaniach ucznia
Lista elementów
1.Opis przypadków i dane osobowe, czas obserwacji, definicja
2.Charakterystyczne cechy środowiska rodzinnego
-lista członków rodziny
-wiek każdego członka rodziny
-stan fizyczny zdrowotny każdego z członków rodziny
-wykształcenie i uzdolnienia członków rodziny poziom wykształcenia , zawód i zatrudnienie rodziców
-ocena postawy rodziców wobec dzieci i szkoły , osoby przeprowadzającej wywiad , wzajemne postawy rodziców wobec siebie samych
-zainteresowania i ulubione zajęcia członków rodziny
wartość i cele rodziny
3.Środowisko i miejsce zamieszkania
-opis społeczności w której dziecko żyje
-opis społeczności w której dziecko mieszkało poprzednio
-opis mieszkania dziecka
-charakterystyka sąsiedztwa
standard rodziny materiały i status społeczny domu
4.Rozwój fizyczny i stan zdrowia
-dane o okresie rozwoju
-przebyte choroby
-aktualny stan zdrowia , odporność , odżywianie , wzrost , waga
5.Rozwój umysłowy
-zachowanie się dziecka w przedszkolu
-osiągnięcia szkolne
-inne wskaźniki rozwoju intelektualnego
6.Rozwój społeczny i obecny status szkolnego dziecka
-wczesny rozwój społeczny
-stosunki społeczne z rówieśnikami
-stosunki społeczne z dorosłymi
-akceptacja norm społeczno - moralnych
-umiejętności zachowanie się charakterystyczne dla swojej płci
-obyczaje i umiejętności społeczne
-zdolności przywódcze
-wywieranie wpływu na innych
-umiejętności i chęć współdziałania
7.Charakter i osobowość
-obraz samego siebie
-ideał lub cel wartości dziecka
-potrzeby
-główne konflikty
-zainteresowania
-poczucie niezależności
-poczucie odpowiedzialności
-zjawiska wywołujące lęk
-Wytrwałość
-uczucia
8.Ogólna ocena ucznia
-interpretacja danych
-wnioski z nich wynikające
-zalecenia i przyszłość łącznie ze sformułowaniem hipotez dotyczących przewidywanych efektów
ZAPIS ZBIORCZY
Powinien zawierać wszystkie istotne dane o dziecku niezależnie od tego czy do ich uzyskania przyczynił się wychowawca czy inni nauczyciele, psychologowie czy ktoś inny. Na podstawie ich informacji będzie można wyrobić sobie pogląd na całokształt zachowania ucznia i motywy jego zachowania, tego rodzaju zestaw informacji daje wychowawcą głębszy wgląd w sprawy rozwoju człowieka.
Arkusz zbiorczy
Stan fizyczny, sfera spostrzeżenia, działalność umysłowa, cechy motoryczne, rozwój społeczny, właściwości uczuć i charakteru, stosunek do pracy, oceny szkolne, wyniki badań psychologicznych, charakterystyka ogólna, przewidywania, prognoza
DOKUMENTY BADAŃ PED.
Dokument - jest każda rzecz mogąca stanowić źródło informacji na podstawie, której można wydawać uzasadnione sądy o przedmiotach, ludziach i procesach
Rodzaje dokumentów
Podział dokumentów ze względu na różne kryteria
-formy ( pisane, obrazkowe, cyfrowe)
-pochodzenie ( zastane , intencjonalne , tworzone )
-twórcy ( dok urzędowe, oficjalne , wytwory własnego nauczania , uczniów)
Podział na dokumenty zastane i intencjonalnie tworzone
-wszystkie wytwory dydaktyczne lub wychowawcze które stają się później obiektem analiz naukowych nazywamy dokumentami zastanymi
-natomiast te wszystkie prace dziecięce, które wykonanie poleciliśmy uczniom z danej klasy z zamysłem uzyskania w ten sposób dodatkowych informacji, źródła informacji z zakresu badanego tematu można nazwać dokumentem intencjonalnie tworzonym
Metody tworzenia dokumentów
W charakterystyce metod analizy dokumentów ograniczają się do podstawowych i najczęściej spotykanych gdyż duża liczba możliwych zastosowań sprawia, że opracowanie listy sposób szczegółowy jest wręcz niemożliwe. Dotąd znane sposoby analizy dokumentu dzieli się na 2 podstawowe grupy.
- met klasyczną
- met ilościowe
Przykłady dokumentów
-dzienniki , arkusze , oceny ,
-pamiętniki , prace uczniów , zeszyty
-rysunki, wypowiedź , protokoły
Metoda socjometryczna
- badanie socjometryczne zajmują się badaniem układów, stosunków społecznych w grupie rówieśniczej
Techniki socjometryczne
W ogólnym znaczeniu tego słowa polegają na podawaniu przez osoby badane nazwisk i imion członków danej grupy zgodnie ze ściśle określonymi kryteriami wyboru, wyrażonymi w formie specjalnie skonstruowanych podczas badań..
Podział technik:
-wersji klasycznej Moreno
-techniki nowej wersji( techniki nieklasyczne)
Technika Morena
-polega na podaniu wszystkich członków danej grupy specjalnie sformułowanie i starannie opracowane pytania
-w odpowiedzi na każde pytanie osoby badane wymieniają nazwę członków grupy
Technika zgadnij, kto
-stosowana w szkole polega na wypisywaniu przez poszczególnych uczniów danej klasy nazwisk tych kolegów, których zachowanie odpowiada przedstawionym charakterystyką zachowań
-różni się od techniki Morena tylko tym, że wymaga dostosowania wyboru nie na podstawie żywionych przez badanego osobnika uczuć sympatii lub antypatii
-odpowiedzi uczniów w przypadkowo zastosowanej technice jest nie tylko wyrazem jego osobowości stosowanej do wymienionych przez niego kolegów i koleżanek, ale istnieje w klasie opinii społecznej
Technika plebiscyt życzliwości
-jako technika badań stosunkowych osobniczych wprowadzony został przez Kroczaka
-polega na tym, że podczas jednego wspólnego posiedzenia dzieci oceniały a skali 3 stopniowej nie mniej niż 3 osobników ze specjalnej grupy. Oceny wyraża się przez wrzucanie do specjalnej urny jednej z 3 kartek z odpowiedzią znakiem oceny (pozytywnej i negatywnej)
-dzięki temu plebiscytowi i możliwościami wglądu w całokształt stosunków całej klasy, z tego względu technika ta zasługuje na szczególną uwagę i ułatwia ona nie tylko znalezienie uczniów potrzebujących pomocy, nielubianych, niepopularnych jest również miernikiem poziomu wychowania całej grupy
Technika szeregowania
-polega na wyliczeniu poszczególnych osób ocenionych kolejno według ściśle określonego kryterium oceny. Kryterium takie mogą dotyczyć pewnych cech charakteru ocenionych osób,żywionych do nich sympatii i antypatii i uzdolnień motywów, upodobań, przejawianej aktywności
EKSPERYMENT PEDAGOGICZNY
Określenie eksperymentu pedagogicznego - stanowi metodę zjawisk pedagogicznych wywołanych specjalnie przez badającą, kontrolowanych przez nią warunkach, celem ich poznania
Wymagania w stosunku do eksperymentu
-badanie zjawisk musi być takie by można jej było wywołać
-warunki eksperymentu muszą być jasno i wyraźnie określone oraz powinny pozwalać na zmienianie się
-badanie można powtórzyć przy zachowaniu tych samych warunków
-uzyskane zmiany dają się zmierzyć
Metoda robocza i jej weryfikacje eksperymentalne
Zachodzi potrzeba sprawdzenia wszelkich niemal stwierdzeń typu hipotetycznego za pomocą badań eksperymentalnych. Hipoteza jest podstawowym i pierwszym składnikiem badań eksperymentalnych. Stanowi ona założenie, odniesienie do poszczególnych zależności np.:między jednymi lub kilkoma czynnikami oddziałujących Ped a znamionami, jakie te czynniki powodują wśród uczniów. Za hipotezę uznać można tylko takie twierdzenie, które między innymi:
-pozwala się zweryfikować
-wyraża związek w zasadzie tylko pomiędzy dającymi się zbadać
-przysługuje mu możliwie wysoki stopień prawdopodobieństwa
-jest wnioskiem dotychczasowych obserwacji i doświadczeń badań
-jest przypuszczalnie wyrażonym jednoznacznie
W badaniach eksperymentalnych
-nauczanie problemowo - grupowe jest czynnikiem profilaktyki pedagogicznej
-szybkie wykrywanie zaległości i umiejętności uczniów jako czynnik diagnozy pedagogicznej
-zajęcia pozalekcyjne i w przedmiotowych grypach wyrównawczych dla uczniów wykazujących poważne opóźnienie w opanowaniu realizowanego w szkole materiału pedagogicznego jako czynnik terapii pedagogicznej
DZIEDZINY DZIAŁALNOŚCI WYCH.
Wychowawcze znaczenie pracy
W 3 aspektach;
- aktywizującym
- uspołeczniającym
- produktywnym
Zasady wychowanie przez pracę
-praca musi być ukazywana każdemu wychowankowi jako najlepszy środek dążący do realizacji celów, do realizacji celów osobistych i zbiorowych
-wdrażając wychowanków do pracy należy mieć zawsze na uwadze ich poziom uspołecznienia oraz motywację skłaniających ich do podjęcia pracy
-rezultaty pracy musza być przedmiotem aktualnych motywacji wychowanków, dzięki czemu przystąpienie do niej powinno mieć charakter dobrowolny
-praca nie powinna nigdy udaremnić istotnych motywów wychowania
-wdrażanie dzieci do pracy zawsze powinno dokonywać się w procesie ciągłym, przebiegającym stopniowo od działalności dla siebie do aktywności dla innych.
-wszyscy wychowankowie powinni uczestniczyć w ustalaniu planów pracy w jej planowaniu, organizacji a także w kontroli i ocenie pracy członków zespołu
-wychowawcy powinni czynnie uczestniczyć w pracy wychowanków, oddziałuje to na nich z pozycji i współtowarzysza pracy i członka zespołu
Wychowawcze funkcje sztuki
-sztuka czyni człowieka wrażliwym na piękno świata sprawiając,że świat wydaje się ciekawszy, piękniejszy i bogatszy
-duchowe życie człowieka staje się bogatsze
dzięki sztuce dokonuje się doniosły proces wrastania człowieka w kulturę oraz czynnego w niej uczestnictwa
-sztuka spełnia niezwykle ważne funkcję w zaspokajaniu potrzeb
-sztuka jest doniosłych czynnikiem porozumiewania się ludzi ze sobą w płaszczyźnie uczuciowej
-jest ona nosicielem określonych treści, które poprzez nią i wraz z nią docierają do ludzi, bywają przez nich przyswajane, przezywanie oraz przekazywane nawzajem
Zasady wychowania przez sztukę
-wychowanie powinni być wdrażani do czynnego kontaktu ze sztuką
-wszelka aktywność wywołana w trakcie obcowania ze sztuką powinna wyzwalać, emocjonalne przeżycia
-kontakt ze sztuką musi mieć charakter wszechstronny
-proces wychowania musi mieć bliski związek z życiem społecznym
-sztuka powinna dostarczać wychowankowi wartościowych i humanistycznych treści
-wyzwalając przeżycia estetyczne wychowanków należy się odwoływać do ich uczuć
-kontakt ze sztuką powinien dostarczać przeżyć dodatnich
Wychowawcze funkcje sportu i rekreacji fizycznej
-aktywność fizyczna podnosi zdrowie, kondycję cielesną i sprawność ruchową człowieka
-omawiane dziedziny działania spełniają doniosłą rolę w zakresie podnoszenia samopoczucia człowieka oraz budzenie jego optymizmu życiowego
-sport i zajęcia ruchowe stanowią ważny czynnik w zakresie przygotowania człowieka do pełnienia obowiązków społecznych odnoszących się do pracy zawodowej
Rozwijają te dyspozycję jednostki, które decydują o jakości i efektywności pracy jak:
- wytrwałość
- energia
- odporność na trudy
- dokładność oraz systematyczność
Odgrywa ważną rolę w zakresie przygotowania go do konstruktywnych i rozwijających wszechstronnie form spędzania czasu wolnego. Wszechstronny rozwój osobowości człowieka
Cele wychowania przez sport i rekreacje fiz
-zapewnienie jednostce pełnego i harmonijnego rozwoju fizycznego, zdrowia oraz tężyzny fizycznej
-ukształtowanie sprawności ruchowej
-pobudzenie zamiłować i potrzeb dotyczących uprawieni kultury fizycznej oraz ruchowego wypoczynku w czasie wolnym
-wdrażanie podstaw nawyków i potrzeb dotyczących higieny pracy i wypoczynku
-rozbudzanie zamiłować dotyczących estetyki oraz kultury w dziedzinie tężyzny fizycznej oraz sportu
Zasady wychowania przez sport i rekreacje fiz
-sytuację, w które w wprowadzeni są wychowankowie muszą stawiać ich przed zadaniami dostosowanymi do ich możliwości
-wychowanie przez sport i rekreacje fizyczną powinno być podporządkowane nie tylko celom odnoszącym się do tężyzny i sprawności fizycznej wychowanków
-podstawowym warunkiem wartościowego wychowania przez sport i wypoczynek jest pobudzacie wychowanków do pracy nad sobą oraz do samorozwoju
-należy dążyć do tego, aby organizować zajęcia dostarczały wychowankom dobrego samopoczucia
powinno się kłaść nacisk na współdziałanie wychowanków a tym samym na rozwijanie dyspozycji i do harmonijnego współżycia
Wychowanie przez kolektyw
Zespół wychowawczy - to grupa rówieśnicza utworzona i zorganizowana w sposób insytsucjonalny dla z góry założonych celów wychowawczych i poddane wychowawczemu kierownictwu oraz oddziaływania
Grupa rówieśnicza - to klasa szkolna, kółko zainteresowań, organizację młodzieżowe
Różnice między grupą rówieśniczą a zespołem wychowawczym dotyczą sposobu ich postępowania. Grupa rówieśnicza powstaje w sposób naturalny, spontaniczny w wyniku oddalonej inicjatywy jej przyszłych członków zespołu wychowawczego powstaje w wyniku inicjatywy jakiegoś czynnika zewnętrznego. W każdym zespole obowiązuje pewien zespół norm postępowania, na którego straży stoi tzw. Kontrola społeczna. Elementem działania kontroli jest opinia społeczna zespołu, zespół może być tak zorganizowany, że wszystkie wew. oddziaływania na poszczególnych członków dokonują się w sposób zgodny z dążeniem wychowawcy oraz z jego czynnym udziałem. Zależy to od badania zespołowi szeregu swoistych cech, które stanowią o nowej jakości zespołu. Tę nową jakość obejmujemy mianem kolektywu